Παρά την πανταχού παρουσία τους στο ζωικό βασίλειο, μια πρόσφατη έκθεση προειδοποιεί για το ενδεχόμενο μιας «εντομο-αποκάλυψης», καθώς τα έντομα μειώνονται με ανησυχητικό ρυθμό. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει την εξαφάνιση του 40% των ειδών εντόμων του πλανήτη κατά τις επόμενες δεκαετίες.

Αυτό που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί οι πληθυσμοί μειώνονται. Η γεωργική εντατικοποίηση και τα φυτοφάρμακα είναι πιθανώς ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος, αλλά το ζήτημα είναι σίγουρα πιο περίπλοκο από αυτό. Η απώλεια οικοτόπων και η κλιματική αλλαγή βάζουν σίγουρα ένα «χεράκι» στην εξέλιξη αυτή

Αν και πολλά άρθρα έχουν γραφτεί υποστηρίζοντας ότι τα έντομα θα μπορούσαν να «εξαφανιστούν εντελώς μέσα σε έναν αιώνα», κάτι τέτοιο είναι απίθανο, καθώς αν κάποια είδη πεθάνουν για πάντα κάποια άλλα θα πάρουν τη θέση τους. Ωστόσο αυτή η απώλεια της ποικιλότητάς τους μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες από μόνη της. Τα έντομα είναι οικολογικά σημαντικά και, εάν εξαφανιστούν, οι συνέπειες για τη γεωργία και την άγρια φύση θα είναι ολέθριες.

Όπως σημειώνει το «The Conversation», ακόμα και οι εκτιμήσεις περί 7 εκατ. ειδών είναι υποτιμημένες, καθώς υπάρχουν μερικά «κρυφά είδη», που μπορούν να αναγνωριστούν μόνο από το DNA τους. Αν υπολογίσουμε κι αυτά, τότε ο αριθμός θα μπορούσε να φτάσει ακόμα και το εξωπραγματικό νούμερο των 41 εκατ. ειδών. Ακόμα και τότε, κάθε είδος έχει πολλαπλά είδη παρασίτων τα οποία προορίζονται ως επί το πλείστoν ειδικά για ένα μόνο είδος ξενιστή. Πολλά από αυτά τα παράσιτα είναι ακάρεα τα οποία είναι και τα ίδια αρθρόποδα. Συντηρητικά, λαμβάνοντας υπόψη μόνο ένα είδος παρασιτικών ακάρεων ανά είδος ξενιστή, μας οδηγεί σε ένα πιθανό σύνολο 82 εκατ. αρθροπόδων. Σε σύγκριση με τα μόνο περίπου 600.000 σπονδυλωτά ζώα, αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν 137 είδη αρθροπόδων για κάθε είδος σπονδυλωτού.

Αστρονομικοί αριθμοί όπως αυτοί έκαναν τον βιολόγο Robert May να παρατηρήσει ότι «μια καλή προσέγγιση είναι να πούμε ότι όλα τα είδη ζώων είναι έντομα». Φαίνεται ότι η υπερβολή που διατύπωσε το 1986 ο May – που έγινε ο επικεφαλής επιστήμονας της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου στο μεταξύ – είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα το 2019.

Όντας ίσως ο πιο διάσημος οικοβιολόγος της γενιάς του, ο ενθουσιώδης με τα μυρμήγκια Edward Osborne Wilson του πανεπιστημίου Harvard εκτίμησε ότι σε κάθε 2,5 τετραγωνικά στρέμματα του τροπικού δάσους του Αμαζονίου ζουν μόνο μερικές ντουζίνες πτηνών και θηλαστικών, αλλά πάνω από 1 δισ. ασπόνδυλα, σχεδόν όλα τους αρθρόποδα.

 

Πρόκειται για νέα που φέρνουν σε δύσκολη θέση την σπονδυλο-κεντρική προβολή μας για τον φυσικό κόσμο.

Τα θεμέλια της ζωής

Ο ρόλος που έχει δοθεί σε όλα αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα στο μεγάλο σχέδιο της φύσης είναι να τρώνε και να γίνονται τροφή. Τα έντομα είναι βασικά μέρη όλων των επίγειων τροφικών ιστών.

Τα φυτοφάγα έντομα, που αποτελούν την πλειοψηφία, χρησιμοποιούν τα χημικά στοιχεία της φωτοσύνθεσης για να συνθέσουν ζωικούς ιστούς και όργανα. Οι κάμπιες και οι ακρίδες μασούν φύλλα φυτών, οι αφίδες και οι φυλγορόμορφα πίνουν τους χυμούς τους, οι μέλισσες κλέβουν τη γύρη τους και πίνουν το νέκταρ τους, ενώ τα σκαθάρια και οι μύγες τρώνε τους καρπούς τους και καταστρέφουν τις ρίζες τους. Ακόμα και το ξύλο τεράστιων δέντρων τρώγεται από τις προνύμφες, έντομα που τρυπούν το ξύλο.

Με τη σειρά τους, αυτά τα έντομα που τρώνε τα φυτά, γίνονται τροφή για άλλα έντομα κι εκείνα για ακόμα μεγαλύτερα πλάσματα. Ακόμη και όταν τα φυτά ξεραίνονται και γίνονται ένας πολτός από μύκητες και βακτήρια, υπάρχουν και πάλι κάποια άλλα έντομα για να τον καταναλώσουν.

Όσο ανεβαίνουμε στην τροφική αλυσίδα, κάθε ζώο είναι όλο και λιγότερο επιλεκτικό για το είδος του φαγητού που θα καταναλώσει. Ενώ ένα τυπικό φυτοφάγο έντομο μπορεί να καταναλώνει μόνο ένα είδος φυτού, τα εντομοφάγα ζώα (κυρίως αρθρόποδα, αλλά και πολλά πουλιά και θηλαστικά) δεν ενδιαφέρονται πολύ για το είδος των εντόμων που θα καταλήξει στο στομάχι τους. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν τόσο περισσότερα είδη εντόμων από ότι πουλιών ή θηλαστικών.

Επειδή μόνο ένα μικρό κλάσμα του οργανικού υλικού του ενός είδους οργανισμού μεταφέρεται σε αυτά που βρίσκονται υψηλότερα στην τροφική αλυσίδα, όσο ανεβαίνουμε προς τα πάνω τόσο μικραίνει αυτό το ποσοστό. Για αυτό και τα ζώα που βρίσκονται στην κορυφή αντιπροσωπεύουν μικρό δείγμα της ολικής βιομάζας και τα μεγάλα ζώα είναι πιο σπάνια.

Και έτσι είναι προφανές ότι αν οι αριθμοί των εντόμων μειωθούν, όλα τα είδη που βρίσκονται υψηλότερα από αυτά θα έχουν επιπτώσεις. Αυτό συμβαίνει ήδη – καθώς μειώνεται ο αριθμός των εντόμων στα τροπικά δάση της Κεντρικής Αμερικής, μειώνεται και ο αριθμός των βατράχων, των σαυρών και των πτηνών που τρώνε έντομα.

Η αλήθεια είναι, λοιπόν, ότι χρειαζόμαστε τα έντομα, αλλά εκείνα δεν μας έχουν ανάγκη. Δεν πρόκειται να κληρονομήσουν την γη, γιατί πολύ απλά τους ανήκει!

Για αυτό, εμείς οι άνθρωποι πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί στη σχέση μας με τα μικρά πλάσματα αυτού του κόσμου.