Η Στέρνα

Ο αυστριακός καλλιτέχνης Χέρμαν Νιτς διοργανώνει ακραίες παραστάσεις με σφαγμένα ζώα θολώνοντας τα όρια μεταξύ τέχνης και πρόκλησης

Η εκκωφαντική μουσική που ρέπει προς την κακοφωνία σταματά απότομα. Μέσα σε απόλυτη ησυχία, τρεις άντρες ντυμένοι στα άσπρα πλησιάζουν έναν κατάλευκο καμβά πάνω στον οποίο είναι «σταυρωμένο» ανάποδα ένα σφαγμένο αρνί. Ο ένας από αυτούς βγάζει τα ρούχα του και ο Χέρμαν Νιτς αδειάζει αρκετά κύπελλα αίμα στην πλάτη του. Ύστερα στέκεται με τα χέρια ανοιχτά κοιτώντας το κοινό καθώς ο Νιτς του δίνει να πιει αίμα και τον πασαλείφει με τα εντόσθια του αρνιού. Ο άντρας ανακατεύει το αίμα και τα εντόσθια πάνω στο σώμα του με εμφανή αγαλλίαση.

Σφαγμένα ζώα, αίμα και εντόσθια σε όλες τις πιθανές χρήσεις και τις παραλλαγές αυτών είναι τα μόνιμα εργαλεία του αυστριακού καλλιτέχνη Χέρμαν Νιτς, αντιπροσωπευτικού του κινήματος «Βιεννέζικος Αξιονισμός». Την παράστασή του «Orgy Mystery Theatre» φιλοξενεί ως τις 27 Ιανουαρίου η λονδρέζικη γκαλερί «30 Underwood Street» εν μέσω απορίας για το ποια είναι τα όρια της τέχνης.

Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι τα έργα του Σεζάν ή του Πικάσο, ακόμη και η σούπα Campbel του Γουόρχολ, είναι τέχνη. Είναι όμως και το «Orgy Mystery Theatre» του Νιτς; Ο ορισμός της τέχνης έχει διευρυνθεί με το πέρασμα των αιώνων, λόγω των πολιτιστικών αλλαγών, των τεχνολογικών εξελίξεων και της μόνιμης δίψας για κάτι καινούργιο. Πού σταματά όμως η δημιουργικότητα και πού αρχίζει η απεγνωσμένη προσπάθεια εντυπωσιασμού;

Ο Νιτς ισχυρίζεται ότι απλώς έχει μεταφέρει στον σύγχρονο κόσμο τα χριστιανικά και προχριστιανικά τελετουργικά και ότι έχει επηρεασθεί βαθιά από τους αρχαίους μύθους του Διονύσου. Επικαλείται ακόμη και την έννοια της κάθαρσης, όπως την όρισε ο Αριστοτέλης, λέγοντας ότι το αίμα απελευθερώνει τα καταπιεσμένα ανθρώπινα ένστικτα και ότι τελικά επέρχεται η λύτρωση.

Ο Νιτς γεννήθηκε το 1938 στη Βιέννη, μια πόλη που σύντομα θα αντιμετώπιζε τις αεροπορικές επιθέσεις των Συμμάχων. «Οι ενήλικοι ήταν απελπισμένοι και έκαναν σαν αλλόφρονες, εμένα όμως με είλκυαν όλες αυτές οι καταστάσεις· άλλωστε η θέα του πόνου του άλλου είναι μια ανομολόγητη απόλαυση» λέει αναζητώντας τις ρίζες της έμπνευσής του.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 συναντήθηκε με τους ομοϊδεάτες του καλλιτέχνες Οτο Μούελ και Γκούντερ Μπρους και σχημάτισαν το Ινστιτούτο Άμεσης Τέχνης της Βιέννης ­ άμεσης γιατί δεν απεικονίζει γεγονότα, τα αναπαριστά. Η πρώτη τους παράσταση διοργανώθηκε το 1962, όταν οι τρεις τους κλείστηκαν σε ένα κελάρι επί 72 ώρες και έχτισαν πόρτες και παράθυρα. Οι φήμες για όργια και δολοφονίες που κυκλοφόρησαν προσείλκυσαν πλήθος το οποίο, εξαγριωμένο, γκρέμισε τους φρεσκοχτισμένους τοίχους. Το θέαμα που αντίκρισε ­ ένα σταυρωμένο και ακρωτηριασμένο αρνί ­ ήταν άκρως σκανδαλιστικό για τα ήθη της εποχής, έτσι το κίνημα των Βιεννέζων Αξιονιστών μπήκε στο μάτι των αρχών και του κοινού προτού ακόμη δημιουργηθεί επισήμως, το 1964.

Στα δύο χρόνια που ακολούθησαν οι παραστάσεις του Νιτς διακόπτονταν απότομα με εισβολή της αστυνομίας ενώ ο ίδιος φυλακίστηκε τρεις φορές για βλασφημία και πρόκληση σκανδάλου. Τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν για τους Αξιονιστές. Όσοι δεν κλείστηκαν στη φυλακή αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα.

Ο Νιτς ανέβασε μια παράσταση στο Λονδίνο το 1966 η οποία είχε την αναμενόμενη τύχη να διακοπεί στη μέση ώστε να γίνουν άμεσα οι αναγκαίες συλλήψεις για τους προφανείς λόγους. Ανάμεσα στους θεατές, ωστόσο, ήταν και η Γιόκο Ονο που, εντυπωσιασμένη από την τέχνη του Νιτς, τον προσκάλεσε να εμφανισθεί στις ΗΠΑ. Πέραν του Ατλαντικού η καριέρα του εκτοξεύθηκε στα ύψη.

Οι διφορούμενης αισθητικής πίνακές του ­ οι οποίοι αναπαριστούν κυρίως αίμα και περιττώματα ­ πωλούνται προς 9 εκατ. δρχ. και άνω έκαστος. Τα εισιτήρια των παραστάσεών του ­ οι οποίες περιλαμβάνουν ξεκοιλιασμένα πρόβατα, αγελάδες και γουρούνια και για μουσική υπόκρουση έχουν ουρλιαχτά, σειρήνες πολέμου και μαρσαρίσματα οχημάτων ­ γίνονται ανάρπαστα και ο Νιτς πλουτίζει.

Το 1971 αγόρασε το υπέροχο μπαρόκ κάστρο Prinzendorf στα βόρεια της Βιέννης, τμήματα του οποίου χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα. Το ειρηνικό τοπίο γύρω από το κάστρο με τα δάση και τους αμπελώνες δεν προϊδεάζει ούτε στο ελάχιστο για το εσωτερικό του: στην κορυφή της πέτρινης, μεγαλοπρεπούς σκάλας είναι κρεμασμένη η τεραστίων διαστάσεων φωτογραφία μιας γυμνής σταυρωμένης γυναίκας, καλυμμένης με αίμα· ολόγυρα φωτογραφίες και αναμνηστικά των παραστάσεων που διοργανώθηκαν στο κάστρο· και στο παρεκκλήσι, μπουκάλια που περιέχουν σωματικά υγρά είναι παρατεταγμένα στην Αγία Τράπεζα ενώ αιματοβαμμένα άμφια κρέμονται στους τοίχους. Ο Νιτς σχεδιάζει μια μεγαλειώδη εξαήμερη παράσταση στο Prinzendorf εντός του 1998 με σκοπό να ξεπεράσει το τριήμερο προηγούμενο ρεκόρ του.

«Ποτέ δεν θα σκότωνα άνθρωπο αλλά δεν θα με πείραζε να εργασθώ πάνω σε πτώμα. Είναι όμως πολύ δύσκολο να πάρω άδεια από τις αρχές» λέει. Όσο για τα ζώα, αυτά «θα τα σκότωναν έτσι κι αλλιώς για το κρέας τους». Άλλωστε χρησιμοποιεί επαγγελματίες σφαγείς, λέει, οι οποίοι τα σκοτώνουν εκτός σκηνής.

Στο σχεδόν 1.000 σελίδων βιβλίο του «ΟΜ Theatre Lesebuch» ο Νιτς αφιερώνει 200 σελίδες για να εξηγήσει τη θεωρία του «Orgy Mystery Theatre», επιμένοντας ότι οι παραστάσεις του δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα πανάρχαια τελετουργικά. Του διαφεύγει όμως το γεγονός ότι, εν αντιθέσει προς τις πρωτόγονες τελετές όπου όλοι οι συμμετέχοντες ήταν ταυτοχρόνως και δημιουργοί, στις δικές του παραστάσεις μόνο αυτός επιδεικνύει δημιουργικότητα ενώ οι υπόλοιποι ή εκτελούν τις διαταγές του ή παρακολουθούν παθητικά.

Τελικά, πρόκειται για τέχνη; Αν τέχνη είναι ό,τι συμβάλλει στην καθαρώς αισθητική και πνευματική απόλαυση του θεατή, τότε ό,τι αγγίζει τα «κατώτερα» βίαια και σεξουαλικά ένστικτά του δεν είναι τέχνη. Μάλλον είναι ένας σίγουρος τρόπος για να τραβήξει κανείς την προσοχή καταλύοντας τα τελευταία ταμπού που ισχύουν στη μοντέρνα κοινωνία.

Μποζανίνου Τάνια, Το ΒΗΜΑ, 21/12/1997

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=94342

Κάτω από : Τέχνη