ΙΩΑΝΝΑ ΠΟΥΛΙΔΑΚΗ

1. Ποιες λανθασμένες αποφάσεις οδήγησαν το Βυζάντιο στην παρακμή;

Τα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας   οι αυτοκράτορες πήραν λανθασμένες αποφάσεις που δημιούργησαν πολλά προβλήματα και οδήγησαν το Βυζάντιο σε παρακμή. Οι σημαντικότερες από αυτές ήταν:

α) Κατάργησαν τον «Αλληλέγγυο» νόμο που προστάτευε του φτωχούς μικροκαλλιεργητές από τους «δυνατούς» και από τη βαριά φορολογία.

β) Σταμάτησαν να δίνουν γη στους Ακρίτες για τη φύλαξη των συνόρων και επέτρεψαν και την πώληση της γης που είχαν ήδη σε «δυνατούς» ενώ παλιά αυτό απαγορευόταν.

γ) Προσέλαβαν ξένους μισθοφόρους για το στρατό επειδή πίστευαν ότι έτσι θα εξοικονομήσουν χρήματα.

2. Τι συνέπειες είχαν τα μέτρα που πάρθηκαν για τους αγρότες και τους ακρίτες;

Οι αγρότες έμειναν απροστάτευτοι απέναντι στους «δυνατούς» και τη βαριά φορολογία, δημιουργούσαν ταραχές και ένιωθαν το κράτος και την πρωτεύουσα εχθρούς τους. Οι ακρίτες που δεν μπορούσαν πια να παίρνουν δωρεάν γη και να την καλλιεργούν χωρίς να πληρώνουν φόρο, κινδύνευαν να γίνουν δούλοι από τα χρέη γι’ αυτό συχνά πουλούσαν τα χωράφια τους στους «δυνατούς» και πήγαιναν στις πόλεις να αναζητήσουν εργασία.

3. Ποια προβλήματα αντιμετώπισε η οικονομία, η ναυτιλία και το εμπόριο;

Τα έσοδα του κράτους ήταν πια λιγότερα από τα έξοδα. Γι’ αυτό η ναυτιλία και ιδίως το πολεμικό ναυτικό παραμελήθηκαν και η ασφάλεια και το εμπόριο δόθηκαν με συμφωνίες στους Βενετούς και άλλες ιταλικές πόλεις που είχαν τεράστια ναυτική δύναμη. Όμως αντί να βελτιωθεί η οικονομία του κράτους χειροτέρευσε, ενώ το Βυζάντιο δεν μπορούσε πια να προστατευτεί από τους εχθρούς που απειλούσαν και παραβίαζαν τα σύνορά του. Ακόμη, η εξάρτησή του από τους ξένους  μεγάλωνε όλο και περισσότερο.

1. Πώς ζούσαν οι κάτοικοι στην ύπαιθρο;

Οι κάτοικοι της υπαίθρου ζούσαν σε χωριά, κωμοπόλεις και μικρούς οικισμούς γύρω από αυτά. Τα περισσότερα χωριά ήταν χτισμένα σε πλαγιές λόφων δίπλα σε πηγές. Στο κέντρο κάθε χωριού υπήρχε μία πλατεία και μία εκκλησία, όπου τη μέρα της γιορτής του πολιούχου γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Γιορτές έκαναν ακόμη στα ξωκλήσια, ιδίως την άνοιξη και το καλοκαίρι.

2. Πώς ήταν τα σπίτια των πλουσίων και των φτωχών της υπαίθρου;

          Ποια ήταν τα απαραίτητα είδη διατροφής τους;

Οι πιο φτωχοί έμεναν σε ισόγειες στενάχωρες κατοικίες με χαμηλές πόρτες και μικρά παράθυρα. Οι πλούσιοι ζούσαν σε διώροφα σπίτια με κεραμίδια, εξωτερική σκάλα και μπαλκόνια. Στα υπόγεια και σε άλλες αποθήκες υπήρχαν πατητήρια, κελάρια, καρποί και τρόφιμα. Τα βασικά είδη διατροφής για όλους ήταν το σιτάρι, το λάδι και το κρασί.

3. Πώς ζούσαν οι γυναίκες στην ύπαιθρο;

Οι γυναίκες είχαν αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού, ενώ από τις γεωργικές εργασίες έπαιρναν μέρος μόνο στο μάζεμα των καρπών. Στο σπίτι ύφαιναν και κεντούσαν ενώ μερικές εργάζονταν και εκτός σπιτιού σε εργαστήρια και καταστήματα.

4. Πού ανήκε η καλλιεργήσιμη γη της υπαίθρου;

Η καλλιεργήσιμη γη ανήκε είτε σε μικροϊδιοκτήτες που είχαν λίγα και μικρά χωράφια, είτε σε δυνατούς που είχαν πολλά και μεγάλα χωράφια.

5. Τι ήταν η κοινόχρηστη περιοχή κάθε χωριού;

Ήταν μια περιοχή γύρω από κάθε χωριό με δάση και βοσκοτόπια   από όπου οι κάτοικοι του χωριού προμηθεύονταν ξύλα και έβοσκαν τα ζώα τους.

6. Με τι ασχολούνταν κυρίως η κάτοικοι των στεριανών χωριών και των νησιών;

Οι κάτοικοι των στεριανών χωριών ήταν κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι ενώ στα νησιά ασχολούνταν κυρίως με το ψάρεμα και τη ναυτιλία. Υπήρχαν όμως και τεχνίτες, μεταφορείς και έμποροι.

1. Τι πέτυχαν οι αυτοκράτορες της Μακεδονικής Δυναστείας από τον 9ο ως τον 11ο αιώνα για την αντιμετώπιση των εξωτερικών θεμάτων;

α) Οργάνωσαν το στρατό και ελευθέρωσαν πολλά εδάφη

β) Έκλεισαν συμφωνίες ειρήνης με γειτονικούς λαούς   και διέδωσαν τον χριστιανισμό σε αυτούς τους λαούς.

γ) Ξαναπήραν από τους Σαρακηνούς τον έλεγχο της θάλασσας και τα βυζαντινά πλοία έπλεαν ξανά με ασφάλεια στο Αιγαίο, την Αδριατική και τη Μεσόγειο θάλασσα.

2. Ποια μέτρα πήραν για τα παρακάτω:

   α)   τη διοίκηση των θεμάτων

   β)   το εμπόριο και τη βιοτεχνία

   γ)   την προστασία των φτωχών γεωργών

α) Οργάνωσαν καλύτερα τα «θέματα» και πρόσθεσαν και νέα από τις περιοχές που απελευθέρωσαν. Έφεραν την ειρήνη μετά την εικονομαχία και καθόρισαν με νέους νόμους τα καθήκοντα των αρχόντων και τις σχέσεις του κράτους με την εκκλησία.

β) Με το «Επαρχιακό βιβλίο» ρύθμισαν τα ζητήματα του εμπορίου και της βιοτεχνίας και έβαλαν όριο στο κέρδος που μπορούσε να έχει ο κάθε επαγγελματίας.

γ) Βοήθησαν τους φτωχούς γεωργούς με έναν νόμο που έλεγε ότι αν δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους φόρους τους, την υποχρέωση αυτή αναλάμβαναν οι πλούσιοι γαιοκτήμονες ( «Αλληλέγγυος» νόμος)

3. Γιατί η περίοδος αυτή ονομάστηκε «χρυσή εποχή του Βυζαντίου»;

Η περίοδος αυτή ονομάστηκε «χρυσή εποχή του Βυζαντίου» γιατί αναπτύχθηκε η γεωργία, η βιοτεχνία, το εμπόριο και η ναυτιλία και το Βυζάντιο απέκτησε ξανά πλούτο και δόξα.

1. Ποιες αποφάσεις προκάλεσαν σοβαρές ταραχές στην αυτοκρατορία τον 8ο αιώνα;

Απαγορεύτηκε η προσκύνηση των εικόνων και υποχρεώθηκαν οι μοναχοί και οι ιερείς να υπηρετούν στο στρατό πριν πάρουν το θρησκευτικό τους αξίωμα.

2. Τι ήταν οι εικονομάχοι και οι εικονολάτρες;

Εικονομάχοι ήταν όσοι πίστευαν ότι δεν πρέπει να προσκυνούμε και να λατρεύουμε τις εικόνες.

Εικονολάτρες ήταν αυτοί που υπερασπίζονταν την λατρεία των εικόνων.

3. Ποιες ήταν οι συνέπειες της εικονομαχίας; Πόσο κράτησε;

Η διαμάχη ανάμεσα σε εικονομάχους και εικονολάτρες ονομάστηκε εικονομαχία και κράτησε περίπου έναν αιώνα. Οι συνέπειες ήταν πολύ δυσάρεστες για όλους:

α) Πολλοί άνθρωποι φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν ή έχασαν τη ζωή τους.

β) Έκλεισαν πολλοί ναοί και μοναστήρια ενώ καταστράφηκαν και πολλά έργα τέχνης όπως εικόνες και ψηφιδωτά.

γ) Διαταράχθηκαν οι σχέσεις ανάμεσα στο Βυζάντιο και τη Δύση, η οποία υποστήριξε τους εικονολάτρες.

δ) Ο Λέων ο Γ’ παρόλο που έσωσε την πόλη και το Βυζάντιο από τους Άραβες έχασε τη δόξα του και θεωρήθηκε υπεύθυνος για την εικονομαχία που δημιούργησε τόσα προβλήματα.

4. Πώς σταμάτησε η εικονομαχία;

         Ποια σημαντική γιορτή της Ορθοδοξίας συνδέεται με αυτό το γεγονός;

Η εικονομαχία σταμάτησε όταν η αυτοκράτειρα Θεοδώρα συγκάλεσε τη Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο. Στις Οικουμενικές Συνόδους οι Επίσκοποι και άλλοι μορφωμένοι πατέρες της εκκλησίας μαζεύονταν, συζητούσαν και έπαιρναν αποφάσεις για σημαντικά θέματα. Στη σύνοδο αυτή αποφασίστηκε ότι οι χριστιανοί μπορούν να προσκυνούν τις εικόνες δείχνοντας σεβασμό και λατρεία στα πρόσωπα που εικονίζονται και όχι στα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένες. Η απόφαση αυτή έμεινε γνωστή με τη φράση «αναστήλωση των εικόνων» και τη γιορτάζουμε κάθε πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής που ονομάζεται και Κυριακή της Ορθοδοξίας.

1. Ποια εσωτερικά προβλήματα δημιούργησαν οι πόλεμοι;

Οι πόλεμοι δημιούργησαν σοβαρά εσωτερικά προβλήματα στο Βυζάντιο. Τα σημαντικότερα ήταν:

α) Στην άμυνα: ο στρατός στα σύνορα αποδιοργανώθηκε.

β) Στην οικονομία: δεν υπήρχαν εργατικά χέρια στην ύπαιθρο.

γ) Στη δικαιοσύνη: οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν το ίδιο για όλους.

δ) Στους μικροκαλλιεργητές: έγιναν δούλοι στα χωράφια των δυνατών.

2. Ποιες αλλαγές έκανε ο Λέων ο Γ’ για να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά προβλήματα:

   α)     στη διοίκηση των διαφόρων περιοχών

   β)     στην άμυνα των ακριτικών περιοχών

   γ)     στην καταγραφή της νομοθεσίας

   δ)     στην προστασία των γεωργών

   ε)       στα προνόμια της εκκλησίας

   στ)   στην τήρηση των νόμων

α) Χώρισε την αυτοκρατορία σε μεγάλες περιοχές που ονομάστηκαν «θέματα» και κάθε περιοχή είχε έναν στρατηγό που ήταν υπεύθυνος για την ασφάλειά της

β) Μοίρασε γη στους γεωργούς των ακριτικών περιοχών με την υποχρέωση να αναλάβουν την άμυνα όταν το Βυζάντιο δεχόταν επίθεση. Αυτοί ονομάστηκαν Ακρίτες.

γ) Μάζεψε όλους τους παλιούς νόμους, τους προσάρμοσε στις ανάγκες της εποχής και τους έγραψε σε απλή και κατανοητή γλώσσα. Τους δημοσίευσε μάλιστα σε ένα βιβλίο με τίτλο «Εκλογή».

δ) Με ένα νόμο που ονομάστηκε «γεωργικός νόμος»   προστάτευσε την περιουσία των μικροκαλλιεργητών και βελτίωσε τις συνθήκες ζωής τους στην ύπαιθρο.

ε) Αφαίρεσε προνόμια από την εκκλησία (π.χ. τη δημόσια εκπαίδευση) και επέβαλε φόρο στα κτήματά της.

στ) Ανέθεσε την τήρηση των νόμων σε δικαστές και θεωρούσε το έργο τους το σημαντικότερο από όλα.

3. Πώς δέχτηκαν τις αλλαγές οι πολίτες;

Ο απλός λαός δέχτηκε τις αλλαγές με ανακούφιση. Αντίθετα οι πλούσιοι και οι μοναχοί δυσαρεστήθηκαν γιατί τα μέτρα αυτά τους εμπόδιζαν να κερδίζουν περισσότερα χρήματα.