ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΟΥ
Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ
Πολιούχος εκκλησία του χωριού είναι ο Άγιος Ιωάννης. Ρυθμού Βασιλικής που βρίσκεται στην δυτική είσοδο του χωριού.Εδώ στις 29 κάθε Αυγούστου εορτάζεται η αποτομή της κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου.Οι χωριανοί την ημέρα αυτή νηστεύουν ακόμα και το λάδι. Το απόγευμα όμως με τη δύση του ήλιου ανοίγουν οι ξυλόφουρνοι με το μυρωδάτο ψητό και ακολουθεί το ξακουστό ,στην περιοχή, πανηγύρι του Άϊ – Γιαννιού. Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου, είναι βασιλικού ρυθμού, κτισμένη κατά την Τουρκοκρατία πριν το 1800. Ονομάζεται έτσι γιατί, όπως πιστεύουν, αν δε νηστέψει κάποιος τη μέρα της γιορτής του Αγίου, στις 29 Αυγούστου, τον πιάνουν ρίγη και υψηλός πυρετός.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Ο παλαιότερος Ναός του χωριού από την εποχή της τουρκοκρατίας..
Ρυθμού βασιλικής ευρίσκεται στο Βορειοδυτική πλευρά του χωριού. Λέγεται ότι όταν οι Τούρκοι θέλησαν να κάψουν την εικόνα του Αγίου, η εικόνα δεν έπαθε απολύτως τίποτα. Στην ίδια εκκλησία, του προστάτη του χωριού, λέγεται ότι υπήρχε μια καμπάνα χρυσή, την οποία έκρυψαν οι κάτοικοι για να μην την ανακαλύψουν οι Τούρκοι και που δεν έχει βρεθεί ακόμη.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ι.Ν ΠΑΝΑΓΙΑΣ (ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ)
Σύγχρονος Ναός κατασκευασμένος με μπετόν σε ρυθμό Βυζαντινό με τρούλο στα δυτικά του χωριού στην θέση Λιβάδια. Πριν λίγα χρόνια βρέθηκε το εικόνισμα της Παναγίας, στα ερείπια μιας πολύ παλιάς εκκλησίας και εκεί επάνω χτίστηκε η καινούρια. Γιορτάζει κατά την κοίμηση της θεοτόκου
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ι. Ν. ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ
Η νεώτερη εκκλησία του χωριού. Ο ρυθμός της είναι Βυζαντινός με τρούλο.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ & ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ (Δίκλιτος)
Παλαιά βασιλική επ’ ονόματι του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου και της Υπαπαντής.
Ευρίσκεται τρία χιλιόμετρα βόρεια του χωριού στην περιοχή «Περβόλα».Η εκκλησία αυτή βρίσκεται στα όρια των δύο χωριών Ζωφόρου και Θραψανού στην ενορία του οποίου ανήκει.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
…
ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ
Το έθιμο του Κλήδονα, αποτελεί μέρος της πλούσιας παράδοσης της πολιτικής μας κληρονομιάς και αναβιώνει στις διάφορες περιοχές του τόπου μας στις 23 και 24 Ιουνίου με αφορμή το θερινό ηλιοστάσιο.Ενα από τα πιο όμορφα κρητικά έθιμα της περιοχής μας. Το όνομα Κλήδονας προέρχεται από την αρχαία λέξη Κληδών-κληδόνος που σημαίνει τον οιωνό, το σημάδι, το μάντεμα. Δεν έχει σχέση με τη λέξη κλειδί ούτε με τη λέξη κλυδωνίζομαι (κουνιέμαι δεξιά-αριστερά).Το «μήλο» μου το κόκκινο
στο Κλήδονα το βάνω
να σμίξει με τη μοίρα μου
και αύριο το βγάνω.
Προετοιμασία του Κλήδονα
. Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού(23/6), οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποια ή σε κάποιες από αυτές να φέρουν από το πηγάδι ή την πηγή το “αμίλητο νερό”. Η πρώτη ενέργεια είναι να βρουν τον τόπο που θα γίνει ο Κλήδονας. Ενα μεγάλο σπίτι, μια ευρύχωρη αυλή, μια απλωσιά στη γειτονιά ή ακόμη και σ’ ένα δροσερό κήπο ή περιβόλι. Από βραδύς παίρνουν τη στάμνα οι κοπελιές και πάνε να φέρουνε “Το αμίλητο νερό” από τρεις ανατολικές βρύσεις ή από 3 ανατολικά πηγάδια. Πρέπει να πάνε και να επιστρέψουν δίχως καθόλου να μιλήσουν γιατί τότε χάνει τη δύναμή του τη μαντική το αμίλητο νερό. Το έθιμο ορίζει να πειράζουν τις κοπελιές οι νεαροί για να τις κάμουν να μιλήσουν και τότε πρέπει να ξαναπάνε για νερό. Αφού το φέρουν, όλη μαζί η συντροφιά ετοιμάζει τα λεγόμενα “ριζικάρια” για να τα βάλουν στον Κλήδονα. Αυτά είναι φρούτα της εποχής: μήλα, βερύκοκα, αχλάδια ή ακόμη και αντικείμενα μικρά μελετημένα: ένα κουμπί, μια χάντρα, κλπ. ή ακόμη και λουλούδια ή κλαδάκια που αντέχουν στο νερό. Τα φρούτα τα σημαδεύουν με το μονόγραμμα εκείνου που μελετήθηκαν Α, Κ, Ν κλπ. Αφού λοιπόν βάλουν στη στάμνα όλα τα ριζικάρια, σκεπάζουν το άνοιγμα μ’ ένα κόκκινο πανί. Παίρνουν μετά ένα μεγάλο κλειδί εξώπορτας, σταυρώνουν 3 φορές τη στάμνα και τοποθετούν το κλειδί πάνω στο σκεπασμένο στόμιο. Παίρνουν μετά τη στάμνα, νύχτα πια, και τη βάζουν έξω ή σε μια ταράτσα για να τη βλέπουν τ’ άστρα “ν’ αστροκομιστεί”. Την επόμενη μέρα το απόγευμα θα “βγάλουν” ή θα “ανοίξουν” τον Κλήδονα στον τόπο που έχουν επιλέξει μα την παρουσία φίλων, γειτόνων και συγγενών. Πρώτα με το κλειδί “ξεκλειδώνουν” τον Κλήδονα κι εύχονται στην υγειά του νοικοκύρη του σπιτιού. Και του χρόνου να έχουν υγεία όλοι. Μετά αρχίζουν τις μαντινάδες στη χάρη τ’ Αϊ-Γιάννη που τον θεωρούν Αγιο με μαντικές ιδιότητες. “Ανοίξετε τον Κλήδονα τ’ Αϊ-Γιαννιού τη χάρη κι από ‘χει μήλο κόκκινο ας έρθει να το πάρει”.
– Ανοίξετε τον Κλήδονα
να βγάλομε τα μήλα,
να δούμε ποιά απ’ όλες μας
είναι η καλομοίρα.
– Βγαίνει το μήλο τ’ άρχοντα
του πρώτου μας λεβέντη
του πρώτου μας ντεληκανή
στα λούσα και στο γλέντι.
Κάθε φορά ένα μικρό παιδί ή μια Μαρία μαναδοκυρουδάτη (με τους δυο γονείς της) τραβά κι από ένα μελετημένο ριζικάρι και η συγκίνηση είναι διάχυτη στις καρδιές των τρυφερών υπάρξεων. Υπάρχει και η αδημονία: “Ανοίξετε τον Κλήδονα να βγει και το δικό μου και δεν μπορώ να στέκω μπλιό απ’ τον ξεθεωμό μου”.
– Ανοίξετε τον Κλήδονα
να βγει η μηλιά με τ’ άνθη
να βγει σγουρός βασιλικός
που μ’ έβαλε στα πάθη.
– Ανοίξετε τον Κλήδονα
να βγει και τ’ αχλαδάκι
να δω αν είν’ τσ’ αγάπης μου
γιατί το ‘χω μεράκι.
Τις μαντινάδες λένε οι κοπελιές και οι ντεληκανίδες αλλά και παντρεμένοι, γέροι ή νέοι ή ακόμη και περαστικοί. “Κόπιασε και του λόγου σου να πεις μια μαντινάδα στου Κλήδονα την εορτή με την πολλή γλυκάδα”.
– Ανοίξετε τον Κλήδονα
στ’ Αϊ-Γιαννιού τη χάρη
να πάρω ‘γω το μήλο μου
κι η νιά το παλικάρι.
– Πού ‘σουν οψές
πού ‘σουν προχθές
πού ‘σουν τ’ Αγιού Κληδόνου
δε σ’ έδανε τα μάθια μου
και πως δα ζω του χρόνου.
– Πού σουν οψές κι αντιπροθές
πού ‘σουν τ’ Αγιού Πνεμάτου
δε σ’ έδανε τα μάθια μου
αθέ του μαλαμά του.
Οι ντεληκανήδες του χωριού πάνε κι έρχονται από Κλήδονα σε Κλήδονα στις γειτονιές μέχρι να βρούνε που ειν’ η καλή τους να καθίσουν εκεί για να πουν μια μαντινάδα να της ξεφανερώσουνε το σεβντά τους, αν δεν το ξέρει ακόμη.
– Σεβντά βαστώ, σεβντά πουλώ,
σεβντάδες καμπανίζω
τον εδικό σου το σεβντά
δεν τονε νταγιαντίζω.
– Σεβντά ‘χεις κακορίζικο
μα ήντα μπορώ να κάνω
απού τονε βαστώ κι εγώ
στην κεφαλή μου απάνω.
Επικαλούνται και τη χάρη τ’ Αϊ-Γιάννη.
– Σήμερο πουν’ τ’ Αϊ-Γιαννιού
μια χάρη θα μου κάνει
του χρόνου σαν και σήμερο
να βάλομε στεφάνι.
– Σήμερα που ν’ Αϊ-Γιαννιού
βάλε αρχή κερά μου
του χρόνου σαν και σήμερο
να ‘σαι στην αγκαλιά μου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μαντινάδες που λέγονταν στον Κλήδονα, όσο πειραχτικές κι’ αν ήταν, ποτέ ο άλλος δεν παρεξηγούσε. Αν η μαντινάδα «κολλούσε» στον κάτοχο του Κληδονικού, όλοι ξεσπούσαν στα γέλια και η ατμόσφαιρα γινόταν πολύ διασκεδαστική. Εδώ χρειαζόταν να είναι κατάλληλη η γυναίκα με το σταμνί στη μέση και να συνδαυλίζει με κατάλληλα πειράγματα το κέφι της παρέας.
Είναι γνωστή η ιστορία της «Δοξανιάς» (φανταστικό πρόσωπο) μιας μεσόκοπης γυναίκας που διακρίνονταν για το χιούμορ της, την ποιητική της ετοιμότητα και το χάρισμα να δίνει ποιητικές ατάκες στην ώρα που άνοιγε τον Κλήδονα. Και η ίδια κουμάνταρε τα ριζικάρια της συντροφιάς. Η ίδια ήξερε πως ήταν λίγο μαύρη σαν το… μαυροτσίκαλο της φωτιάς, πως ήταν λίγο καμπούρα που συναγωνιζόταν την πλάτη του Καραγκιόζη, πως ήταν αδύνατη σαν την ξερακιανή σαρδέλα. Σε τίποτε όμως δε ντρεπόταν για όλα αυτά και τίποτε δεν έκρυβε από κανένα. Της αρκούσε που ήταν γυναίκα! Γι’ αυτό στο άνοιγμα του Κλήδονα κάθε χρόνο δεν παράλειπε να λέει την παρακάτω μαντινάδα.
Άσκημή ‘μαι και θωρώ το
και καμπούρα και γροικώ το
μα εκειά που το ‘χουν οι όμορφες
τόχω κι’ εγώ, χαρώ το!
Με το τέλειωμα της μαντινάδας μια τσιριστή και διαπεραστική φωνή από την κάτω μπάντα της συντροφιάς, έλεγε τραγουδιστά στη Δοξανιά.
Βγάλε μωρή απ’ τον Κλήδονα μια όμορφη ντομάτα
να βάλω εγώ τ’ αγγούρι μου να κάμομε σαλάτα.
Και αμέσως η ατάκα της Δοξανιάς
Ποιος γάιδαρος εγκάρισε απού τον κάτω στάβλο
πρέπει δεν έχει άχερα και θέλει να του βάλω.
Έτσι συνεχιζόταν οι μαντινάδες για πολλή ώρα… Στο τέλος όλες οι κοπέλες πλυνόταν με το κληδόνερο και γεμίζανε το στόμα τους μ’ αυτό. Ύστερα τραβούσαν για κάποιο παράθυρο του σπιτιού τους που έβλεπε στο δρόμο. Εκεί περίμεναν να ακούσουν κάποιο αντρικό όνομα. Αυτό πίστευαν πως θα ήταν το όνομα του μελλοντικού τους συντρόφου.
Η όλη γιορτή καταλήγει σε γλέντι με λύρα και χορό μέχρι πολύ αργά με κέφι κι ελπίδες. Σιγά-σιγά η χαρούμενη μάζωξη αρχίζει να αποχωρεί κι όλοι, ειδικά οι νέοι και οι νέες έχουν κλείσει στην ψυχή τους τις λαχτάρες και τις προσδοκίες τους που πήραν με τις μαντινάδες και τους οιωνούς με τα καλά σημάδια του Κλήδονα.
– Στον ουρανό κι αν ανεβείς
στα νέφη κι αν κοιμάσαι
φτερά να κάμεις να πετάς
πάλι δικιά μου θα ‘σαι.
– Στον ουρανό κι αν ανεβείς
στα σύννεφα κι αν τρέξεις
στου ήλιου την κορφή να βγεις
στα χέρια μου θα πέσεις.
– Οντε σε γέννα η μάνα σου
ακούμπησε στη βρύση
κι ήκαμε ‘να λεβέντη γυιό
ωσάν το κυπαρίσι.
Παρατηρήματα και οιωνοί-σημάδια από το νερό του Κλήδονα
1) Τη μέρα του Κλήδονα φυλάσσουν το αμίλητο νερό και στις 30 Ιουνίου γιορτή των 12 Αποστόλων πάνε οι κοπέλες στο πηγάδι, σκεπάζονται με μια κόκκινη πατανία, κρατούν ένα καθρέφτη κι από μια χαραμάδα με φως βλέπουν μέσα στο νερό σημάδια εκείνου που θα πάρουν.
2) Τη στάχτη από τα στεφάνια του Μάη που καίνε από βραδύς, πηγαίνουν και την κοσκινίζουν σε μια πετσέτα κοντά στη χαραμάδα μιας κλειστής πόρτας. Με το αεράκι που φυσά αλλοιώνεται η επιφάνεια και σχηματίζονται πάνω σ’ αυτή διάφορα σημάδια που δείχνουν τα εργαλεία της δουλειάς εκείνου που θα πάρουν, τσάπες, κλαδευτήρια ή μελανοδοχείο με κονδυλοφόρο, αν είναι εγγράμματος.
3) Παίρνουν δροσερά συκόφυλλα οι κοπελιές βουτηγμένα στο αμίλητο νερό, τα αλατίζουν καλά και τα αφήνουν να αστρονομιστούν. Τα έχουν όμως από πριν μελετήσει με το μονόγραμμα εκείνου που επιθυμούν. Το πρωί τα βλέπουν και το φύλλο που μαράθηκε λιγότερο τη νύχτα, δείχνει το όνομα εκείνου που θα πάρουν (καθεμιά σημειώνει πιθανά ονόματα).
4) Με νερό του Κλήδονα και μπόλικο αλάτι με αλεύρι ζυμώνουν ένα μικρό πιτοπούλι που το λένε “αλμυρόπιτα” το ψήνουν. Τρώει κάθε κοπελιά ένα κομμάτι κι όπως διψούν πολύ τη νύχτα βλέπουν στον ύπνο να τους δίδει νερό εκείνος που θα πάρουν. Πριν το φάνε κάνουν την ευχή:
“Με τ’ Αϊ-Γιαννιού τη Χάρη
τρώγω το αλμυρό ζυγάρι,
να ‘ρθει να με ξεδιψάσει
ο νιός που θα με πάρει.
Θα ‘ρθει και θα μου το πει
πως θα ζήσομε μαζί.
Σπέρνω την ταγή να γίνει
να καρπίσει
να ‘ρθει ο νιός που αγαπώ
μαζί μου να θερίσει.
Να ΄ρθει να με βρει
να θερίσομε μαζί”.
5ο
Σ’ ένα κρασοπότηρο βάζουν νερό του Κλήδονα. Με μια μακριά τρίχα από τα μαλλιά της κοπέλας που μελετά, δένουν μια βέρα. Την κρατούν ακίνητη πάνω απότο νερό κρεμασμένη. Με τους χτύπους της καρδιάς η βέρα που αιωρείται αρχίζει να χτυπά στα πλάγια του ποτηριού. Αυτό γίνεται δυο φορές μέχρι να σταματήσει κάθε φορά. Μετρούν τους χτύπους και βρίσκουν το αντίστοιχο γράμμα της αλφαβήτου. Π.χ. 12 χτύποι, γράμμα “Μ”, 15 χτύποι γράμμα “Π” και γίνεται το μονόγραμμα “Μ.Π” (συνήθως κατά βούληση…)
6ο
Οι κοπέλες βάζουν στο στόμα λίγο αμίλητο νερό και βγαίνουν στη γειτονιά κι όποιο όνομα ανδρικό ακούσουν θα είναι εκείνου που θα παντρευτούν.
Ολα αυτά τα έθιμα ομολογώ ότι η δική μας η γενιά τα έκανε με πολύ χτυποκάρδι για να φανούν σ’ αυτά οι οιωνοί και τα σημάδια με τις προσδοκίες μας.
Μετά που θα βγουν όλα τα ριζικάρια από το υδροφόρο αγγείο, η υδροφόρος νεαρά χύνει το νερό του αγγείου μέσα σε ένα πηγάδι σταυρωτά και στη συνέχεια το σκεπάζει με ένα κόκκινο πανί. Το μεσημέρι ή τα μεσάνυκτα οι κοπέλες, ενίοτε και νεαροί, σηκώνουν προσεκτικά το πανί, ώστε να μη δει φως το νερό του πηγαδιού, και βάζουν μέσα το κεφάλι τους. Συνάμα η υδροφόρος με ένα καθρέπτη κατεβάζει τις ακτίνες του ήλιου ή του φεγγαριού μέσα στο πηγάδι και οι κοπέλες ρίχνοντας με ειδικό τρόπο μια – μια τα ριζικάρια τους μέσα στο πηγάδι και εκεί στα κύματα του νερού του πηγαδιού οι παριστάμενοι βλέπουν υπερφυσικά ή μεταφυσικά φαινόμενα, τα οποία επεξηγούν μετά οι μεγαλύτερες και μυημένες γυναίκες, όπως επίσης και αγαπημένα πρόσωπα που έχουν πεθάνει ή το πρόσωπο που θα παντρευτούν κ.α. Λέγεται επίσης ότι ανάλογο με το πρώτο πρόσωπο που θα δουν αυτοί που είχαν σκύψει το πηγάδι μετά που θα βγάλουν έξω το κεφάλι τους, ανάλογο θα είναι και π.χ. το παιδί που θα γεννηθεί, δηλαδή αν δουν άντρα, αγόρι θα είναι το παιδί που θα γεννήσει μια γυναίκα έγκυος, ή το ίδιο όνομα θα έχει εκείνος που θα παντρευτούν κ.τ.λ. Σημειώνεται ότι:
α) Όσοι παρακολουθούν την εν λόγω ιεροτελεστία πρέπει λέει να είναι με αυτοσυγκέντρωση, αλλά και μύηση, γιατί υπάρχουν και μυστικά για την παρούσα ιεροτελεστία.
β) Αν το πηγάδι δεν έχει καθάριο και πόσιμο νερό δεν γίνεται να γίνει κλήδονας
ΑΠΟΣΠΕΡΑΣ Κλειδώνουμε τον κλήδονα μ’ ένα μικιό κλειδάκι
κι απόης τον αφήνουμε έξω στο φεγγαράκι Κλειδώσετε τον κλήδονα με δόξα και με χάρη
Κι απού ‘χει μήλο κόκκινο ταχυτέρου (αύριο) να το πάρει Μήλο ‘βαλα του κλήδονα τρία γαρεφαλάκια
και του καιρού να ‘μια καλά, να βγάλω κυσαράκια Σήμερα που ‘ναι τα’ Αι Γιαννιού του Θιου ζητώ μια χάρη
Του χρόνου σαν και σήμερα να γίνουμε ζευγάρι Σήμερα που ‘ναι τα Αι Γιαννιού βάλε αρχή κερά μου
Του χρόνου σαν και σήμερα να σ’ έχω αγκαλιά μου Ε Γλυκοπαναγία μου, που ‘σαι στη γειτονιά σου
Ζευγάρισέ το μήλο μου, να σ’ άφτω τα κεριά σου Στο όνομα σου ορκίζομαι στο κλήδονα επάνω
αν δεν σε κάνω ταίρι μου καλιά ‘χω να πεθάνω Μήλο ‘βαλα στον κλήδωνα κι είναι και μυρωδάτο
Κι αν δεν σε πάρω θα γενεί ο κόσμος άνω κάτω. ΣΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ Ανοίγουμε τον Κλήδωνα με τ΄ Αϊ Γιαννιού τη χάρη
κι όποιος έχει μήλο κόκκινο ας έρθει να το πάρει Ανοίγουμε τον κλήδονα με του Αγιαννιου τη χάρη
Κι όποιος έχει ριζικό σήμερα να το πάρει. Ανοίγουμε τον Κλήδωνα με με τ’ Αι Γιαννιου τη χάρη
Κι όποιος αγάπη έχασε να έρθει να την πάρει Έφθασε η ώρα κι η στιγμή κι ο κλήδονας ανοίγει
Και κάθε μια το ριζικό στα φανερά ξανοίγει Όλοι σταυροκοπιόμαστε στ΄Αϊ Γιαννιού τη χάρη
Κι απού ‘χει μήλο κόκκινο. Ας έρθει να το πάρει. Ανοίξετε τον κλήδονα με τση μυρθιάς το φύλλο
Μαλαματένια πρόσωπα που θάμπωσες τον ήλιο Ανοίξετε τον κλήδονα τη χέρα μου να βάλω
να βγάλω το χρυσό αητό το ρήγα το μεγάλο Ανοίξετε τον κλήδονα να βγάλουμε τα μήλα
του χρόνου σαν και σήμερα βγάλετε δακτυλίδια Ανοίξετε τον κλήδονα να βγει ο χαρισμένος
απου τα κάστρα πολεμά και βγαίνει κερδισμένος Βάλε το χέρι κοπελιά, το πρώτο μήλο πιάσε
Που η μοίρα σου χειροκροτεί, ευτυχισμένη να ‘σαι. Βγαίνει το μήλο τ’ άρχοντα, του πιο καλού λεβέντη,
Του πρώτου μας παλικαριού στο λούσο και στο γλέντι.
Εμείς εδώ σήμερα κάνομε μια περιγραφή για το έθιμο εκείνης της παλιάς εποχής στο Άνοιγμα του Κλήδονα, αφ’ ενός για να βοηθήσομε να διατηρηθεί αυτό το όμορφο έθιμο στον τόπο μας και αφ’ ετέρου για να νιώσομε κι’ εμείς λίγη από εκείνη την ανείπωτη χαρά που ένοιωθαν οι προγενέστεροί μας σε τέτοιες ώρες.