ΙΩΑΝΝΑ ΠΟΥΛΙΔΑΚΗ

1. Πώς κατάφερε ο Μωάμεθ να καταλάβει τον Κεράτιο κόλπο; Τι απάντησαν οι Βυζαντινοί στις νέες του προτάσεις για παράδοση;

Ο Μωάμεθ κατάφερε να καταλάβει τον Κεράτιο κόλπο περνώντας μέσα σε μια νύχτα 70 καράβια χωρίς να καταλάβει κανείς τίποτα. Τα έσυρε 9 ολόκληρα χιλιόμετρα στη στεριά πάνω σε κορμούς ξύλων πίσω από το λόφο του Γαλατά. Έτσι κατέλαβε τον κόλπο, έκανε ακόμα πιο στενή την πολιορκία της Πόλης και έκανε μία τελευταία πρόταση στους Βυζαντινούς να παραδοθούν. Εκείνοι όμως και πάλι αρνήθηκαν.

2. Να περιγράψεις την επίθεση των Τούρκων τα ξημερώματα της 29ης Μαΐου. Τι συνέβη στο τέλος εκείνης της μέρας;

Το μεγαλύτερο από τα κανόνια των Τούρκων, η μπομπάρδρα, ραγίζει τον πύργο της πύλης του Ρωμανού. Την ίδια στιγμή και τα υπόλοιπα κανόνια χτυπούν συνεχώς τα τείχη, ενώ χιλιάδες πολιορκητές ορμούν φανατισμένοι εναντίον της Πόλης. Οι πολιορκημένοι αποκρούουν τις επιθέσεις, πλημμυρίζουν τα λαγούμια και την τάφρο όπου ήταν χιλιάδες πολιορκητές και τους πνίγουν. Παρόλα αυτά οι Τούρκοι δεν κάνουν πίσω. Στο τέλος της ημέρας κι ενώ όλα έδειχναν ότι η Πόλη θα σωθεί για μία ακόμη φορά, τραυματίζεται ο Ιουστινιάνης. Τον μεταφέρουν στο πλοίο του και η είδηση σκορπάει φόβο και απογοήτευση στους υπερασπιστές της Πόλης. Πριν προλάβουν όμως να αντιμετωπίζουν και αυτή τη δυσκολία, οι Τούρκοι βρίσκουν μια μικρή πύλη του τείχους, την Κερκόπορτα, ανοιχτή και μπαίνουν μέσα στην Πόλη. Στη συνέχεια άνοιξαν και μερικές από τις μεγάλες πύλες και χιλιάδες πολιορκητές μπήκαν πια μέσα στην Πόλη. Έγιναν σκληρές μάχες, σώμα με σώμα και σε μία από αυτές σκοτώθηκε και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Ήταν Τρίτη 29, Μαΐου 1453. Η Κωνσταντινούπολη έπεσε πια οριστικά στα χέρια των Τούρκων.

1. Ποια υπόσχεση είχε δώσει ο Μωάμεθ ο Β’ στους Βυζαντινούς και από πού φαίνεται ότι δεν είχε σκοπό να την τηρήσει;

Ο Μωάμεθ ο Β’ έδωσε την υπόσχεση στους Βυζαντινούς ότι θα τηρήσει τις συνθήκες ειρήνης που είχε υπογράψει ο πατέρας του. Όμως οι ενέργειές του από τον πρώτο κιόλας χρόνο διακυβέρνησης έδειχνα το αντίθετο:

α) Οργάνωσε και εξόπλισε το στρατό με σύγχρονα όπλα.

β) Ανέθεσε σε έναν διάσημο μηχανικό της εποχής, τον Ουρβανό, να κατασκευάσει 70 κανόνια για να γκρεμίσει τα τείχη της Πόλης.

γ) Έχτισε ένα φρούριο στις ακτές του Βοσπόρου, φορολογούσε και έκανε   έλεγχο σε όλα τα πλοία που περνούσαν από κει.

δ) Ναυπήγησε 150 πολεμικά πλοία και άλλα μικρότερα για μεταφορές ανθρώπων και εφοδίων.

2. Πώς προετοιμάστηκαν οι Τούρκοι για την επίθεση εναντίον της Κωνσταντινούπολης;

Ο τουρκικός στρατός με 60.000 άνδρες συγκεντρώθηκε γύρω από την Κωνσταντινούπολη. Ο τουρκικός στόλος κατέλαβε τα νησιά της Προποντίδας και εμπόδιζε τα πλοία να φέρουν εφόδια στην Πόλη, ενώ ο ίδιος ο Μωάμεθ έστησε τη σκηνή του απέναντι από την πύλη του Αγίου Ρωμανού. Εκεί κοντά έστησε και το μεγαλύτερο κανόνι που είχε κατασκευάσει ο Ουρβανός, την Μπομπάρδα.

3. Να περιγράψεις την επίθεση των Τούρκων στην Πόλη και πώς προσπαθούσαν να την αποκρούσουν οι Βυζαντινοί

Στις 6 Απριλίου 1453 ο Μωάμεθ στέλνει μήνυμα στον Κωνσταντίνο να παραδώσει την Πόλη. Ο αυτοκράτορας αρνήθηκε και τότε οι τούρκοι αρχίζουν να χτυπούν με τα κανόνια τα τείχη της Πόλης ενώ χιλιάδες πολιορκητές ξεχύνονται προς τα τείχη. Χτίζουν ξύλινους πύργους, σκάβουν λαγούμια κάτω από τα τείχη και προσπαθούν να σκαρφαλώσουν με ανεμόσκαλες. Οι Βυζαντινοί αποκρούουν τις επιθέσεις χρησιμοποιώντας το υγρό πυρ ενώ τις νύχτες προσπαθούν να επισκευάσουν τα τείχη. Ο Ιουστινιάνης συντονίζει την άμυνα ενώ ο ίδιος ο αυτοκράτορας προσπαθεί να τους εμψυχώσει. Όσο περνούν οι μέρες τα τρόφιμα λιγοστεύουν και όλοι ελπίζουν να φανεί κάποια βοήθεια από τη Δύση.

4. Να περιγράψεις τη ναυμαχία που έγινε στις 20 Απριλίου του 1453. Ποιοι νίκησαν και τι αποτέλεσμα είχε για Βυζαντινούς και Τούρκους;

Στις 20 Απριλίου τα ξημερώματα τρία πλοία από τη Γένοβα και ένα βυζαντινό πλοίο με κυβερνήτη τον Φλαντελά καταφέρνουν και σπάνε την πολιορκία, φέρνοντας σιτάρι, εφόδια και πολεμιστές στην Πόλη. Οι Τούρκοι προσπαθούν να τους προλάβουν πριν μπουν στον Κεράτιο κόλπο και γίνεται μια φοβερή ναυμαχία. Στη ναυμαχία αυτή τα χριστιανικά καράβια νίκησαν και μπήκαν στον Κεράτιο κόλπο όπου τους υποδέχτηκαν σαν ήρωες. Ο Μωάμεθ εξοργίστηκε, τιμώρησε σκληρά τον αρχηγό του στόλου του και πήρε ακόμα πιο αυστηρά μέτρα για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης.

1. Πώς έγινε αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος; Πώς τον δέχτηκε ο λαός;

Όταν πέθανε ο Ιωάννης ο Η’ ο Παλαιολόγος, οι άρχοντες και ο λαός της Πόλης διάλεξαν ως νέο αυτοκράτορα τον αδελφό του, Κωνσταντίνο επειδή ήταν δίκαιος κυβερνήτης, αγαπητός στο λαό και καλός στρατιωτικός. Ο λαός τον δέχτηκε στην Πόλη με αγάπη και πίστευε ότι θα καταφέρει να ενώσει τους Βυζαντινούς και να σώσει την Πόλη από τους κινδύνους που την απειλούσαν.

2. Ποιες πρωτοβουλίες ανέλαβε ο Κωνσταντίνος για τα παρακάτω:

   α)   αντιμετώπιση των Τούρκων

   β)   συμφιλίωση ανάμεσα σε ενωτικούς και ανθενωτικούς

   γ)   άμυνα της πόλης

α) Έστειλε πρεσβευτές στον σουλτάνο Μουράτ Β’ και του πρότεινε συνθήκη ειρήνης. Ο Μουράτ τον αναγνώρισε ως αυτοκράτορα και έκλεισε συνθήκη ειρήνης μαζί του.

β) Οι Βυζαντινοί εκείνη την εποχή είχα χωριστεί σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις: τους ενωτικούς που ήθελαν να ενωθεί η Ορθόδοξη με την Καθολική εκκλησία και τους ανθενωτικούς που δεν ήθελαν την ένωση των εκκλησιών. Για να συμφιλιώσει τις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις ο νέος αυτοκράτορας φρόντισε να πάρει ως συνεργάτες του και από τις δύο πλευρές και τους τόνισε ότι πρέπει να συνεργαστούν για το καλό της χριστιανοσύνης αλλά και για τη σωτηρία της Πόλης και της αυτοκρατορίας.

γ) Οργάνωσε και εξόπλισε τη μικρή φρουρά της Πόλης και έβαλε στην είσοδο του Κεράτιου κόλπου διπλή χοντρή αλυσίδα για να μην μπαίνουν εχθρικά πλοία.

3. Τι ζήτησε ο Παλαιολόγος από τον Πάπα και τους ξένους που ζούσαν στην Πόλη; Πώς ανταποκρίθηκαν αυτοί;

Ο Κωνσταντίνος ζήτησε από τον πάπα τη βοήθεια που είχε υποσχεθεί στον αδερφό του και του πρότεινε να στείλει καθολικούς ιερείς από τη Ρώμη να λειτουργήσουν μαζί με ορθόδοξους κληρικούς στην Αγία Σοφία.

Από τους ξένους της Πόλης ζήτησε να βοηθήσουν με χρήματα και άνδρες για να επισκευαστούν τα τείχη και να οργανωθεί καλύτερα η άμυνα της Πόλης. Οι Βενετοί έδωσαν πλοία, μαχητές και τεχνίτες, ενώ οι Γενουάτες έδωσαν 700 μαχητές και τον ονομαστό στρατηγό Ιωάννη Ιουστινιάνη που ανέλαβε την επισκευή των τειχών και την άμυνα.

4. Γιατί ξανάρχισαν οι διαμάχες ενωτικών και ανθενωτικών;

Οι διαμάχες ενωτικών και ανθενωτικών ξανάρχισαν όταν καθολικοί ιερείς απεσταλμένοι του πάπα έκαναν κοινή λειτουργία με τους Ορθόδοξους στην Αγία Σοφία, όπως είχε προτείνει ο Κωνσταντίνος .

5. Ποια ήταν τα σχέδια των Τούρκων για την Κωνσταντινούπολη; Τι διευκόλυνε αυτά τα σχέδια;

Μετά το θάνατο του Μουράτ Β’, ο γιος του Μωάμεθ Β’ έβαλε σκοπό να εκτελέσει την τελευταία επιθυμία και εντολή του πατέρα του που ήταν να κυριέψει αυτός την Πόλη. Οι εσωτερικές διαμάχες στην Κωνσταντινούπολη που ήταν γνωστές στους Τούρκους, διευκόλυναν αυτά τα σχέδια.

1. Τι συνέβη όταν οι Τούρκοι εμφανίστηκαν στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου;

Οι Οθωμανοί Τούρκοι ήταν σκληροί πολεμιστές και φανατικοί μουσουλμάνοι. Κατέκτησαν σχεδόν ολόκληρη τη Μικρά Ασία και έφτασαν ως την Προύσα την οποία έκαναν πρωτεύουσά τους. Τους πληθυσμούς που κατακτούσαν τους ανάγκαζαν να αλλάξουν πίστη και να γίνουν κι αυτοί μουσουλμάνοι (εξισλαμισμός).

2. Ποια ήταν η πορεία των Τούρκων όταν αρχηγός τους ήταν:

   α)   ο Μουράτ ο Α’

   β)   ο Βαγιαζήτ

   γ)   ο Μουράτ ο Β’

α) Με αρχηγό τον Μουράτ τον Α’ πέρασαν στην Ευρώπη και κατέκτησαν τη Μακεδονία, τη Θράκη και την κεντρική Ελλάδα. Ενωμένοι χριστιανικοί λαοί προσπάθησαν να τους σταματήσουν στο Κοσυφοπέδιο της Σερβίας αλλά έχασαν τη μάχη και οι Τούρκοι κατέλαβαν σχεδόν ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο.

β) Ο Βαγιαζήτ πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη με σκοπό να την κατακτήσει και να την κάνει πρωτεύουσα του κράτους του. Στα ανατολικά σύνορά του όμως εμφανίστηκε ένας άλλος ασιατικός λαός, οι Μογγόλοι, που με αρχηγό τον Ταμερλάνο απειλούσαν την Προύσα όπου ο Βαγιαζήτ είχε την οικογένειά του και τους θησαυρούς του. Τότε έλυσε την πολιορκία της Πόλης και πήγε να   αντιμετωπίσει τους Μογγόλους αλλά έχασε και πιάστηκε αιχμάλωτος στη μάχη της Άγκυρας. Έτσι η Πόλη σώθηκε.

γ) Όταν βασιλιάς των Τούρκων έγινε ο Μουράτ ο Β’, έβαλε σκοπό να πετύχει αυτό που δεν είχε καταφέρει ο Βαγιαζήτ. Πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη από στεριά και θάλασσα αλλά τα τείχη και η ηρωική αντίσταση των κατοίκων της την έσωσαν για άλλη μια φορά. Τότε ο Μουράτ έκανε δεύτερη πρωτεύουσά του την Ανδριανούπολη και επιτέθηκε εναντίον της Ελλάδας, της Βαλκανικής χερσονήσου και της Ευρώπης. Κυρίευσε τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα και έφτασε ως τον Ισθμό της Κορίνθου. Ενωμένοι χριστιανικοί λαοί προσπάθησαν να τον αντιμετωπίσουν στην Βάρνα της Βουλγαρίας όμως τους νίκησε κι αυτούς. Έτσι το κράτος του πια απλώθηκε σε όλη τη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική χερσόνησο, από τον ποταμό Ευφράτη ως τον ποταμό Δούναβη και το μόνο κομμάτι που δεν είχε κατακτήσει ήταν η Κωνσταντινούπολη.

1. Πώς ξαναπήραν οι Βυζαντινοί την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους;

Οι Φράγκοι μετά που πήραν τους θησαυρούς της Πόλης δεν ενδιαφέρονταν πλέον γι’ αυτήν. Τότε βρήκε ευκαιρία ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος και έδωσε εντολή σε δικούς του ανθρώπους να την παρακολουθούν για να βρουν ευκαιρία να την πάρουν πίσω χωρίς πόλεμο. Πράγματι, το 1261 ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος μπήκε μέσα από ένα αφύλακτο άνοιγμα στα τείχη και την κατέλαβε χωρίς καμία αντίσταση. Ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος στέφτηκε αυτοκράτορας και κατάφερε μάλιστα να πάρει πίσω και αρκετά ελληνικά εδάφη από αυτά που είχαν κατακτήσει οι Φράγκοι.

2. Ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν στα χρόνια που η Πόλη ήταν στα χέρια των Λατίνων;

Στα χρόνια που η Πόλη ήταν στα χέρια των Λατίνων, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να λύσει τα προβλήματα των κατοίκων της. Τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια, τα κτίσματα έγιναν ερείπια και από τους θησαυρούς της Πόλης άλλοι καταστράφηκαν και άλλοι είχαν μεταφερθεί στη Δύση. Οι Φράγκοι της Δύσης από τότε έγιναν μισητοί και ανεπιθύμητοι για όλους τους Βυζαντινούς.

3. Ποιοι απειλούσαν την Πόλη από Ανατολή, Βορρά και Δύση;

Στην Ανατολή η Πόλη κινδύνευε από τους Τούρκους, στο Βορρά την απειλούσαν Σέρβοι και Βούλγαροι ενώ στη Δύση εχθροί της Πόλης ήταν οι Φράγκοι και οι Βενετοί

1. Ποιο πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν οι Σελτζούκοι κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα;

   Πώς προσπάθησε να το λύσει ο Αλέξιος ο Α’;

Όταν οι Σελτζούκοι κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα, οι χριστιανοί που επισκέπτονταν την ιερή αυτή πόλη κινδύνευαν να τους συλλάβουν, να τους ληστέψουν και να τους βασανίσουν. Ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός σκέφτηκε τότε να ζητήσει βοήθεια από τον πάπα της Ρώμης, καθώς το Βυζάντιο δεν μπορούσε να λύσει το πρόβλημα.

2. Τι ήταν οι σταυροφορίες; Πώς ξεκίνησαν;

Ο πάπας ζήτησε από τους άρχοντες της Δύσης να βοηθήσουν ώστε να απελευθερωθούν οι Άγιοι Τόποι από του Σελτζούκους. Αυτοί όμως αντί να βοηθήσουν το Βυζάντιο οργάνωσαν μόνοι τους εκστρατείες εναντίον των Σελτζούκων για να κρατήσουν δικά τους όσα μέρη ελευθερώσουν. Τις εκστρατείες αυτές τις ονόμασαν σταυροφορίες.

3. Τι συνέβη στην 4η σταυροφορία;

Στην 4η σταυροφορία οι σταυροφόροι συγκεντρώθηκαν στη Βενετία. Σκοπός τους ήταν να περάσουν απέναντι στην Αίγυπτο και στη συνέχεια να κατευθυνθούν προς τα Ιεροσόλυμα. Οι Βενετοί θα έβαζαν τα καράβια μαζί με τα πληρώματά τους και θα έπαιρναν σαν αντάλλαγμα τα μισά εδάφη και τα μισά λάφυρα. Ένας αυτοκράτορας του Βυζαντίου όμως που είχε χάσει το θρόνο του, ο Αλέξιος Άγγελος, τους πρότεινε πολλά χρήματα και δώρα για να τον βοηθήσουν να ξαναπάρει πίσω το θρόνο. Έτσι οι σταυροφόροι, αντί να πάνε στα Ιεροσόλυμα πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και την κατέλαβαν. Επί τρεις μέρες λεηλατούσαν και κατέστρεφαν την Πόλη, ενώ χάθηκαν και πολλές ανθρώπινες ζωές. Πήραν μέχρι και τα ιερά σκεύη από την Αγία Σοφία.

1. Ποιοι ήταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι και πώς απειλούσαν το Βυζάντιο;

Ήταν ένας λαός ασιατικής καταγωγής που εμφανίστηκε τον 11ο αιώνα στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου και το απειλούσε. Πολλοί από αυτούς υπηρετούσαν ως μισθοφόροι κοντά στους Άραβες από τους οποίους πήραν και τη μουσουλμανική θρησκεία. Με αρχηγό τον Αρπ-Ασλάν, κατέκτησαν πολλές ανατολικές περιοχές του Βυζαντίου, καθώς τα σύνορα εκεί ήταν σχεδόν αφύλακτα. Τελικός σκοπός τους όμως ήταν η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης.

2. Τι ξέρεις για τη μάχη στο Ματζικέρτ;

Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ ο Διογένης, παρά τις οικονομικές δυσκολίες του Βυζαντίου οργάνωσε στρατό και τον οδήγησε ο ίδιος για να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους. Στην μάχη του Ματζικέρτ όμως, το 1071 μ.Χ. ο στρατός αυτός έπαθε μεγάλη καταστροφή και ο ίδιο ο Ρωμανός πιάστηκε αιχμάλωτος. Έτσι οι Τούρκοι κατέλαβαν ολόκληρη σχεδόν τη Μικρά Ασία και έκοψαν τους δρόμους επικοινωνίας του Βυζαντίου με την Ανατολή.

3. Πώς απείλησαν το Βυζάντιο οι Νορμανδοί; Από ποιους ζήτησαν βοήθεια οι Βυζαντινοί να τους αντιμετωπίσουν και με ποιους όρους;

Όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Αλέξιος ο Α’ ο Κομνηνός, ένας νέος λαός που κατέβηκε από τη Βόρεια Ευρώπη και τη Σκανδιναβία επιτέθηκε στο Βυζάντιο. Ήταν πολύ ικανοί ναυτικοί και εκμεταλλεύτηκαν και τα προβλήματα του Βυζαντίου με τους Σελτζούκους Τούρκους. Έτσι κατέκτησαν εύκολα τη νότια Ιταλία, πέρασαν στη Βαλκανική χερσόνησο και κινήθηκαν εναντίον της Θεσσαλονίκης, της Πελοποννήσου και της Κωνσταντινούπολης. Ο Αλέξιος τότε ζήτησε τη βοήθεια των Βενετών για να τους αντιμετωπίσει, δίνοντας   ως αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και στα Βυζαντινά λιμάνια. Ακόμη τους επέτρεψε να εγκατασταθούν έξω από τα τείχη της Πόλης σε δική τους συνοικία χωρίς να πληρώνουν φόρους. Έτσι το Βυζάντιο νίκησε τους Νορμανδούς και τους απομάκρυνε από τα Βαλκάνια.