ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε την ικανότητα να αναδεικνύει τις μεγάλες αρετές του λαού μας, αλλά και το θάρρος να μας φέρει απέναντι στις αδυναμίες μας
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τη δράση του στην αυγή του 20 ου αιώνα, σφράγισε τη μοίρα της Ελλάδας. Ως φλογερός επαναστάτης, καθόρισε την πορεία της υποδουλωμένης Κρήτης. Ως θαρραλέος ηγέτης, υπερδιπλασίασε την έκταση της Ελλάδας. Ως εμπνευσμένος πολιτικός, έκανε τους Έλληνες να αποκτήσουν ξανά την χαμένη τους εθνική υπερηφάνεια. Ως μεταρρυθμιστής πρωθυπουργός, άλλαξε τις δομές της χώρας στην διοίκηση, την οικονομία, την εκπαίδευση, το στράτευμα. Προπαντός ως ρεαλιστής, προσάρμοζε τις κατευθύνσεις του έθνους όποτε διέβλεπε ότι οι διεθνείς εξελίξεις το απαιτούσαν. Ως μεγάλος πολιτικός αναπόφευκτα έκανε και λάθη. Αλλά ως μεγάλος πολίτικός δεν δυσκολευόταν να τα παραδεχτεί. Ουδέποτε υπήρξε νάρκισσός, ουδέποτε θεώρησε τον ευατό του αναντικατάστατο. Από τις επιτυχίες αλλά τα σφάλματά του ειδικά εμείς οι νέοι πολιτικοί μπορούμε να διδαχθούμε και σήμερα πάρα πολλά. Διότι πάνω από όλα ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε την ικανότητα να αναδεικνύει τις μεγάλες αρετές του λαού μας, αλλά και το θάρρος να μας φέρει απέναντι στις αδυναμίες μας. Με τον τρόπο του, υπήρξε ο καθρέφτης της ψυχής του Έλληνα.
Ίσως το πρωταρχικότερο στοιχείο του πολιτικού χαρακτήρα του Ελευθερίου Βενιζέλου, που τον κάνει τόσο επίκαιρο και σήμερα, είναι η απέχθειά του προς τη δημαγωγία. Έλεγε ο Βενιζέλος «Η οδός δια της οποίας ημπορεί κανείς να αποκτήσει της λαϊκήν εμπιστοσύνη δεν είναι η οδός της κολακείας, των παθών ή των πλανών του λαού, αλλά η οδός της διηνεκούς αυτού διαπαιδαγωγήσεως δια της αλήθειας, την οποία πρέπει πάντοτε να του λέγει ο πολιτικός. Οσονδήποτε πικράν και αν είναι”. Η φράση ίσως αποτελεί και τη μεγαλύτερη πολιτική παρακαταθήκη του προς τις επόμενες γενεές
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε μια εξαιρετικά χαρισματική προσωπικότητα, γέννημα της Κρήτης και μιας εποχής πολυτάραχης. Από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους που γέννησε αυτός ο τόπος στα χιλιάδες χρόνια της ιστορίας του. Η ζωή του και το έργο του πιστεύω ότι ακόμη και σήμερα κοντά 150 χρόνια από τη γέννηση του δεν έχουν αξιολογηθεί πλήρως.
Αντί κάποιου σύντομου άρθρου που δύσκολα μπορεί να σκιαγραφήσει μια τόσο μεγάλη προσωπικότητα, παραθέτουμε ένα χρονολόγιο για τη ζωή και το έργο του και ελπίζω στο μέλλον να μου δωθεί η ευκαιρία να δημοσιεύσω άρθρα από ειδικούς στους τομείς της ιστορίας και της πολιτικής, που θα φωτίσουν πολύπλευρα αυτό που υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος για την Κρήτη και την Ελλάδα.
Ελευθέριος Βενιζέλος – Χρονολόγιο
1864
Γεννιέται ο Ελευθερίος Βενιζέλος στις Μουρνιές Κυδωνίας, στις 11/23 Αυγούστου. Πέμπτο παιδί του Κυριάκου και της Στυλιανής.
1866
Η οικογένεια Βενιζέλου καταφεύγει στα Κύθηρα διωκόμενη εξαιτίας της επανάστασης του 1866 και λίγο μετά στη Σύρο, όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος ράφεται στο δημοτικό σχολείο.
1872
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιστρέφει για λίγο στα Χανιά. Συνεχίζει τις σπουδές του.
1876
ο Ελευθέριος Βενιζέλος γράφεται στο Λύκειο Αντωνιάδου στην Αθήνα.
1879
Εγγραφή στην Δ΄ τάξη του Γυμνασίου Ερμούπολης Σύρου και εγκατάστασή του στο σπίτι του καθηγητή Βασιλείου Ψιλάκη.
1880
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος παίρνει το απολυτήριο Γυμνασίου απο τη Σύρο και επιστρέφει στα Χανιά.
1881
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
1883
Θάνατος του πατέρα του, Κυριάκου. Συνέχιση σπουδών και ενασχόληση με οικογενειακή επιχείρηση.
1884
Επαναστατικό βάπτισμα του Βενιζέλου. Συντάσσει τη διακήρυξη της συνάθροισης για την εφαρμογή διατάξεων της Σύμβασης της Χαλέπας υπέρ των Χριστιανών.
1886
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος παίρνει το πτυχίο του από τη Νομική Σχολή.
1887
Εγκατάσταση στα Χανιά και έναρξη ασκήσεως της δικηγορίας. Εκλέγεται αναπληρωτής προσθέτου εφέτου, θέση δικαστική, αλλά αμέσως παραιτείται. Αρχίζει να εργάζεται στο δικηγορικό γραφείο του Σ.Μοάτσου.
1888
Εκδίδει την εφημερίδα “Λευκά Όρη” σε συνεργασία με τους Κ.Φούμη, Χ.Πωλογεωργάκη και Ι.Μοάτσο.
1889
Την άνοιξη ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκλέγεται μέλος της κρητικής Βουλής και καθιερώνεται ως πολιτική προσωπικότητα. Η Βουλή αυτή θα διαλυθεί με φιρμάνι του Σουλτάνου, μετά την έκρηξη της επανάστασης του ίδιου χρόνου. Ο Βενιζέλος με τους Κ. Φούμη, Χ. Πωλογεωργάκη και Σ. Ψαρουδάκη διαφεύγουν στην Αθήνα με τη βοήθεια του Βρετανού προξένου Α. Biliotti. Μετά την επανάσταση οι Τούρκοι παίρνουν πίσω πολλές απ’ τις παραχωρήσεις της Σύμβασης της Χαλέπας.
1890
Οι Τούρκοι παρέχουν αμνηστία. Επάνοδος του Βενιζέλου στα Χανιά. Γάμος με τον έρωτα της ζωής του τη Μαρία, το γένος Σοφοκλή Κατελούζου ή Ελευθερίου.
1894
Γέννηση του δεύτερου γιου του Σοφοκλή, και θάνατος της γυναίκας του Μαρίας. Ο Βενιζέλος απαρηγόρητος θα μαυροφορεθεί -κατά τα έθιμα- και θα αφήσει, έκτοτε, τη χαρακτηριστική στην εμφάνισή του γενειάδα.
1895
Νέος διοικητής Κρήτης ο Καραθεοδωρής Πασάς.
1896
Μεταπολιτευτική επανάσταση – Πολιορκία Βάμου – Σφαγές στα Χανιά. Γενική Επαναστατική Συνέλευση των Κρητών στους Κάμπους (19 Αυγούστου), συμμετοχή του Βενιζέλου. Νέος διοικητής Κρήτης ο Βέροβιτς Πασάς.
1897
Σφαγές στο Ηράκλειο , στο Ρέθυμνο και στα Χανιά – Οι Τούρκοι πυρπολούν τα Χανιά – Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Μυλωνογιάννης με 100 επαναστάτες διεκπεραιώνονται από την Αλμυρίδα στο Μαράθι – Συγκρούσεις στο Ακρωτήρι – Η διοικητική Επιτροπή του Ακρωτηρίου με την ενθάρρυνση της ελληνικής κυβέρνησης κηρύσσει την Ένωση και κοινοποιεί τη Διακήρυξη προς τους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων. Αποβίβαση Ελληνικών δυνάμεων στο Κολυμπάρι υπό τον Συνταγματάρχη Τιμολέοντα Βάσσο – Διορισμός Αριστοτέλη Κόρακα ως διοικητή των δώδεκα ανατολικών επαρχιών – Μάχες στις Αρχάνες – Μάχη των Βουκολιών – Μάχη Λειβαδίων – Ο στόλος των Μεγάλων Δυνάμεων βομβαρδίζει το Ακρωτήρι. Η ελληνική σημαία επανυψώνεται – Η Διοικητική Επιτροπή του στρατοπέδου Ακρωτηρίου, με υπόμνημα που συντάσσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος, διαμαρτύρεται προς τους Ναυάρχους για το βομβαρδισμό – Πολιορκία απ’ τους Χριστιανούς και Πτώση Κανδάνου. Κρίσιμη συνάντηση της Διοικητικής Επιτροπής Στρατοπέδου Ακρωτηρίου με τους Ναυάρχους στο ρωσικό θωρηκτό “Αλέξανδρος Β΄” – Κατάληψη Πύργου Μαλάξας – Η μεγάλη μάχη των Αρχανών – Οι Μεγάλες Δυνάμεις ανακοινώνουν την παραχώρηση αυτονομίας προς την Κρήτη – Αποκλεισμός της Κρήτης από το στόλο των Δυνάμεων. Έναρξη Ελληνοτουρκικού πολέμου . Μάχη Επισκοπής Πεδιάδος – Έναρξη επαναστατικής Συνέλευσης Κρητών στους Αρμένους Αποκορώνου (26 Ιουνίου – 8 Ιουλίου). Σύνοδος της Επαναστατικής Συνέλευσης στις Αρχάνες. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκλέγεται πρόεδρος. Σύγκρουση “αυτονομιστών” και “ενωτικών”. Απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου . Η διαφωνία των δύο πλευρών που αφορούσε τον τρόπο και το χρόνο αποδοχής της αυτονομίας.
1898
Η Συνέλευση των Κρητών συνεδριάζει στις Πλακούρες Ακρωτηρίου. Εκλογή πενταμελούς Εκτελεστικής Επιτροπής, με πρόεδρο τον Ι. Σφακιανάκη και μέλος τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μεγάλες σφαγές του χριστιανικού στοιχείου και Άγγλων στρατιωτών από τους Τούρκους στο Ηράκλειο. Σκληρά αντίποινα από τους Άγγλους. Αποχώρηση του τουρκικού στρατού από την Κρήτη μετά από τελεσίγραφο των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο πρίγκιπας Γεώργιος ορίζεται ύπατος αρμοστής των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κρήτη. Άφιξη του πρίγκιπα Γεωργίου στη Σούδα Ορίζεται επιτροπή για την κατάρτιση του Κρητικού Συντάγματος με συμμετοχή του Ελευθερίου Βενιζέλου.
1899
Εκλογές για την ανάδειξη της Α΄ Συντακτικής Συνέλευσης. Εκλογή Βενιζέλου – Ο Ελευθέριος Βενιζέλος διορίζεται σύμβουλος (υπουργός) επί της δικαιοσύνης.
1900
Σύνταξη από τον Βενιζέλο σημαντικών νόμων, όπως περί ζωοκλοπής, παράνομης οπλοφορίας και το νομοθέτημα της Κρητικής Πολιτικής Δικονομίας. Πρώτες προστριβές μεταξύ Βενιζέλου και πρίγκιπα Γεωργίου. Ο πρίγκιπας ταξιδεύει στην Ευρώπη για να υποστηρίξει την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος διαφωνεί με τους χειρισμούς του και τον προειδοποιεί για το άκαιρο του αιτήματος.
1901
Ο πρίγκιπας απολύει τον Βενιζέλο από υπουργό – Αρθρογραφία του Βενιζέλου στον “Κήρυκα” (1901-1902).
1903
Προκήρυξη εκλογών. Ο Βενιζέλος καταδικάζεται σε δεκαπενθήμερη φυλάκιση επί εξυβρίσει και εκτίει την ποινή του στις φυλακές του Ιτζεδίν, ύστερα από μήνυση του Μητροπολίτη Κρήτης Ευμενίου, που έχει συνταχθεί στο πλευρό του πρίγκιπα Γεωργίου.
1905
Κήρυξη της Επανάστασης του Θερίσου (10-23 Μαρτίου). Αντίδραση του πρίγκιπα Γεωργίου και των μεγάλων Δυνάμεων. Η αρμοστεία χρησιμοποιεί εναντίον τους ρωσικά αγήματα. Τον Οκτώβριο γενική αμνηστία.
1906
Ο πρίγκιπας αρθρογραφεί κατά του Βενιζέλου από την εφημερίδα “Πατρίς” – Εκλογές. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος λαμβάνει 33.279 ψήφους και οι πριγκιπικοί 38.127 ψήφους (Μάιος). Ο Γεώργιος φεύγει από την Κρήτη – Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης ύπατος αρμοστής .
1908
Επανάσταση στην Κρήτη – Κήρυξη Ένωσης. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπουργός Δικαιοσύνης και Εξωτερικών, πείθει τις Μεγάλες Δυνάμεις να αναγνωρίσουν την επαναστατική κυβέρνηση.
1909
Αποχώρηση των διεθνών στρατευμάτων από την Κρήτη – Στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί. Πρόσκληση Βενιζέλου στην Αθήνα από το στρατιωτικό σύνδεσμο.
1910
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναλαμβάνει πρόεδρος της Συνέλευσης των Κρητών και στις 2 Μαΐου πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας. Εκλογή Βενιζέλου ως βουλευτή Αττικοβοιωτίας. Στις 6 Οκτωβρίου ορκίζεται πρωθυπουργός της Ελλάδος. Νέες εκλογές με αποχή των παλαιών κομμάτων και θρίαμβος των Φιλελευθέρων.
1911
Ψήφιση νέου Συντάγματος. Ευρείας κλίμακας νομοθετικό έργο. Οικονομική και στρατιωτική αναδιοργάνωση της χώρας.
1912
Νίκη των Φιλελευθέρων στις εκλογές του Μαρτίου. Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν τη Ρόδο. Υπογραφή συνθήκης αμυντικής συνεργασίας με τη Βουλγαρία. Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία επιδίδουν τελεσίγραφο στην Τουρκία. Έναρξη 1ου Βαλκανικού Πολέμου (4-5 Οκτωβρίου). Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26.10/8.11). Ο ελληνικός στόλος νικά τον τουρκικό στη ναυμαχία της Έλλης.
1913
Νίκη των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων στη Ναυμαχία της Λήμνου. Απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Δολοφονία Βασιλιά Γεωργίου στη Θεσσαλονίκη. Υπογράφεται στο Λονδίνο η Συνθήκη Ειρήνης. Σύναψη συμμαχίας Ελλάδας-Σερβίας. Επίθεση Βουλγαρίας εναντίον Ελλάδας και Σερβίας. Η Βουλγαρία αναγκάζεται να ζητήσει ανακωχή. Υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Το ελληνικό κράτος διπλασιάζει τα εδάφη του και τον πληθυσμό του. Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα (1 Δεκεμβρίου).
1914
Έναρξη Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος διαβλέπει νίκη των δυνάμεων της Entente και υποστηρίζει την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο.
1915
Πρόταση Βενιζέλου στους Συμμάχους να συμμετάσχει η Ελλάδα στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Βενιζέλος και Κωνσταντίνος διαφωνούν. Παραίτηση κυβέρνησης . Κυβέρνηση Γούναρη και προκήρυξη εκλογών , στις οποίες οι Φιλελεύθεροι κατήγαγαν σημαντική νίκη με 185 έδρες επί συνόλου 308. Σοβαρή διένεξη Στέμματος-Βενιζέλου που αφορά τις υποχρεώσεις της Ελλάδας έναντι της Σερβίας. Παραίτηση Βενιζέλου. Κυβέρνηση Ζαΐμη. Αποβίβαση Αγγλικών και Γαλλικών δυνάμεων στη Θεσσαλονίκη. Προσφορά της Κύπρου από την Αγγλία στην Ελλάδα με όρο την έξοδο της χώρας μας στο πλευρό των συμμάχων. Απόρριψη της πρότασης από την κυβέρνηση. Εκλογές με αποχή των Φιλελευθέρων.
1916
Παράδοση των οχυρών Ρούπελ στους Βούλγαρους. Το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη. Στις 13/26 Αυγούστου το Δ΄ Σώμα Στρατού παραδίδεται στους Γερμανούς και μεταφέρεται στο Γκέρλιτς. Αποβιβάζεται στη Θεσσαλονίκη (26.9/9.10) η προσωρινή κυβέρνηση Βενιζέλου. Συγκρότηση “Εθνικής Τριανδρίας” με τη συμμετοχή του στρατηγού Π. Δαγκλή και του ναυάρχου Π.Κουντουριώτη. Δημιουργία αξιόμαχου στρατού. Τα “Νοεμβριανά” . Αποκλεισμός της Αθήνας από τους Συμμάχους.
1917
Παραίτηση Κωνσταντίνου . Νέος βασιλιάς ο γιός του Αλέξανδρος. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος φτάνει στην Αθήνα.
1918
Σημαντικές επιτυχίες του ελληνικού στρατού στη Μακεδονία. Συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας και της Τουρκίας. Υπογράφεται η Συμφωνία του Μούδρου.
1919
Διάσκεψη των Παρισιών.Αποστολή Ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στην Ουκρανία εναντίον της σοβιετικής επανάστασης. Αποβίβαση ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη. Υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ.
1920
Ο Ελληνικός Στρατός προωθείται στην ενδοχώρα της Μ. Ασίας και καταλαμβάνει σημαντικές θέσεις στην Προύσα και στην Ανατολική Θράκη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών. Απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου στο Παρίσι από δύο απότακτους βασιλόφρονες αξιωματικούς. Δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη στην Αθήνα. Θάνατος του βασιλιά Αλέξανδρου. Εκλογές, μεγάλη ήττα του Βενιζέλου και αυτοεξορία στο Παρίσι.
1921 Έναρξη της μεγάλης επίθεσης του ελληνικού στρατού στο εσωτερικό της Τουρκίας που θα καταλήξει στη μάχη του ποταμού Σαγγάριου.
1922
Αντεπίθεση των τουρκικών δυνάμεων σε ολόκληρο το μέτωπο υπό την αρχηγία του Κεμάλ και κατάληψη της Σμύρνης. Εκδήλωση στρατιωτικής επανάστασης υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα και παραίτηση Κωνσταντίνου υπέρ του γιου του Γεωργίου Β΄. Έναρξη της “Δίκης των Έξ” πρωταιτίων της Καταστροφής σε κλίμα ιδιαίτερα φορτισμένο που θα καταλήξει στην εκτέλεσή τους παρά τις έντονες αντιδράσεις στο εξωτερικό.
1923
Υπογραφή στη Λωζάνη της σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών Ελλάδας-Τουρκίας και της Συνθήκης της Λωζάνης, που ορίζει τα νέα σύνορα με την Τουρκία. Εκλογές για την ανάδειξη της Δ΄ Συντακτικής Συνέλευσης (16/12). Απομάκρυνση Γεωργίου Β΄ και ανάληψη αντιβασιλείας από τον Κουντουριώτη.
1924
Σχηματισμός κυβέρνησης υπό Βενιζέλου (11/1) και παραίτησή του (4/2) έπειτα από διαφωνία με μερίδα φιλελευθέρων όσον αφορά το πολίτευμα. Ανακήρυξη από την Εθνοσυνέλευση της Αβασίλευτης Δημοκρατίας (24/3). Ο Βενιζέλος στο Παρίσι. Ασχολείται με τη μετάφραση του Θουκυδίδη.
1925
Δικτατορία Πάγκαλου.
1926
Ανατροπή του Πάγκαλου. Εκλογές και “Οικουμενική” κυβέρνηση υπό τον Αλ.Ζαΐμη.
1927
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιστρέφει από το Παρίσι και μένει στο σπίτι της Χαλέπας στα Χανιά.
1928
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επανέρχεται στη πολιτική. Νίκη στις εκλογές της 19ης Αυγούστου. Υπογραφή Ελληνοϊταλικού Συμφώνου Φιλίας. Η κυβέρνηση Βενιζέλου παραμένει επί τέσσερα χρόνια και επιτελεί σημαντικότατο έργο σε πολλούς τομείς. Ιδρύονται η Τράπεζα της Ελλάδας, η Αγροτική Τράπεζα, το Συμβούλιο της Επικρατείας, το Εθνικό Θέατρο. Επίσης, στα επόμενα χρόνια χτίζονται 3.000 σχολεία και εκτελούνται σημαντικά έργα υποδομής.
1929
Ανάπτυξη της οικονομίας, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας. Υπογραφή του Συμφώνου Ελληνογιουγκοσλαβικής συνεργασίας και υποστηρίξεως, αφού προηγουμένως λύεται σύμφωνα με τις ελληνικές απόψεις το πρόβλημα της ελεύθερης Ζώνης Θεσσαλονίκης.
1930
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει στην Άγκυρα το Συμφώνο “φιλίας, ουδετερότητος και διαιτησίας” με την Τουρκία.
1932
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δηλώνει παραίτηση και γίνονται εκλογές με αποτέλεσμα την ήττα των Φιλελευθέρων. Σχηματισμός κυβέρνησης από το Λαϊκό Κόμμα και τον Π. Τσαλδάρη.
1933
Ελευθέριος Βενιζέλος σχηματίζει την τελευταία κυβέρνηση του.. Εκλογές και ξανά ήττα των Φιλελευθέρων. Κίνημα Πλαστήρα. Κυβέρνηση στρατηγού Οθωναίου και παράδοση εξουσίας σε κυβέρνηση υπό τον Π. Τσαλδάρη. Απόπειρα δολοφονίας κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου στη λεωφόρο Κηφισίας.
1935
Στρατιωτικό κίνημα υπό τις ευλογίες του Βενιζέλου. Καταστολή του κινήματος και αναχώρηση Βενιζέλου από την Ελλάδα. Ο Γεώργιος Κονδύλης αντιβασιλέας. Δίκες και εκτελέσεις επιφανών Βενιζελικών. Κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας και επάνοδος του Γεωργίου Β΄ στο θρόνο έπειτα από νόθο δημοψήφισμα.
1936
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζει εξόριστος στο Παρίσι, με κλονισμένη την υγεία του. Στις 18 Μαρτίου αφήνει την τελευταία του πνοή. Η κηδεία του δε θα γίνει στην Αθήνα για αποφυγή ταραχών. Το αντιτορπιλικό “Παύλος Κουντουριώτης” μεταφέρει τη σορό του στα Χανιά. Οι εκδηλώσεις πένθους σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι πρωτοφανείς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενταφιάζεται στο Ακρωτήρι σε ατμόσφαιρα πανελλήνιας συγκίνησης.
Στη νεώτερη ελληνική ιστορία, η κυρίαρχη παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου αποτελεί σταθμό που δεν έχει όμοιο του. Εξέφρασε τους βαθύτερους πόθους του Ελληνισμού και με εκπληκτική δημιουργικότητα πραγματοποίησε τα οράματα.
Είχαν προϋπάρξει ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Χαρίλαος Τρικούπης, οι οποίοι με την πολιτική τους κατάφεραν να αλλάξουν την εικόνα μιας Ελλάδας φτωχού συγγενούς, που αρκείται στις εκκλήσεις του φιλελληνισμού των ξένων, και να την καταστηθούν αξιοπρόσεκτη και σεβαστή. 
Ο Βενιζέλος, όμως, δεν σταματά εδώ. Αυτός θα κάνει τη μεγάλη εξόρμηση, Η Ελλάδα γίνεται διπλάσια. Ένα άλλο προτέρημα του Βενιζέλου είναι ότι, συγχρόνως με τις πολεμικές προετοιμασίες, αλλά και κατά τη διάρκεια των πολέμων, δεν παραμελεί κανέναν απολύτως τομέα, της δημόσιας διοίκησης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της Παιδείας. Το έργο είναι τιτάνιο και απαιτούσε μεγάλα χαρίσματα, νοητικά, ψυχικά, σωματικά.
Ο Βενιζέλος τα είχε όλα. Ο Βενιζέλος δεν θέλησε ποτέ να αντιμετωπίσει το λαό δημαγωγικά. Δεν «χάιδευε» το λαό, ήθελε να τον εξυψώσει. Και ίσως ζήτησε περισσότερα… Επέλεξε τους πλέον ικανούς συνεργάτες, ένδειξη κι αυτή των αληθινά μεγάλων. Απόδειξη τούτου ότι στα μεγάλα διαστήματα που ήταν υποχρεωμένος να βρίσκεται στο εξωτερικό, δίνοντας τις πολύπλοκες διπλωματικές μάχες, οι συνεργάτες του εδώ επιτελούσαν με επιτυχία σημαντικότατο δημιουργικό έργο.
Κατηγορήθηκε ο Βενιζέλος (έως και σήμερα) ότι έκανε παραλείψεις, σφάλματα και δημιούργησε ιδίως την περίοδο του Διχασμού βαθύτατα μίση. Ουδείς αλάνθαστος. Ένα όμως, δεν πρέπει να λησμονείται, ότι χωρίς αυτόν θα είχαμε την Ελλάδα της Μελούνας. Σε αυτήν σήμερα θα ζούσαμε.
Παρέλαβε, το 1910. Μία χώρα παράλυτη, με το όνειδος του 1897. με κράτος και στράτευμα σε διάλυση.
Σε δύο χρόνια, η Ίδια χώρα είχε ανασυγκροτηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να εξέλθει νικήτρια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, να συμμετάσχει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη νικήτρια πλευρά και μετά να φθάσει στην Ιωνία. Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών…
Αν ένας λαός κατόρθωσε τέτοια επιτεύγματα, είναι γιατί ένας ηγέτης του έδειξε το δρόμο.
Τα χρόνια πέρασαν -εξήντα τώρα- τα τότε πάθη. οι έριδες, τα μίση, λησμονήθηκαν. Και όμως, κάθε φορά που η πατρίδα θα βρεθεί σε καιρούς χαλεπούς -ιδίως εθνικά- όταν το φιλότιμο θίγεται, ακόμα ακούγεται: “Αν είχαμε έναν Βενιζέλο».
………….
…………….