Ψυχολογική υποστήριξη στα παιδιά που βιώνουν το Θάνατο.
Συγγραφέας: kantonopou στις 29 Ιουλίου, 2009
Βαδαλούκα Ἀθηνᾶ.
Ἐμεῖς τὴ λέμε τὴ ζωὴ τὴν πιάνουμε ἀπ’ τὰ χέρια
Κοιτάζουμε τὰ μάτια της ποὺ μᾶς ξανακοιτάζουν
Κι ἂν αὐτὸ ποὺ μᾶς μεθάει μαγνήτης, τὸ γνωρίζουμε
Κι ἂν αὐτὸ ποὺ μᾶς πονάει κακό, τὸ ‘χουμε νοιώσει
Καὶ χαιρετοῦμε τὰ πουλιά της ποὺ μισεύουνε.
Ὀδ. Ἐλύτης «Ἥλιος ὁ πρῶτος»
Ὅταν τὰ παιδιὰ βιώνουν τὸ θάνατο ἑνὸς γονιοῦ ἤ στενοῦ τους συγγενῆ προκαλοῦν ἔντονα συναισθήματα σὲ ὅλη τὴν ὁμάδα. Πέρα τῶν ἄλλων, μᾶς θυμίζουν τὴ δική μας παιδικὴ ἡλικία καὶ τὰ παιδιὰ ποὺ ἔχουμε ἤ ἐλπίζουμε νὰ ἀποκτήσουμε. Νιώθουμε πὼς μπορεῖ νὰ τὰ βλάψουμε κάνοντας ἤ λέγοντας κάτι λάθος ἀντιμετωπίζοντας τὴν εὐαισθησία τους. Συνήθως στὴν προσπάθειά μας νὰ προστατέψουμε τὰ παιδιά, τ’ ἀποκλείουμε καὶ τ’ ἀπομονώνουμε. Τὸ νὰ προστατεύεις ἕνα παιδὶ ἀπ’ τὴν ἀλήθεια σημαίνει νὰ τὸ ἀφήνεις σὲ κατάσταση σύγχυσης, ἀπροστάτευτο ἀπὸ τὶς φαντασιώσεις του καὶ ἀβοήθητο μὲ τὰ αἰσθήματά του. Πολλοὶ ἀπὸ μᾶς ἔχουμε συναντήσει ἐνήλικες πού, λόγω κάποιου παρόμοιου τραύματος στὴν παιδική τους ἡλικία, ἡ ἱκανότητά τους νὰ ἀντιμετωπίζουν συναισθηματικὲς κρίσεις ἔχει παραβλαφθεῖ σημαντικά. Μέσα στὴν οἰκογένεια, οἱ ἀνίατες ἀσθένειες ἐπιφέρουν τεράστιες ἀλλαγὲς καὶ τὰ παιδιὰ ἔχουν τὴν ἱκανότητα νὰ διαισθάνονται ὅτι συμβαίνει κάτι σοβαρό. Παρ’ ὅλα αὐτά, πολλοὶ γονεῖς ἐπαγγελματίες ὑγείας γνωρίζουν ἐλάχιστα σχετικὰ μὲ τὶς ἀντιδράσεις τῶν παιδιῶν στὴν ἀσθένεια καὶ τὸ θάνατο καὶ ἀποφασίζουν ν’ ἀναβάλουν τὴν ἐνημέρωση τῶν παιδιῶν γι’ ἀργότερα, ὅταν, ὅπως λένε, θὰ εἶναι ἀρκετὰ μεγάλα γιὰ νὰ καταλάβουν. Αὐτοὶ οἱ γονεῖς δὲν καταλαβαίνουν πὼς στὴν προκειμένη περίπτωση τὰ παιδιὰ ἔχουν περισσότερη ἀνάγκη νὰ μιλήσουν γιὰ τὸ θάνατο ἐπειδὴ δὲν τὸν καταλαβαίνουν.Ἡ ἰδανικὴ ἀντιμετώπιση εἶναι νὰ γίνει ἡ προετοιμασία αὐτὴ πρὶν τὸ θάνατο, ἔτσι θὰ τοὺς δοθεῖ ἡ εὐκαιρία, μέσα σὲ κλίμα ἀσφάλειας, νὰ ὑποβάλουν ἐρωτήσεις, νὰ ἐνημερωθοῦν καὶ νὰ καθησυχαστοῦν, νὰ ἐκφράσουν καὶ νὰ μοιραστοῦν τὰ συναισθήματά τους.
Ἡ διαδικασία καὶ ὁ στόχος τῆς προετοιμασίας τῶν παιδιῶν εἶναι δύσκολη ὑπόθεση καὶ συναισθηματικὰ ἀπαιτητική. Ὑπάρχουν σοβαροὶ λόγοι γιὰ τὴν ἀπροθυμία πολλῶν γονέων νὰ μοιραστοῦν στοιχεῖα ποὺ ἀφοροῦν στὴν ἀσθένεια καὶ στὸ θάνατό τους μὲ τὰ παιδιά τους. Ἀγωνίζονται νὰ διατηρήσουν κάποιον ἔλεγχο σὲ μία κατάσταση ἀβέβαιη, δὲν ξέρουν πῶς ν’ ἀρχίσουν τὴ συζήτηση, θέλουν νὰ προφυλάξουν τὰ παιδιά τους ἀπὸ τὴν ὀδύνη καὶ συγχρόνως ὑποφέρουν καὶ οἱ ἴδιοι. Καὶ τὰ παιδιὰ ἔχουν τὴν ἐπιθυμία νὰ προστατεύσουν τοὺς γονεῖς τους καὶ συχνὰ θὰ προσπαθήσουν νὰ προσποιηθοῦν ὅτι δὲν συμβαίνει τίποτε σοβαρό, ἐὰν δὲν ἐνθαρρύνουμε τὴ συμμετοχή τους.Μποροῦμε ν’ ἀρχίσουμε, ὡς ἐξωτερικοὶ βοηθοί, διαβεβαιώνοντας τοὺς γονεῖς ὅτι κατανοοῦμε καὶ συμμεριζόμαστε τὶς ἀνησυχίες τους γιὰ τὰ παιδιά τους. Στὴ συνέχεια μποροῦμε νὰ ἐξηγήσουμε διακριτικὰ πώς εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴν ἐπικοινωνοῦν μὲ τὰ παιδιά τους. Τὰ παιδιὰ ἀκοῦν τυχαία κάποιες συνομιλίες, ἀντιλαμβάνονται τὶς ἀλλαγὲς στὴν καθημερινὴ ρουτίνα καὶ γενικὰ καταλαβαίνουν τὰ συναισθήματα ἀπὸ τὶς χειρονομίες καὶ τὶς ἐκφράσεις τῶν ἀνθρώπων γύρω τους. Τὸ ζήτημα εἶναι ποιὸς θὰ κάνει τὴ συζήτηση καὶ ὄχι ἂν θὰ πρέπει νὰ γίνει ἡ συζήτηση. Θὰ πρέπει τὸ παιδὶ συνεχῶς καὶ τακτικὰ νὰ παίρνει χρήσιμες πληροφορίες πάνω στὸ θέμα ἀπὸ τοὺς γονεῖς του καὶ ὄχι νὰ γίνει δέκτης ἀκατανόητου καὶ ἀνεπαρκοῦς κουτσομπολιοῦ. Εἶναι σημαντικὸ νὰ δημιουργήσουμε στὴν κλινική, τὸ νοσοκομεῖο ἤ τὸ σπίτι μία ἀτμόσφαιρα ποὺ θὰ ἀπαλλάξει τοὺς γονεῖς (καὶ ἐμᾶς τοὺς ἴδιους) ἀπὸ τὴν προσδοκία νὰ μὴν ἀναμιχθοῦν τὰ παιδιά. Πρέπει νὰ καλωσορίσουμε τὴν παρουσία τους.
Ἡ δημιουργία μιᾶς ἀτμόσφαιρας ζεστῆς γιὰ τὸ παιδὶ εἶναι ἀπαραίτητη. Τὸ προσωπικό τοῦ θαλάμου μπορεῖ νὰ ἐπινοήσει ἰδέες ποὺ δὲν εἶναι ἀναγκαῖο νὰ κοστίζουν πολύ: ἐκθέσεις ἔργων παιδικῆς ζωγραφικῆς στὸν προθάλαμο, μερικὰ καρεκλάκια καὶ ἕνας συγκεκριμένος χῶρος ἤ ἕνα κιβώτιο μὲ παιχνίδια. Ἡ νοσοκόμα θὰ πρέπει νὰ ὑποδείξει στοὺς γονεῖς καὶ στὰ παιδιὰ τὸ χῶρο κοντὰ στὸ κρεβάτι τοῦ ἀσθενοῦς ὅπου μποροῦν νὰ ἐκθέτουν τὶς ζωγραφιές τους, τὰ γράμματα καὶ τὶς κάρτες. Δὲν ἔχουν ὅλα τὰ παιδιὰ τὴ διάθεση νὰ κάθονται ἤρεμα πλάι στὸ κρεβάτι καὶ μερικὰ βρίσκουν τὴ συζήτηση δύσκολη.Τὸ παιχνίδι, καὶ ἰδιαίτερα ἡ ζωγραφική, βοηθάει τὰ παιδιὰ νὰ ἐξωτερικεύσουν τὰ συναισθήματά τους καὶ νὰ τὰ θέσουν ὑπὸ ἔλεγχο. Τὰ ὑλικὰ μπορεῖ νὰ ἀποτελοῦνται ἀπὸ ἄφθονο χαρτὶ καὶ μπογιές, μία κούκλα σ’ ἕνα κρεβάτι κι ἕνα κουτὶ μὲ ἰατρικὰ ἐργαλεῖα. Οἱ βιντεοταινίες, καὶ οἱ παιδικὲς κασέτες μποροῦν νὰ διασκεδάσουν ἤρεμα τόσο τὰ μικρότερα, ὅσο καὶ τὰ μεγαλύτερα παιδιά. Τὰ παιδιὰ μικρῆς ἡλικίας μπορεῖ νὰ θέλουν νὰ στείλουν μία κασέτα ποὺ ἔγραψαν στὸ σπίτι ἐνῶ ἀπήγγειλαν ἕνα ποίημα ἤ ἔκαναν ἐξάσκηση στὸ βιολί. Τὰ μεγαλύτερα παιδιὰ ἴσως νὰ προτιμοῦν νὰ φέρουν μαζί τους τὶς σχολικὲς ἐργασίες τους – κάποια προτιμοῦν νὰ γράφουν παρὰ νὰ ἐπισκέπτονται τὸν ἀσθενῆ.Τὰ παιδιὰ δὲν πρέπει νὰ ἐξωθοῦνται νὰ μιλήσουν, οὔτε καὶ νὰ τρομοκρατοῦνται ἀπὸ ὑπερβολικὲς ἰατρικὲς λεπτομέρειες. Ἕνα ἀπὸ τὰ μέλη τῆς ὁμάδας ἀναλαμβάνει νὰ ὑπενθυμίζει τακτικὰ στοὺς γονεῖς πόσο σπουδαῖο εἶναι ν’ ἀπαντοῦν στὶς ἐρωτήσεις τῶν παιδιῶν τὴ στιγμὴ ποὺ τὶς ρωτοῦν, ὅπως καὶ νὰ ἐπιτρέπουν στὸ παιδὶ νὰ καθορίζει τὸ ρυθμὸ τῆς ἐπικοινωνίας. Οἱ πληροφορίες πρέπει νὰ εἶναι σαφεῖς, ἁπλές, εἰλικρινεῖς καὶ ἐπαναλαμβανόμενες. Μία χρήσιμη τακτικὴ εἶναι ν’ ἀρχίζει κανεὶς συνδέοντας τὶς ἐξηγήσεις μὲ γεγονότα ποὺ τὰ παιδιὰ ἔχουν ἤδη παρατηρήσει. “Τί ἔχεις προσέξει πώς εἶναι διαφορετικὸ στὴ μανούλα;” “Κοιμᾶται πολὺ καὶ δὲν ἔχει πιὰ μαλλιά”. Στὴ συνέχεια μποροῦμε νὰ ἐπιβεβαιώσουμε τὶς ἐμπειρίες τοῦ παιδιοῦ, νὰ ἀξιολογήσουμε τὴν παροῦσα ἀντίληψή του γιὰ τὴν πραγματικότητα καὶ νὰ διορθώσουμε τυχὸν παρανοήσεις, δίχως ποτὲ νὰ παραλείπουμε τὴ μεταφορὰ συναισθημάτων, ὅπως καὶ γεγονότων. Οἱ πληροφορίες θὰ πρέπει νὰ δίνονται σταδιακά. “Ἡ μανούλα εἶναι πολὺ ἄρρωστη”. “Ἡ μανούλα εἶναι τόσο ἄρρωστη ποὺ οἱ γιατροὶ δὲν εἶναι βέβαιοι ἂν μποροῦν νὰ τὴν κάνουν καλά”. “Ἡ μανούλα εἶναι τόσο ἄρρωστη ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ τὴν κάνουμε καλὰ “. Δὲν πρέπει νὰ λέμε ψέματα στὰ παιδιά, οὔτε νὰ τοὺς δίνουμε ὑποσχέσεις ποὺ δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ τηρήσουμε τὸ λόγο μας πὼς “Θὰ κάνουμε καλὰ τὴ μανούλα”. Ἔπειτα τὸ παιδί, μέσα σ’ ἕναν κόσμο ποὺ τὸ τρομάζει, δὲν θὰ μπορεῖ νὰ ἐμπιστευθεῖ κανέναν.Ἐπίσης, συχνὰ βοηθάει ἂν τὸ παιδὶ καταγράφει, τὶς ἐρωτήσεις του (ἡ ἔγκαιρη εἰδοποίηση εἶναι καθησυχαστικὴ τόσο γιὰ τοὺς γονεῖς ὅσο καὶ γιὰ τοὺς θεραπευτὲς) καὶ τὶς ὑποβάλλει παρουσία τοῦ ἑνὸς ἀπ’ τοὺς γονεῖς, τῆς κοινωνικῆς λειτουργοῦ καὶ τὸν γιατροῦ ἤ τῆς νοσοκόμας. Ἕνας ἑπτάχρονος μαθητὴς ποὺ ὁ πατέρας του πέθαινε ἀπὸ ὄγκο στὸν ἐγκέφαλο ἤθελε νὰ μάθει:
“Μπορεῖτε νὰ σταματήσετε αὐτὸ τὸ κακὸ πράγμα στὸ μυαλὸ τοῦ μπαμπᾶ”
“Ὁ μπαμπὰς μπορεῖ νὰ ἔρθει σπίτι;”
“Τί θὰ συμβεῖ μὲ τὴν καρδιὰ τοῦ μπαμπᾶ;
“Ὁρισμένες ἑρμηνεῖες γιὰ τὸ θάνατο εἶναι σημαντικὸ νὰ θυμόμαστε ὅτι δημιουργοῦν σύγχυση. Ἡ φράση “Ὁ μπαμπὰς ἔχει ἀποκοιμηθεῖ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει στὴν ἀπάντηση “Θὰ μείνω ξύπνιος ὅλη τὴ νύχτα”. Οἱ ἐξηγήσεις πρέπει νὰ εἶναι ἁπλὲς καὶ ρεαλιστικές. “Ὅταν κάποιος πεθαίνει τὸ σῶμα του σταματάει νὰ δουλεύει”. Ἡ ὁμάδα πρέπει νὰ εἶναι ἐνήμερη καὶ νὰ προσέχει ὥστε νὰ μὴν ἀντικρούει τὶς πεποιθήσεις τῆς οἰκογένειας.
Ἡ Ἐξασφάλιση
Ἡ ἀνάγκη γιὰ σταθερότητα ἑνὸς ρυθμοῦ ζωῆς στὰ παιδιὰ εἶναι μεγάλη, γι’ αὐτό, μετὰ τὸ θάνατο ἑνὸς γονιοῦ, εἴτε τὸ ἀναφέρουμε, εἴτε ὄχι, τὰ παιδιὰ θ’ ἀναρωτιοῦνται ποιὸς θὰ τὰ πηγαίνει στὸ σχολεῖο, ποιὸς θὰ ἔρχεται πλάι τους ὅταν κλαῖνε τὴ νύχτα. Τὰ παιδιὰ ποὺ ἀντιμετωπίζουν αὐτὴν τὴν ἐμπειρία ἔχουν ἀνάγκη ἐπιβεβαίωσης γιὰ τὴν ἐξακολούθηση τῆς φροντίδας πρὸς αὐτά. Τόσο στά ἴδια ὅσο καὶ στοὺς γονεῖς τους, ἡ συζήτηση αὐτῶν τῶν ὀδυνηρῶν ζητημάτων προσφέρει ἀπεριόριστη ἀνακούφιση. Σὲ μία οἰκογένεια μὲ ἑτοιμοθάνατη μητέρα, εἶναι σημαντικὸ νὰ ἀκούσουν ἀπὸ τὸν πατέρα τους ὅτι τὰ πράγματα δὲν θ’ ἀλλάξουν κι ὅτι θὰ ἐξακολουθοῦν νὰ πηγαίνουν ἐκδρομὲς γιὰ κολύμπι τὰ Σαββατοκύριακα, πράγμα πολὺ σημαντικὸ γιὰ τὴ διατήρηση τῆς σταθερότητας τῆς ζωῆς τους.Ἐπίσης χρειάζονται σαφῆ διαβεβαίωση ὅτι ὁ καρκίνος δὲν εἶναι μεταδοτικὴ ἀσθένεια, ὅτι οὔτε τὰ ἴδια οὔτε κάποιος ἄλλος συγγενής τους κινδυνεύουν ν’ ἀρρωστήσουν καὶ νὰ πεθάνουν, ὅτι δὲν κάνουν ὅλα τὰ φάρμακα τὰ μαλλιὰ νὰ πέφτουν. Πολλὲς φορὲς τὸ παιδὶ ἔχει ἀνάγκη νὰ ξέρει ὅτι αὐτὸ ποὺ προκαλεῖ τὴν ὀξυθυμία καὶ τὴν ἐπιθετικότητα τοῦ πατέρα του εἶναι ὁ ὄγκος στὸν ἐγκέφαλό του καὶ ὄχι ἡ δική του “κακὴ” διαγωγή. Μία τέτοια ἀντίδραση ἐνοχῆς εἶναι κλασσική στὰ παιδιὰ ὅταν συμβεῖ κάτι στοὺς γονεῖς τους.Ὅταν τὰ παιδιὰ εἶναι ἔφηβοι χρειάζονται ἰδιαίτερη βοήθεια. Εἶναι σκληρὸ νὰ χάνεις ἕνα γονιὸ ἀκριβῶς στὸ σημεῖο ποὺ προσπαθεῖς νὰ πετύχεις τὸ δικό σου ἀποχωρισμὸ ἀπ’ αὐτόν. Ἡ εὐκαιρία νὰ μιλήσουν χωριστὰ οἱ ἔφηβοι μὲ τὸ γιατρὸ γιὰ τὶς ἀνησυχίες τους μπορεῖ νὰ φανεῖ χρήσιμη. “Γιατί δὲν διαγνώστηκε νωρίτερα ὁ καρκίνος; “”Τί σημαίνει ἀπόφραξη; Ἔχουν ἀνάγκη νὰ ἐκφράσουν τὰ συναισθήματά τους “Τί θ’ ἀπογίνω ἐγώ;” καὶ νὰ καθησυχαστοῦν ὅτι εἶναι φυσιολογικὴ ἡ ἀπογοήτευση ποὺ αἰσθάνονται γιὰ τὴν ἀναστάτωση στὴ ζωή τους. Τὰ παιδιὰ μαθαίνουν τὸν ὑγιῆ τρόπο νὰ πενθοῦν παρατηρώντας τοὺς ἄλλους. Τὸ ταμποὺ ποὺ περιβάλλει τὸ μοίρασμα τῆς θλίψης τῶν ἐνηλίκων μὲ τὰ παιδιὰ πρέπει νὰ σπάσει, θὰ πρέπει νὰ τοὺς ἐπιτρέπεται νὰ προσφέρουν, ὅπως καὶ νὰ δέχονται παρηγοριὰ καὶ οἱ γονεῖς ἔχουν ἀνάγκη διαβεβαίωσης ὅτι δὲν θὰ συμβεῖ τίποτε κακὸ ἂν κλάψουν μπροστὰ στὰ παιδιά τους: “Κλαίω ἐπειδὴ εἶμαι λυπημένη ποὺ ὁ μπαμπὰς εἶναι τόσο ἄρρωστος”. Παρ’ ὅλο ποὺ τὰ παιδιὰ ἔχουν τὴν ἀνάγκη νὰ μοιραστοῦν τὴ λύπη τῶν γονιῶν τους, μποροῦν νὰ βοηθηθοῦν καὶ ἀπὸ ἄλλα πρόσωπα. Μποροῦμε νὰ ἐνθαρρύνουμε τοὺς γονεῖς νὰ διευρύνουν τὸν κύκλο ὑποστήριξης τῶν παιδιῶν τους περιλαμβάνοντας σ’ αὐτὸν ἄλλους ἐνήλικες ποὺ βρίσκονται κοντὰ στὰ παιδιά, δασκάλους, συγγενεῖς, ἐπικεφαλῆς νεανικῶν ὁμίλων, στενοὺς φίλους καὶ ἄλλους. Ἡ θλίψη ἑνὸς παιδιοῦ ἐξωτερικεύεται συχνότερα στὶς πράξεις, παρὰ στὰ λόγια του. Οἱ ἐφιάλτες, ἡ ἀνικανότητα συγκέντρωσης καὶ ἡ μειωμένη ἀντοχὴ στὶς ἀπογοητεύσεις εἶναι φυσιολογικὲς ἀντιδράσεις. Οἱ γονεῖς μπορεῖ νὰ χρειαστοῦν βοήθεια στὴν πρόβλεψη καὶ κατανόηση κάποιων ἀλλαγῶν στὴ συμπεριφορὰ τῶν παιδιῶν τους ποὺ πενθοῦν. Ὁ θυμός, γιὰ παράδειγμα, μπορεῖ νὰ ἐκφραστεῖ μέσω τῆς ἐνούρησης ἤ τῆς ἀγενοῦς συμπεριφορᾶς πρὸς ἕναν δάσκαλο.
Ἡ Ἔκφραση τῶν Συναισθημάτων
Συχνὰ οἱ γονεῖς ἀνησυχοῦν γιὰ τὶς κηδεῖες καὶ γιὰ τὸ ἂν θὰ πρέπει νὰ παρευρίσκονται τὰ παιδιὰ ἤ ὄχι. Μποροῦμε νὰ τοὺς βοηθήσουμε νὰ ἐνημερώσουν ἐγκαίρως τὰ παιδιά, ὥστε τὸ κάθε παιδὶ ν’ ἀποφασίσει ἂν αἰσθάνεται ἄνετα μὲ τὴ διαδικασία τῆς κηδείας. Ἔχουν κι αὐτὰ τὴν ἀνάγκη νὰ ποῦν ἀντίο, ὅπως τὸ κοριτσάκι ποὺ ἦρθε νὰ ἐπισκεφτεῖ τὸν ἑτοιμοθάνατο πατέρα της καὶ τοῦ ἄφησε τὸ γούνινο λαγουδάκι της “γιὰ νὰ τὸν προσέχει”. Ἀργότερα τὸ παιχνίδι τοποθετήθηκε στὸν τάφο. Στὴ διάρκεια τοῦ πένθους της ἡ κοπελίτσα ἀνέφερε συχνὰ τὴν ἱκανοποίησή της γιὰ τὸν ἰδιαίτερο τρόπο ποὺ εἶχε ἀποχαιρετήσει τὸν πατέρα της.Γενικὰ τὰ παιδιὰ ἀντεπεξέρχονται ἱκανοποιητικὰ σὲ καταστάσεις γιὰ τὶς ὁποῖες ἔχουν προετοιμαστεῖ. « Ἡ κηδεία εἶναι μία τελετὴ ὅπου ὅλοι, ὅσοι νοιάζονταν γιὰ τὸν μπαμπά, θὰ συγκεντρωθοῦν γιὰ νὰ τὸν ἀποχαιρετήσουν». Τὰ παιδιὰ θὰ πρέπει νά. πληροφορηθοῦν γιὰ τὰ ὅσα συνέβησαν στὴν κηδεία ἂν δὲν παρευρεθοῦν γιὰ ὁποιοδήποτε λόγο.
Ἡ συμμετοχὴ τῶν παιδιῶν στὴ φροντίδα τοῦ ἀσθενοῦς εἶναι ἐπίσης σημαντικὴ καθὼς οἱ ἀναμνήσεις τῆς προσφορᾶς τους- θὰ ἀποκτήσουν ἀργότερα σημασία. Ἡ νοσοκόμα μπορεῖ νὰ τοὺς δείξει πῶς νὰ βοηθοῦν τὸν ἀσθενῆ νὰ πίνει ἤ πῶς νὰ ποτίζουν τὰ λουλούδια. Ὅλα τὰ μέλη τοῦ προσωπικοῦ πρέπει νὰ καταβάλλουν ἰδιαίτερη προσπάθεια γιὰ νὰ συστηθοῦν στὰ παιδιὰ καὶ νὰ τοὺς ἐξηγήσουν τί συμβαίνει. Τί εἶναι, γιὰ παράδειγμα, ὁ καθετήρας καὶ πῶς λειτουργεῖ. Τὰ περισσότερα παιδιὰ γοητεύονται ἀπὸ ἁπλοὺς κανόνες τῆς μηχανικῆς καὶ οἱ ἐξηγήσεις τὰ βοηθᾶνε νὰ ἀντιληφθοῦν τὸ νόημα μιᾶς παράξενης λέξης. Ἡ συμπλήρωση τῆς λέξης “λευκώματος” στὶς φράσεις τῶν παιδιῶν καὶ στὴ συνέχεια ἡ συζήτηση μὲ τοὺς γονεῖς τους, ἴσως χρησιμεύσει σὰν ἕνας λιγότερο ἀπειλητικὸς τρόπος ἔναρξης δύσκολων συζητήσεων.
Μία ἐξαιρετικὰ δύσκολη καὶ ψυχοφθόρα περίσταση γιὰ τὰ μέλη τοῦ προσωπικοῦ προκύπτει ὅταν ἕνας ἑτοιμοθάνατος γονιὸς ἀρνεῖται νὰ δεῖ τὰ παιδιά του. Ἡ θλίψη μπορεῖ νὰ εἶναι ἐξουθενωτικὴ καὶ μερικοὶ γονεῖς ἔχουν ἀνάγκη ν’ ἀποσυρθοῦν. Χρειάζονται βοήθεια γιὰ νὰ ἐκφράσουν τὴν ἀγωνία τους καθὼς καὶ τὴν ἐπιβεβαίωσή μας ὅτι δὲν βρίσκουμε “ἀφύσικες” τὶς ἐνέργειές τους. Μερικὲς φορὲς μποροῦμε νὰ παροτρύνουμε τοὺς γονεῖς ποὺ βρίσκονται σ’ αὐτὴ τὴ θέση νὰ δεχτοῦν ἕνα γράμμα ἤ νά κάνουν ἕνα τηλεφώνημα ἀπὸ τὸ φορητὸ τηλέφωνο.Ἄλλοι γονεῖς, ἀντίθετα, θέλουν νὰ ἐνισχυθεῖ ὁ γονικός τους ρόλος. Πιθανὸν νὰ τοὺς ἀρέσει ἡ ἰδέα νὰ γράψουν κασέτες μὲ διηγήσεις ποὺ τὰ μικρότερα παιδιά τους θὰ μποροῦν ν’ ἀκοῦν στὸ σπίτι, ἤ νὰ συζητοῦν μαζί μας τί δῶρο μποροῦν ν’ ἀφήσουν στὸ παιδί τους.
Οἱ γονεῖς γνωρίζουν καλύτερα τὰ παιδιά τους καὶ εἶναι καθοριστικῆς σημασίας νὰ τοὺς προσεγγίσουμε ὡς συναδέλφους. Δὲν εἶναι δική μας ἁρμοδιότητα ν’ ἀναλαμβάνουμε τὸ ρόλο τῶν γονιῶν. Πολλοὶ ἀπ’ αὐτοὺς δὲν θὰ θέλουν νὰ ἀναμιχθοῦμε ἄμεσα μὲ τὰ παιδιά τους, ἀλλὰ οἱ προτάσεις μας θὰ εἶναι εὐπρόσδεκτες “Μερικοὶ γονεῖς βρίσκουν ὅτι βοηθάει ἄν…” Οἱ γονεῖς θέλουν νὰ συζητοῦν “Τί θὰ ποῦμε ἄν…;” Πιθανὰ θὰ ἐκτιμήσουν κατάλογους μὲ βιβλία ποὺ μποροῦν νὰ διαβάσουν μὲ τὰ παιδιά τους ἤ ἐνημερωτικὰ φυλλάδια σχετικὰ μὲ τὰ παιδιὰ ποὺ πενθοῦν, τὰ ὁποία τοὺς δίνουν τὴ δυνατότητα ν’ ἀποκτήσουν κάποια θεωρητικὴ γνώση γιὰ τὴν κατάσταση. Οἱ γονεῖς θέλουν νὰ κάνουν ὅ,τι εἶναι καλύτερο γιὰ τὰ παιδιά τους καὶ μαθαίνουν πολὺ γρήγορα. Τὸ νὰ παρίστανται ἁπλῶς σὲ μία εἰλικρινῆ συζήτηση ἀνάμεσα σὲ μία νοσοκόμα κι ἕνα παιδί, μπορεῖ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ νιώσουν ἀρκετὰ δυνατοὶ ὥστε νὰ τὴ συνεχίσουν οἱ ἴδιοι. Μποροῦμε νὰ διευκολύνουμε τὶς συνομιλίες ἀνάμεσα σὲ γονεῖς καὶ παιδιὰ δίνοντας τὸ δικό μας παράδειγμα. Πρέπει ἐπίσης νὰ ὑπενθυμίζουμε στοὺς γονεῖς ὅτι εἶναι φυσιολογικὸ νὰ φωνάζουν στὰ παιδιὰ τους ὅταν βρίσκονται ὑπὸ ψυχολογικὴ πίεση καὶ γενικά, ὅτι δὲν πρέπει νὰ εἶναι πολὺ σκληροὶ μὲ τὸν ἑαυτό τους.Συγχρόνως μὲ ὅλα αὐτὰ δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε καὶ τὶς δικές μας ἀνάγκες.
Τὰ μέλη τῆς διεπιστημονικῆς ὁμάδας πρέπει νὰ μοιράζονται τὰ συναισθήματά τους καὶ νὰ ὑποστηρίζουν τὸ ἕνα τὸ ἄλλο. Ἡ ἐργασία μὲ παιδιὰ ποὺ ἀντιμετωπίζουν τὴν ἀπώλεια κάποιου στενοῦ συγγενικοῦ τους προσώπου μᾶς φορτίζει μὲ σημαντικὸ συναισθηματικὸ πόνο. Πρέπει νὰ ὑπενθυμίζουμε στοὺς ἑαυτούς μας, ὅπως καὶ στοὺς γονεῖς ποὺ συναντοῦμε, ὅτι τὰ παιδιὰ ἔχουν μεγάλες ἱκανότητες ἐπιβίωσης καὶ μὲ λίγη βοήθεια, τὰ παιδιὰ ποὺ χάνουν κάποιο ἀγαπημένο τοὺς πρόσωπο μποροῦν νὰ μεγαλώσουν καὶ νὰ γίνουν εὐτυχεῖς καὶ ὑγιεῖς ἐνήλικες συνεχίζοντας φυσιολογικὰ τὴ ζωή τους.
Ψυχολογικὴ ὑποστήριξη τοῦ παιδιοῦ ποὺ πεθαίνει
Ἡ σημαντικότερη ψυχολογικὴ ἐπιβάρυνση τῆς ἐπιστημονικῆς ὁμάδας συμβαίνει στὶς καταστάσεις ποὺ ἕνα μικρὸ παιδὶ χάνεται ἀπὸ καρκίνο. Ἡ αὔξηση τοῦ ποσοστοῦ ἐμφάνισης καρκίνου σὲ μικρὰ παιδιὰ φέρνει ὅλο καὶ μεγαλύτερο ἀριθμὸ παιδιῶν στὰ κέντρα πόνου καὶ παρηγορητικῆς ἀγωγῆς. Ἡ ἐμπειρία τῆς ὁμάδας μας ἂν καὶ δὲν εἶναι μεγάλη, στηρίζεται στὴ συνεργασία μας μὲ τὰ παιδιατρικὰ νοσοκομεῖα, δεδομένου ὅτι δὲν ὑπάρχει ἡ ἀπαραίτητη ἐνημέρωση τῶν οἰκογενειῶν στὸν Ἑλληνικὸ χῶρο, ὥστε νὰ ἀπευθύνονται στὰ κέντρα πόνου καὶ παρηγορητικῆς ἀγωγῆς. Ἀποτελεῖ ἀντικείμενο θαυμασμοῦ τὸ θάρρος καὶ ἡ δύναμη ποὺ πολλὰ παιδιὰ ἀντιμετωπίζουν τὸ θάνατο. Τὸ μόνο ποὺ παρακαλοῦν εἶναι ἡ ἀνακούφιση ἀπ’ τὸν πόνο ὥστε νὰ μὴ χάνουν τὴν ἱκανότητά τους νὰ γελοῦν καὶ νὰ συμμετέχουν στὴ ζωὴ ποὺ τοὺς ἀπομένει. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ μικροῦ Ἀνδρέα Γιαννόπουλου ποὺ πεθαίνοντας ἔθεσε στόχο στὴ ζωὴ τοῦ πατέρα του τὴ δημιουργία ὀργάνωσης “Τὸ χαμόγελο τοῦ παιδιοῦ” μὲ κύριο μέλημα τὴ φροντίδα καὶ ἀνακούφιση τῶν μικρῶν παιδιῶν ποὺ πεθαίνουν, καὶ γενικὰ τὸ χαμόγελο νὰ μὴ χάνεται ἀπ’ τὰ χείλη τῶν μικρῶν παιδιῶν.
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.