ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)

1. ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Σχ. Έτος: 2011-12   ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ   3^ο Γενικό Λύκειο Αγρινίου

Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

« Επίδραση των ακτινοβολιών στην υγεία του ανθρώπου »

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Α. ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:

Σκοπός της έρευνας είναι να αντιληφθούν οι μαθητές σε ποιες ακτινοβολίες εκτίθενται καθημερινά, ποιες είναι οι πηγές τους, τι συνέπειες έχουν αυτές στην υγεία τους και με ποιους τρόπους θα μπορούσαν να προστατευτούν.

Η διατύπωση των ερευνητικών ερωτημάτων είναι κομβικό σημείο της ερευνητικής διαδικασίας, γιατί αποτελούν άριστα κριτήρια για την αναζήτηση και επιλογή πληροφοριών, καθορίζουν τα μέσα και τις διαδικασίες της έρευνας και προωθούν την κατανόηση και την παραγωγή της γνώσης, όταν εστιάζουν σε αξιολογήσεις, γενικεύσεις, ιεραρχήσεις, κατηγοριοποιήσεις, κρίσεις, προβλέψεις, προγραμματισμούς, προτάσεις επίλυσης προβλημάτων, σχεδιασμούς, σχέσεις αιτιώδεις / χρονικές / συγκριτικές, ταξινομήσεις, υποθέσεις, διαμόρφωση σχημάτων περιγραφής και ερμηνείας ή αιτιολόγησης καταστάσεων, διαδικασιών και φαινομένων και οπτικοποιήσεις γνωσιακού περιεχομένου.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:

• Ποια είναι τα είδη ακτινοβολιών;
• Ποιο είναι το εύρος συχνοτήτων σε κάθε είδος ακτινοβολίας;
• Ποιες είναι οι πηγές αυτών;
• Ποια είναι τα όργανα εντοπισμού και μέτρησης αυτών;
• Μπορούμε σε επίπεδο σχολικής μονάδας να κάνουμε τέτοιου είδους μετρήσεις;
• Ποια είναι τα όρια επικινδυνότητας αυτών για την υγεία των ανθρώπων;
• Ποιες είναι συνέπειες στην υγεία μας από την έκθεση σε καθένα είδος ακτινοβολίας;
• Υπάρχουν επιδράσεις σε άλλους ζωντανούς οργανισμούς;
• Υπάρχουν τρόποι πρόληψης;
• Ποιοι είναι οι τρόποι προφύλαξης;
• Ποιες έρευνες έχουν γίνει μέχρι σήμερα και τι αποτελέσματα έδειξαν;
• Υπάρχει αντίλογος;
• Ποιες είναι οι προτάσεις προς τους μαθητές για την αποφυγή των αρνητικών συνεπειών από την έκθεση στις ακτινοβολίες;

Β. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

(κριτήρια επιλογής θέματος, συσχέτιση με διδασκόμενα μαθήματα, αναμενόμενα μαθησιακά οφέλη κ.λ.π.)

Οι μαθητές καθημερινά εκτίθενται σε ένα πλήθος ακτινοβολιών που ή δεν γνωρίζουν τις πηγές τους ή δεν γνωρίζουν τις συνέπειές τους.

Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη διενέργειας έρευνας από τους ίδιους, με σκοπό να  ανακαλύψουν, να πληροφορηθούν και να αυτοπροστατευτούν από όλους τους κινδύνους που απειλούν την υγεία τους.

Η έρευνα αυτή είναι επίσης μια ευκαιρία να εμπεδώσουν όλα αυτά που θα διδαχθούν παράλληλα στο μάθημα της Βιολογίας για την δομή και τη λειτουργία του Ανθρώπινου σώματος.

Τελικά θα μάθουν να χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες στις μετρήσεις ακτινοβολιών, να οργανώνουν και να αναλύουν τα δεδομένα τους, να αναζητούν πληροφορίες από πηγές, να κοινωνικοποιούνται μέσω της διενέργειας έρευνας σε ομάδες πληθυσμού ή λήψης συνεντεύξεων, να συνεργάζονται μεταξύ τους προκειμένου να εξάγουν συμπεράσματα κ.λ.π.

Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ

Μεθοδολογία

v Βιβλιογραφική αναζήτηση

v Ερωτήσεις – σταυρόλεξο – ακρωνύμιο

v Ανάγνωση κειμένου.

v Συζήτηση

v Συγκρίσεις

v Οπτικοακουστικά μέσα

v Αποσαφήνιση αξιών

v Έρευνα

v Χαρτογράφηση έννοιας

v Πειραματική μέθοδος

v Αφήγηση Ιστορίας

v Μέθοδος project

v Μελέτη πεδίου

v Επίλυση προβλήματος:

• Εντοπισμός και διερεύνηση του προβλήματος
• Διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων
• Σύνταξη κριτηρίων για την επιλογή της πιθανής / ρεαλιστικής λύσης
• Επιλογή της κατάλληλης λύσης

v Μελέτη περίπτωσης:

• Σχέση του θέματος με καταστάσεις που οι μαθητές  αντιμετωπίζουν στη ζωή τους
• Εντοπισμός και διερεύνηση της συγκεκριμένης περίπτωσης
• Διερεύνηση απόψεων
• Σύνταξη κριτηρίων για την επιλογή απόφασης

v Επισκόπηση απόψεων :

• Ερωτηματολόγιο :διερευνούμε:
  • ΓΝΩΣΕΙΣ: Τι γνωρίζουν;
  • ΓΝΩΜΕΣ: Τι γνώμη έχουν;
  • ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ: Τι πιστεύουν;
  • ΑΞΙΕΣ: Τι εκτιμούν πιο πολύ;
  • ΣΤΑΣΕΙΣ: Τι θα έκαναν;
  • ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ: Τι κάνουν;
  • Συνέντευξη : ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ
    • Δομημένη : (προκαθορισμένο περιεχόμενο, αριθμός και σειρά ερωτήσεων)
    • Μη δομημένη ( μια μορφή ελεύθερης συζήτησης)
    • Εστιασμένη συνέντευξη (εξετάζει συγκεκριμένα θέματα με συστηματικό τρόπο)

v Παιχνίδι ρόλων :

Εκπαιδευτική τεχνική – εργαλείο, που βάζει τους εκπαιδευόμενους να υποδυθούν ρόλους (που αντιπροσωπεύουν κοινωνικές ομάδες ή άλλα βιοτικά μέρη) που σχετίζονται με μία κατάσταση – πρόβλημα και προσομοιώνεται σε πραγματικές συνθήκες. Συνδυάζει την ενεργητική συμμετοχή των συμμετεχόντων με τη συνεργατική και βιωματική μάθηση

v Αντιπαράθεση απόψεων

Στ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γεωπαθολογία: Προστασία από γήινες και ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, Συγγραφέας: Γεράρδη Δωροθέα, Εκδότης: Etra
2. Οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες και οι επιδράσεις τους στον άνθρωπο. Το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ, Συγγραφέας: Χουτζαίος Γεώργιος Μ., Εκδότης: Ιδιωτική Έκδοση
3. Ραδιοβιολογία ακτινοβολίες και ζωή, Εκδότης: Συμμετρία, Προστασία από τις πυρηνικές ακτινοβολίες , Συγγραφέας: Λεωνίδης Δημ. Ι., Εκδότης: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Σειρά: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
4. Ιατρική φυσική, Στοιχεία γενικής φυσικής και εφαρμογές στην ιατρική, υπέρηχοι, laser, MRI, βιο-μηχανολογία, ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, Τόμος: 2, Συγγραφέας: Κουφογιάννης Δημήτριος, κ.ά., Μολυβδά – Αθανασοπούλου Ελισάβετ, Σιούντας Αναστάσιος, Εκδότης: University Studio Press
5. Βιολογικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, Λιολιούσης, Κώστας Θ.
6. Κοσμική ακτινοβολία, Χριστοπούλου – Μαυρομιχαλάκη, Ελένη
7. Πεδία ακτινοβολιών
8. Πώς επιδρούν στο σώμα σας, πώς να βοηθηθείτε, Weidel, Luise
9. Kινητό τηλέφωνο και υγεία, Πιθανοί κίνδυνοι και τρόποι προστασίας, Λιολιούσης, Κώστας Θ.

10. Το ζην επικινδύνως, Πρόληψη και αντιμετώπιση των κινδύνων στην καθημερινή ζωή, ΜΠΑΡΟΥΞΗΣ

ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ερευνητικής Εργασίας της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου για το σχ. έτος 2011-2012

1. Καθιέρωση των Ερευνητικών Εργασιών στην Α΄ τάξη Γενικού Λυκείου

Από το σχολικό έτος 2011-2012 εισάγονται στην Α΄ τάξη Γενικού Λυκείου οι Ερευνητικές Εργασίες (project) ως διακριτή ενότητα του Προγράμματος Σπουδών, που υλοποιεί βασικές αρχές του Νέου Σχολείου, όπως αυτές εξειδικεύονται στο βιβλίο εκπαιδευτικού με τίτλο «Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο», που είναι ήδη διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή στην πλατφόρμα του ψηφιακού σχολείου (http://digitalschool.minedu.gov.gr).

Στην εποπτεία και καθοδήγηση των Ερευνητικών Εργασιών μπορούν κατ’ αρχήν να συμμετέχουν, οι καθηγητές Λυκείου όλων των ειδικοτήτων και προς τούτο η Ερευνητική Εργασία ορίζεται ως «πρώτη ανάθεση» όλων των ειδικοτήτων. Ωστόσο η ειδικότητα ή οι ειδικότητες (σε περίπτωση συν-επίβλεψης) που θα αναλάβουν την εποπτεία και την καθοδήγηση της κάθε ερευνητικής εργασίας θα πρέπει να είναι συναφής κάθε φορά με το υπό πραγμάτευση θέμα. Τη συνάφεια αυτή την κρίνει ο σύλλογος διδασκόντων.

2.  Πρόταση και Έγκριση Ερευνητικών Θεμάτων

Κατά την έναρξη του σχολικού έτους, εντός του πρώτου δεκαπενθήμερου του Σεπτεμβρίου συνέρχεται ο Σύλλογος Διδασκόντων σε ειδική συνεδρία για να εγκρίνει τα θέματα των Ερευνητικών Εργασιών, τα οποία στη συνέχεια θα προταθούν στους μαθητές της Α΄ Λυκείου για να επιλέξουν εκείνο που τους ενδιαφέρει. Τα προτεινόμενα θέματα θα πρέπει να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν περισσότερο στα ενδιαφέροντα των μαθητών και να τους εμπλέκουν σε διαδικασίες διερεύνησης, αξιοποιώντας το περιεχόμενο, τα εννοιολογικά σχήματα και τις μεθοδολογικές προσεγγίσεις των διδασκόμενων μαθημάτων.

Επομένως, η συσχέτιση πραγματικών καταστάσεων που βιώνουν οι μαθητές με ενότητες των μαθημάτων που διδάσκονται είναι βασικό κριτήριο για την επιλογή θεμάτων. Οι προτάσεις των θεμάτων πρέπει να γίνονται από έναν ή το πολύ δύο καθηγητές διαφορετικών μαθημάτων (σε περίπτωση θέματος που απαιτεί διεπιστημονική διερεύνηση) οι οποίοι ταυτόχρονα με την πρότασή τους αναλαμβάνουν την υποχρέωση της επίβλεψής του εφόσον τελικά εγκριθεί η πρότασή τους από το Σύλλογο Διδασκόντων και συγκεντρώσει τον οριζόμενο παρακάτω ελάχιστο αριθμό προτιμήσεων από τους μαθητές. Τουλάχιστον μια από τις προτεινόμενες εργασίες θα πρέπει να ανατίθεται (συμπεριλαμβάνεται η περίπτωση της συν-επίβλεψης) σε εκπαιδευτικούς από τους κλάδους ΠΕ02, ή ΠΕ03, ή ΠΕ04. Επιπλέον θα πρέπει απαραιτήτως τα θέματα που θα προταθούν να εμπίπτουν τουλάχιστον σε τρεις από τους επόμενους κύκλους: α) «Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες», β) «Τέχνη και Πολιτισμός», γ) «Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία» και δ) «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» ή να συνδυάζουν κάποιους από αυτούς. Αυτό διασφαλίζει τη διασπορά της θεματολογίας και τον αποκλεισμό της θεματικής μονομέρειας των προτεινόμενων θεμάτων.

Στις προτάσεις κάθε επόμενου τετραμήνου προτείνονται και εγκρίνονται εκ νέου διαφορετικά θέματα, κρατώντας ωστόσο πάντοτε την ίδια διαδικασία κατανομής, ώστε κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο Λύκειο οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε όσο το δυνατόν περισσότερο διαφορετικής φύσης και στόχευσης θέματα.

Ο σύλλογος συζητά, τροποποιεί και εγκρίνει τον αναγκαίο αριθμό θεμάτων και ορίζει τους εκπαιδευτικούς που θα υλοποιήσουν καθένα από αυτά, προσδιορίζοντας και τις διδακτικές ώρες εκάστου (σε περίπτωση συν-επίβλεψης από δυο εκπαιδευτικούς π.χ. 1 ώρα στον ένα και 2 ώρες στον άλλο). Σε περίπτωση περισσότερων προτάσεων από αυτές που μπορούν να προσφερθούν, ο σύλλογος διδασκόντων επιλέγει κατά πλειοψηφία τα επικρατέστερα σε ικανοποιητικό αριθμό, ώστε να δημιουργηθούν λειτουργικές ομάδες κοινού ενδιαφέροντος, που δεν θα ξεπερνούν τους 20 μαθητές και δεν θα είναι μικρότερες από 16 μαθητές. Έτσι εάν για παράδειγμα ένα Λύκειο έχει 65 μαθητές στην Α΄ Λυκείου μπορεί να προτείνει έως τέσσερα το πολύ θέματα (ένα από κάθε θεματικό κύκλο). Αντίθετα σε περίπτωση που ο αριθμός των προτεινόμενων θεμάτων δεν επαρκεί συμπληρώνεται με ανάθεση σε εκπαιδευτικό ή εκπαιδευτικούς (ως συν-επίβλεψη) οι οποίοι αναλαμβάνουν να διαμορφώσουν σχετική πρόταση.

Σε περίπτωση μικρών Λυκείων ή ύπαρξης σε μια σχολική μονάδα μόνο Λυκειακών τάξεων με λίγους μαθητές (λιγότερους από 16) προσφέρονται ως επιλογές δυο μόνο θέματα και υλοποιείται μόνο ένα, αυτό που πλειοψηφεί με βάση τις προτιμήσεις των μαθητών.

Η εισήγηση των θεμάτων προς το Σύλλογο Διδασκόντων από τους προτείνοντες εκπαιδευτικούς γίνεται εγγράφως με τη συμπλήρωση του συνημμένου εντύπου.

3. Ορισμός Συντονιστή των Ερευνητικών Εργασιών

Στην ίδια συνεδρία ο Σύλλογος Διδασκόντων ορίζει τον Υποδιευθυντή ή άλλον έμπειρο καθηγητή ως συντονιστή των πραγματοποιούμενων ανά τετράμηνο Ερευνητικών Εργασιών, με κύριο ρόλο τον προγραμματισμό χρήσης χώρων, εργαστηρίων και λοιπών πόρων που διαθέτει η σχολική μονάδα από τις διάφορες ερευνητικές ομάδες. Ο συντονιστής απαλλάσσεται από την υποχρέωση ανάληψης άλλων εξωδιδακτικών καθηκόντων. Για τις πιθανές εκτός σχολείου επισκέψεις των ερευνητικών μαθητικών ομάδων, κατά τις ώρες λειτουργίας του σχολείου, ισχύουν οι σχετικές με τις υπόλοιπες επισκέψεις προϋποθέσεις. Η ανάλογη διαδικασία για την επιλογή θεμάτων του δευτέρου τετραμήνου γίνεται έως την 20^η Δεκεμβρίου.

4. Επιλογή Θέματος από τους Μαθητές

Οι μαθητές αφού ενημερωθούν για τα προτεινόμενα θέματα, με όποιο τρόπο ο Σύλλογος Διδασκόντων κρίνει προσφορότερο δηλώνουν το θέμα της πρώτης και της δεύτερης προτίμησής τους. Καλό είναι να ενθαρρυνθούν οι μαθητές να δηλώσουν το σύνολο των προτεινόμενων θεμάτων ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα υπερσυγκέντρωσης σε ορισμένα μόνο θέματα. Ο συντονιστής που έχει ορισθεί από το Σύλλογο Διδασκόντων (βλέπε παραπάνω) φροντίζει ώστε η πλειοψηφία των μαθητών να κατανεμηθεί στην εργασία της πρώτης ή το πολύ της δεύτερης προτίμησής τους.

Ενδεικτικά μπορεί να ακολουθηθεί η εξής διαδικασία. Εάν κάποια εργασία συγκεντρώσει την πρώτη προτίμηση περισσοτέρων από 20 μαθητών τότε οι πλεονάζοντες προσδιορίζονται με κλήρωση και ανακατανέμονται σε εργασία της δεύτερης προτίμησής τους. Αυτοί οι μαθητές το ερχόμενο τετράμηνο έχουν προτεραιότητα στην επιλογή της εργασίας με την οποία θέλουν να ασχοληθούν. Εάν κάποιο θέμα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον (ως πρώτη επιλογή) αρκετών μαθητών ώστε να δημιουργηθούν δυο τμήματα (δηλαδή 32 μαθητές) για αυτο τότε επιλέγονται 20 μαθητές με τη διαδικασία της κλήρωσης και οι υπόλοιποι αντιμετωπίζονται ως υπεράριθμοι που πρέπει να ανακατανεμηθούν στα θέματα της δεύτερης επιλογής τους. Τέλος, εάν ορισμένοι μαθητές επιλέξουν θέμα το οποίο δεν καταστεί δυνατό να πραγματοποιηθεί λόγω του ορίου του ελάχιστου αριθμού μαθητών (16 μαθητές ανά εργασία) καλούνται να επιλέξουν μεταξύ των θεμάτων στα οποία δεν έχει καλυφθεί ο μέγιστος αριθμός θέσεων. Και σε αυτή την περίπτωση οι εν λόγω μαθητές έχουν προτεραιότητα (και μάλιστα μεγαλύτερη από ότι η προηγούμενη κατηγορία) στην επιλογή θέματος κατά το δεύτερο τετράμηνο. Ωστόσο ο συντονιστής μπορεί να επιλέξει εναλλακτικά σενάρια κατανομής που να ικανοποιούν την αρχή που προ-αναφέρθηκε, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών να τοποθετηθεί σε θέμα της πρώτης ή της δεύτερης επιλογής της.

Η διαδικασία κατανομής των μαθητών στις ερευνητικές εργασίες θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι το τέλος της δεύτερης εβδομάδας από την έναρξη του διδακτικού έτους.

5. Καθιέρωση Ζώνης Ερευνητικών Εργασιών στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα

Οι Ερευνητικές Εργασίες πραγματοποιούνται στο πλαίσιο συνεχόμενου τρίωρου. Όπου τούτο δεν είναι εφικτό, ορίζεται συνεχόμενο δίωρο και μία ώρα την ίδια ή διαφορετικές ημέρες, ανάλογα, με τις δυνατότητες του Ωρολογίου Προγράμματος. Σε κάθε περίπτωση η ρύθμιση των ζωνών κατά τη διάρκεια των οποίων υλοποιείται η ερευνητική εργασία εναπόκειται στο Σύλλογο Διδασκόντων.

6. Δημόσια παρουσίαση Ερευνητικών Εργασιών από Μαθητικές Ομάδες

Όταν ολοκληρωθούν οι Ερευνητικές Εργασίες, στο τέλος του τετραμήνου, οι μαθητές παρουσιάζουν σε ειδική εκδήλωση που οργανώνεται από το σχολείο στη σχολική κοινότητα με τη συμμετοχή εξωτερικών προσκεκλημένων (π.χ. ειδικούς επιστήμονες, φορείς της τοπικής κοινωνίας, κλπ), όπου τούτο κρίνεται σκόπιμο από τον Σύλλογο Διδασκόντων. Μετά την παρουσίαση της εργασίας τους και των αποτελεσμάτων της, είναι δυνατόν να υποβληθούν στα μέλη της ομάδας ερωτήσεις από μαθητές, εκπαιδευτικούς και επισκέπτες. Κατά την ημέρα παρουσίασης των Ερευνητικών Εργασιών μπορεί να γίνει και σχετική έκθεση στο σχολείο.

7. Αξιολόγηση Ερευνητικών Εργασιών

Μετά και την παρουσίαση, οι μαθητικές ομάδες κάθε ερευνητικού θέματος υποβάλλουν προς αξιολόγηση τον ομαδικό φάκελο της Ερευνητικής τους Εργασίας, που περιλαμβάνει (α) ερευνητική έκθεση για το θέμα που μελέτησαν, τις ερευνητικές διαδικασίες που ακολούθησαν και τα συμπεράσματα της έρευνας, (β) ένα σχετικό με το θέμα και τα συμπεράσματά τους τέχνημα (αφίσα, ιστοσελίδα, βίντεο, πόστερ, φυλλάδιο, κατασκευή, κλπ) και (γ) ό,τι άλλο συμπληρωματικό υλικό σχετικό με την όλη εργασία τους κρίνουν τα μέλη της ερευνητικής ομάδας.

Συγκεκριμένες οδηγίες για την αξιολόγηση παρέχονται στο βιβλίο εκπαιδευτικού «Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο», όπου αναφέρονται αναλυτικά οι διαδικασίες και τα κριτήρια αξιολόγησης του ερευνητικού έργου κάθε μαθητικής ομάδας σε ό,τι αφορά (α) στην ερευνητική διαδικασία που ακολούθησε η ομάδα, (β) στο περιεχόμενο της ερευνητικής εργασίας, (γ) στη γλώσσα και τη δομή της ερευνητικής έκθεσης και (δ) στον τρόπο της δημόσιας παρουσίασης της ομαδικής εργασίας. Οι τομείς της «ερευνητικής διαδικασίας» και του «περιεχομένου» αξιολογούνται με συντελεστή βαρύτητας 30% ο καθένας, ενώ οι δύο επόμενοι («Γλώσσα/δομή» και «παρουσίαση») με συντελεστή 20% ο καθένας. Το βιβλίο εκπαιδευτικού κάνει αναλυτική αναφορά στις διαδικασίες, τα κριτήρια και τους τομείς αξιολόγησης, καθώς επίσης  και στα κριτήρια και τις διαδικασίες αξιολόγησης της ατομικής συμβολής κάθε μαθητή στο ομαδικό έργο χωριστά και την ατομική του βαθμολόγηση.

Η γενική βαθμολογία του κάθε μαθητή στο μάθημα της «Ερευνητικής Εργασίας» προκύπτει ως ο μέσος όρος της αντίστοιχης βαθμολογίας του στα δυο τετράμηνα.

Σε περίπτωση που κάποιος μαθητής δεν προάγεται στην επόμενη τάξη και δεν έχει προβιβάσιμο βαθμό στην ερευνητική εργασία, επιλέγεται το θέμα στο οποίο υστέρησε περισσότερο (από τα δυο με τα οποία ασχολήθηκε συνολικά κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς) και ο επιβλέπων εκπαιδευτικός του ορίζει τμήματα της ερευνητικής εργασίας που κρίνει ότι πρέπει να επεξεργαστεί εκ νέου. Το Σεπτέμβριο υποβάλλει διορθωμένη την εργασία του μαζί με το προσωπικό του ημερολόγιο και τον ατομικό του φάκελο προς επανα-αξιολόγηση.

8. Ανάρτηση στο Διαδίκτυο των Ερευνητικών Εργασιών

Για ευρύτερη διάχυση των μαθητικών εργασιών, μετά τη δημόσια παρουσίαση τους, αναρτώνται στο διαδίκτυο (στην ιστοσελίδα του σχολείου), αναγράφοντας τα ονόματα όλων των συντελεστών, μαθητών και επιβλεπόντων καθηγητών. Μια εργασία μπορεί να συγγραφεί, μερικώς ή/και ολόκληρη στα Αγγλικά.

Την εξειδίκευση και την εφαρμογή των παραπάνω γενικών αρχών στις συνθήκες των δυνατοτήτων και αναγκών της σχολικής μονάδας κάνει ο σύλλογος διδασκόντων, φροντίζοντας πρωτίστως να διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για την ακώλυτη διεξαγωγή και στήριξη των Ερευνητικών Εργασιών.

9. Πιλοτική Εφαρμογή το Πρώτο Τετράμηνο του Σχολικού Έτους 2011-2012

Το πρώτο τετράμηνο του σχολικού έτους 2011-2012, που είναι το πρώτο τετράμηνο εφαρμογής των Ερευνητικών Εργασιών, ορίζεται ως πιλοτικό. Αυτό σημαίνει ότι ακολουθούνται όλες οι διαδικασίες, όπως προβλέπονται, μέχρι τη γενική αξιολόγηση της ομαδικής εργασίας, αλλά δεν προβαίνουν οι εκπαιδευτικοί στην ατομική αξιολόγηση των μαθητών. Επομένως μόνο για το πρώτο τετράμηνο του σχολικού έτους 2011-2012 ως ατομικός βαθμός του μαθητή λογίζεται η ομαδική βαθμολογία της ομάδας εργασίας του. Από το δεύτερο τετράμηνο του 2011-2012 εφαρμόζονται όλα κανονικά και πραγματοποιείται κανονικά η ατομική αξιολόγηση των μαθητών σύμφωνα με τα παραπάνω προβλεπόμενα.

ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Σχ. Έτος: ……………….……….                                                                                                ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ …………………………………………………

Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

1. ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:

Β. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (κριτήρια επιλογής θέματος, συσχέτιση με διδασκόμενα μαθήματα, αναμενόμενα μαθησιακά οφέλη κ.λ.π., ενδεικτικά μέχρι 300 λέξεις).

Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ  (μέχρι 200 λέξεις)

Δ. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (μέχρι 200 λέξεις)

Ε. ΠΟΡΟΙ – ΥΛΙΚΑ – ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

Στ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Για παραδείγματα project ¨δες¨ στις σελίδες μου…

Ερευνητική εργασία

Η ενότητα αναφέρεται σε επιμέρους ζητήματα τα οποία παρουσιάζονται κατά τη συγγραφή μιας ερευνητικής εργασίας από μαθητές Λυκείου, όπως η επιλογή του θέματος της εργασίας, η διατύπωση του τίτλου, η αναζήτηση του σχετικού υλικού και η αξιολόγησή του, καθώς και η διάρθρωση και συγγραφή της εργασίας.

Διδακτική πρόταση

Στόχοι

• Να γνωρίσουν οι μαθητές τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται για τη συγγραφή μιας απλής ερευνητικής εργασίας.
• Να γνωρίσουν τη διαδικασία για την αναζήτηση και συγκέντρωση του χρήσιμου για την εργασία υλικού.
• Να προβληματιστούν με την επιλογή του αποδεικτικού υλικού της εργασίας τους.
• Να ασκηθούν στο λόγο, ανάλογα με το περιεχόμενο της εργασίας τους, με τη χρήση του περιγραφικού, του αφηγηματικού, του αξιολογικού τρόπου.

Περιεχόμενο-Διδακτική προσέγγιση του θέματος.

α. Τι είναι ερευνητική εργασία.

Ερευνητική εργασία ονομάζουμε συνήθως ένα κείμενο που σκοπό έχει να εξετάσει, διερευνήσει και να παρουσιάσει συστηματικά και μεθοδικά ένα θέμα επιστημονικό, φιλοσοφικό, λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό, πολιτικό ή άλλου περιεχομένου. Ο ερευνητής-συγγραφέας θα χρειαστεί στην πορεία της έρευνας του να συλλέξει ένα υλικό, το οποίο πρέπει να το κατηγοριοποιήσει, να το ταξινομήσει, να το κρίνει, για να αποδείξει ή να στηρίξει μια θέση/άποψη πάνω στο θέμα που επεξεργάζεται. Η τελική αυτή άποψη/θέση ή το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει μια ερευνητική εργασία κανονικά θα πρέπει να συνεισφέρει ένα καινούριο στοιχείο στο θέμα. Και βέβαια, μια τέτοια εργασία, που επιδιώκει να παρουσιάσει κάτι καινούριο στο χώρο της επιστήμης, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας κτλ., δεν πρέπει να ξεκινάει με προκατασκευασμένα συμπεράσματα.

Στο σχολείο, και συγκεκριμένα στην Γ΄ τάξη του Λυκείου, στη διδασκαλία της ερευνητικής εργασίας είναι φυσικό να μην επικεντρώνεται η προσοχή τόσο στις θέσεις, στα συμπεράσματα και στα πορίσματα της ερευνητικής εργασίας, αλλά κυρίως στη διαδικασία, τη μέθοδο και την πορεία προς τη διατύπωση τους συγχρόνως γίνεται λόγος για τον τρόπο αναζήτησης του υλικού και στη μορφή που μπορεί να έχει μια ερευνητική εργασία. Επίσης η ερευνητική εργασία, με την ποικιλία που μπορεί να πάρει, αποτελεί μια ακόμα ευκαιρία γλωσσικής άσκησης των μαθητών/τριών.

Άλλωστε, καθώς ένα μεγάλο μέρος των μαθητών της Γ΄ Λυκείου θα συνεχίσει τη φοίτησή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η έγκαιρη εξοικείωσή τους με τη σύνταξη/συγγραφή μιας ερευνητικής εργασίας αποτελεί ένα απαραίτητο εφόδιο για τις μελλοντικές τους σπουδές.

Βασικό στοιχείο της ερευνητικής εργασίας, που πραγματοποιείται στο σχολείο είναι η παρακολούθησή της από τον καθηγητή της τάξης που θα συμβουλεύει και θα καθοδηγεί το μαθητή ή την ομάδα των μαθητών, αν πρόκειται για ομαδική ερευνητική εργασία. Η συνεργασία αυτή καθηγητή και μαθητών/τριών μπορεί να θεωρηθεί η κυριολεκτικά και ουσιαστικά κατεξοχήν παιδαγωγική διαδικασία στο σχολείο.

Η επιλογή του θέματος

Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, όπου ο φοιτητής παρακολουθεί ορισμένο κύκλο σπουδών, θεωρείται ως δεδομένο – αν και δεν επαληθεύεται πάντα – το ενδιαφέρον του για το θέμα. Στη γενική όμως σχολική εκπαίδευση η επιλογή του θέματος πρέπει να αφεθεί στο μαθητή, ο οποίος ανάλογα με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του, θα επιλέξει το θέμα του κυρίως από την ύλη των μαθημάτων που διδάσκεται, με τη διακριτική βέβαια, καθοδήγηση του καθηγητή του.

Εκτός από τα σχολικά βιβλία, στην αναζήτηση και διατύπωση του θέματος μπορούν να βοηθήσουν τα πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων, οι βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκριτικές σε ειδικά επιστημονικά περιοδικά ή και στον τύπο, οι συζητήσεις ειδικών στην τηλεόραση, η αναζήτηση στις σχετικές ιστοσελίδες του διαδικτύου. Πάντως, τον κύριο λόγο έχει ο προσωπικός προβληματισμός κάθε μαθητή-ερευνητή.

Παρατήρηση: Η επιλογή του θέματος μπορεί να γίνει και από την ύλη των μαθημάτων π.χ. Οι Ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαιότητα και στην εποχή μας (από την Ιστορία, Κοινωνιολογία, Φυσική Αγωγή)

Δραστηριότητα στην τάξη

Ο καθηγητής παρουσιάζει σε φωτοτυπία ένα αντίγραφο του ωρολογίου προγράμματος της τάξης και ζητά από τους μαθητές να σημειώσουν το μάθημα που προτιμούν. Στη συνέχεια οι μαθητές με βάση το αντίστοιχο σχολικό βιβλίο προσανατολίζονται προς ένα θέμα από το οποίο θα ήθελαν να διερευνήσουν και να εργαστούν πάνω σ’ αυτό συστηματικά. Η τελική επιλογή του θέματος θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με τον καθηγητή που γνωρίζει αν υπάρχει διαθέσιμο υλικό και αν με βάση αυτό η εργασία μπορεί να καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Καλό είναι τα θέματα που επιλέχτηκαν από τους μαθητές ή από ομάδες μαθητών να καταγραφούν και να γίνουν γνωστά σ’ όλη την τάξη, γιατί υπάρχει περίπτωση μερικοί μαθητές να είναι σε θέση να βοηθήσουν τους συμμαθητές τους με κάποιες σκέψεις ή κάποιο υλικό που μπορεί να έχουν στη διάθεσή τους. Μια τέτοιας μορφής διαδικασία βοηθάει στην ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας ανάμεσα στους συμμαθητές.

β. Πορεία προς τη συγγραφή της ερευνητικής εργασίας.

Μια ερευνητική εργασία μπορεί να είναι:

• α. Πραγματεία, δηλαδή διεξοδική και σε βάθος εξέταση ενός θέματος πχ. “Η πολεοδομία της κλασικής περιόδου”, Prof. Dr. W. Hoepfner, Αρχαιολογία τ. 63.
• β. Διδακτορική διατριβή, δηλ. ολοκληρωμένη διαπραγμάτευση ενός θέματος που τεκμηριώνει ύστερα από έρευνα μια νέα άποψη ή καταλήγει σ’ ένα νέο συμπέρασμα για την επιστήμη (Η διδακτορική διατριβή υποβάλλεται σε ακαδημαϊκό ίδρυμα για την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος) π.χ. Ερατοσθένη Καψωμένου, “Η συντακτική δομή της ποιητικής γλώσσας του Σεφέρη”, Θεσ/νίκη. 1975, Χρ. Τσολάκη, Η πολυτυπία στο ρήμα της κοινής νεοελληνικής γλώσσας Θεσ/νίκη 1982.
• γ. Μονογραφία, δηλ. λεπτομερής επιστημονική πραγματεία σε μια περιορισμένη περιοχή μάθησης, π.χ. Κυριάκου Τσαντσάνογλου “Η μυκηναϊκή γραφή και η ελληνική προϊστορία”, περιοδικό “Φιλόλογος”, τ. 1, 1964.
• δ. Άρθρο, δηλ. περιορισμένης έκτασης επιστημονική εργασία που δημοσιεύεται σ’ ένα επιστημονικό περιοδικό ή γενικότερα στον τύπο, π.χ. Μάρθα Χριστοφόγλου, “Η μοντέρνα τέχνη και οι αρχαιότητες. Νύξεις για την πολύπτυχη αμηχανία και τη μοίρα μας σχέσης”. Περιοδικό Αρχαιολογία τ. 27, 1988.

Χρήσιμο θα ήταν να παρουσιαστούν στην τάξη δείγματα διαφόρων τύπων ερευνητικών εργασιών, ώστε οι μαθητές να έχουν μια άμεση αντίληψη του είδους και της μορφής μιας ερευνητικής εργασίας, προσέχοντας τους τίτλους των εργασιών, τα περιεχόμενά τους, τη διάρθρωση των ενοτήτων, τη συλλογιστική πορεία που οδηγεί στην τελική διατύπωση θέσεων ή συμπερασμάτων.

Πάντως στη σχολική πράξη οι ατομικές ερευνητικές εργασίες των μαθητών θα προσεγγίζουν μάλλον την έκταση και στη μορφή τα επιστημονικά άρθρα και -σε μερικές περιπτώσεις- τις μονογραφίες.

Αναζήτηση και καταγραφή του υλικού

Αφού προσδιοριστεί το ειδικό θέμα της εργασίας κάθε μαθητή και καταγραφεί αυτό που συνήθως ονομάζεται “υπόθεση εργασίας”, δηλ. ένα εντελώς γενικό πλάνο, ότι θα απασχολήσει πλέον τον ερευνητή-συγγραφέα θα πρέπει να είναι η αναζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας, των πηγών και γενικά του υλικού της εργασίας του.

Στην άντληση και αναζήτηση του υλικού μπορούν να βοηθήσουν:

• α. ο καθηγητής της ειδικότητας, με μια γενική ενημέρωση που μπορεί να κάνει στο μαθητή για τη βιβλιογραφία και για κάθε άλλο υλικό που υπάρχει γύρω από το θέμα.
• β. μια έγκυρη εγκυκλοπαιδεία που περιέχει ένα λήμμα σχετικό με το θέμα που διερευνάται στην εργασία. Υποτίθεται ότι η εγκυκλοπαιδεία θα περιλαμβάνει ασφαλώς και μια πρώτη βιβλιογραφία για το θέμα.
• γ. ένα γενικό σύγγραμμα με πρόσφατη βιβλιογραφία που περιλαμβάνει και το ειδικό θέμα της εργασίας. Για παράδειγμα, εάν το θέμα της εργασίας αναφέρεται σ’ ένα πρόσωπο της νεότερής μας ιστορίας, μια έγκυρη γενική ιστορία της περιόδου αυτής θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη.

Η πρώτη αυτή διερεύνηση σχετικά με το υλικό που υπάρχει μπορεί να οδηγήσει σε μια “μετακίνηση” από την αρχική υπόθεση εργασίας, πράγμα βέβαια που μπορεί να γίνει και σε οποιαδήποτε φάση της εργασίας. Το ίδιο το υλικό που αναζητείται μπορεί να οδηγήσει σε νέα δεδομένα, σε νέες ενδιαφέρουσες απόψεις, σε νέους τρόπους προσέγγισης του θέματος. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο τίτλος της εργασίας είναι προτιμότερο να πάρει την οριστική διατύπωσή του μετά το τέλος της.

Ο κύριος χώρος για την άντληση και ανεύρεση του υλικού είναι μια ενημερωμένη βιβλιοθήκη και, κατά προτεραιότητα, η βιβλιοθήκη του σχολείου και οι σχετικές ιστοσελίδες του διαδικτύου.

Άλλου είδους πηγές για την ανεύρεση του απαιτούμενου υλικού μπορούν να είναι ανάλογα με το θέμα, συνεντεύξεις με ειδικούς επιστήμονες, απαντήσεις σε ερωτηματολόγια, αρχειακό υλικό, επί τόπου έρευνα, βιντεοκασέτες, ταινίες κινηματογραφικές, ηχογραφήσεις σε κασέτες, στατιστικά στοιχεία κ.ά.

Το βασικό υλικό, που συνήθως είναι υλικό από βιβλία, χρειάζεται να καταγραφεί σε δελτία ή να αποθηκευθεί στον προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή του ερευνητή και στη συνέχεια από αυτό να γίνει η επιλογή του κατάλληλου για την εργασία. (Δείγματα δελτίων, Έκφραση-Έκθεση τ. Γ΄ σ. 148)

Αξιολόγηση: εκτίμηση του υλικού

Άσκηση: Σχηματίστε 4-5 δελτία στα οποία να αποδελτιώσετε ένα μικρό ή εκτεταμένο απόσπασμα κειμένου, μια πληροφορία ή ακόμη μια λέξη που σας χρειάζεται εάν κατά τη αντιγραφή/μεταφορά ενός αποσπάσματος διαπιστώσουμε ένα λάθος ή μια άποψη ή λέξη που μπορεί να εκληφθεί ως λάθος από τον αναγνώστη, τότε σημειώνουμε τη λέξη (sic=έτσι), για να επιβεβαιώσουμε ότι πράγματι έτσι είναι γραμμένο και δεν πρόκειται για λάθος

Εκτίμηση/αξιολόγηση του υλικού.

Ως προς την εκτίμηση του υλικού είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη μας ότι:

• το υλικό των εγκυκλοπαιδειών και των γενικών βιβλίων, π.χ. μιας γενικής ιστορίας της λογοτεχνίας ή της τέχνης, είναι συνήθως παλαιότερο από τη χρονολογία έκδοσής τους, τουλάχιστο κατά πέντε χρόνια. Για πιο πρόσφατα στοιχεία πρέπει να ανατρέξουμε κυρίως σε ειδικά επιστημονικά περιοδικά σύγχρονα ή αν μπορούμε στις σχετικές ιστοσελίδες του διαδικτύου. Ακόμα για νεότερα στοιχεία μπορούμε να απευθυνθούμε σε συγκεκριμένα άτομα, σε υπηρεσίες, οργανισμούς που έχουν σχέση με το θέμα της εργασίας.
• ως προς τα στατιστικά στοιχεία, πρέπει να γνωρίζουμε με ποιον τρόπο καταγράφτηκαν, και πόσο αξιόπιστοι ήσαν αυτοί που τα κατέγραψαν, καθώς και ποια διαδικασία ακολούθησαν στη συγκέντρωσή τους.
• ως προς τις μαρτυρίες ατόμων, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί όσον αφορά την αντικειμενικότητά τους. Στην προσωπική μαρτυρία και κρίση είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρχει απόλυτη υποκειμενικότητα, μια και η επιλογή ακόμα και των λέξεων και της συντακτικής δομής του λόγου, υποδηλώνει τη στάση του συγκεκριμένου ατόμου απέναντι σ’ ένα γεγονός.

Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι για να είναι χρήσιμο και αξιόπιστο το αποδεικτικό υλικό μιας ερευνητικής εργασίας πρέπει να εκπληρώνει τις εξής προϋποθέσεις:

• α. Να περιλαμβάνει και τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα
• β. Να προέρχεται και να στηρίζεται, όσο είναι δυνατόν, σε άμεσες αρχικές πηγές. Π.χ. για μια εργασία που αναφέρεται στους περσικούς πολέμους, άμεση πηγή είναι ο Ηρόδοτος και όχι τα βιβλία που σχολιάζουν την ιστορία του Ηροδότου.
• γ. Το αποδεικτικό υλικό που προέρχεται από προσωπικές μαρτυρίες, κινηματογραφικές ταινίες, βιντεοταινίες, φωτογραφίες κτλ. να ελέγχεται αυστηρά ως προς την αντικειμενικότητά του. Σε αυτό βοηθά και η διερεύνηση του σκοπού και των συνθηκών κάτω από τις οποίες καταγράφηκε ή πραγματοποιήθηκε. Ακόμα και μια φωτογραφία δηλώνει ή υποδηλώνει αντικειμενικότητα ή σκοπιμότητα (υποκειμενικότητα).

ΠΗΓΗ:

http://vprassas.blogspot.com/2011/06/blog-post_2069.html