1. Τι συνέβη όταν οι Τούρκοι εμφανίστηκαν στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου;

Οι Οθωμανοί Τούρκοι ήταν σκληροί πολεμιστές και φανατικοί μουσουλμάνοι. Κατέκτησαν σχεδόν ολόκληρη τη Μικρά Ασία και έφτασαν ως την Προύσα την οποία έκαναν πρωτεύουσά τους. Τους πληθυσμούς που κατακτούσαν τους ανάγκαζαν να αλλάξουν πίστη και να γίνουν κι αυτοί μουσουλμάνοι (εξισλαμισμός).

2. Ποια ήταν η πορεία των Τούρκων όταν αρχηγός τους ήταν:

   α)   ο Μουράτ ο Α’

   β)   ο Βαγιαζήτ

   γ)   ο Μουράτ ο Β’

α) Με αρχηγό τον Μουράτ τον Α’ πέρασαν στην Ευρώπη και κατέκτησαν τη Μακεδονία, τη Θράκη και την κεντρική Ελλάδα. Ενωμένοι χριστιανικοί λαοί προσπάθησαν να τους σταματήσουν στο Κοσυφοπέδιο της Σερβίας αλλά έχασαν τη μάχη και οι Τούρκοι κατέλαβαν σχεδόν ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο.

β) Ο Βαγιαζήτ πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη με σκοπό να την κατακτήσει και να την κάνει πρωτεύουσα του κράτους του. Στα ανατολικά σύνορά του όμως εμφανίστηκε ένας άλλος ασιατικός λαός, οι Μογγόλοι, που με αρχηγό τον Ταμερλάνο απειλούσαν την Προύσα όπου ο Βαγιαζήτ είχε την οικογένειά του και τους θησαυρούς του. Τότε έλυσε την πολιορκία της Πόλης και πήγε να   αντιμετωπίσει τους Μογγόλους αλλά έχασε και πιάστηκε αιχμάλωτος στη μάχη της Άγκυρας. Έτσι η Πόλη σώθηκε.

γ) Όταν βασιλιάς των Τούρκων έγινε ο Μουράτ ο Β’, έβαλε σκοπό να πετύχει αυτό που δεν είχε καταφέρει ο Βαγιαζήτ. Πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη από στεριά και θάλασσα αλλά τα τείχη και η ηρωική αντίσταση των κατοίκων της την έσωσαν για άλλη μια φορά. Τότε ο Μουράτ έκανε δεύτερη πρωτεύουσά του την Ανδριανούπολη και επιτέθηκε εναντίον της Ελλάδας, της Βαλκανικής χερσονήσου και της Ευρώπης. Κυρίευσε τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα και έφτασε ως τον Ισθμό της Κορίνθου. Ενωμένοι χριστιανικοί λαοί προσπάθησαν να τον αντιμετωπίσουν στην Βάρνα της Βουλγαρίας όμως τους νίκησε κι αυτούς. Έτσι το κράτος του πια απλώθηκε σε όλη τη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική χερσόνησο, από τον ποταμό Ευφράτη ως τον ποταμό Δούναβη και το μόνο κομμάτι που δεν είχε κατακτήσει ήταν η Κωνσταντινούπολη.

1. Πώς ξαναπήραν οι Βυζαντινοί την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους;

Οι Φράγκοι μετά που πήραν τους θησαυρούς της Πόλης δεν ενδιαφέρονταν πλέον γι’ αυτήν. Τότε βρήκε ευκαιρία ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος και έδωσε εντολή σε δικούς του ανθρώπους να την παρακολουθούν για να βρουν ευκαιρία να την πάρουν πίσω χωρίς πόλεμο. Πράγματι, το 1261 ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος μπήκε μέσα από ένα αφύλακτο άνοιγμα στα τείχη και την κατέλαβε χωρίς καμία αντίσταση. Ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος στέφτηκε αυτοκράτορας και κατάφερε μάλιστα να πάρει πίσω και αρκετά ελληνικά εδάφη από αυτά που είχαν κατακτήσει οι Φράγκοι.

2. Ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν στα χρόνια που η Πόλη ήταν στα χέρια των Λατίνων;

Στα χρόνια που η Πόλη ήταν στα χέρια των Λατίνων, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να λύσει τα προβλήματα των κατοίκων της. Τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια, τα κτίσματα έγιναν ερείπια και από τους θησαυρούς της Πόλης άλλοι καταστράφηκαν και άλλοι είχαν μεταφερθεί στη Δύση. Οι Φράγκοι της Δύσης από τότε έγιναν μισητοί και ανεπιθύμητοι για όλους τους Βυζαντινούς.

3. Ποιοι απειλούσαν την Πόλη από Ανατολή, Βορρά και Δύση;

Στην Ανατολή η Πόλη κινδύνευε από τους Τούρκους, στο Βορρά την απειλούσαν Σέρβοι και Βούλγαροι ενώ στη Δύση εχθροί της Πόλης ήταν οι Φράγκοι και οι Βενετοί

1. Ποιο πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν οι Σελτζούκοι κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα;

   Πώς προσπάθησε να το λύσει ο Αλέξιος ο Α’;

Όταν οι Σελτζούκοι κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα, οι χριστιανοί που επισκέπτονταν την ιερή αυτή πόλη κινδύνευαν να τους συλλάβουν, να τους ληστέψουν και να τους βασανίσουν. Ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός σκέφτηκε τότε να ζητήσει βοήθεια από τον πάπα της Ρώμης, καθώς το Βυζάντιο δεν μπορούσε να λύσει το πρόβλημα.

2. Τι ήταν οι σταυροφορίες; Πώς ξεκίνησαν;

Ο πάπας ζήτησε από τους άρχοντες της Δύσης να βοηθήσουν ώστε να απελευθερωθούν οι Άγιοι Τόποι από του Σελτζούκους. Αυτοί όμως αντί να βοηθήσουν το Βυζάντιο οργάνωσαν μόνοι τους εκστρατείες εναντίον των Σελτζούκων για να κρατήσουν δικά τους όσα μέρη ελευθερώσουν. Τις εκστρατείες αυτές τις ονόμασαν σταυροφορίες.

3. Τι συνέβη στην 4η σταυροφορία;

Στην 4η σταυροφορία οι σταυροφόροι συγκεντρώθηκαν στη Βενετία. Σκοπός τους ήταν να περάσουν απέναντι στην Αίγυπτο και στη συνέχεια να κατευθυνθούν προς τα Ιεροσόλυμα. Οι Βενετοί θα έβαζαν τα καράβια μαζί με τα πληρώματά τους και θα έπαιρναν σαν αντάλλαγμα τα μισά εδάφη και τα μισά λάφυρα. Ένας αυτοκράτορας του Βυζαντίου όμως που είχε χάσει το θρόνο του, ο Αλέξιος Άγγελος, τους πρότεινε πολλά χρήματα και δώρα για να τον βοηθήσουν να ξαναπάρει πίσω το θρόνο. Έτσι οι σταυροφόροι, αντί να πάνε στα Ιεροσόλυμα πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και την κατέλαβαν. Επί τρεις μέρες λεηλατούσαν και κατέστρεφαν την Πόλη, ενώ χάθηκαν και πολλές ανθρώπινες ζωές. Πήραν μέχρι και τα ιερά σκεύη από την Αγία Σοφία.

1. Ποιοι ήταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι και πώς απειλούσαν το Βυζάντιο;

Ήταν ένας λαός ασιατικής καταγωγής που εμφανίστηκε τον 11ο αιώνα στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου και το απειλούσε. Πολλοί από αυτούς υπηρετούσαν ως μισθοφόροι κοντά στους Άραβες από τους οποίους πήραν και τη μουσουλμανική θρησκεία. Με αρχηγό τον Αρπ-Ασλάν, κατέκτησαν πολλές ανατολικές περιοχές του Βυζαντίου, καθώς τα σύνορα εκεί ήταν σχεδόν αφύλακτα. Τελικός σκοπός τους όμως ήταν η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης.

2. Τι ξέρεις για τη μάχη στο Ματζικέρτ;

Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ ο Διογένης, παρά τις οικονομικές δυσκολίες του Βυζαντίου οργάνωσε στρατό και τον οδήγησε ο ίδιος για να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους. Στην μάχη του Ματζικέρτ όμως, το 1071 μ.Χ. ο στρατός αυτός έπαθε μεγάλη καταστροφή και ο ίδιο ο Ρωμανός πιάστηκε αιχμάλωτος. Έτσι οι Τούρκοι κατέλαβαν ολόκληρη σχεδόν τη Μικρά Ασία και έκοψαν τους δρόμους επικοινωνίας του Βυζαντίου με την Ανατολή.

3. Πώς απείλησαν το Βυζάντιο οι Νορμανδοί; Από ποιους ζήτησαν βοήθεια οι Βυζαντινοί να τους αντιμετωπίσουν και με ποιους όρους;

Όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Αλέξιος ο Α’ ο Κομνηνός, ένας νέος λαός που κατέβηκε από τη Βόρεια Ευρώπη και τη Σκανδιναβία επιτέθηκε στο Βυζάντιο. Ήταν πολύ ικανοί ναυτικοί και εκμεταλλεύτηκαν και τα προβλήματα του Βυζαντίου με τους Σελτζούκους Τούρκους. Έτσι κατέκτησαν εύκολα τη νότια Ιταλία, πέρασαν στη Βαλκανική χερσόνησο και κινήθηκαν εναντίον της Θεσσαλονίκης, της Πελοποννήσου και της Κωνσταντινούπολης. Ο Αλέξιος τότε ζήτησε τη βοήθεια των Βενετών για να τους αντιμετωπίσει, δίνοντας   ως αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και στα Βυζαντινά λιμάνια. Ακόμη τους επέτρεψε να εγκατασταθούν έξω από τα τείχη της Πόλης σε δική τους συνοικία χωρίς να πληρώνουν φόρους. Έτσι το Βυζάντιο νίκησε τους Νορμανδούς και τους απομάκρυνε από τα Βαλκάνια.

1. Ποιες λανθασμένες αποφάσεις οδήγησαν το Βυζάντιο στην παρακμή;

Τα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας   οι αυτοκράτορες πήραν λανθασμένες αποφάσεις που δημιούργησαν πολλά προβλήματα και οδήγησαν το Βυζάντιο σε παρακμή. Οι σημαντικότερες από αυτές ήταν:

α) Κατάργησαν τον «Αλληλέγγυο» νόμο που προστάτευε του φτωχούς μικροκαλλιεργητές από τους «δυνατούς» και από τη βαριά φορολογία.

β) Σταμάτησαν να δίνουν γη στους Ακρίτες για τη φύλαξη των συνόρων και επέτρεψαν και την πώληση της γης που είχαν ήδη σε «δυνατούς» ενώ παλιά αυτό απαγορευόταν.

γ) Προσέλαβαν ξένους μισθοφόρους για το στρατό επειδή πίστευαν ότι έτσι θα εξοικονομήσουν χρήματα.

2. Τι συνέπειες είχαν τα μέτρα που πάρθηκαν για τους αγρότες και τους ακρίτες;

Οι αγρότες έμειναν απροστάτευτοι απέναντι στους «δυνατούς» και τη βαριά φορολογία, δημιουργούσαν ταραχές και ένιωθαν το κράτος και την πρωτεύουσα εχθρούς τους. Οι ακρίτες που δεν μπορούσαν πια να παίρνουν δωρεάν γη και να την καλλιεργούν χωρίς να πληρώνουν φόρο, κινδύνευαν να γίνουν δούλοι από τα χρέη γι’ αυτό συχνά πουλούσαν τα χωράφια τους στους «δυνατούς» και πήγαιναν στις πόλεις να αναζητήσουν εργασία.

3. Ποια προβλήματα αντιμετώπισε η οικονομία, η ναυτιλία και το εμπόριο;

Τα έσοδα του κράτους ήταν πια λιγότερα από τα έξοδα. Γι’ αυτό η ναυτιλία και ιδίως το πολεμικό ναυτικό παραμελήθηκαν και η ασφάλεια και το εμπόριο δόθηκαν με συμφωνίες στους Βενετούς και άλλες ιταλικές πόλεις που είχαν τεράστια ναυτική δύναμη. Όμως αντί να βελτιωθεί η οικονομία του κράτους χειροτέρευσε, ενώ το Βυζάντιο δεν μπορούσε πια να προστατευτεί από τους εχθρούς που απειλούσαν και παραβίαζαν τα σύνορά του. Ακόμη, η εξάρτησή του από τους ξένους  μεγάλωνε όλο και περισσότερο.