Μουσικοί στοχασμοί και αναστοχασμοί

Σκέψεις για τη μουσική εκπαίδευση και τη μουσική γενικότερα

Μουσική και Προσωπική ταυτότητα: Η εξωτερική εξουσία σε αντιπαράθεση με την εσωτερική ελευθερία.

Απρ 201824

Η ταυτότητά μας είναι όπως το ονομάζει ο Simon Frith, η επεξεργασία του εαυτού μας.

Ο Brad Maldoll στα πληκτρολόγια και ο Mark Giuliano σε τύμπανα που ερμηνεύουν μια ζωντανή έκδοση του τραγουδιού τους Just Call Me Nige.

Στην ερμηνεία αυτή υπάρχει αυτοσχεδιασμός: Ο ντράμερ δεν παίζει ένα ρυθμικό μοτίβο, αλλά δημιουργεί μια ρυθμική και βιολογική ιστορία. Ο ντράμερ, κατά κάποιο τρόπο, παίζει και δεν παίζει τον ρυθμό, ο οποίος είναι 7/4. Το ίδιο ισχύει και για το πληκτρολόγιο. Παίζει μπάσο, αλλά αντί να παίζει σταθερά μια γραμμή μπάσων ξανά και ξανά, παίζει συνεχώς γύρω από αυτή τη γραμμή μπάσων, αλλάζοντας ρυθμούς, χρώματα και μελωδίες. Έτσι, τόσο ο τυμπανιστής όσο και ο παίκτης πληκτρολογίου κάνουν τη δομή του τραγουδιού να εμφανίζεται ποτέ χωρίς να το παίζει πραγματικά, αλλά μόνο με την πρότασή του μέσω του αυτοσχεδιασμού. Έτσι λοιπόν, εν συντομία, αυτό που τελικά ακούμε είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι δυο μουσικοί συμφιλίωσαν φαινομενικά αντίθετες δυνάμεις. Δηλαδή, αφενός, η δομή του τραγουδιού, το μέτρο των 7/4. Και από την άλλη πλευρά, την ελευθερία να αυτοσχεδιάζουμε. Καταλήγουμε με ένα ωραίο παράδοξο της ρυθμιζόμενης ελευθερίας.

Τώρα, όμως, οι μουσικοί δεν είναι οι μόνοι που βιώνουν τη δύναμη της ρύθμισης και την ελευθερία επιλογής. Η προσωπική μας ταυτότητα, και ως εκ τούτου ο τρόπος που βιώνουμε τη μουσική, περιέχει επίσης αυτά τα δύο στοιχεία: εξωτερική εξουσία και εσωτερική  ελευθερία.

Νομίζω ότι είναι απολύτως αδιαμφισβήτητο να ισχυριζόμαστε ότι η ατομική ταυτότητά μας και η εμπειρία μας στη μουσική επηρεάζονται πάντοτε σε κάποιο βαθμό από την κοινωνία μας και τις δυνάμεις που υπάρχουν στην κοινωνία αυτή. Ο γάλλος φιλόσοφος Michel Foucault είχε μεγάλη επίγνωση της εξουσίας και πώς η δύναμη αυτή επηρεάζει τη ζωή μας στην κοινωνία. Και μια από τις πιο σημαντικές παρατηρήσεις του είναι ότι η εξουσία είναι παντού. Έτσι, όχι μόνο στις περιοχές που περιμένουμε την εξουσία, όπως στην πολιτική αρένα, στην αίθουσα του δικαστηρίου ή στην αστυνομία. Η δύναμη υπάρχει επίσης στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, στον τρόπο με τον οποίο δομείται η υγειονομική περίθαλψη και αναμφισβήτητα και στην τέχνη και στη μουσική. Και η παρατήρηση ότι η εξουσία είναι παντού έχει σοβαρές συνέπειες για τη σκέψη για την ατομική ταυτότητα. Θα συμπεράνουμε ότι η προσωπική μας ταυτότητα δεν είναι κάτι που είναι αυθεντικό, κάτι που επιλέγουμε. Αντίθετα, είναι το αποτέλεσμα των κοινωνικών δυνάμεων που απαιτούν από εμάς να δράσουμε, να σκεφτούμε και να είμαστε με ορισμένους τρόπους. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε τη μουσική τελικά υπαγορεύεται από:

  • αυτό που μας διδάσκει στο σχολείο για τη μουσική,
  • τη μουσική που προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης,
  • τη μουσική που παίζεται σε αίθουσες συναυλιών
  • τη μουσική που παίζεται σε χώρους όπως νυχτερινά μαγαζιά, θέατρα (μουσικής σκηνής) κτλ.

Όλες αυτές οι κοινωνικές εκφράσεις εξουσίας επηρεάζουν το πώς ακούμε τη μουσική, πώς παίζουμε μουσική και πώς κρίνουμε τη μουσική.

Έτσι, με τον τρόπο αυτό, η ταυτότητά μας και η εμπειρία της μουσικής μας παρέχονται από το εξωτερικό, ακόμα κι αν αισθάνεται ότι είναι σαφώς ατομική και αυθεντική. Συνεπώς, ο τρόπος που βιώνουμε τη μουσική είναι μια έκφραση της κοινωνικής εξουσίας με κάποιο τρόπο.

Οι μουσικοί χρησιμοποιούν μουσική γλώσσα που περιέχει ρυθμό, κλίμακες και χορδές οι οποίες, όπως και κάθε άλλη γλώσσα, είναι ένα είδος κοινωνικού φαινομένου. Οι μουσικές εμπειρίες είναι, όμως, κάτι παραπάνω από το αποτέλεσμα πλήρως καθορισμένων κοινωνικών δυνάμεων. Η Judith Butler, υποστήριξε ότι αν και η εμπειρία μας στην ταυτότητα επηρεάζεται στην πραγματικότητα από κοινωνικά και πολιτισμικά διαμορφωμένες δυνάμεις, υπάρχει ακόμα χώρος ελευθερίας και αυτοδιάθεσης. Χρησιμοποιεί τη λέξη αυτοσχεδιασμός για να περιγράψει το χώρο ή την ελευθερία που πρέπει να διαμορφώσουμε τη δική μας ταυτότητα.

«Ο εαυτός μας στη διαδικασία» είναι σε αυτή την έννοια σαν μια παράσταση στην οποία υπάρχουν περιορισμοί που νιώθεις με κάθε εμπειρία και κάθε προσπάθεια να εκφράσουμε τον εαυτό μας. Αλλά αυτοί οι ίδιοι περιορισμοί προσφέρουν ελευθερία, προσφέρουν τη δυνατότητα αυτοσχεδιασμού, να κάνουν κάτι ξεχωριστά νέο και αυθεντικό, κάτι που μπορούμε πραγματικά να καλέσουμε το δικό μας. Με αυτόν τον τρόπο, η φαινομενική σύγκρουση μεταξύ της κοινωνικής δύναμης και της ατομικής ελευθερίας γίνεται λιγότερο προβληματική και ακόμη και εποικοδομητική όταν σκεφτόμαστε τη μουσική και την ατομική ταυτότητα.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1974 και εργάζομαι στη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 1998. Έχω αποφοιτήσει από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και έχω μεταπτυχιακό δίπλωμα στις επιστήμες της Αγωγής – Μουσική Παιδαγωγική από το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας το 2015. Επίσης έχω σπουδάσει πιάνο (δίπλωμα πιάνου-τάξη Μαρίνας Λαμπρινούδη) και ανώτερα θεωρητικά (πτυχίο φούγκας-τάξη Νικηφόρου Νευράκη) στο Εθνικό Ωδείο στην Αθήνα. Έχω παρουσιάσει εισηγήσεις σε συνέδρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα έχουν να κάνουν με τη μουσική παιδαγωγική, τις σχολικές γιορτές και τα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων.



Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων