Διευρευνούμε τους όρους Spyware, Adware, Cookies, Spam, Dialers, Phishing σχετικά με το “Κακόβουλο Λογισμικό”. Ορισμοί και διαφορές:

Με τον όρο “spyware”  χαρακτηρίζουμε συνήθως το λογισμικό που εγκαθίσταται λαθραία, χωρίς τη γνώση ή την άδεια του χρήστη, με στόχο να υποκλέψει πληροφορίες ή να ελέγξει τη λειτουργία του Η/Υ.

Spyware και Adware

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα spyware και adware προγράμματα δεν είναι πάντοτε επικίνδυνα για τη λειτουργία του Η/Υ. Σε κάθε περίπτωση όμως δεν παύουν να επιβαρύνουν τη λειτουργία του Η/Υ και του δικτύου, κυρίως στέλνοντας πληροφορίες στο δημιουργό τους. Κάποιες από τις κακόβουλες ενέργειες είναι :

• Υποκλέπτουν πληροφορίες που διακινεί ο χρήστης μέσω του Διαδικτύου.
• Συντομεύσεις και εικονίδια δικτυακών τόπων τοποθετούνται στην επιφάνεια εργασίας, χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη.
• Διαδικτυακοί τόποι καταχωρούνται στη λίστα των επιθυμητών διευθύνσεων, χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη.
• Η δραστηριότητα του φυλλομετρητή (browser) παρακολουθείται και καταγράφεται.
• Μεταβάλλουν τη διεύθυνση και δρομολογούν το φυλλομετρητή σε δικές τους τοποθεσίες.
• Εμφανίζουν αναδυόμενα διαφημιστικά παράθυρα (pop-ups ads)
• Γραμμές εργαλείων και εργαλεία αναζήτησης προστίθενται στο φυλλομετρητή, χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη.
• Προτιμήσεις και προσωπικές πληροφορίες, αποκτώνται και διοχετεύονται προς τρίτους, χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη.
• Η σελίδα έναρξης, καθώς και άλλες ρυθμίσεις τροποποιούνται, μη επιτρέποντας τη διόρθωσή τους από το χρήστη.
• Εμποδίζουν – καθυστερούν τη λειτουργία του Η/Υ.
• Δεσμεύουν χώρο του σκληρού δίσκου
• Αυξάνουν τη δικτυακή κίνηση
• Εγκαθιστούν επιπλέον λογισμικά.

Στη συνέχεια παρατίθεται πίνακας καταγραφής ενεργειών των spywares, όπως παρατίθεται σε διαδικτυακούς τόπους ενημέρωσης,

Ο όρος adware χρησιμοποιείται περισσότερο για κάθε πρόγραμμα που εμφανίζει διαφημιστικά μηνύματα. Ακόμα και ένα πρόγραμμα διαχείρισης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, που διανέμεται χωρίς χρέωση και ως αντάλλαγμα εμφανίζει διαφημιστικά μηνύματα, συγκαταλέγεται στην κατηγορία adware. Εντούτοις και τα adware μπορούν να θεωρηθούν ως spyware, όταν η λειτουργία τους βασίζεται σε πληροφορίες που συλλέγουν κατασκοπεύοντας τον Η/Υ στον οποίο έχουν εγκατασταθεί.

Τα cookies (web cookies ή  HTTP cookies ή tracking cookies) μπορούν να θεωρηθούν ως τα λιγότερο κακόβουλα, αφού τις περισσότερες φορές είναι απαραίτητα για την ευκολότερη περιήγησή μας. Για παράδειγμα η αυτόματη αναγνώριση του χρήστη κατά την είσοδό του σε ένα τόπο. Παρόλα αυτά κάποια προγράμματα προστασίας τα χαρακτηρίζουν ως αντικείμενα με στόχο την προώθηση ή διαφήμιση και γι’ αυτό τα περιλαμβάνουν στη λίστα προς απομάκρυνση.

Αντίθετα προς τους ιούς (virus, worms), τα spyware δεν διαδίδονται με πολλαπλασιασμό, δηλαδή δεν αντιγράφουν τον εαυτό τους. Ένας Η/Υ που έχει προσβληθεί από spyware, δεν μεταδίδει-εξαπλώνει τη «μόλυνσή του» μέσω του δικτύου. Συνήθως η εγκατάσταση του spyware πραγματοποιείται με εξαπάτηση του χρήστη κατά την επίσκεψή του σε ιστοσελίδες. Ο χρήστης μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του για την εκτέλεση μιας λειτουργίας, κατά την επίσκεψη σε ιστοσελίδα, που όμως το μήνυμα είναι παραπλανητικό, ενώ η λειτουργία αντιστοιχεί στην εγκατάσταση του spyware. Σε άλλη περίπτωση μπορεί το λογισμικό που προσφέρεται στο χρήστη να μεταφέρει μαζί και spyware ή κατά την εγγραφή σε υπηρεσίες P2P (δηλαδή υπηρεσίες της μορφής Kazaa, Morpheus κ.α.) ο χρήστης να οδηγείται και στη λήψη spyware.

Ένα spyware πρόγραμμα σπανίως συναντάται μόνο του. Συνήθως σε ένα «μολυσμένο» Η/Υ συνυπάρχουν πολλά spyware-adware, το οποία επηρεάζουν αισθητά την απόδοση του Η/Υ, επιβαρύνουν το φόρτο εργασίας του σκληρού δίσκου και αυξάνουν την κίνηση του δικτύου. Επίσης μπορούν να υπάρξουν και προβλήματα ευστάθειας του συστήματος, ενώ τα «συμπτώματα» να είναι παραπλανητικά και να οδηγούν ακόμη και σε ενδείξεις προβλήματος hardware.

Dialers

Οι dialers είναι λογισμικά που δημιουργούν μια νέα dial-up (τηλεφωνική) σύνδεση στον Η/Υ και κάνουν κλήσεις, από αυτή, σε αριθμούς υψηλής χρέωσης (π.χ. 090…), που δεν ανήκουν σε εταιρίες παροχής πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Είναι η χειρότερη περίπτωση κακόβουλου λογισμικού, τουλάχιστον από οικονομικής πλευράς, αφού το ύψος του τηλεφωνικού λογαριασμού μπορεί να φτάσει σε εκατοντάδες ή χιλιάδες ευρώ.

Οι dialers, ακόμη και αν υπάρχουν στον Η/Υ, δεν μπορούν να λειτουργήσουν αν ο Η/Υ δεν συνδέεται στο τηλεφωνικό δίκτυο μέσω PSTN (απλή τηλεφωνική γραμμή) ή ISDN  γραμμής.

Οι dialers ανιχνεύονται και αφαιρούνται με anti-virus και anti-spyware προγράμματα ή και με ειδικά anti-dialers προγράμματα (dialerSpy). Μπορούν να ανιχνευτούν όμως εύκολα και από το χρήστη, με έλεγχο των dial-up συνδέσεων δικτύου του Η/Υ. Επίσης μπορεί να ζητηθεί η συνδρομή της τηλεφωνικής εταιρίας, με στόχο τον έλεγχο των κλήσεων και του ύψους του λογαριασμού.

Spam

Είναι τα email με ενοχλητικό περιεχόμενο. Στο spam mail συγκαταλέγονται ανεπιθύμητες διαφημίσεις για προϊόντα, υπηρεσίες και sites καθώς επίσης και διάφοροι άλλοι τύποι email (ανεπιθύμητα newsletters, chain mails κτλ).

Για τη μείωση των λαμβανόμενων spam emails, δεν πρέπει να γίνεται απάντηση σε άγνωστα μηνύματα, καθώς μπορεί να εκληφθεί ως απόκριση για την αποστολή περισσότερων μηνυμάτων. Ακόμα και η αίτηση για διαγραφή (Remove) ενημερώνει τον spammer ότι πρόκειται για ενεργή ηλεκτρονική διεύθυνση, γεγονός που μπορεί να γίνει αφορμή για τη λήψη ακόμη περισσότερων μηνυμάτων. Επιπλέον, θα πρέπει να αποφεύγεται η εγγραφή σε λίστες αλληλογραφίας (mailing lists). Συχνά οι spammers διαθέτουν μεθόδους συλλογής ηλεκτρονικών διευθύνσεων, τις οποίες βρίσκουν κυρίως σε επίσημους δικτυακούς τόπους. Επίσης δεν θα πρέπει γνωστοποιείται το email, όπως οι φόρμες εγγραφής σε διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες.
Ορισμένα προγράμματα διαχείρισης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (όπως το Outlook της Microsoft) παρέχουν τη δυνατότητα αποκλεισμού ορισμένων αποστολέων (block address). Με αυτό τον τρόπο ο χρήστης μπορεί να περιορίσει τον αριθμό των εισερχομένων spam mails και να τα διαχειριστεί καλύτερα, εφόσον γνωρίζει την ηλεκτρονική διεύθυνση του αποστολέα τους. Ωστόσο, η λύση αυτή δεν είναι ριζική, καθώς είναι σχεδόν πάγια τακτική των spammers η χρήση πλαστής ηλεκτρονικής διεύθυνσης αποστολέα ή και διαφορετικής για κάθε αποστολή (spoofing).

Phishing

Ο όρος Phishing χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια προσπάθεια απόσπασης- υποκλοπής προσωπικών στοιχείων τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε μη εξουσιοδοτημένες οικονομικές συναλλαγές. Συνήθως πραγματοποιείται μέσω πλαστών ιστοσελίδων, που απαιτούν εγγραφή ή μιμούνται επίσημες σελίδες αξιόπιστων οργανισμών (π.χ. τράπεζες, υπουργεία), σε συνδυασμό με την αποστολή ενημερωτικών spam emails.