kantonopou’s blog

ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ

Γρηγορίου Νύσσης – Στην Προσευχή Λόγος Δ΄

Συγγραφέας: kantonopou στις 25 Ιουνίου, 2010

proseyxh.jpg

Είτε αυτό λοιπόν θέλει είτε η σοφία του Θεού οικονομεί κάτι άλλο, όλη η λογική φύση μοιράζεται χωρισμένη στη διπλή αυτή ζωή. Η ασώματη έλαχε τη μακαριότητά της στον ουρανό, ενώ η ένσαρκη περιστρέφεται στη γη, επειδή είναι συγγενής μ’ αυτήν. Η επιθυμία τώρα του καλού και του αγαθού εισήλθε ισοδύναμα στην ουσία κάθε μιας φύσης και εξίσου και στις δύο ο επόπτης του πα­ντός έδωσε το αυτοκυβέρνητο και αυτεξούσιο κι ελεύθερο από κάθε καταναγκασμό, ώστε να κυβερνάται καθετί που έχει τιμηθεί με λόγο και νόηση με αυτόνομη προαίρεση. Αλλά η άνω ζωή είναι τελείως καθαρή από κακία και δε συνυπάρχει μαζί της κανένα από όσα νοούνται εκ του αντιθέτου, ενώ κάθε εμπαθής κίνηση και διά­θεση περιβάλλει την κάτω ζωή, όπου κινείται ο άνθρωπος. Γι’ αυτό κι ο θεόπνευστος λόγος γνωρίζει ότι η ουράνια πολιτεία των αγίων δυνάμεων είναι άσχετη από την κακία και καθαρή από κάθε μολυσμό της αμαρτίας. Ενώ όλη η κακία όση έλαβε ύπαρξη από το αγα­θό με την ίδια του την αποχώρηση, γύρω από την κοιλότητα αυτής της ζωής, συγκεντρώθηκε σαν καταπότι και σαν λάσπη, που μολύ­νει τον άνθρωπο, καθώς εμποδίζεται από αυτό το σκοτάδι ν’ αντικρύσει το θείο φως της αλήθειας.

Αν λοιπόν η ουράνια ζωή είναι απαθής κι άθικτη από κακό, ενώ σε κάθε λογής πάθη και ταλαιπωρίες έχει βουλιάξει η εδώ άθλια ζωή, είναι φανερό ότι η άνω πολιτεία, επειδή είναι καθαρή από κάθε κακό, κατορθώνεται με το αγαθό θέλημα του Θεού· γιατί, όπου δεν υπάρχει κακό, είναι απόλυτη ανάγκη να υπάρχει το αγαθό. Η δική μας τώρα ζωή, έχοντας ξεπέσει από τη μετουσία του αγα­θού, ξέπεσε συνάμα κι από το θείο θέλημα. Γι’ αυτό η προσευχή μας διδάσκει να καθαρίσομε έτσι τη ζωή μας, ώστε όμοια με τη ζωή στον ουρανό να ζούμε και στη γη ανεμπόδιστα με το θέλημα του Θεού, έτσι όπως θα μπορούσε να πει κάποιος· Όπως εκτελεί­ται το θέλημα σου ανάμεσα στους θρόνους, τις αρχές και τις εξουσίες και τις κυριότητες και σε όλη την υπερκόσμια δύναμη, χωρίς να παρεμποδίζει καθόλου η κακία την εκδήλωση του αγαθού, έτσι και ανάμεσα σ’ εμάς να πραγματωθεί το αγαθό, για να ευοδωθεί με όλα το θέλημα του μέσα στις ψυχές μας, αφού εκδιωχθεί κάθε κακία. Ίσως όμως ν’ αντιπαρατηρήσει κάποιος· Μα πώς είναι δυνατό η καθαρότητα των ασώματων δυνάμεων να κατορθωθεί από όσους έλαχαν τη ζωή της σάρκας, αφού η ψυχή καταποντίζεται από τις άπειρες φροντίδες για τις σωματικές ανάγκες; Γι’ αυτό νομίζω καλό, αντιμετωπίζοντας κατά κάποιο τρόπο την απορία αυτή, να διαλύσω τη δυσχέρεια για το προκείμενο ζήτημα με τον ακόλουθο λόγο.

Νομίζω μας διδάσκει με τους λόγους αυτούς, προστάζοντας μας δηλαδή να ζητούμε το καθημερινό ψωμί, ότι στην έλλειψη φυ­σικών αναγκών αντιστοιχεί σύμφωνα με το νόημα της απάθειας η ολιγάρκεια και η μετριοπάθεια. Ό άγγελος βέβαια δε ζητεί να του χορηγηθεί ψωμί, γιατί έχει φύση που δεν της χρειάζονται τα παρό­μοια. Έλαβε όμως τη διαταγή να τα ζητεί ο άνθρωπος, γιατί όποιο αδειάζει έχει πάντοτε ανάγκη από αυτό που θα το γεμίζει. Η σύ­σταση της ανθρώπινης ζωής κυλά και περνά κι επιζητεί στη θέση εκείνου που εξαντλήθηκε αυτό που ανανεώνει. Όποιος λοιπόν αποβλέπει στην εξυπηρέτηση της φύσης του και δεν προσπαθεί να τραβήξει με μάταιες φροντίδες τίποτα πέρα από το απαραίτητο, δε θα φανεί να υστερεί πολύ από την αγγελική πολιτεία, αντιγράφο­ντας στον εαυτό του με την ολιγάρκεια του την απουσία κάθε ανά­γκης από αυτούς. Γι’ αυτό έχομε τη διαταγή να ζητούμε ό,τι φτάνει για τη διατήρηση της σωματικής μας ουσίας. «Το ψωμί δώσε μας» λέμε στο Θεό· δε ζητούμε απόλαυση ούτε πλούτο ούτε πορφύρες λαμπερές, ούτε κοσμήματα χρυσά, ούτε αστραφτερά πετράδια, ούτε ασημένια σκεύη, κτηματική περιουσία, διοίκηση στρατοπέδου, αρχηγία πολέμων και ηγεμονία εθνών, ούτε κοπάδια άλογα και βόδια και άπειρα πλήθη άλλα ζωντανά, ούτε κατοχή πολλών δούλων, ούτε τη λάμψη της αγοράς, ούτε επιγραφή σε στήλες ούτε πίνακες, ούτε μεταξωτά υφάσματα, ούτε ακροάσεις μουσικής, τίποτε κάτι παρόμοιο, από όσα αποσπούν την ψυχή από τις θείες και προτιμό­τερη από άλλη φροντίδα, άλλα το ψωμί.

Βλέπεις την έκταση της φιλοσοφίας, πόσα λόγια περιέχονται στα δύο αυτά λόγια; Είναι σα να λέει κατά κάποιο τρόπο σ’ όσους ακούν Παύσετε, άνθρωποι, να σκορπίζετε τις επιθυμίες σας σε μά­ταια πράγματα. Παύσετε να συγκεντρώνετε επάνω σας αφορμές δεινών. Είναι λίγο το χρέος σου στη φύση σου. Στο σαρκίο σου χρωστάς τροφή μόνο, πράγμα μηδαμινό κι εύκολο, αν αποβλέπεις σε ό,τι σου χρειάζεται. Γιατί πολλαπλασιάζεις σε βάρος σου τις εισφορές σου; Για ποιο λόγο έζεψες τον εαυτό σου στο ζυγό τόσων οφειλών, ανασκάπτοντας μεταλλεία για άργυρο και ορυχεία για χρυσάφι κι αναζητώντας τις διάφανες πέτρες; Σίγουρα για ν’ απο­λαμβάνει με όλα αυτά η κοιλιά, ο αχόρταγος φορολογητής, που το χρέος μας σ’ αυτήν είναι το ψωμί, για ν’ αναπληρώνει ό,τι λείπει στο σώμα. Εσύ όμως ταξιδεύεις για εμπόριο στις Ινδίες και κινδυ­νεύεις σε βαρβαρικές θάλασσες και ρίχνεσαι σε ταξίδια ολοχρόνια, για να καρυκεύσεις την τροφή σου με φορτία από τα μέρη αυτά και δε σκέφτεσαι ότι το όριο όπου φτάνει η αίσθηση της ηδονής είναι ο ουρανίσκος. ‘Όμοια και η ομορφιά και το άρωμα και το εύγευστο προσφέρουν στην αίσθηση μια σύντομη και ακαριαία χάρη στην αί­σθηση. Η διαφορά όσων περνούν από τον ουρανίσκο και πέρα δε διακρίνεται, καθώς η φύση μας τα μεταβάλλει όλα σε εξίσου δύσο­σμα. Βλέπεις πού καταλήγει η μαγειρική; Βλέπεις το αποτέλεσμα της απάτης των καρυκευμάτων; Ζήτα το ψωμί σου για την καθημε­ρινή ανάγκη της ζωής· γι’ αυτό μόνο σ’ έκανε η φύση σου χρεώστη στο σώμα. Τα συμπληρωματικά που βρίσκουν με τις επινοήσεις τους όσοι αγαπούν τις απολαύσεις, είναι η παρασπορά των ζιζανίων. Ο σπόρος του νοικοκύρη είναι το σιτάρι κι από το σιτάρι γί­νεται το ψωμί· η απόλαυση είναι το ζιζάνιο που έσπειρε ο εχθρός στο σιτάρι. Άφησαν όμως οι άνθρωποι την απαραίτητη υπηρεσία τους προς τη φύση τους, πνίγονται στ’ αλήθεια, όπως λέει κάπου ο Λόγος, με τις ασχολίες τους γύρω από τα μάτια και μένουν δίχως αποτέλεσμα και η ψυχή ασχολείται μ’ αυτά αιώνια.

Νομίζω ότι κι ο Μωυσής κάτι τέτοιο διδάσκει συμβολικά παρασταίνοντας ως σύμβολο της γνωστικής ηδονής το φίδι. Λένε ότι το ζώο αυτό το φίδι, αν περάσει το κεφάλι του σε μια ραγισματιά, όπου μέσα τρυπώνει, δεν μπορούν να το βγάλουν εύκολα από τη σχισμή όσοι το τραβούν από την ουρά, επειδή τα λέπια αντιστέκο­νται στη βία εκείνων που τραβούν δυνατά. Κι όποιο με το πρόσθιο μέρος δεν έχει κανένα κώλυμα να εισδύσει γλιστρώντας με τη λειότητα των λεπιών, αυτό έχει αδύνατη την επιστροφή του προς τα πίσω καθώς την εμποδίζει η αντίσταση των λεπιών. Νομίζω η Γρα­φή θέλει να δείξει ότι πρέπει να φυλάγομε την ηδονή, όταν εισέρ­χεται και τρυπώνει μέσα στη ρωγμή της ψυχής και όσο καλύτερα γίνεται να κλείνομε τη ραγισματιά του βίου. Γιατί έτσι θα μπορέσει να φυλαχθεί η ανθρώπινη ζωή καθαρή από την επιμιξία με τα θη­ρία. Αν όμως διαλυθεί η εσωτερική αρμονία της ζωής μας και βρει κάποιο τρόπο να εισέλθει μέσα μας το φίδι της ηδονής, θα φωλιά­σει εκεί και θα είναι αδύνατο εξαιτίας των λεπιών ν’ αποσπαστεί από το χώρο της ψυχής. Ακούοντας λέπια να φέρεις στο νου σου με το συμβολισμό αυτόν τις ποικίλες αφορμές των ηδονών. Γιατί με μια γενική έννοια το πάθος της ηδονής είναι ένα θηρίο και τα ποικί­λα και διάφορα είδη των ηδονών που έχουν ανακατευθεί στην αν­θρώπινη ζωή αυτά είναι οι φολίδες του φιδιού, κατάστικτες από την ποικιλία των παθών.

(ΠΑΤΕΡΙΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ«ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ»ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΡΓΑ,ΤΟΜΟΣ 8ος Σελ. 85 – 91)- Μητρόπολη Πάφου

Αφήστε μια απάντηση