Η εσχατολογική Ποιμαντική των δια Χριστόν σαλών
Συγγραφέας: kantonopou στις 21 Ιουλίου, 2014
4. Το ποιμαντικό και εσχατολογικό μάθημα των δια Χριστόν σαλών: Το μυστικό της ανακαίνισης του βίου των χριστιανών.
Όταν επισημαίνει ο όσιος Συμεών στο συνασκητή του Ιωάννη «Τὶ ὠφελούμεθα, ἀδελφέ, ἐν τῇ ἐρήμῳ ταύτῃ διατρίβοντες; Ἀνάστα, ἀπέλθωμεν, σώσωμεν καὶ ἄλλους…»[1], εκφράζει ακριβώς την εμπειρία της εσχατολογικής αγάπης, που θέλει «πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν»[2], εφαρμόζοντας έτσι τα λόγια του Αποστόλου περί του μυστηρίου της αγάπης, «Μηδείς τὸ ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλά τὸ τοῦ ἑτέρου»[3] και «Τοῖς πᾱσιν πάντα γέγονα, ἵνα πάντως τινάς σώσω»[4]. Και ακριβώς αυτό κάνουν οι άγιοι σαλοί, γίνονται τα πάντα για να σώσουν και τον πιο μικρό και ασήμαντο, τον πιο αμαρτωλό και ταλαιπωρημένο συνάνθρωπο.
Δεν λογαριάζουν το κύρος τους, το καλό τους όνομα, δεν τους νοιάζει το τι θα που οι άλλοι, οι δήθεν σωστοί χριστιανοί που μένουν στην επιφάνεια των πραγμάτων. Οι άγιοι σαλοί θέλουν να βρούνε και να σώσουν το απολωλός, θέλουν να δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες ώστε ο αμαρτωλός άνθρωπος να συνέλθει, να διαπιστώσει ότι είναι άρρωστος και ότι θέλει βοήθεια και όλα αυτά χωρίς να υπολογίζουν καθόλου την δική τους προσωπική κοσμική καταξίωση ή απαξίωση.
Ο τρόπος αυτός της σαλότητας αποκτά μια σωτηριολογική προοπτική. Ο άγιος Ιωάννης όμως ο οποίος ήταν συνασκητής του αγίου Συμεών κράτησε μία διαφορετική στάση.Προσπαθούσε να τον εμποδίσει και να τον αποτρέψει: «Τουναντίον κάθησον καὶ τὸν δρόμον ἡμῶν εἰς τὴν ἔρημον ταύτην πληρώσωμεν». Προτιμά ο άγιος Ιωάννης κατά βάθος την ασφάλεια και τη σιγουριά της ερήμου ή την προστασία του μοναστηριού, μακριά από τις άγνωστες δοκιμασίες και από τους κινδύνους ανάμεσα στους ανθρώπους. Έτσι, αντιπροσωπεύει εκείνους τους χριστιανούς, οι οποίοι προτιμούν τη βεβαιότητα και την ασφάλεια, από την ανασφάλεια, την υπομονή και ενδεχομένως τη γενναιότητα που απαιτεί αυτού του είδους η έκφραση της αγάπης. Και κανείς βεβαίως δεν μπορεί να κατακρίνει αυτήν την στάση.
Ο σαλός όμως, δε διεξάγει τον αγώνα του εναντίον τού σατανά και των δαιμόνων μέσα στην ασφάλεια του μοναστηριού και στην παρηγοριά των συναγωνιστών του, αλλά παλεύει μόνος, αδυσώπητα μόνος [5].
Η ασφάλεια βεβαίως και η προφύλαξη αποτελούν φραγμούς στην απόλαυση των εσχάτων, ενώ η αβεβαιότητα και η αστάθεια ευνοούν την πίστη ότι το στήριγμα και η προστασία είναι μόνο ο Θεός[6]. Καθώς ο σαλός απαλλάχτηκε από τους πειρασμούς, έδιωξε το διάβολο και έφτασε στην απάθεια, τώρα πηγαίνει αντίστροφα, δηλαδή καταδιώκει το διάβολο στην κατεξοχήν κατοικία του (στην πόλη, στον κόσμο). Αυτή είναι, λοιπόν, η στάση όλων των σαλών. Επομένως ο σαλός χρειάζεται κόσμο, είτε κοινωνία, είτε πόλη, είτε αγορά, είτε μοναστήρι για να διώχνει από εκεί τα δαιμόνια και να φανερώνει τον ερχομό της βασιλείας του Θεού, όπου ο σαλός κατοικεί από τώρα. Μ’ αυτήν την έννοια έρχεται ο διά Χριστόν σαλός από τα έσχατα να δηλώσει την νίκη στο διάβολο[7].
Η εσχατολογική διάσταση της σαλότητας κρίνεται κατά το μέτρο της ελευθερίας των σαλών να είναι ενωμένοι με το Θεό, που είναι η πηγή της αγιότητας[8]. Μ’ αυτήν την έννοια ο σαλός είναι ο καινός άνθρωπος που οριοθετεί τη χριστιανική Εσχατολογία και κατά συνέπειαν και τη χριστιανική Αγιότητα, διότι η αγιότητα δεν είναι μεταφυσικό αλλά εσχατολογικό γεγονός. Το καινό χάρισμα του Σταυρού και της Ανάστασης είναι το έσχατο στο παρόν, και αυτό ακριβώς ενσαρκώνει η αγιότητα, τη δόξα του καινού, του ανακαινισθέντος όντος[9]. Η αγιότητα, λοιπόν, είναι η εσχατολογική παραδοξότητα, η υπερλογικότητα ή πολύ απλά η χριστιανική σαλότητα, ακριβώς γιατί ενώ προορίζεται για την ιστορία, εκείνη πολιτεύεται στον ουρανό[10].
[Συνεχίζεται][1] ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ, Ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ διὰ Χριστόν σαλὸς, PG 93, 1704 Α.
[2] Α΄ Τιμ. 2, 4.
[3] Α΄ Κορ. 10, 24.
[4] Α΄ Κορ. 9, 22.
[5] «Ο σαλός συνδυάζει τη μεγαλύτερη αυτοεγκατάλειψη και αυτοταπείνωση με το μεγαλύτερο ηρωισμό. […] Η λέξη που χαρακτηρίζει αυτόν τον αγώνα είναι η λέξη “μονομαχία”. Δεν είναι ο αγώνας της στρατιάς των αγίων εναντίον των δαιμόνων, είναι η πάλη του Δαβίδ κατά του Γολιάθ, του Γεωργίου εναντίον του Δράκοντα». Βλ. ERNST BENZ, «Heilige Narrheit», Περιοδικό Kyrios 3, 1938, σ. 9. Πρβλ. ΜΑΡΤΙΝΗ ΠΑΝ., Ο σαλός Αγ. Ανδρέας και η σαλότητα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ο.π., σ 24.
[6] «Ἐν τῇ δυνάμει τοῦ Χριστοῦ ὑπάγω ἐμπαίζω τῷ κόσμῳ», ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ, Ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ διὰ Χριστόν σαλὸς, PG 93, 1704 Β.
[7] «Ταλαίπωρε, ὁ μὴ βλέπων τὰς ἀκτῖνας τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ὁ μὴ ἰδὼν τῆς γεέννης τὴν ἀγριότητα τὴν δριμυτάτην». ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ πρεσβ. Κωνστ/πόλεως, Βίος ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ διὰ Χριστὸν σαλοῦ, PG 111, 697Β.
[8] «ὁ ὅλος ἄνθρωπος να γίνεται κοινωνός τοῦ μόνου καὶ ὅλου Θεοῦ, μηδέν ἐπίγειον ἐν ἐαυτῷ φέρων, ἵνα Θεῷ πλησιάση καὶ θεός γένηται ἐκ θεοῦ, τὸ Θεόν εἶναι λαβῶν». Βλ. ΜΑΞΙΜΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗ, PG90, 1189.
[9] «ουδεμία σχέση ἔχει με ό,τι καλούμε νέο στην ιστορία, την ἐφεύρεση δηλαδή με την οποία ἐπιχειρούμε την υπέρβαση της παλαιότητος του πεπτωκότος κόσμου». Βλ. Αρχ. Αρσένιος, Η αγιότητα και ο πολιτισμός της πληροφορικής. Η «καινή» ζωή στον «νέο» κόσμο, Αρμός 1994.
[10] «Ο σαλός είναι ὁ χαρισματικός, που ἔχει ἄμεση ἐμπειρία τῆς καινῆς πραγματικότητας τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καὶ ἀναλαμβάνει να καταδείξει προφητικά τὴν ἀντίθεση τοῦ παρόντος αἰῶνος με τὸν αἰῶνα τῆς Βασιλείας, τὴ ριζική διαφοροποίηση τῶν μέτρων καὶ τῶν κριτηρίων». Βλ. ΓΙΑΝΝΑΡΑ ΧΡ., “Οι κατά Χριστόν σαλοί και η άρνηση της αντικειμενικής ηθικής”, Χριστιανικόν Συμπόσιον Δ΄, Αθήναι 1970, σ. 65.
Αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.