Αρχείο κατηγορίας Φιλαναγνωσία

«Αναγνώστες και Φίλοι» και άλλα «Καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας» (Δημοσιευμένο άρθρο)

Καινοτόμα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Φιλαναγνωσίας (Περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, ΤΧ. 110, ΣΕΛ. 19-38)

από την Ελένη Ηλία, Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ΕΚΠΑ

Ο πρώτος προβληματισμός που εγείρεται σε σχέση με τα προγράμματα αναφέρεται στο είδος και την ποιότητα των βιβλίων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε αυτά, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της ανάπτυξης θετικής στάσης για την ανάγνωση από το σύνολο των μαθητών που συμμετέχουν. Στις περισσότερες περιπτώσεις πογραμμάτων που έχουμε πραγματοποιήσει έως τώρα[1], χρησιμοποιήθηκαν βιβλία λογοτεχνικά, η αισθητική ποιότητα και η αφηγηματική αρτιότητα των οποίων είχε κριθεί αρχικά από ενηλίκους αναγνώστες, συνήθως τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Η τακτική αυτή στηριζόταν στην πεποίθηση ότι εξασφαλίζοντας την ποιότητα των έργων, είναι δεδομένη η απόλαυση που προκαλείται κατά την ανάγνωσή τους, οπότε μεγιστοποιείται η πιθανότητα να αποκτήσουν τα παιδιά τη συνήθεια της ανάγνωσης.

Ανάμεσα στα βιβλία αυτά βρίσκονταν μάλιστα πέρα από τα σύγχρονα και κάποια κλασικά. Ενδεικτικά αναφέρομαι στο έργο της Πηνελόπης Δέλτα «Τρελαντώνης» (εκδ, Εστία). Το προσεγγίσαμε με δεδομένο ότι αν και ο κόσμος στο πέρασμα των χρόνων αλλάζει, κάποια στοιχεία του ωστόσο παραμένουν αναλλοίωτα, σταθερά κι ένα από αυτά είναι η παιδική φύση. Τα παιδιά εξακολουθούν να αγαπούν το παιχνίδι, να συμπεριφέρονται παρορμητικά με κίνητρο την περιέργειά τους να γνωρίσουν τον κόσμο και να κάνουν σκανταλιές. Αφού τέτοιος ακριβώς είναι ο ήρωας του ομώνυμου έργου, ο Τρελαντώνης, εύκολα τα σύγχρονα παιδιά-αναγνώστες θα μπορούσαν να ταυτιστούν μαζί του[2]. Σε αυτό συντελούν άλλωστε και οι αφηγηματικές επιλογές της Δέλτα. Συγκεκριμένα, ο αφηγητής του λογοτεχνικού αυτού έργου εμφανίζεται ως προσεκτικός παρατηρητής, που καταγράφει γεγονότα και συμπεριφορές χωρίς να εκφέρει προσωπική κρίση[3]. Δεν επιχειρεί σε καμία περίπτωση να νουθετήσει απροκάλυπτα το μικρό αναγνώστη. Η τεράστια παιδαγωγική δύναμη του έργου προκύπτει αφενός από τη συμπάθεια και το θαυμασμό που εκδηλώνουν για τον ήρωα τα τρία αδέρφια του και αφετέρου από την έμπρακτη αναγνώριση των αρετών του από τα ενήλικα μέλη της οικογένειάς του, παρόλο που συχνά ταλαιπωρούνται από το ζωηρό χαρακτήρα του. Έτσι το σύνολο των θετικών χαρακτηριστικών του ήρωα, στα οποία περιλαμβάνονται η φιλαλήθεια, η ειλικρίνεια, η ανάληψη της ευθύνης για τις πράξεις του και η αλληλεγγύη που χαρακτηρίζει τη σχέση του με τα αδέρφια του παρά το γεγονός ότι στη ζωή τους κυριαρχεί ο φόβος της τιμωρίας από τους ενηλίκους, μάς υποβάλλονται αβίαστα.

Στο νηπιαγωγείο οι μικροί μαθητές απόλαυσαν τις αταξίες τού συγκεκριμένου ήρωα και τις προσάρμοσαν στις δικές τους εμπειρίες κι επιθυμίες, όπως διαφαίνεται στα παρακάτω κείμενά τους, είτε ομαδικά είτε ατομικά, τα οποία αποδεικνύουν πως ο Τρελαντώνης παραμένει ελκυστικός και προσιτός, με άλλα λόγια, διαχρονικός.

Το κεφάλαιο στο οποίο αναφέρεται το ακόλουθο κείμενο έχει τίτλο «Ο ναργιλές» και παρουσιάζει τον ήρωα, μιμούμενο το θείο του, «να κάνει φούσκες στο νερό» με το ναργιλέ του, με αποτέλεσμα να αδιαθετήσει κ έτσι να αποκαλυφθούν όλα στην αυστηρή θεία του:

Ο Τρελαντώνης βρίσκει στην άμμο ένα λάστιχο και με αυτό κάνει μπουρμπουλήθρες στη θάλασσα. Του αρέσει να κάνει μπουρμπουλήθρες. Μια φορά είχε κάνει με το ναργιλέ του θείου. Ο θείος είχε πάει στη λαϊκή να ψωνίσει, για να μαγειρέψει η θεία. Η θεία ήταν στην κουζίνα και τα κορίτσια είχαν πάει στις κούνιες το μικρό Αλέξανδρο. Έτσι ο Αντώνης που ήταν μόνος, μπήκε στο δωμάτιο του θείου και πήρε το ναργιλέ. Όμως όταν έκανε φούσκες, έτρεξε στο μπάνιο του θείου και έκανε εμετό. Για να καθαρίσει, τα δοκίμασε όλα, τη σφουγγαρίστρα, το σφουγγάρι και τελικά τα κατάφερε. Το μπάνιο έγινε λαμπερό και κανένας δεν κατάλαβε τίποτα.

Το επόμενο κείμενο αναφέρεται στο κεφάλαιο «Η βάρκα» και παρουσιάζει τον Τρελαντώνη με ένα γειτονόπουλό του να μπαίνουν κρυφά σε μια βάρκα και να ξανοίγονται στα βαθιά. Κινδυνεύουν, τρομάζουν και τελικά διασώζονται με την παρέμβαση των δικών τους. Ας απολαύσουμε το αντίστοιχο κείμενο που δημιούργησαν τα παιδιά:

Ο Τρελαντώνης έχει βάλει τη βάρκα του στη μπανιέρα. Την σπρώχνει με το χέρι του πέρα δώθε. Η Πουλουδιά τον ρωτάει αν μπορεί να πάρει κι αυτή τη βάρκα της να παίξουν μαζί. Όμως η βάρκα της Πουλουδιάς δεν προλαβαίνει τη βάρκα του Αντώνη, που είναι πιο γρήγορη. Τότε παίρνει τη βάρκα του και μπαίνει στο παιχνίδι κι ο Αλέξανδρος. Η Αλεξάνδρα τους ψάχνει. Θέλει να τους δείξει ένα μικρό καραβάκι που είχε βρει. Το είχε ο μπαμπάς τους, όταν ήταν παιδάκι. Το δοκίμασαν κι αυτό ήταν το πιο γρήγορο απ’ όλα.

Σε άλλα προγράμματα φιλαναγνωσίας επιλέχθηκαν όχι έργα παλαιότερων εποχών που απευθύνονται ειδικότερα στο παιδικό αναγνωστικό κοινό αλλά κάποια που θεωρήθηκαν κατάλληλα για τα παιδιά-αναγνώστες, αν και δεν έχουν αξιοποιηθεί εκδοτικά προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Εδώ θα εστιάσουμε ενδεικτικά στην Αιολική Γη του Ηλία Βενέζη (εκδ. Εστία), την οποία επιλέξαμε για τους παρακάτω λόγους. Στο βιβλίο ένα αγόρι αφηγείται τη ζωή του στη μικρασιατική ύπαιθρο την περίοδο έως τους διωγμούς του ’14. Έτσι όλα περιγράφονται όπως τα βλέπουν τα «έκθαμβα μάτια» ενός παιδιού[4], που το χαρακτηρίζουν η καρδιά, ο αθόλωτος νους, η ελάχιστη πείρα και η έλλειψη γνώσης[5]. Τα παιδικά συναισθήματα αποδίδονται στο έργο με λεπτότητα[6]. Επίσης, παρά το γεγονός ότι η αφηγηματική υπόθεση αναφέρεται σε μια πολύ δύσκολη ιστορική περίοδο, στο κείμενο κυριαρχεί η αισιοδοξία, εφόσον οι παιδικές εμπειρίες των ηρώων στη μικρασιατική ύπαιθρο θεωρούνται ικανές να τους θωρακίσουν, ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις μελλοντικές αντιξοότητες της ζωής[7].

Οι δημιουργικές προσεγγίσεις των νηπίων που παραθέτουμε στη συνέχεια αναφέρονται καταρχάς στην κυρίως αφηγηματική υπόθεση, συγκεκριμένα στο πρώτο κεφάλαιο της Αιολικής Γης, με τίτλο «Κιμιντένια» και στο τρίτο, με τον τίτλο «Τα πεινασμένα τσακάλια». Από τα συγκεκριμένα κεφάλαια διαβάστηκαν αποσπάσματα. Για το πρώτο κεφάλαιο, που περιγράφει τα Καλοκαίρια του μικρού ήρωα στην εξοχή, στο κτήμα του παππού του, κάτω από τα βουνά που ονομάζονται Κιμιντένια, παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο:

Το παιδάκι με τη μαμά του δεν έχουν φύγει για το κτήμα του παππού, γιατί δεν έχουν ακόμη λιώσει τα χιόνια στα Κιμιντένια. Όσο μένει στην πόλη, μαζεύει κοχύλια, για να κάνει κατασκευές όταν θα είναι στο κτήμα. Έτσι περνάει τον καιρό του στην εξοχή και όταν επιστρέφει στην πόλη, πουλά τις κατασκευές του στους φίλους του. Τα χρήματα που κερδίζει, τα δίνει στον παππού, για ν’ αγοράζει εργαλεία για το κτήμα.

Το τρίτο κεφάλαιο περιγράφει τον τρόπο που οι άνθρωποι απωθούσαν τα πεινασμένα τσακάλια, για να μην καταστρέψουν τις σοδειές τους. Τα παιδιά αφηγήθηκαν σχετικά:

α) Τα παιδιά παίζουν έξω από το σπιτάκι του παππού. Όταν βραδιάζει, ακούν τα τσακάλια να ουρλιάζουν. Τα παιδιά μπαίνουν στο σπίτι, για να κοιμηθούν. Τα τσακάλια συνεχίζουν να ουρλιάζουν μέχρι να τα ακούσει ο Μεγάλος Δράκος και να πάει να τα ταϊσει. Ο Δράκος καμιά φορά κοιμάται και δεν τα ακούει. Τα τσακάλια ουρλιάζουν για να τον ξυπνήσουν. Τότε πηγαίνει δίπλα στο σπίτι των παιδιών και δίνει στα τσακάλια τροφή. Τα παιδιά όποτε βλέπουν το Δράκο, τρομάζουν.

β) Τα παιδιά παίζουν με τα καραβάκια που έχουν φτιάξει από πεύκο. Όταν νυστάζουν, πηγαίνουν για ύπνο. Το πρωί βρίσκουν στην αυλή τενεκέδες και τύμπανα και παίζουν μουσική. Ο παππούς με τη γιαγιά που πίνουν αυτήν την ώρα καφέ, ενοχλούνται από το θόρυβο και φωνάζουν τα παιδιά μέσα στο σπίτι. Τα παιδιά ρωτάνε πώς βρέθηκαν όλα αυτά στην αυλή και ο παππούς τους λέει για τον πόλεμο με τα τσακάλια, που νίκησαν οι άνθρωποι. Τα παιδιά στεναχωριούνται, γιατί θα ήθελαν να είχαν νικήσει τα πεινασμένα τσακάλια.

Αυτό που χαρακτηρίζει την Αιολική Γη είναι το πλήθος των εγκιβωτισμένων αφηγήσεων. Πρόκειται δηλαδή για διάφορες αυτοτελείς ιστορίες που παρεμβάλλονται μέσα στην κύρια αφηγηματική υπόθεση. Τα αντίστοιχα αποσπάσματα, καθώς έχουν νοηματική αυτοτέλεια προσφέρονται ιδιαίτερα για λογοτεχνική διδασκαλία. Σε κάποιο από αυτά περιγράφεται η μορφή της Γοργόνας. Αναλυτικότερα, ένα από τα δευτερεύοντα πρόσωπα της ιστορίας που συνομιλούν με θέμα τα φαντάσματα, αναφέρεται στην εμφάνιση της Γοργόνας. Το πλάσμα αυτό συνδυάστηκε στην αντίληψη του ήρωα με την εμπειρία μιας φοβερής καταιγίδας και τρικυμίας, που βίωσε όταν ήταν δεκάχρονο αγόρι, οπότε έκανε το πρώτο του θαλασσινό ταξίδι μαζί με τον πατέρα του. Όταν ακούστηκε η φωνή του πατέρα του, καπετάνιου του σκάφους, να διαβεβαιώνει ότι ζει ο Μεγαλέξανδρος, η Γοργόνα βυθίστηκε στη θάλασσα που γαλήνεψε ενώ ταυτόχρονα καθάρισε και ο ουρανός. «Ήταν μια φοβερή ώρα του Αιγαίου…τραβηχτήκαν κατά τα δυτικά» ( σσ. 119 – 121):

α) Μια ηλιόλουστη χειμωνιάτικη μέρα ταξιδεύουν δυο αδερφάκια και ο μπαμπάς τους με το καράβι τους. Ξαφνικά σηκώνονται κύματα σαν γιγάντια βουνά. Τότε τα δυο παιδάκια βλέπουν στο πλάι του καραβιού μια καφέ ουρά ψαριού. Το κοριτσάκι λέει «μήπως είναι κάποιο σπάνιο ψάρι;» Ύστερα το καράβι πέφτει πάνω σ’ αυτήν την ουρά. Ο μπαμπάς τους εξηγεί πως είναι μια γοργόνα. Έχει μακριά μαύρα μαλλιά και στην ουρά της μικρές κίτρινες βουλίτσες. Τα μάτια της είναι μπλε. Η γοργόνα πριν ξαναβουτήξει στη θάλασσα, προλαβαίνει να δει τον καπετάνιο και να τον ερωτευτεί. Θέλει να γίνει άνθρωπος, για να μείνει κοντά του. Βρίσκει ένα σπάνιο κοράλλι, το τρίβει και φτιάχνει με αυτό ένα μαγικό φίλτρο. Το πίνει και μεταμορφώνεται σε κανονική γυναίκα. Βγαίνει στην παραλία, ψάχνει σ’ όλα τα σπίτια και βρίσκει τον καπετάνιο της στο τελευταίο. Εκείνος την αναγνωρίζει αμέσως από μια λεπτομέρεια, έχει παπούτσια με κίτρινες βουλίτσες. Γίνεται γυναίκα του καπετάνιου, γιατί τη μαμά των παιδιών την είχε αρπάξει ένα γιγάντιο ψάρι κάποτε που είχε πάει να κολυμπήσει.

β) Στην ήρεμη θάλασσα ταξιδεύουν τέσσερα καράβια. Σ’ ένα από αυτά βρίσκεται ένας επιβάτης με άσπρα ρούχα, που έχει ταξιδέψει στους πιο μακρινούς ωκεανούς, έχει περάσει όλη τη θάλασσα και τώρα γυρίζει πίσω στην πόλη του, για να ξαναβρεί τους φίλους του. Πηγαίνει στο παλιό του σπίτι και βγαίνει στα μαγαζιά της θάλασσας, για να αγοράσει κανένα ρούχο. Το φοράει και συναντά όλους τους φίλους του, εκτός από έναν που έχει φύγει απ’ την πόλη. Όλοι μαζί πηγαίνουν να φάνε και να πιουν ό,τι θέλουν, για να γιορτάσουν τη συνάντησή τους. Ο άνθρωπος που ήρθε από τους ωκεανούς μπαίνει να κολυμπήσει. Εκεί κάτι νιώθει, νομίζει ότι τον ακουμπά ένα ψάρι. Όταν όμως αυτό υψώνεται, βλέπει πως δεν είναι απλό ψάρι αλλά μια Γοργόνα με ροζ ουρά, που τα μαλλιά της είναι μπλε, όπως το θαλασσινό νερό και τα μάτια της πράσινα. Το βλέμμα της είναι χαρούμενο, γιατί γνωρίζει αυτόν τον άντρα. Τον είχε συναντήσει στα ταξίδια του στους ωκεανούς κι είχε φτάσει ως εκεί, ακολουθώντας το καράβι του. Ο άντρας την πήρε στα χέρια του, την έβγαλε από το νερό και μόλις την ακούμπησε στη στεριά η Γοργόνα έγινε κανονικός άνθρωπος. Οι φίλοι του τότε τον άφησαν κι έφυγαν. Θύμωσαν μαζί του, γιατί ο κανόνας έλεγε ότι οι Γοργόνες απαγορεύεται να βγαίνουν από το θαλασσινό νερό, γιατί η ουρά τους δεν θα ξαναγίνει ποτέ. Όταν το βράδυ ο άντρας κοιμήθηκε, η Γοργόνα εξαφανίστηκε. Το πρωί όμως ξαναγύρισε, για να ζήσει για πάντα κοντά του.

Σε άλλη εγκιβωτισμένη αφήγηση παρατίθεται ο σχετικός θρύλος με τον αδερφό της Γοργόνας, το Μέγα Αλέξανδρο και το αθάνατο νερό (σσ. 121-122) Εδώ ένας καπετάνιος, με ερέθισμα την εμφάνιση της Γοργόνας στην τρικυμία, απευθυνόμενος στο μικρό γιο του, αναφέρει ότι η Γοργόνα ανυποψίαστη ήπιε το αθάνατο νερό που έφερε ο αδερφός της από τις εκστρατείες του, στερώντας του άθελά της τη δυνατότητα να παραμείνει αθάνατος. Την ιδιότητα της αθανασίας την απέκτησε εκείνη, που παραμένει από τότε στη θάλασσα, όπου την έριξε ο Μέγας Αλέξανδρος, εξοργισμένος για το ανεπανόρθωτο λάθος της. Καθώς οι τύψεις δεν την αφήνουν να ησυχάσει, εμφανίζεται στους ναυτικούς, προκειμένου να πληροφορηθεί τις συνέπειες της πράξης της. Όταν εκείνοι την διαβεβαιώνουν πως ο αδερφός της ζει, προκειμένου να κατευνάσουν την ταραχή της, η Γοργόνα ηρεμεί προσωρινά και τότε συνεχίζουν ανενόχλητοι το ταξίδι τους. Αντίθετα όταν της απαντούν την αλήθεια, υποφέρει τόσο, που βουλιάζει το πλοίο και πνίγει το πλήρωμά του. Τα νήπια αφηγήθηκαν σχετικά:

α) Το αθάνατο νερό το πουλάει ένα μανάβικο. Οι άνθρωποι που το αγοράζουν, δεν ξέρουν ακόμη αν είναι στ’ αλήθεια αθάνατο, όμως το αγοράζει πολύς κόσμος, γιατί δεν είναι ακριβό. Ο μανάβης το παίρνει από τη Γοργόνα. Εκείνη του δίνει, επειδή της λέει ψέματα ότι ο αδερφός της ζει. Έτσι η Γοργόνα αφήνει όλα τα καράβια και περνάνε ελεύθερα. Μια φορά ένας ναυτικός λέει στη Γοργόνα την αλήθεια για το Μεγαλέξανδρο κι εκείνη ρίχνει το μανάβη στη θάλασσα.

β) Το αθάνατο νερό ήταν κλεισμένο σ’ ένα μπαούλο στο βυθό της θάλασσας. Εκεί το βρήκε τυχαία ο Μεγαλέξανδρος και πήρε ένα μικρό μπουκάλι. Το έχουν βρει όμως και οι Γοργόνες και γι’ αυτό είναι αθάνατες. Όταν περνάνε καράβια, οι Γοργόνες βγαίνουν στην επιφάνεια και δίνουν το αθάνατο νερό στους ανθρώπους, χωρίς να τους λένε τι είναι. Εκείνοι νομίζουν ότι είναι απλό νερό και το πίνουν για να ξεδιψάσουν. Όταν οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι έχουν γίνει αθάνατοι, φτιάχνουν ένα ποτό με χρυσόσκονη που παίρνουν από την άμμο και το δίνουν με τη σειρά τους στις Γοργόνες που συναντούν, για να τις κάνουν κοπέλες κι έτσι να τους ξεπληρώσουν το καλό που τους έχουν κάνει αυτές. Έτσι οι Γοργόνες μπορούν να ζουν πια μαζί τους. Υπάρχουν όμως πάντα Γοργόνες, γιατί κάποιες δεν θέλουν να γίνουν κοπέλες.

Σε μια τρίτη εγκιβωτισμένη αφήγηση (σσ.76-77) παρουσιάζεται μια διαφορετική αφηγηματική εκδοχή για την Κοκκινοσκουφίτσα, σύμφωνα με τις εμπειρίες του παππού του έργου, ο οποίος αφηγείται συχνά την παραλλαγμένη ιστορία στα εγγόνια του. Στην εκδοχή αυτή όπου είναι έκδηλη η αγάπη του παππού για το φυσικό περιβάλλον όπου ζει, η υπόθεση του κλασικού παραμυθιού μεταφέρεται στο δάσος με τις βελανιδιές στα Κιμιντένια. Ακολουθούν και πάλι οι σχετικές δημιουργικές αφηγήσεις των νηπίων:

α) Η φίλη μου τη βελανιδιά μου είπε για το λύκο που ζει στα Κιμιντένια ότι είναι κακός και μπορεί να με φάει. Έτσι φοβόμουν ν’ ανέβω στο βουνό. Τώρα όμως που έγινα πέντε χρονών, ανέβηκα στο βουνό, για να δω μόνος μου πόσο κακός είναι ο λύκος. Όταν τον είδα, κρύφτηκα πίσω από ένα δέντρο, για να μην με δει κι αυτός. Σκέφτηκα ένα σχέδιο για να τον εμποδίσω να φτάσει στο καλυβάκι της γιαγιάς. Τον φώναξα και του είπα αν θέλει να φάει κάτι από το καλαθάκι μου. Αυτός τα έφαγε όλα. Τότε άρχισα να τρέχω γύρω-γύρω κι εκείνος έτρεχε πίσω μου, για να με φάει κι εμένα. Έτσι ζαλίστηκε κι εγώ βρήκα χρόνο να φτάσω πρώτη στη γιαγιά και να κλειδώσω την πόρτα.

β) Πηγαίνω στο σπίτι της γιαγιάς κι αντί για τη γιαγιά μου βρίσκω εκεί το λύκο. Αρχίζω να τρέχω για να γλιτώσω. Στο δρόμο μου πέφτει ένα βελανίδι. Χοροπήδησε και το έπιασα. Το βελανίδι είναι μαγικό, κάνει ευχές. Έτσι ευχήθηκε και για μένα, να τρέξω πάρα πολύ γρήγορα, για να μην με φτάσει ο λύκος. Πρόλαβα και μπήκα στο σπίτι μου και σώθηκα.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ Κ Α Ι Φ Ι Λ Ο Ι

Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα για πρώτη φορά η πρωτοβουλία της επιλογής δίνεται αποκλειστικά στα ίδια τα νήπια. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να φέρουν ο καθένας τους στην τάξη το «αγαπημένο του βιβλίο», εκείνο που θεωρούν μεταξύ όσων έχουν διαβάσει, το πιο αγαπημένο. Ταυτόχρονα ζητήθηκε από τους γονείς να μην παρέμβουν κατά κανένα τρόπο στην επιλογή των βιβλίων.

Στόχοι του προγράμματος

Α) Καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας

Β) Ουσιαστική επικοινωνία και δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης

Γ) Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης,

Δ) Καλλιέργεια της λεκτικής έκφρασης των μαθητών,

Ε) Καλλιέργεια της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης των μαθητών,

ΣΤ) Ανάπτυξη της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας,

Ζ) Κατανόηση της σύνδεσης ανάμεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγο, της ιδιότητας του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό.

Η) Άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.

Μεθόδευση

Η διαδικασία που ακολουθήσαμε κατά την υλοποίηση του προγράμματος περιλαμβάνει τρία στάδια: 1^ο. Επιλογή του βιβλίου που θα παρουσιαστεί

2^ο. Παρουσίαση του βιβλίου

3^ο. Έκφραση εντυπώσεων για το βιβλίο.

1^ο στάδιο: Στον πίνακα με τα ονόματα των μαθητών που βρίσκεται σταθερά αναρτημένος στο σημείο της σχολικής αίθουσας όπου συγκεντρωνόμαστε ως ολομέλεια, κάποιο από τα παιδιά (διαφορετικό κάθε φορά) εντοπίζει δίπλα στο όνομά του ένα μικρό αυτοκόλλητο σε σχήμα καρδιάς ή αστεριού. Αυτό συνιστά ένδειξη ότι το συγκεκριμένο παιδί θα επιλέξει μεταξύ των αγαπημένων βιβλίων των συμμαθητών του αυτό που επιθυμεί να παρουσιαστεί. Στη συνέχεια όλα τα αγαπημένα βιβλία (εκτός βέβαια όσων έχουν ήδη παρουσιαστεί) τοποθετούνται στα τραπεζάκια των εργασιών, συνοδευόμενα από τις καρτέλες τους, όπου αναγράφεται μόνο το όνομα του παιδιού, που έχει φέρει στην τάξη το κάθε βιβλίο. Ακούγεται ένα σταθερό ρυθμικό μοτίβο, το οποίο εκτελείται από την ορχήστρα των κρουστών οργάνων του Orff, που αποτελείται από τη δασκάλα και τους μαθητές. Στο διάστημα αυτό, το παιδί που έχει τη δυνατότητα να επιλέξει το βιβλίο που επιθυμεί να παρουσιαστεί, ξεφυλλίζει τα βιβλία και αποφασίζει ποιο θα προτιμήσει.

2^ο στάδιο: Το παιδί που έχει επιλεγεί το αγαπημένο του βιβλίο, παρουσιάζει στην ολομέλεια το περιεχόμενό του, καθισμένο σε χώρο που έχουμε διαμορφώσει ειδικά για να χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τον εκάστοτε αφηγητή. Η παρουσίαση έχει τη μορφή αφήγησης μιας ιστορίας ακόμη και όταν δεν πρόκειται για βιβλίο αφηγηματικό αλλά γνώσεων, χρηστικό ή οτιδήποτε άλλο. Ο δάσκαλος που είναι ήδη ενημερωμένος για το περιεχόμενο των βιβλίων, διακόπτει συχνά, θέτοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις αναφορικά με την ιστορία, για τις οποίες δεν υπάρχει απάντηση στο βιβλίο, ώστε να δώσει έτσι στο μαθητή την ευκαιρία να προσθέσει δικά του στοιχεία και γενικότερα να διαφοροποιηθεί από το πρωτότυπο αφηγηματικό κείμενο. Ο δάσκαλος κάθεται έξω αλλά δίπλα στη σκηνή, για να τον παρακολουθεί και ο αφηγητής και οι ακροατές ενώ καταγράφει την αφήγηση. Μετά την ολοκλήρωσή της, την διαβάζει και ο ίδιος και οι συμμαθητές έχουν την ευκαιρία να εκδηλώσουν τη θετική τους εντύπωση για την ιστορία που άκουσαν, χειροκροτώντας.

3^ο στάδιο: Κάθε παιδί εικονογραφεί την ιστορία μέσα από την οποία ο συμμαθητής του παρουσίασε το αγαπημένο του βιβλίο. Στη συνέχεια οι ζωγραφιές παρουσιάζονται στην ολομέλεια από τους δημιουργούς τους και τοποθετούνται όλες σε έναν κοινό φάκελο.

Στην καρτέλα με το όνομα του παιδιού που παρουσιάζεται το αγαπημένο του βιβλίο, αναγράφονται επίσης η αρίθμηση με βάση τη σειρά που παρουσιάστηκε, ο τίτλος του βιβλίου και το όνομα του μαθητή που το επέλεξε να παρουσιαστεί. Η καρτέλα αναρτάται στο χώρο επάνω από τη σκηνή.

Προκαταρκτική φάση

Επίσης μέσα στην πρώτη διδακτική εβδομάδα επαναλαμβανόταν καθημερινά δραστηριότητα με τίτλο «η ώρα των βιβλίων», κατά την οποία οι μαθητές είχαν την ευχέρεια να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο όλων των βιβλίων, να σχηματίσουν μια πρώτη εντύπωση, ώστε να διευκολυνθούν στην επιλογή τους.

Τελική φάση

Τα κείμενα και οι ζωγραφιές που προκύπτουν στο πλαίσιο του προγράμματος αξιοποιούνται και αναδεικνύονται ποικιλότροπα. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των παιδικών κειμένων με τη μορφή ανοιχτής χριστουγεννιάτικης θεατρικής παράστασης, όπου οι ίδιοι οι μαθητές υποδύονται τους ήρωες των ιστοριών τους. Στο τέλος της παράστασης κάθε μαθητής παραλαμβάνει ως «πρωτοχρονιάτικο» δώρο το φάκελο με τις ζωγραφιές των συμμαθητών του, που αναφέρονται στη δική του ιστορία για το αγαπημένο του βιβλίο ενώ προσφέρει τη δική του ζωγραφιά στο συμμαθητή του που επέλεξε να παρουσιαστεί το δικό του αγαπημένο βιβλίο.

Επίσης, δημοσιεύονται οι εργασίες των νηπίων, κείμενα και ζωγραφιές. Τέλος, το σύνολο των κειμένων των παιδιών διατίθενται σε φωτοτυπημένα αντίγραφα σε φιλανθρωπικό παζάρι που διοργανώνεται από το Δήμο στον οποίο βρίσκεται το σχολείο.

Χρονοδιάγραμμα

Το πρόγραμμα ξεκινά με την προκαταρκτική φάση από την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, συνεχίζεται με τις παρουσιάσεις των βιβλίων από το τέλος Σεπτεμβρίου έως το τέλος Νοεμβρίου και ολοκληρώνεται με την προετοιμασία και την πραγματοποίηση της χριστουγεννιάτικης παράστασης στη διάρκεια του Δεκεμβρίου. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται στο θεατρικό κείμενο μια εισαγωγή, με στόχο να προσδώσει στην παράσταση χριστουγεννιάτικη διάσταση.

Σύνδεση προγράμματος με γνωστικά αντικείμενα

Μέσα από τις καρτέλες με την αρίθμηση που αντιστοιχούν στα διάφορα βιβλία και την επικόλληση επάνω στο ίδιο το βιβλίο του αριθμού, πραγματοποιείται η εξοικείωση των μαθητών με τα αριθμητικά σύμβολα και η αντιστοίχηση των συμβόλων με τα σχετικά σύνολα (Μαθηματικά).

Επίσης μέσα από την ανάρτηση των καρτελών στη σχολική αίθουσα με τα ονόματα και τους τίτλους των βιβλίων, την καταγραφή των αφηγουμένων κειμένων από το δάσκαλο και τη δημοσίευσή τους, συνοδευόμενα πάντα από το ονοματεπώνυμο του μαθητή, τα παιδιά μυούνται στο γραπτό λόγο και στη σχέση του με τον προφορικό (Γλώσσα).

Συσχέτιση στόχων με στοιχεία προγράμματος

Α) Ο στόχος της φιλαναγνωσίας επιδιώκεται με την επαφή με τα βιβλία με τη διαμεσολάβηση των συμμαθητών τόσο κατά την επιλογή τους όσο και κατά την παρουσίασή τους.

Β) Ο στόχος της επικοινωνίας και της δημιουργίας ισχυρών φιλικών δεσμών επιδιώκεται να επιτευχθεί καθώς οι συμμαθητές μοιράζονται τις αναγνωστικές εμπειρίες τους τόσο κατά την παρουσίαση της ιστορίας όσο και κατά την παρουσίαση των ζωγραφιών που αναφέρονται σε αυτήν. Επίσης καθώς ανταλλάσσουν τις ζωγραφιές τους, προσφέρουν δηλαδή σε κάθε συμμαθητή τις ζωγραφιές που έφτιαξαν για την ιστορία του.

Γ) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης επιδιώκεται καθώς τα βιβλία παρουσιάζονται μέσα από την αναδιήγηση της πρωτότυπης ιστορίας από τα ίδια τα παιδιά, που έχουν τη δυνατότητα της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή ακόμη και της ανατροπής της[8] .

Δ) Ο στόχος της καλλιέργειας της λεκτικής έκφρασης των μαθητών επιδιώκεται μέσα από την αφήγηση από τα παιδιά της πρωτότυπης ιστορίας και την παρουσίαση στην ολομέλεια των ζωγραφιών που έχουν ετοιμάσει για τις ιστορίες που άκουσαν από τους συμμαθητές τους αναφορικά με τα αγαπημένα τους βιβλία.

Ε) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης επιδιώκεται με την εικονογράφηση από τους μαθητές των ιστοριών για τα αγαπημένα βιβλία των συμμαθητών τους

ΣΤ) Ο στόχος της ανάπτυξης της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας επιδιώκεται μέσα από τη διαδικασία της εικονογράφησης, αφού οι ζωγραφιές στηρίζονται στις ιστορίες από τα αγαπημένα βιβλία των συμμαθητών και αποτελούν αναγνωστικές προσεγγίσεις τους.

Ζ) Ο στόχος να κατανοήσουν οι μαθητές την ιδιότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό επιδιώκεται με την καταγραφή της αφήγησης από το δάσκαλο και την ανάγνωσή της.

Η) Ο στόχος να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία επιδιώκεται με την ανάδειξη και αξιοποίηση των εργασιών των παιδιών μέσα από την ανοιχτή θεατρική παράσταση και τις διάφορες δημοσιεύσεις και με τη διάθεση αυτών των εργασιών για κοινωνικούς σκοπούς.

Συμπεράσματα και επισημάνσεις

Αρκετά από τα βιβλία που έφτασαν στην τάξη ως «αγαπημένα» είναι μεταφρασμένα. Έχουν πρωτοεκδοθεί από ξένους εκδοτικούς. Είτε πρόκειται για φτηνές εκδόσεις είτε για εκδόσεις που δίνουν μεγάλη έμφαση στην εμφάνιση, αντιμετωπίζουν εμφανώς το βιβλίο πρώτιστα ως καταναλωτικό προϊόν. Κάποτε μάλιστα το όνομα του συγγραφέα δεν αναγράφεται καν ή το βρίσκουμε μόνο στις εσωτερικές σελίδες.

Σε σχέση με την επιλογή από τους συμμαθητές των προς παρουσίαση βιβλίων, διαπιστώνεται ότι η πλειοψηφία των μαθητών τα επέλεξε με κριτήριο τη σχέση τους με τον κάτοχό του, επέλεξαν δηλαδή το αγαπημένο βιβλίο του φίλου μας, για να του προσφέρουν την ικανοποίηση να το παρουσιάσει. Δεύτερο μεταξύ των κριτηρίων επιλογής αναδείχτηκε η προϋπάρχουσα εξοικείωση των μαθητών με ένα συγκεκριμένο ήρωα. Βιβλία για δημοφιλείς ήρωες, όπως η Κοκκινοσκουφίτσα ή ο Ηρακλής επελέγησαν από τα πρώτα. Τα κορίτσια συνήθως επέλεξαν για παρουσίαση βιβλία με ηρωίδες, π.χ. Σταχτοπούτα, Κοκκινοσκουφίτσα, ενώ τα αγόρια προτίμησαν αγόρια-λογοτεχνικούς ήρωες, π.χ. Ηρακλής, Ταρζάν.

Μέσα στην πρώτη εβδομάδα συγκεντρώθηκαν πάνω από τα μισά αγαπημένα βιβλία ενώ σε τρεις εβδομάδες είχαν φτάσει στην τάξη είκοσι τρία αγαπημένα βιβλία σε σύνολο είκοσι πέντε παιδιών.

Από το πρώτο βιβλίο που παρουσιάστηκε στο πρόγραμμα, άρχισαν τα παιδιά να εκδηλώνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για τα «αγαπημένα» βιβλία τα δικά τους και των συμμαθητών τους αλλά και για τα βιβλία της σχολικής βιβλιοθήκης. Περνούσαν πλέον αρκετό χρόνο της «ελεύθερης απασχόλησης» στη γωνιά της βιβλιοθήκης ενώ και κατά τη διάρκεια άλλων δραστηριοτήτων όσοι κάθονταν κοντά στη βιβλιοθήκη, δεν έχαναν ευκαιρία να ξεφυλλίζουν βιβλία.

Ακολουθούν μερικά κείμενα των παιδιών. Προτιμήσαμε να παρουσιάσουμε εδώ κάποια από όσα αναφέρονται σε πρωτότυπα έργα ελλήνων και ξένων συγγραφέων, εκτός από εκείνα των οποίων την έκδοση ανέλαβαν διάφορες εταιρείες και γράφτηκαν με στόχο τη διαφήμιση των προϊόντων τους. Τα στοιχεία των αντίστοιχων με τα κείμενα βιβλίων προηγούνται της παρουσίασης ενώ στην παρένθεση που τα συνοδεύει αναφέρεται το όνομα του νηπίου που έκανε τη συγκεκριμένη παρουσίαση.

Έλενας Χ. Στανιού, Το πρωτοχρονιάτικο δώρο του Άρη, εκδ. Ψυχογιός, 2009: Μια φορά ήταν ένα παιδάκι, που δεν είχε αδερφάκια. Όμως θα ήθελε πολύ στο σπίτι του ένα μωράκι, ένα μικρότερο αδερφάκι. Έκλαιγε, επειδή δεν το είχε και το ήθελε οπωσδήποτε. Έτσι σκέφτηκε να ζητήσει τη βοήθεια του Αϊ-Βασίλη. Ζωγράφισε σ’ ένα χαρτόνι ένα μωράκι και το άφησε κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο τους. Ο Αϊ-Βασίλης ήρθε κρυφά την Πρωτοχρονιά κι άφησε στο δωμάτιό του το δώρο του, το μωράκι που το παιδί είχε ζητήσει. Εκείνο έτρεξε να το πει στους γονείς του. Του είπαν πως θα βρούν χώρο στο σπίτι, για να το βάλουν. Πήραν ένα κρεβατάκι-κούνια στο δωμάτιό τους κι έβαλαν εκεί το μωρό. Το αγαπούν και το φροντίζουν πολύ όλοι τους. Το παιδάκι το παίρνει αγκαλίτσα, του δίνει γάλα και το κοιμίζει. Οι γονείς του εκτός από την κούνια του μωρού, πήραν και μια κούνια στην αυλή για το παιδί. (Δήμητρα)

Ευγένιου Τριβιζά, Η Δόνα Τερηδόνα και το μυστικό της γαμήλιας τούρτας, εκδ. Καλέντης, 2001: Κάποτε ήταν ένα κοριτσάκι που το έλεγαν Λουκία. Αγόρασε μια μέρα γλυκά από ένα ζαχαροπλαστείο και τα πήγε δώρο στη μαμά και στο μπαμπά του που γιορτάζουν. Τα σέρβιραν στους καλεσμένους τους, αυτοί όμως δεν τα δοκίμασαν. Εξήγησαν στη Λουκία και τους γονείς της ότι τα γλυκά αυτά τα φτιάχνει μια κακιά μάγισσα που φοράει μαύρα ρούχα. Έχουν πολύ άσχημη γεύση. Έτσι η Λουκία τα πήγε δώρο στη θεία της, για να κάνει πλάκα. Εκείνη είπε ότι τής άρεσαν και τα έτρωγε. Έτσι η Λουκία συνέχισε να της πηγαίνει γλυκά. Η μάγισσα που έφτιαχνε τα γλυκά επίτηδες άσχημα, παραξενεύτηκε όταν άκουσε από τη Λουκία ότι άρεσαν στη θεία της. Η Λουκία πιστεύει ότι η θεία της κρύβει τα γλυκά στο ντουλάπι της και την κοροϊδεύει όταν λέει ότι τα τρώει. Η Λουκία θα συνεχίσει όμως να πηγαίνει στη θεία τα γλυκά της μάγισσας όσο εκείνη θα λέει ότι της αρέσουν. (Γεωργία)

Κέιτ Φάιφερ, Η μαμά μου προσπαθεί να μου καταστρέψει τη ζωή, μτφρ. Ρένα Ρώσση-Ζαϊρη, εκδ. Μεταίχμιο, 2009: Ένα κοριτσάκι το αγαπούσε πολύ η μαμά του και το φιλά μπροστά στους φίλους του. Και το κοριτσάκι την αγαπούσε, δεν του άρεσε όμως να το φιλάει εκείνη, γιατί του έλεγαν οι φίλοι του «είσαι μωρό» και γελούσαν μαζί του. Είπε στη μαμά του να μην το φιλάει μπροστά τους αλλά αυτή συνέχιζε. Έτσι το κοριτσάκι κατέστρωσε ένα σχέδιο, για να φύγει από το σπίτι όταν θα πήγαιναν βόλτα με το αμάξι. Δεν αποφάσισε όμως να φύγει, γιατί θα το ανακάλυπταν. Σκέφτηκε λοιπόν να το σκάσει με το ποδήλατο όταν η μαμά της κοιμόταν στον καναπέ. Τελικά πήρε στο καλαθάκι κάτι για να φάει, το κόλλησε στο ποδήλατό του κι έφτασε όσο μακριά μπορούσε. Όμως η μαμά του το ακολουθούσε χωρίς εκείνο να το έχει καταλάβει. Όταν το ποδήλατό του κόλλησε σε μια λακκούβα, η μαμά του κατέβηκε από το αμάξι της και τότε την είδε. Έτρεξε όσο μπορούσε μακριά της, για να μην του κατέστρεφε τη ζωή. Επειδή κόλλησε στη λακκούβα και το αυτοκίνητο της μαμάς, άρχισε να τρέχει κι αυτή με τα πόδια πίσω του. Δεν μπόρεσε να το φτάσει κι έτσι γύρισε στο σπίτι της και πήρε τηλέφωνο την αστυνομία. Οι αστυνομικοί δεν πίστεψαν όσα τους είπε η μαμά και την έβαλαν φυλακή. Ο μπαμπάς προσπάθησε να τους πείσει ότι είναι αθώα και τον έβαλαν κι αυτόν φυλακή. Το βράδυ που το κοριτσάκι γύρισε σπίτι, είχε τελειώσει το φαγητό, ήταν κουρασμένο κι όταν αποκοιμήθηκε είδε κακά όνειρα και ξύπνησε. Κανένας δεν ήταν κοντά του για να του δώσει φιλάκι και να του πει να μην φοβάμαι. Φοβήθηκε ακόμη πιο πολύ όταν είδε τη σκιά του κρεβατιού του και τη σκιά τη δικιά του. Φώναξε «Μαμά! Μπαμπά!» αλλά κανείς τους δεν ήταν εκεί. Πήρε τηλέφωνο την αστυνομία και ζήτησε να μιλήσει μαζί τους. Τότε τους άφησαν ελεύθερους. Όταν γύρισαν στο σπίτι τούς είπε: «Μαμά και μπαμπά σας αγαπώ!»(Μαρία-Πελαγία)

Σοφίας Ζαραμπούκα, Το Βρωμοχώρι, εκδ. Κέδρος, 1977: Κάποτε ήταν ένα βρωμοχώρι, που το έλεγαν Βρωμοχώρι. Το χωριό αυτό μύριζε άσχημα, σκουπίδια και καπνό. Η βρώμα έφτανε στα γειτονικά χωριά και δεν άρεσε καθόλου στους κατοίκους τους. Έμεναν μέσα στα σπίτια τους και δεν μπορούσαν να βγουν καθόλου έξω. Όμως οι Βρωμοχωρίτες είχαν μάθει από τις γιαγιάδες τους να φτιάχνουν κάτι γυαλιά, που έπαιρναν από αυτά οξυγόνο κι έτσι όταν τα φορούσαν, δεν μύριζαν τις άσχημες μυρωδιές. Επειδή όμως κι αυτά τα γυαλιά βρώμισαν, τα παιδιά στο Βρωμοχώρι είχαν μια ιδέα, για να νιώσουν καλύτερα. Έβαλαν μπαλόνια στις καμινάδες, για να μπαίνει εκεί ο μαύρος καπνός. ΄Ετσι οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών δεν μύριζαν πια άσχημες μυρωδιές. Οι πυροσβέστες που είχαν πάει στο Βρωμοχώρι, για να δουν τι συμβαίνει, γύρισαν στα χωριά τους και είπαν τι είχαν δει. Έτσι έβαλαν και τ’ άλλα χωριά μπαλόνια στις καμινάδες τους και ζήσανε αυτοί καλά και οι Βρωμοχωρίτες καλύτερα. (Αναστάσης)

Μαρίας Βιγγοπούλου-Χύτα, Μελίτσα. Μια μικρή ελίτσα, εκδ. Άθως, 2010: Σε ένα κήπο ήταν πολλά δέντρα με ελιές. Η οικογένεια που έμενε εκεί είχε τρία παιδιά. Τις ελιές και τα λουλούδια που υπήρχαν στον κήπο, τα φρόντιζε ο παππούς. Κάποτε ο παππούς φύτεψε ένα κουκούτσι ελιάς που ήταν μαγικό, χωρίς όμως να το ξέρει. Έτσι γεννήθηκε ένα δέντρο, που δεν ήταν συνηθισμένο. Είχε πρόσωπο κοριτσίστικο, τα κλαριά του ήταν σαν χέρια και τα φύλλα του έμοιαζαν με μαλλιά. Τα παιδιά χαίρονταν που μπορούσαν να παίζουν μαζί του. Τους έκανε σκιά, για να παίζουν από κάτω τη μικρή Ελένη και κρέμονταν από τα κλαδιά του. Ο παππούς βάφτισε το δέντρο Μελίτσα, αφού είχε τους πιο γλυκούς καρπούς. Επειδή το δέντρο μπορούσε να μιλά με κοριτσίστικη φωνή, έλεγε στα παιδιά να προσέχουν το Καλοκαίρι τον ήλιο και να κάθονται στη δροσιά του. Τους έλεγε και ιστορίες για τους παραολυμπιακούς αγώνες. (Μαριεύη)

J. M. Barrie, Πίτερ Παν, μτφρ. Μάριος Βερέττας, εκδ. Άγκυρα, 1994: Ένα κοριτσάκι πήγε στη χώρα του Πουθενά, για να δει τον Πήτερ Παν. Έχει πάει κι άλλες φορές με όλη του την οικογένεια. Ταξιδεύουν έως εκεί με αεροπλάνο. Φεύγουν από παντού αεροπλάνα για τη χώρα του Πουθενά όμως πηγαινοέρχονται αδειανά. Μόνο το κοριτσάκι και τ’ αδέρφια του θέλουν να ταξιδεύουν εκεί. Οι άλλοι άνθρωποι φοβούνται τον κάπταιν Χουκ κι έτσι δεν πηγαίνουν ποτέ. Όμως το κοριτσάκι δεν τον φοβάται, γιατί είναι πολύ γενναίο. Ο Πήτερ Παν το περιμένει πάντα στο αεροδρόμιο. Το πηγαίνει στην παιδική χαρά της χώρας του. Αγαπάει πολύ να κάνει κούνια. Όταν διψάνε, πηγαίνουν στο σπίτι του Πήτερ Παν για νερό. Στο δωμάτιό του δεν έχει παράθυρα, γιατί δεν του αρέσει ο ήλιος, τον ζεσταίνει. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι αυτοκόλλητα σε διάφορα σχήματα. Βγάζουν τα παπούτσια τους κι ανεβαίνουν στο κρεβάτι του και χοροπηδάνε. (Δημητριάννα)

[1] Όλα τα προγράμματα εφαρμόστηκαν σε δημόσιο νηπιαγωγείο της Δυτικής Αττικής.

[2] Wayne C. Booth, The Rhetoric of Fiction, Penguin Books, Middlesex, 1987, σσ. 71, 79, 131, 396-398.

[3] Βλ. W. Iser, The Implied Reader, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, 1990, σ. 239.

[4] Βλ. Α. Σαχίνη, Η πεζογραφία της Κατοχής, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1948, σ. 117 και Romilly Jenkins, «Μνήμη του Ηλία Βενέζη», Αθήνα, 1978, Τετράδια Ευθύνης 6, σ. 115.

[5] Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Τα πρόσωπα και τα κείμενα, τ. Β΄, Ανήσυχα χρόνια, Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα, 1980, σ. 71.

[6] Βλ. Pierre Amandry, Αιολική Γη, Πρόλογος στη Γαλλική έκδοση, εκδ. Εστία, Αθήνα, σ. 19.

[7] Βλ. Ελένης Α. Ηλία, Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, 2000, σ. 62.

[8]βλ. Ματσαγγούρα Ηλία Γ., Η Σχολική Τάξη, τ. Β΄, Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του γταπτού λόγου, Αθήνα, 2001, σσ. 215, 220-222.

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α ΚΑΙ Π Α Ι Δ Ε Ι Α (Δημοσιευμένο άρθρο)

Σχολιάστε

Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαδρομές, Καλοκαίρι 2010, τχ. 98, σσ. 6-12.

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α ΚΑΙ Π Α Ι Δ Ε Ι Α

Ελένη Α. Ηλία

Αν θέταμε το ερώτημα : «ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην παιδεία, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, στην πνευματική καλλιέργεια ενός ατόμου», στην απάντησή μας θα ήταν σκόπιμο να προταχθεί η επαφή με τα λογοτεχνικά έργα. Καθώς οποιοδήποτε πεδίο δράσης στο οποίο αποκομίζουμε εμπειρίες συμβάλλει στην παιδεία μας, στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας, τα έργα τέχνης, και ειδικότερα τα λογοτεχνικά κείμενα, που επιτρέπουν την ταύτιση του αναγνώστη με τους αφηγηματικούς ήρωες και έτσι του προσφέρουν εμπειρίες κοινωνικές και ψυχικές, συνιστούν ένα πολύ σημαντικό πλαίσιο μόρφωσης. Η τεράστια παιδαγωγική δύναμη της λογοτεχνίας είναι αποτέλεσμα της απόλαυσης που μας προσφέρει η αναγνωστική διαδικασία, καθώς απαιτεί την αντιληπτική δραστηριοποίησή μας προκειμένου να εννοήσουμε τα στοιχεία που υποδηλώνονται (Iser, W.,TheImpliedReader, TheJohnsHopkinsUniversityPress, BaltimoreandLondon, 1990, σ.31). Αυτή ωστόσο η παιδαγωγική δύναμη του λογοτεχνικού έργου δεν έχει δυστυχώς ίσως συνειδητοποιηθεί και αξιοποιηθεί επαρκώς από τους εμπλεκόμενους στην αγωγή των παιδιών. Το εν λόγω γεγονός συντελεί αναπόφευκτα στην επικρατούσα έλλειψη αξιών και θετικών πνευματικών προτύπων στο μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης νεολαίας. Ο Καζαντζάκης αναφέρεται στο παρακάτω απόσπασμα από το μυθιστόρημά του «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» (εκδ. Ελένης Ν. Καζαντζάκη, Αθήνα, σ. 283) στην ιδιότητα των λογοτεχνικών έργων να υποβάλλουν εμπειρίες, αξίες, ιδέες και γνώσεις:

Ο Ζορμπάς έξυσε το κεφάλι του:

-Είμαι ξεροκέφαλος είπε, εύκολα δεν μπαίνω στο νόημα…

Ε μωρέ αφεντικό, και να μπορούσες αυτά που λες να τα χόρευες

να τα καταλάβω! ΄Η να μπορούσες αφεντικό, όλα αυτά να μου τα

πεις σαν παραμύθι.

Προκειμένου να γίνει φανερή αφενός η παιδαγωγική δυνατότητα των λογοτεχνικών κειμένων και αφετέρου η ύπαρξη πλήθους έργων στην παγκόσμια λογοτεχνική παραγωγή, την κατάλληλη για το παιδικό και εφηβικό αναγνωστικό κοινό, τα οποία, υποβάλλοντας τις πλέον ουσιαστικές, οικουμενικές αξίες για την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, συνακόλουθα οδηγούν στην ευτυχία, θα παραθέσουμε ορισμένα μόνο ενδεικτικά αποσπάσματα. Ξεκινάμε με κείμενα που πραγματεύονται τη συμβολή του φυσικού κόσμου στην παιδεία και την ψυχική ισορροπία του ατόμου, η οποία στις μέρες μας έχει τόσο αγνοηθεί. Η αλλοτρίωση όπου οδηγεί την ανθρώπινη ύπαρξη η διάσταση με τη φύση, θα μπορούσε να καταπολεμηθεί με την ανάγνωση κειμένων που μυούν στα χαρακτηριστικά και τις αρχές της και κυρίως που προτρέπουν στην αναζήτηση ουσιαστικής επικοινωνίας μαζί της, στη θεώρησή της ως πλαισίου σοφίας και αυτογνωσίας. Ας σκεφτούμε στο σημείο αυτό την αισθητική ποιότητα των δημοτικών μας τραγουδιών, την αξεπέραστη, διεθνώς αναγνωρισμένη λογοτεχνική τους αξία, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι δημιουργοί τους ήταν άνθρωποι αναλφάβητοι. Είχαν όμως τη δυνατότητα της διαρκούς επαφής με τη φύση, είχαν το χρόνο να την παρατηρήσουν, ζούσαν στους δικούς της ρυθμούς.

Στον πρωταρχικό και καταλυτικό ρόλο της φύσης στην παιδεία του ατόμου αναφέρεται το εξής ποίημα του Καρυωτάκη:

Είκοσι χρόνια παίζοντας

αντί χαρτιά βιβλία,

είκοσι χρόνια παίζοντας,

έχασα τη ζωή.

Φτωχός τώρα ξαπλώνομαι,

μιαν εύκολη σοφία

ν’ ακούσω εδώ που πλάτανος

γέρος μου τη θροεί.

Στο ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ «Πανσέληνος», από το οποίο παραθέτουμε τους πρώτους στίχους, η φύση λειτουργεί ως καθρέφτης της ψυχής των ανθρώπων, όπου προβάλλονται οι σκέψεις και οι επιθυμίες τους. Τα πρόσωπα του ποιήματος, ερμηνεύοντας τα φυσικά στοιχεία με βάση τις ανάγκες τους και τις προσωπικές τους επιλογές και στάσεις ζωής, εκφράζουν, μάλλον όχι συνειδητά, τον εαυτό τους και κατακτούν την αυτογνωσία.

Την Πανσέληνο είδε στο Παρίσι ο θεονήστικος αλήτης

κι είπε: Απόψε το φεγγάρι μοιάζει σα χύτρα

με τον πάτο καλογανωμένο.

Πανσέληνος. Στο Φατήχ την είδε ένας νυχτοκλέφτης

και, απόψε, είπε, με παράθυρο μοιάζει το φεγγάρι

που έμεινεν ανοιχτό τη νύχτα.

΄Ενας ιρλανδός πόλισμαν πανσέληνο είδε

και, με κλεφτοφάναρο, είπε, μοιάζει απόψε το φεγγάρι

κάποιου, που έδεσε σκάλα για ν ’ ανεβεί στον ουρανό

να κλέψει το χρυσάφι των άστρων.

Η επίδραση του φυσικού κόσμου στον ανθρώπινο ψυχισμό και μάλιστα κατά την παιδική ηλικία, οπότε διαμορφώνονται τα διάφορα ατομικά ψυχικά χαρακτηριστικά, διαφαίνεται στο παρακάτω απόσπασμα από την Αιολική Γη του Βενέζη (εδ. Εστία,σ.308). Εδώ ο ώριμος πλέον αφηγητής, αναπολώντας την πορεία του ως πρόσφυγας από τη Μικρασία στην Ελλάδα στην παιδική του ηλικία, απευθυνόμενος στην επίσης μικρή τότε αδερφή του, αναφέρεται στη ζωή του στη μικρασιατική ύπαιθρο, στις εμπειρίες που αποκόμισε ζώντας τα πρώτα παιδικά του χρόνια μέσα στη φύση, και αναγνωρίζει ότι αυτές τον συνόδευσαν πάντα, τον στήριξαν και τον παρηγόρησαν στα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς:

΄Αρτεμη, εσύ κι εγώ δε θα ’μαστε ΄Αρτεμη, στην ξένη χώρα έρημοι.

Από δω και πέρα σ’ όλες τις μέρες, ως την άκρη του τέλους, δε

θα ’μαστε έρημοι….

Στο εξαιρετικό, αλληγορικό βιβλίο του Εξυπερύ «Ο Μικρός Πρίγκιπας» (μτφρ. Στρατή Τσίρκα, εκδ. Ηριδανός, σσ. 13-14) εκφράζεται ακριβώς αυτή η σπουδαιότητα της παιδικής ηλικίας. Ο ήρωας του έργου έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει τον αληθινό εαυτό του, που δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ξεχασμένη παιδικότητά του, όταν βρίσκεται μόνος στην έρημο της Σαχάρας, κινδυνεύοντας να χάσει τη ζωή του αν δεν καταφέρει να επισκευάσει τη βλάβη στο αεροπλάνο του μέσα στο πολύ μικρό διάστημα για το οποίο επαρκεί το νερό που έχει μαζί του. Μακριά από τις συμβάσεις και τους συμβιβασμούς που επιβάλλει η κοινωνική ζωή, σε αυτές ακριβώς τις συνθήκες του κινδύνου, της περισυλλογής και της αυτοσυγκέντρωσης, ξανακερδίζει την αυτογνωσία του, που αποδίδεται με το πρόσωπο του Μικρού Πρίγκιπα:

Το πρώτο βράδυ λοιπόν αποκοιμήθηκα πάνω στην

άμμο, χίλια μίλια μακριά από κάθε κατοικημένη γη…

Φαντάζεστε λοιπόν την έκπληξή μου, τα χαράματα,

όταν μία μικρή αλλόκοτη φωνή με ξύπνησε, λέγοντας:

-Σας παρακαλώ… Ζωγράφισέ μου ένα αρνί!

Κοίταζα λοιπόν αυτήν την οπτασία γουρλώνοντας τα

μάτια από κατάπληξη. Δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι βρισκόμουν

χίλια μίλια μακριά από κάθε κατοικημένη περιοχή. Κι

όμως ο μικρός μου ανθρωπάκος δε μου φαινόταν να ’χει

χαθεί, μήτε πεθαμένος από την κούραση, μήτε πεθαμένος

από την πείνα, μήτε πεθαμένος από τη δίψα, μήτε πεθαμένος

από το φόβο. Δεν έδειχνε καθόλου σαν παιδί που χάθηκε

μέσα στη μέση της ερήμου, χίλια μίλια μακριά από κάθε

κατοικημένη περιοχή.

Η αυτογνωσία έχει αφετηρία την πλήρη συνειδητοποίηση ότι είμαστε εφήμεροι, ότι ο χρόνος μας είναι πεπερασμένος. Στους παρακάτω στίχους του δημοτικού τραγουδιού με τον τίτλο «Το Τραγούδι του Ντουνιά» αποδίδεται λοιπόν εξαιρετικά με την τεχνική της αντίθεσης αυτή η συντομία της ανθρώπινης ζωής, η οποία αντιδιαστέλλεται προς τη διάρκεια ύπαρξης των βουνών:

Σαν τ’ όνειρο που είδα χτες, κοντά να ξημερώσει

έτσ’ είναι τούτος ο ντουνιάς, ο ψεύτικος ο κόσμος.

Σ’ αυτόν τον κόσμο που ‘μαστε άλλοι τον είχαν πρώτα

σ’ εμάς τον παραδώσανε κι άλλοι τον καρτερούνε.

Καλότυχα είναι τα βουνά, ποτέ τους δε γερνάνε,

Το καλοκαίρι πράσινα και το χειμώνα χιόνι… (Νικολάου Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα Τραγούδια του ελληνικού λαού, σ.232)

Αν και η ανθρώπινη ύπαρξη κλονίζεται μπροστά στην επίγνωση του θανάτου, αυτή ακριβώς η πραγματικότητα τροφοδοτεί την ανθρώπινη αγωνιστικότητα και δημιουργικότητα. Η μετουσίωση του υπαρξιακού άγχους σε δημιουργία διαφαίνεται θαυμάσια στο παρακάτω απόσπασμα του Καζαντζάκη:

Είμαστε σκουληκάκια μικρά μικρά, Ζορμπά, απάνω σ’ ένα

φυλλαράκι γιγάντιου δέντρου. Μερικοί άνθρωποι, οι πιο

ατρόμητοι, φτάνουν ως την άκρα του φύλλου. Από την άκρα

αυτή σκύβουμε, με τα μάτια ανοιχτά, τα αυτιά ανοιχτά κάτω

στο χάος. Ανατριχιάζουμε. Μαντεύουμε κάτω μας το φοβερό

γκρεμό…Κι έτσι σκυμμένοι στην άβυσσο, νογούμε σύγκορμα,

σύψυχα, να μας κυριεύει τρόμος. Από τη στιγμή εκείνη αρχίζει

… Σταμάτησα. ΄Ηθελα να πω: Από τη στιγμή εκείνη αρχίζει η

ποίηση, μα ο Ζορμπάς δε θα καταλάβαινε και σώπασα ( ΄Ο. π., σ. 276).

Χαρακτηριστικό της ανθρώπινης αγωνιστικότητας, της ανάγκης να θέτουμε σκοπούς στη ζωή προκειμένου να αντιμετωπίζουμε τις τραγικές καταστάσεις που δεν βρίσκονται κάτω από τον έλεγχό μας και είναι ενάντιες στις επιλογές και τις επιθυμίες μας είναι το μυθιστόρημα «Γαλήνη» του Η. Βενέζη (εκδ. Εστία,232-233). Στο απόσπασμα που ακολουθεί εμφανίζεται ο ηλικιωμένος πατέρας που πριν από λίγο καιρό έχει χάσει το μοναχοπαίδι του, να αναφέρεται στην απόφασή του να δημιουργήσει ένα νέο τριανταφυλλώνα στην άνυδρη γη που έχει εγκατασταθεί πρόσφυγας, για να δώσει νόημα στην παραπέρα ζωή του:

-Γιατί, λέει τέλος, δεν τ’ αφήνεις πια αυτό; …

-Τη γη, του λέει, θέλοντας να πει για τη γη που

άρχισε πάλι να τη σκαλίζει για τριαντάφυλλα,

περνώντας τις ώρες της συμφοράς του, ο Δημήτρης Βένης.

-Δεν υπάρχει πια τίποτ’ άλλο, παιδί μου,… Και πια δεν

υπάρχει κανείς που να πιστεύει…

Μουρμούρισε το γεροντάκι γέρνοντας το κεφάλι» .

Ας περάσουμε στη συμβολή των λογοτεχνικών κειμένων στον πλέον σημαντικό στόχο της ανθρώπινης ζωής, που κατά τον Αριστοτέλη στο έργο του «Τα Ηθικά Νικομάχεια» (τ. Β΄, μτφρ. Κυρ. Ζάμπα, εκδ. Ευθεία, Αθήνα, σ. 274) δεν είναι άλλος από την αναζήτηση της ευτυχίας. Στο πάρα πολύ διάσημο παγκοσμίως λογοτεχνικό έργο του Ρίτσαρντ Μπαχ, με τον τίτλο Ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβιγκστον (μτφρ. Γ. Κυπραίος, εκδ. Διόπτρα, Αθήνα, 1992, σσ. 61, 62), η ευτυχία συσχετίζεται με την ολοκλήρωση της προσωπικότητας, όπως άλλωστε υποστηρίζει και ο σύγχρονος φιλόσοφος ΄Εριχ Φρομ, αναφέροντας επακριβώς ότι «η πιο μεγάλη δυνατή ολοκλήρωση της προσωπικότητας, η πιο μεγάλη αυτογνωσία αποσκοπεί στη δύναμη και την ευτυχία του ατόμου»(Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία, μτφρ. Δ. Θεοδωρακάτος, Αθήνα, 1971, σ. 276). Ο κύριος ήρωας του έργου του Μπαχ, ο νεαρός γλάρος Ιωνάθαν, έχει αφήσει τον κόσμο στον οποίο γεννήθηκε, όπου οι γλάροι «είχαν τα μάτια τους σφαλιστά στις χαρές της πτήσης και χρησιμοποιούσαν τις φτερούγες τους μόνο σαν μέσο για να βρίσκουν την τροφή τους και να μάχονται γι’ αυτήν» (σ. 58), αναζητώντας τον Παράδεισο. Ο ηλικιωμένος γλάρος που έχει αναλάβει το ρόλο του εκπαιδευτή, του εξηγεί:

«Θ’ αρχίσεις να πλησιάζεις τον παράδεισο, Ιωνάθαν,

την στιγμή που θ’ αγγίξεις την τέλεια ταχύτητα. Και

τέλεια ταχύτητα δεν είναι να πετάς με χίλια μίλια

την ώρα ή μ’ ένα εκατομμύριο ή με την ταχύτητα

του φωτός. Κι αυτό γιατί κάθε αριθμός είναι από

μόνος του ένα όριο, ενώ η τελειότητα δεν έχει όρια.

Τέλεια ταχύτητα, γιε μου, σημαίνει το να είσαι εκεί…

Πάντα να θυμάσαι Ιωνάθαν, ότι ο Παράδεισος δεν

είναι ούτε τόπος ούτε χρόνος, γιατί αυτά τα δυο είναι

πράγματα που δεν έχουν κανένα νόημα».

Η έννοια της ευτυχίας, που αναφέρεται αλληγορικά ως Παράδεισος στο παραπάνω έργο, προσδιορίζεται με σαφήνεια στο παγκοσμίως αγαπητό κλασικό παραμύθι «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» της Ζαν Μαρί Λεπρένς Ντε Μπομόν (μτφρ. Μαρίνα Τουλγαρίδου, εκδ. Ερευνητές, 2005). Εδώ η ηρωίδα παρέμενε ευτυχισμένη και γι’ αυτό φαινόταν πεντάμορφη, ακόμα και όταν δυσκολεύονταν πολύ οι συνθήκες της ζωής της:

«-Για κοίτα τη μικρή μας αδελφή, έλεγαν οι αδερφές

της. Είναι τόσο χαζή που, ενώ ζει μες στη δυστυχία,

είναι ικανοποιημένη».

Μέσα από την αναγνωστική ταύτιση με το ελκυστικό, γοητευτικό αυτό λογοτεχνικό πρότυπο, μας υποβάλλεται η αντίληψη ότι η πραγματικότητα δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι ιδανική. Η ευτυχία συνεπώς σχετίζεται με την ψυχική πληρότητα που νιώθουμε, πηγάζει από την εσωτερική μας κατάσταση, από την ικανοποίηση ότι αξιοποιούμε το σύνολο των δυνατοτήτων μας για να πραγματοποιήσουμε τις επιδιώξεις μας. Καθώς λοιπόν πρόκειται για κατάσταση ανεξάρτητη από εξωτερικούς παράγοντες, βρίσκεται κατά πολύ κάτω από τον έλεγχό μας.

΄Ισως ορισμένα παιδιά και έφηβοι στις μέρες μας να έχουν ήδη ανακαλύψει τη σχέση της παιδείας, της αδιάκοπης προσπάθειας για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας, με άλλα λόγια, με την ευτυχία. Για εκείνους που αγχωμένοι από την ένταση και την προσπάθεια για την κατάκτηση ενός επιμέρους στόχου δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει την ευδαιμονία, την ευτυχία που προκαλεί η παιδεία, η σοφία, η αυτογνωσία, θα την βιώσουν οπωσδήποτε σε κάποια περίοδο της ζωής τους μέσα από την ανάγνωση όχι μόνο των συγκεκριμένων έργων από τα οποία προέρχονται τα αποσπάσματα που ενδεικτικά παραθέσαμε εδώ, αλλά και πολλών άλλων σχετικών κειμένων. Γιατί ειδικότερα για τον αναγνώστη της λογοτεχνίας δεν υπάρχει ευτυχώς τίποτα πιο αληθινό, πιο σημαντικό και πιο ελπιδοφόρο από αυτό που εκφράζει το ρητό «Γηράσκω αεί διδασκόμενος».

Ο ρόλος των ιστολογίων στην προσέγγιση σχολείου και κοινωνίας.

Σχολιάστε

Ο ρόλος των ιστολογίων στην προσέγγιση σχολείου και κοινωνίας, μέσα από την ανάδειξη των επιτευγμάτων στις σχολικές τάξεις. Ένα παράδειγμα.

Ηλία Ελένη, Εκπαιδευτικός Π.Ε.60, Dr. Ε.Κ.Π.Α.

Στο http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_05_Synedrio_Neos_Paidagogos_2018.pdf

(Τόμος πρακτικών του 5^ου Συνεδρίου του Νέου Παιδαγωγού, 28 και 29 Απριλίου 2018, Ίδρυμα Ευγενίδου [Επιμελητής, Γούσιας Φώτιος], σελ. 3428-3433).

ISBN: 978-618-82301-4-9

Πρόλογος: Ένα μέρος της ζωής μου το πέρασα στο 1ο Νηπιαγωγείο Ασπροπύργου. Εκεί με τους μαθητές μου από το 2008 έως το 2017, πραγματοποιήσαμε πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα, που σχεδίασα για χάρη τους και στα οποία όλοι τους ανταποκρίθηκαν με τρόπο αξιοθαύμαστο. Τα προγράμματα αυτά και οι συμμετοχές των μαθητών μου παρουσιάζονται στο ιστολόγιο του νηπιαγωγείου. Σε αυτό το ιστολόγιο αναφέρεται η παρούσα εργασία μου, που περιλαμβάνεται στα πρακτικά του 5ου Συνεδρίου του νέου Παιδαγωγού, στις σελίδες 3428-3433) .

Περίληψη

Τα ιστολόγια που δημιουργούν οι σχολικές μονάδες, μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στο άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία. Στην περίπτωση του ιστολογίου στο οποίο επικεντρώνεται η παρούσα ανακοίνωση, παρουσιάζονται εφαρμοσμένα σε δημόσιο νηπιαγωγείο εκπαιδευτικά προγράμματα. Για το κάθε πρόγραμμα δημοσιεύονται αναλυτικά οι στόχοι του, η μεθόδευση που ακολουθήθηκε, τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την υλοποίησή του. Κυρίως όμως δημοσιεύονται τα αποτελέσματα των προγραμμάτων, που συνίστανται στην έκφραση της δημιουργικής σκέψης των νηπίων. Τα πρωτότυπα κείμενα και οι ζωγραφιές των νηπίων, που αναρτώνται στο ιστολόγιο, επιτρέπουν στα νήπια να βιώσουν το αίσθημα της ικανοποίησης για τη δημιουργικότητά τους, σε πλαίσιο καθολικής συνεργασίας και επικοινωνίας με τους συμμαθητές τους. Επίσης, με τη δημοσίευση της συμμετοχής των νηπίων, επιτρέπεται στο στενό και ευρύτερο κοινωνικό τους περίγυρο να «επικοινωνήσει» μαζί τους και να μοιραστεί τη χαρά της δημιουργίας τους και την αισιοδοξία, που απορρέει από την ποιότητα της σκέψης τους.

Λέξεις-Κλειδιά: Ανοιχτό σχολείο, Ιστολόγια, Δημιουργική έκφρραση.

Εισαγωγή

Το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία, η μεταξύ τους δημιουργική αλληλεπίδραση είναι στόχος και επιδίωξη κάθε σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος. Ανοίγοντας την «πόρτα» της τάξης μας στον κοινωνικό μας περίγυρο, συμβάλλουμε στην επικοινωνία και την κατανόηση ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές και προσφέρουμε σε όλους αισιοδοξία και ελπίδα.

Οι «καλές πρακτικές» που αναπτύσσουμε στη σχολική τάξη, όπως συνηθίζουμε να τις αποκαλούμε, έχουν μεν τη θέση τους σε παιδαγωγικά συνέδρια και εκπαιδευτικά περιοδικά, σπάνια ωστόσο η αξία των αποτελεσμάτων τους γίνεται αντιληπτή από την ευρύτερη κοινωνία. Όταν οι εκπαιδευτικοί επιδιώκουμε ειδικότερα την ανάδειξη της παιδικής δημιουργικής σκέψης και έκφρασης, όπως αυτή εκδηλώνεται στο πλαίσιο των καινοτόμων, πρωτοποριακών εκπαιδευτικών πρακτικών που εφαρμόζουμε, συνήθως προβληματιζόμαστε ως προς τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας για τη γνωστοποίηση και διάδοσή της. Κατά το πρόσφατο μόλις παρελθόν, οι δυνατότητες να κοινοποιηθούν στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και ειδικότερα στην κάθε τοπική κοινωνία τα επιτεύγματα των μαθητών μας, ήταν πολύ περιορισμένες. Αναφέρω ενδεικτικά τη συνεργασία με τοπικά περιοδικά ή την έκδοση ειδικών εντύπων, που είχε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει μικρή μόνο μερίδα εκπαιδευτικών. Ωστόσο αυτού του είδους οι δραστηριότητες περιορίστηκαν δραματικά πια, εξαιτίας κυρίως των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν δήμοι, σύλλογοι, φορείς κ.λπ. τα τελευταία χρόνια.

Ευτυχώς όμως ταυτόχρονα, στο πλαίσιο του διαδικτύου δημιουργήθηκαν νέες, εξαιρετικά συμφέρουσες, οικονομικά και οικολογικά, ευκαιρίες ανάδειξης των επιτευγμάτων στις σχολικές τάξεις, τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιεί συστηματικά μεγάλο μέρος της εκπαιδευτικής κοινότητας. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα ιστολόγια που έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει κάθε σχολείο, κάθε εκπαιδευτικός και κάθε μαθητής στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (Π.Σ.Δ.), για να «προβάλλουν το εκπαιδευτικό τους έργο». Το ιστολόγιο τόσο μιας σχολικής μονάδας όσο και ενός φυσικού προσώπου, μέλους της εκπαιδευτικής κοινότητας, είναι αντιπροσωπευτικό του διαχειριστή του. Δίνει την ευκαιρία για δημοσίευση έργου, σκέψεων και προβληματισμών. Δίνει κατά συνέπεια την ευκαιρία επικοινωνίας όχι μόνο με την ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και με το κοινωνικό σύνολο. Τα ιστολόγια που έχουν δημιουργηθεί στο Π. Σ. Δ. ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες ενώ έχουν συσταθεί από τα μέλη του δικτύου και αρκετές δεκάδες ομάδες. Επισημαίνουμε τη δυνατότητα και τη χρησιμότητα της ένταξης των σχολικών ιστολογίων σε ομάδες του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, ώστε τα μέλη τους να ενημερώνονται ανελλιπώς για τις νέες αναρτήσεις.

Παρουσίαση ενός σχολικού ιστολόγιου

Προκειμένου να καταδειχθεί πόσο χρήσιμα μπορεί να είναι τα σχολικά ιστολόγια, ειδικότερα στην κατεύθυνση της ανάδειξης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που σχεδιάζονται και υλοποιούνται και κυρίως του ρόλου των μαθητών σε αυτά, θα επικεντρωθούμε στην ιστορία και στο περιεχόμενο του ιστολογίου ενός δημόσιου νηπιαγωγείου. Το ιστολόγιο με τίτλο ekpaideutika programmata. literature and education–sch.gr site δημιουργήθηκε με αφορμή τη συμμετοχή του αντίστοιχου Νηπιαγωγείου στον πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό «100 χρόνια μετά…», της πλατφόρμας i-create της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης, το 2010. Η συμμετοχή των μαθητών του Νηπιαγωγείου επικεντρώθηκε στην ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη, Τα Ρω του Έρωτα. Οι εικόνες που σχηματίζονται στην αντίληψη των νηπίων στο άκουσμα των στίχων, είναι αποτέλεσμα της εικονοπλαστικής ιδιότητας του ποιητικού λόγου (Καλλέργης, 1995, σσ. 22, 35. Μπενέκος, 1981, σσ. 121-122). Το σχετικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τον έμμετρο τίτλο «Τα Ελληνάκια ταξιδεύουν/το Μικρό Βοριά γυρεύουν/και η Μάγια το αστέρι/ένα γράμμα θα τους φέρει/με ιστορίες των παιδιών/από στίχους Τραγουδιών» περιλάμβανε αφηγήσεις των νηπίων, με ερέθισμα ζωγραφιές τους, που συνιστούσαν εικονογράφηση των ποιημάτων της συγκεκριμένης συλλογής. Στο ιστολόγιο περιλήφθηκαν ζωγραφιές για κάθε ποίημα και οι σχετικές αφηγήσεις όλων των μαθητών. Εκατοντάδες χρήστες του διαδικτύου επισκέφτηκαν το ιστολόγιο και το ψήφισαν στο διαγωνισμό, ανάμεσά τους και γονείς των νηπίων και άλλα άτομα του κοινωνικού τους περίγυρου.

Στη συνέχεια επιλέχθηκε το ιστολόγιο να μην αλλάξει χαρακτήρα και προσανατολισμό. Δεν χρησιμοποιείται για τίποτα άλλο παρά αποκλειστικά και μόνο για την παρουσίαση ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Πλέον ενημερώνεται δύο ή τρεις φορές το χρόνο με τα προγράμματα κάθε νέου σχολικού έτους. Στο ιστολόγιο παρουσιάζονται το σύνολο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που υλοποιήθηκαν στο συγκεκριμένο Νηπιαγωγείο στη διάρκεια εννέα συνεχόμενων διδακτικών ετών, από το 2008-2009 έως και το 2016-2017. Επίσης παρουσιάζονται όλες οι συμμετοχές των νηπίων σε αυτά. Οι μαθητές που τα κείμενά τους περιλαμβάνονται στο ιστολόγιο, αριθμητικά ήδη ξεπερνούν τους διακόσιους. Στο ιστολόγιο παρουσιάζονται επίσης αναλυτικά οι στόχοι, η μεθόδευση και τα συμπεράσματα των διαφόρων προγραμμάτων. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε ενδεικτικά σε μερικά από τα προγράμματα που παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο σχολικό ιστολόγιο.

Το πρόγραμμα «Αναγνώστες και Φίλοι» έχει ως βασικό στόχο την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και βραβεύτηκε στο διαγωνισμό Αριστεία και Καινοτομία στην Εκπαίδευση, το 2013. Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος οι μαθητές έφεραν ο καθένας στην τάξη το αγαπημένο του βιβλίο και το παρουσίασαν στους συμμαθητές τους μέσα από μια πρωτότυπη αφηγηματική ιστορία. Τα βασικά σημεία του προγράμματος συνοψίζονται στα ακόλουθα: α) Η πρωτοβουλία της επιλογής των βιβλίων ανήκει αποκλειστικά στους μαθητές. β) Ο συμμαθητής γίνεται ο κύριος διαμεσολαβητής στην επαφή με το βιβλίο. γ) Το πιο αγαπημένο βιβλίο κάθε μαθητή συνιστά πηγή έμπνευσης, ερέθισμα δημιουργίας για όλους.

Το πρόγραμμα «Πορτρέτα: Η Πεντάμορφη και το Τέρας» βασίστηκε στο γνωστό, ομώνυμο, κλασικό έργο της Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπομόν. Για
τις ανάγκες της διδασκαλίας χωρίστηκε σε δώδεκα κεφάλαια, στα οποία δόθηκαν επιμέρους τίτλοι. Τα νήπια χωρισμένα σε σταθερές υποομάδες, μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης κάθε κεφαλαίου, αφηγούνταν τη συνέχεια της υπόθεσης, εκφράζοντας είτε την πιθανή είτε την επιθυμητή σε αυτά εξέλιξή της. Προκειμένου οι μαθητές να συμμετέχουν στο πρόγραμμα, θα έπρεπε να εκφέρουν τα μαγικά λόγια, που ήταν στίχοι δημοτικών τραγουδιών, οι οποίοι είχαν επιλεγεί σε σχέση με την αφηγηματική υπόθεση. Εκφέροντάς τα και αργότερα γράφοντάς τα, είχαν τη δυνατότητα να εισέλθουν στον κόσμο της ιστορίας και να επιλέξουν το ρόλο και τη δράση τους σε αυτόν.

Στο ιστολόγιο παρουσιάζεται επίσης το πρόγραμμα «Όταν οι Μικροί Πρίγκιπες μεγαλώσουν…», όπου τα νήπια με πρότυπό τους τον Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ, διαχρονικό ήρωα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, συναντούν τον ενήλικο εαυτό τους. Καθώς πρόκειται για μία συνάντηση η οποία αναφέρεται στο μέλλον τους, καθοριστικός σε αυτήν είναι ο ρόλος της φαντασίας. Κάθε νήπιο-αφηγητής αυτής της συνάντησης, προβάλλει στην ιστορία του τις προσωπικές επιθυμίες του, ονειρεύεται την εξέλιξή του.

Στο πρόγραμμα «Τρελαντώνης Fan Club», με ερέθισμα τον κλασικό ήρωα της παιδικής λογοτεχνίας, ο οποίος συνιστά ακόμη και σήμερα ένα λαμπρό λογοτεχνικό πρότυπο, τα νήπια προχώρησαν σε ατομικές και ομαδικές αφηγήσεις, με θέμα καινούριες αταξίες του αγαπημένου τους ήρωα, που επινόησαν τα ίδια. Έτσι, ταυτιζόμενα μαζί του (Booth, 1987, σσ. 278-281, 378), εξέφρασαν την παιδική φύση τους, που την χαρακτηρίζει η διάθεση για σκανταλιές, η ροπή στην περιπέτεια κ. ο. κ.

Στο λογοτεχνικό έργο Αιολική Γη, του Ηλία Βενέζη στηρίχτηκαν τρία διαφορετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, που επίσης έχουν καταγραφεί στο ιστολόγιο. Το πρόγραμμα «Η Αιολική Γη πάει… Νηπιαγωγείο» προσφέρει την ευκαιρία στα νήπια να μοιραστούν τις εμπειρίες που βιώνει ο μικρός ήρωάς του στη φύση της μικρασιατικής υπαίθρου. Τα προγράμματα «2012 Κοκκινοσκουφίτσες» και «Ήταν η Γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξαντρου» επικεντρώνονται σε εγκιβωτισμένες αφηγήσεις του μυθιστορήματος. Προσφέρουν στους μαθητές λογοτεχνικά πρότυπα απόκλισης από την κλασική αφηγηματική εκδοχή του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας και του θρύλου για τη Γοργόνα αντίστοιχα, ενθαρρύνοντάς τους να εκφράσουν και αυτοί την αποκλίνουσα σκέψη τους (Guilford, 1956).

Γενικά χαρακτηριστικά και αποτίμηση του ρόλου του ιστολογίου

Η έμφαση στο ιστολόγιο δίνεται σαφώς στα κείμενα των νηπίων με επίκεντρο τα αντίστοιχα ερεθίσματα. Το ιστολόγιο προσφέρει τη δυνατότητα της καταγραφής και διάσωσης του συνόλου των αφηγηματικών κειμένων που παράγουν τα νήπια είτε ατομικά είτε ομαδικά (Huck κ. ά., 1979, σσ. 679-713. Μπαρντώ, 1990, σ. 27) . Τα πρωτότυπα παιδικά κείμενα έχουν στο σύνολό τους δημιουργηθεί με βάση την αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης, που χρησιμοποιείται στα κειμενοκεντρικά μοντέλα διδασκαλίας (Ματσαγγούρας, 2001: 180-182, 199-203). Αναλυτικότερα, προηγείται η διαδικασία των ερωταποκρίσεων, η οποία σταδιακά εξελίσσεται σε ενιαία αφήγηση. Στο βαθμό δηλαδή που οι απαντήσεις των νηπίων στις ερωτήσεις του δασκάλου γίνονται πληρέστερες και σαφέστερες, οι ερωτήσεις του δασκάλου διαρκώς περιορίζονται. Οι αφηγηματικές επιλογές των μαθητών κινούνται στους άξονες της δημιουργικής μίμησης κάποιου λογοτεχνικού προτύπου ή της τροποποίησης ή ακόμη και της ανατροπής του (Ματσαγγούρας, 2001: 215, 220-222).

Το ερέθισμα για τις παιδικές αφηγήσεις δίνεται άλλοτε από κάποιο λογοτεχνικό έργο (Iser 1990, σσ.44-45) και άλλοτε από κάποια παιδική ζωγραφιά, που και αυτή συνιστά εικονογράφηση και άρα αναγνωστική προσέγγιση ή σχολιασμό λογοτεχνικού έργου, ποιητικού ή πεζού. Οι ζωγραφιές και τα αφηγηματικά κείμενα που δημιουργούν τα νήπια, εναλλάσσονται διαρκώς στα προγράμματα, πότε το καθένα από αυτά συνιστά την αφετηρία και πότε το τέρμα των προγραμμάτων. Στο ιστολόγιο αντιπροσωπεύονται όλα τα νήπια και με κείμενα και με ζωγραφιές τους.

Η ανταπόκριση των μαθητών στο πλαίσιο κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος καταγράφεται άμεσα από τον εκπαιδευτικό (Pascucci και Rossi, 2002, σσ. 16-23) ως ενιαίο αφηγηματικό κείμενο, με παραδοσιακούς ή σύγχρονους τρόπους (γραφή σε χαρτί, γραφή σε υπολογιστή, μαγνητοφώνηση, βιντεοσκόπηση κ.λπ.). Η καταγραφή γίνεται για ποικιλότροπη αξιοποίηση των παραγόμενων παιδικών κειμένων. Στην αξιοποίηση αυτή πρωταρχικό και αναντικατάστατο ρόλο έχει το ιστολόγιο. Με την ολοκλήρωση των προγραμμάτων τα κείμενα αυτά αναρτώνται στο ιστολόγιο άμεσα και πλήρη, χωρίς τους περιορισμούς που επιβάλλονται για λόγους πρακτικούς στις έντυπες δημοσιεύσεις. Υπάρχουν ωστόσο και αρκετές άλλες μορφές αξιοποίησης των παιδικών δημιουργημάτων, τα οποία προκύπτουν ως αποτέλεσμα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τέτοιες είναι η θεατρική απόδοση, η δημοσίευση σε ηλεκτρονικά περιοδικά κ.λπ. Τονίζουμε, δε, ότι η αξιοποίηση των παιδικών κειμένων είναι σημαντικό μέρος της όλης διαδικασίας, εφόσον θα λειτουργήσει για τους μαθητές ως επιπλέον κίνητρο δημιουργικής έκφρασής τους στα εν εξελίξει προγράμματα (Ηλία και Ματσαγγούρας, 2006, σσ. 312-313). Παιδικές επιθυμίες, προσδοκίες, εντυπώσεις, χαρακτηριστικά, με άλλα λόγια η ίδια η ταυτότητα των συμμετεχόντων νηπίων, αποτυπώνονται στα παραγόμενα στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων πρωτότυπα κείμενα.

Χάρη στο ιστολόγιο υπάρχει η δυνατότητα της αναλυτικής παρουσίασης κάθε προγράμματος. Ειδικότερα, δίνεται η ευχέρεια της παράθεσης των αποτελεσμάτων από τη συμμετοχή του συνόλου των μελών της σχολικής τάξης στο πρόγραμμα. Η παρουσίαση των παραγόμενων παιδικών κειμένων στη διάρκεια των προγραμμάτων προσφέρει την ευκαιρία στους δημιουργούς τους να ανατρέχουν στο ιστολόγιο οποιαδήποτε στιγμή στην κατοπινή τους ζωή, για να τα ξαναδιαβάσουν. Επίσης, όλοι οι μαθητές μπορούν τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον, να αναζητούν στο ιστολόγιο τα κείμενα των φίλων τους. Αυτή η διαδικασία μάλιστα μπορεί να πραγματοποιείται και ομαδικά στη σχολική τάξη κατά τα επόμενα χρόνια. Για παράδειγμα, οι συμμαθητές να διαβάζουν ξανά τα κείμενα που δημιούργησαν ως νήπια, μαζί με τους δασκάλους τους στο Δημοτικό Σχολείο. Γονείς, κατοπινοί δάσκαλοι και άλλα άτομα από το οικογενειακό, το φιλικό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον οποιουδήποτε παιδιού, θα γνωρίσουν μέσα από τα καταγεγραμμένα κείμενα πιο ουσιαστικά τη νεότερη γενιά, που εκφράζει τις προσδοκίες και τις επιθυμίες της στο πλαίσιο των προγραμμάτων, οπότε και θα «επικοινωνήσουν» ουσιαστικότερα μαζί της,. Όλοι δε οι ενδιαφερόμενοι έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τους στόχους κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος, για τα στάδιά του και τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες εκτυλίχθηκε. Κυρίως όμως έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν και να εκτιμήσουν την καθολική ανταπόκριση των μαθητών σε αυτό και τις ιδιαιτερότητες της προσέγγισής του από κάθε διαφορετικό μαθητή. Έτσι προκύπτει η μοναδικότητα, η ταυτότητα κάθε παιδιού σε πλαίσιο αμοιβαίας αποδοχής και σεβασμού. Επιπλέον, καθώς στο ιστολόγιο καταγράφονται συμπεράσματα από τη διεξαγωγή κάθε προγράμματος, σε σχέση με τους στόχους που έχουν τεθεί, ο επισκέπτης του ιστολογίου προβαίνει σε δικές του εκτιμήσεις και συλλογισμούς.

Επίσης, ο επισκέπτης του ιστολογίου, εφόσον το επιθυμεί, με ερέθισμα την παιδική δημιουργικότητα, όπως αυτή εκδηλώνεται στο πλαίσιο του κάθε προγράμματος, μοιράζεται τις εντυπώσεις του, τις καταγράφει στη σχετική στήλη του ιστολογίου, συμμετέχει σε διάλογο με τους πρωταγωνιστές του προγράμματος, «γκρεμίζοντας» τους τοίχους της σχολικής αίθουσας. Αυτή δε η αμφίδρομη διαδικασία μπορεί να εξελίσσεται διαρκώς, σε αντίθεση με τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς των έντυπων εκδόσεων.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Booth, W.C. (1987). The Rhetoric of Fiction. Middlesex: Penguin Books.

Guilford, J.P. (1956). The structure of intellect. Psycological Bulletin, Vol 53(4), 267-293.

Ηλία, Ε.Α. και Ματσαγγούρας Η. Γ. (2006). Από το παιχνίδι στο λόγο: Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος (Επιμ), Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην Ελληνική Κοινωνία, 307-317. Πρακτικά Συνεδρίου: Ελληνικά Γράμματα.

Huck, C., Hepler, S. και Hickman, J. (1979). Children’s Literature in the Elementary School: Holt Rinehart And Winston.

Iser, W. (1990). The Implied Reader. Patterns of Communication in Prose Fiction from Bunyan to Beckett. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.

Καλλέργης, Η. Ε. (1995). Προσεγγίσεις στην Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Καστανιώτης.

Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2001). Η Σχολική Τάξη, τ. Β΄ : Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα.

Μπαρντώ, Κ. (1990). Το μάθημα της Λογοτεχνίας, Το Δέντρο, τ. 56-57.

Μπενέκος, Α Π. (1981). Ζαχαρίας Παπαντωνίου: Ένας σταθμός στην Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Δίπτυχο.

Pascucci, M. και Rossi, F. (2002). ΄Oχι μόνο γραφέας, Γέφυρες, τ. 6.

Προφίλ/ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ/Εισηγήσεις σε Συνέδρια/Δημοσιεύσεις

Σχολιάστε

Ελένη Α. Ηλία

Προφίλ/Βιογραφικό/Εισηγήσεις σε Συνέδρια/Δημοσιεύσεις (Τίτλοι και περιεχόμενο)

Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ΕΚΠΑ, Συγγραφέας

Διδακτική της Λογοτεχνίας, Εφαρμοσμένα Εκπαιδευτικά Προγράμματα.

Διδάκτορας Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Π.Τ.Δ.Ε., Ε.Κ.Π.Α., 1996). Θέμα διδακτορικής διατριβής: «Η ανθρώπινη ύπαρξη και η αναγνωστική εμπλοκή στο έργο του Βενέζη, με βάση τις θεωρίες της ανταπόκρισης» (αναζητήστε το στο Εθνικό Αρχείο διδακτορικών διατριβών).

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ

Βιβλία

α) Ατομικές συγγραφές

Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, Αθήνα, 2000, ISBN:960 – 203 – 440 – 8.
Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα, 2012, ISBN: 978 – 960 – 335 – 272 – 3.
Μια φορά κι έναν καιρό…, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου, 2007, ISBN: 978 – 960 – 88684 – 4 – 1.
Παιχνίδια με το Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου, 2006, ISBN: 960 – 88684 – 1 – 6 .
Ταξίδια στον Ωκεανό της Φαντασίας με… μύθους και παραμύθια, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου, 2005, ISBN: 960 – 88684 – 0 – 8.

β) Ομαδικές συγγραφές

Η Παιδική Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση (Εισαγωγή και Επιμέλεια), εκδ. Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος, 2007, ISBN:978-960-87709-5-9.
Από το παιχνίδι στο λόγο. Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες, Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην ελληνική κοινωνία , εκδ. Ελληνικά γράμματα, ISBN: 960-442-241-3, σσ. 307-317. (Σε συνεργασία με τον Ηλία Γ. Ματσαγγούρα).
Η ανταπόκριση των μικρών παιδιών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών λογοτεχνικών δραστηριοτήτων», Περιπλανήσεις στην παιδική λογοτεχνία. Μελετήματα, επιμ. Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, εκδ. Ακρίτας, ISBN: 960-328-205-7. σσ. 81 – 104.
Η προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων, με βάση τις θεωρίες της «αισθητικής ανταπόκρισης», Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, επιμ. Β. Αποστολίδου-Ε. Χοντολίδου, εκδ. Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, 1999, ISBN: 960-8041-01-5, σσ. 157 – 165.
Β. Δ. Αναγνωστόλουλος: Ο «χρονογράφος» των Διαδρομών», «Ηδονών ήδιον έπαινος». Θεωρήσεις της Παιδικής-Εφηβικής Λογοτεχνίας. Τιμητικός τόμος για τον Καθηγητή Β. Δ. Αναγνωστόπουλο, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, Ελένη Κονταξή, Ευγενία Σηφάκη. Εκδόσεις Τζιόλα, 2018, ISBN: 978-960-418-822-2, σσ. 17-24.
Το ’22 ως ιστορικό αφηγηματικό πλαίσιο σε ελληνικά παιδικά-νεανικά μυθιστορήματα της τελευταίας εικοσαετίας με διεθνή αναγνώριση, Το σύγχρονο ελληνικό παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες, ISBN: 960-398-132-X, σσ. 304 – 312.
Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα λογοτεχνικά έργα της Αγγελικής Βαρελλά και της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας. Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική/νεανική λογοτεχνία, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, εκδ. Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος, 2009, ISBN: 978-960-6786-03-7, σσ. 149 – 157 .
Μαθητές-δημιουργικοί αναγνώστες, στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της Λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, Η Λογοτεχνία σήμερα. Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές, εκδ. Ελληνικά γράμματα, επιμ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, 2002, ISBN: 960-406-834-2, σσ. 331-336.
Παιδική λογοτεχνία και Διαδρομές, σύντροφοι αχώριστοι, Διαδρομές στην παιδική Λογοτεχνία, επιμ. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, Μαρία Κουρκουμέλη, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 2017, ISBN: 978-618-01-1945-9, σσ. 49-51.
Το υφαντό της Πηνελόπης, επιμ. Β.Δ. Αναγνωστόπουλος, εκδόσεις του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος, 2008, ISBN: 978-960-6786-01-3. Τίτλος άρθρου μου: «Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα λογοτεχνικά έργα της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου», σσ. 97 – 102).
ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΕΛΩΝΗΣ. 30 χρόνια στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά. Ο Εκπαιδευτικός, ο Λογοτέχνης, ο Άνθρωπος, εκδ. Νέος Αργοναύτης, ISBN: 978-960-89819. Τίτλος άρθρου μου: «Το ερωτικό στοιχείο στο έργο του Αντώνη Δελώνη», σσ. 91 – 98.

Άρθρα δημοσιευμένα σε επιστημονικά περιοδικά (με βάση τον Εθνικό Συλλογικό Κατάλογο Επιστημονικών Περιοδικών, από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, θεσμικά αρμόδιο κατά το ν. 1404/1983 και το Π.Δ. 226/1989).

Δάσκαλοι σε υπερρεαλιστικά παιχνίδια, Εκπαιδευτική Ρότα, τ. 5, Μάρτιος 1999, σσ. 6-11.
Διαβάζοντας Ελύτη. Παιδικές ιστορίες για «Τα Ρω του Έρωτα», Διαδρομές, τχ. 102, Καλοκαίρι 2011, σσ. 20-32.
Η Ανάγνωση – Διδασκαλία της Λογοτεχνίας ως παιχνίδι Φαντασίας και Έκφραση της Προσωπικότητας, Διαδρομές, τχ. 15, Φθινόπωρο 2004, σσ. 167-178.
Η διαχρονική διάσταση των ιστορικών προσώπων στο «ΝΟΥΜΕΡΟ 31328» και στη «ΓΑΛΗΝΗ» του Ηλία Βενέζη, ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, τ. ΛΔ΄, 1992, σσ. 178-185.
Η δημιουργική αφήγηση-γραφή με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα. Μια εξελικτική προσέγγιση, Διαδρομές, τχ. 82, Καλοκαίρι 2006, σσ. 20-25.
Η λογοτεχνική πορεία της Ρίτας Μπούμη-Παπά, Συριανά γράμματα, τχ. 43, Ιούλιος 1998, σσ. 126-146.
Η Μαγική Φλογέρα της Ρίτας Μπούμη-Παπά, Διαδρομές, τχ. 48, Χειμώνας 1997, σσ. 261-266.
H «Ολυμπιακή παιδεία» στο δημοτικό σχολείο, Διαδρομές, τχ. 14, Καλοκαίρι 2004, σσ. 87-100.
Η Πεντάμορφη και το τέρας των νηπίων. Όταν οι αναγνώστες γίνονται «συνδημιουργοί» των παραμυθιών, Διαδρομές, τχ. 95, Φθινόπωρο 2009, σσ. 18 – 32 και τχ. 101, Άνοιξη 2011, σσ. 24 – 34.
Η πολυδιάστατη σχέση έρωτα-φύσης στα έργα του Μυριβήλη «Η Παναγιά η Γοργόνα» και «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια», Τετράμηνα, τχ. 62-64, Φθινόπωρο 2000, σσ. 4782 – 4788.
Η υποδηλωτική φύση της ποίησης στις «Σάτιρες» του Καρυωτάκη, Τετράμηνα, τχ. 51-52, Άνοιξη 1994, σσ. 3805-3810.
Θαλασσινά διηγήματα, Διαδρομές, τχ. 54, Καλοκαίρι 1999, σσ. 85-90.
Καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας, Διαδρομές, τχ. 110, Καλοκαίρι 2013, σσ. 19-38.
Λογοτεχνία και Παιδεία, Διαδρομές, Καλοκαίρι 2010, τχ. 98, σσ. 6-12.
Μαγικές Εικόνες. Μια εφαρμοσμένη πρόταση για τη διδασκαλία της ποίησης σε μικρά παιδιά, Εκπαιδευτική Κοινότητα, τχ. 61, Φεβρουάριος-Απρίλιος 2002, σσ. 21-23.
Μαθητές και δάσκαλοι από τη λογοτεχνική ανάγνωση στη δημιουργική αναδιήγηση, Διαδρομές, τχ. 85, Άνοιξη 2007, σσ. 20-26.
Με τα γυαλιά της φαντασίας και το μαγικό εισιτήριο. Παιδικές λογοτεχνικές αναγνώσεις, Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τχ. 15, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 191-193 και τχ. 16, Ιούλος-Αύγουστος 2002, σσ. 45-47.
Μια «οικολογική» προσέγγιση στο έργο του ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 12, Αθήνα 1997, σσ. 84-95.
Μια πρόσφατη προσέγγιση σε παιδικά ποιήματα του 19^ου αιώνα, Εκπαιδευτική Ρότα, τχ. 4, Νοέμβριος 1998, σσ. 27-31.
Μύθοι και παραμύθια από τον «ωκεανό της φαντασίας», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 41, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004, σσ. 28-32.
Νεότητα και ειρωνεία στην ποίηση του Καβάφη, Τετράμηνα, τχ. 59-61, Χειμώνας ’97-98, σσ. 4510-4520.
Οι διαστάσεις του κόσμου στον παιδικό λόγο, Διαδρομές, τχ. 44, Χειμώνας 1996, σσ. 260- 262.
Οι Έλληνες και οι Τούρκοι στο έργο του Ηλία Βενέζη, Νέα Εστία, έτος ΟΑ΄, τ. 141, τχ. 1677, 15 Μαΐου 1997, σσ. 771-775.
Οι ήρωες του Καζαντζάκη και ο φυσικός κόσμος, Πνευματικά Χανιά, τχ. 28-29, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1997, σσ. 10-15.
Οι θεωρίες της Ανταπόκρισης και οι «Μεγάλες Λύπες» του Τέλλου Άγρα, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 10, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1995, σσ. 58-60.
Ο Καρυωτάκης ως αφηγηματικό πρόσωπο στην Αστροφεγγιά του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Πνευματικά Χανιά, τχ. 24-25, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1996, σσ. 16-26.
«Ο Μηνάς ο Ρέμπελος» του Κωστή Μπαστιά, Συριανά γράμματα, τχ. 39, Ιούλιος 1997, σσ. 131-137.
Όταν τα παιδιά παίζουν με τις λέξεις, Διαδρομές, τχ. 40, Χειμώνας 1995, σσ. 313 – 317.
Παιδί και εικονογραφημένο λογοτεχνικό βιβλίο στη σχολική τάξη. Η περίπτωση των έργων του Μαξ Βέλθουις, Διαδρομές, τχ. 94, Καλοκαίρι 2009, σσ. 8-16.
Παίζοντας με τους «άταχτους» στίχους. Η συμβολή ενός εφαρμοσμένου προγράμματος δημοτικής ποίησης στη γλωσσική ανάπτυξη, Διαδρομές, τχ. 91, 2008, σσ. 28-52.
Παρέα με τους Ήρωες των Βιβλίων: Λογοτεχνικές προσεγγίσεις στο Νηπιαγωγείο, Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 27, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 20-22.
Τα επαναστατικά κινήματα κατά της Τουρκοκρατίας και οι πρωταγωνιστές τους σε κείμενα της Παιδικής Λογοτεχνίας, Τετράμηνα, τχ. 70-72, 2003-2004, σσ. 5569-5591.
Τα λογοτεχνικά αφηγήματα του Δ. Βικέλα ως διαχρονικά αναγνώσματα, Διαδρομές, τχ. 60, Χειμώνας 2000, σσ. 261-266.
Τα πενήντα χρόνια της Γυναίκειας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, Διαδρομές, τχ. 20, Χειμώνας 2005, σσ. 328-334.
Τρία παιδικά βιβλία της τελευταίας δεκαετίας με ήρωες ζώα, Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 15, Μάιος – Ιούνιος 2000, σσ. 18 -20.
Ο ρόλος του σύγχρονου δασκάλου στην εξοικείωση των παιδιών με τα λογοτεχνικά κείμενα, Τετράμηνα, τχ. 66-69, Φθινόπωρο 2002, σσ. 5221-5230.

ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΕΔΡΙΑ:

1.Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ, που πραγματοποιήθηκε στο συνεδριακό κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, τον Ιούλιο του 2004. Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου «Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην ελληνική κοινωνία» , εκδ. Ελληνικά γράμματα, ISBN: 960-442-241-3, σελ. 307-317, Τίτλος: Από το παιχνίδι στο λόγο. Παραγωγή κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες

2. Εισήγηση στο Πανελλήνιο συνέδριο με διεθνή συμμετοχή, του ΠΤΔΕ, ΕΚΠΑ: «Η Λογοτεχνία σήμερα. Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές», που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, 29 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 2002.
Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του, εκδ. Ελληνικά γράμματα, σελ. 331-336. ISBN: 960-406-834-2, Τίτλος: Μαθητές-δημιουργικοί αναγνώστες, στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της Λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Εισήγηση στο 3ο διεθνές συνέδριο Δημιουργικής Γραφής, που πραγματοποιήθηκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Κέρκυρα), 6-8 Οκτωβρίου 2017. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η. ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΑΝΟΥ (ΕΠΙΜ.)
ISBN: 978-618-81047-9-2
ΕΚΔ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
«ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ»
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ,σελ. 265-270.Τίτλος: Τα «θεμέλια» της δημιουργικής γραφής.

Εισήγηση στο 5ο Διεθνές Συνέδριο Γραμματισμού ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΣ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΙΩΝΑ. Η πρόκληση για την εκπαίδευση, 13/14 Νοεμβρίου 2009, Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών. Πρακτικά συνεδρίου (επιμ. Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη), ISBN : 978-960-86845-1-5. Τίτλος: ΚΙΝΗΤΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙO
Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο «Ο Νίκος Καζαντζάκης στην εκπαίδευση», που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, στις 20-22 Οκτωβρίου 2017, Τίτλος: «Σώπα, δάσκαλε, φώναξε, σώπα, δάσκαλε, ν’ ακούσουμε το πουλί!» : Η αναγνωστική ανταπόκριση νηπίων στη φράση-κλειδί της αφηγηματογραφίας του Καζαντζάκη.

Εισήγηση στο τέταρτο (4) διεθνές επιστημονικό συνέδριο του Ι.Α.Κ.Ε. (Ηράκλειο 27-29 Απριλίου 2018), δημοσιευμένη στον Α΄ τόμο των πρακτικών: Δημοκρατία, δικαιώματα και ανισότητες στην εποχή της κρίσης. Προκλήσεις στο χώρο της έρευνας και της εκπαίδευσης (επιμ. Πανταζής Σπ. Χ. κ. ά.),
ISBN: 978-618-83501-9-9, σσ. 219-226. Τίτλος: Βιώνοντας την ισοτιμία στη σχολική τάξη, μέσα από τη συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

.Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Γλώσσας και Γραμματισμού «Αναδυόμενος γραμματισμός. Έρευνα και εφαρμογές», που πραγματοποιήθηκε 19-20 Οκτωβρίου 2007 στο Ρέθυμνο, Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, Τίτλος: ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ «ΑΤΑΧΤΟΥΣ» ΣΤΙΧΟΥΣ. Η συμβολή ενός εφαρμοσμένου προγράμματος Δημοτικής ποίησης στη γλωσσική ανάπτυξη
Εισήγηση στο 3ο συνέδριο του Ι.Α.Κ.Ε., με διεθνή συμμετοχή (Ηράκλειο, Μάιος, 2017). Περιλαμβάνεται στο Β΄ τόμο των Πρακτικών (σ.88), http://iake.weebly.com/praktika2017.html , ISBN: 978-618-83501-1-3, Τίτλος: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Εισήγηση στο 3ο Διεθνές Συνέδριο για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, στη Λάρισα, 13-15 Οκτωβρίου 2017. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών, ISBN: 978-618-82197-6-2, στις σελίδες: 697-702, Τίτλος: Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους «δρόμους της προσφυγιάς».

Εισήγηση στο 4ο συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, στην Αθήνα, 1 και 2 Απριλίου 2017. Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του 4ου Συνεδρίου: «Νέος Παιδαγωγός», ISBN: 978-618-82301-2-5, στο Ε ́ ΜΕΡΟΣ, σελ. 3433. Τίτλος: Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε! Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Δικτυακή διεύθυνση ανάρτησης τόμου (link): http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_04_Synedrio_Neos_Paidagogos_2017.pdf
Εισήγηση στο 2ο συνέδριο με διεθνή συμμετοχή, για την προώθηση της Εκπαιδευτικής καινοτομίας, Λάρισα 21-23 Οκτωβρίου 2016.
Η εισήγηση περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου, που βρίσκονται αναρτημένα στο https://drive.google.com/drive/folders/0B4G1roJgkqZ0WmRoSktUbDk4c2c
τόμος 3ος, σελ. 524, ISSN: 2529-1580, Τίτλος: ΟΤΑΝ ΟΙ «ΜΙΚΡΟΙ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ» ΜΕΓΑΛΩΣΟΥΝ…

Εισήγηση στο συνέδριο «Εκπαίδευση στον εικοστό πρώτο αιώνα: Θεωρία και πράξη. Αναζητώντας το ελκυστικό και αποτελεσματικό σχολείο», 19-21 Μαΐου 2017. Περιλαμβάνεται στον α΄ τόμο των πρακτικών (σελ. 443-451), http://www.ekedisy.gr/praktika-2ou-paneliniou-synedriou, Έτος έκδοσης: 2017, ISBN: 978-618-83517-0-7, Τίτλος: Προϋποθέσεις, προτάσεις για τη θετική ανταπόκριση των νηπίων στη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Εισήγηση στο 2ο συνέδριο της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κρήτης (Ηράκλειο, 20-22 Απριλίου 2018), Τίτλος: Όταν τα νήπια προβληματίζονται για το θάνατο…

Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο «Εικόνα και παιδί», του τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το 2002, Τίτλος: Παιδί και εικονογραφημένο λογοτεχνικό βιβλίο στη σχολική τάξη- Η περίπτωση των έργων του Μαξ Βέλθουις.

Εισήγηση σε πανελλήνιο συνέδριο με τίτλο «Σχολείο ανοιχτό στις κοινωνικές και εκπαιδευτικές προκλήσεις», που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, 4-6 Μαΐου 2018. Τίτλος εισήγησης: Κάπου θα συναντηθούμε, σ’ έναν πλανήτη ζούμε

Εισήγηση στο 5ο Συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, 28 και 29 Απριλίου 2018, Ίδρυμα Ευγενίδου.
Στο http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_05_Synedrio_Neos_Paidagogos_2018.pdf
ISBN: 978-618-82301-4-9, σελ. 3428-3433, Τίτλος: Ο ρόλος των ιστολογίων στην προσέγγιση σχολείου και κοινωνίας

Εισήγηση στο Συνέδριο «Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας την καινοτομία, την τέχνη, τη δημιουργικότητα», που πραγματοποιήθηκε στις 20-22 Απριλίου 2018, στη Σχολή Μωραϊτη. Τίτλος: «Όταν το λογοτεχνικό πρότυπο ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα…» https://www.dropbox.com/…/3%CE%BF%20%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%A…
τομ. Α’ Πρακτικών, επιμ. Γιώτα Παπαδημητρίου, Χριστόφορος Κωσταρής, Αθήνα, 2018, σελ. 529-534, ISBN Α΄ τόμου: 978-618-83517-5-2 και ISBN SET: 978-618-83517-4-5.

Εισήγηση στο συνέδριο «Ο κόσμος της Παιδικής Λογοτεχνίας», ΚΕΠΒ, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, 14-17 Οκτωβρίου, 1999, τίτλος: «Επαναπροσδιορίζοντας τη φύση της παιδικής λογοτεχνίας».
Εισήγηση στο συνέδριο «Το ελληνικό παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα από το 1980 έως σήμερα», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος, 9-11 Μαΐου 2003. Τα πρακτικά έχουν εκδοθεί από Σύγχρονοι Ορίζοντες, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, ISBN 960-398-132-X. Τίτλος: Το ’22 ως ιστορικό αφηγηματικό πλαίσιο σε ελληνικά παιδικά-νεανικά μυθιστορήματα της τελευταίας εικοσαετίας με διεθνή αναγνώριση, σελ. 304-312.

Εισήγηση στη διημερίδα «Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας. Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική/νεανική λογοτεχνία, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, το Μάιο του 2007. Τα πρακτικά έχουν εκδοθεί από το Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, Βόλος 2009. Τίτλος: «Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα λογοτεχνικά έργα της Αγγελικής Βαρελλά και της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου», σελ. 149-157.

Εισήγηση στο διήμερο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο του Μαρασλείου Διδασκαλίου, στις 4-5 Δεκεμβρίου του 2015, με θέμα «30 χρόνια Διαδρομές στην παιδική και νεανική λογοτεχνία. Ιστορία, έρευνα και μέλλον του παιδικού βιβλίου». Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου (εκδόσεις Ψυχογιός), Τίτλος: 30 χρόνια Διαδρομές: ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΑΧΩΡΙΣΤΟΙ!.

22. Εισήγηση στην ημερίδα με θέμα «Ανάγνωση και Γραπτή Έκφραση στην Προσχολική και Πρώτη Σχολική ηλικία», της Ελληνικής Εταιρείας Γλώσσας και Γραμματισμού, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 2006. Τίτλος εισήγησης: Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ-ΓΡΑΦΗ ΜΕ ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ (Μια εξελικτική προσέγγιση).doc (59.5k) . Έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 82, Καλοκαίρι 2006, σελ. 20-25.

23. Εισήγηση στο συνέδριο «Ηλίας Βενέζης. Ένας αιώνας μετά τη γέννησή του», που πραγματοποιήθηκε στη Στοά του Βιβλίου, δημοσιευμένη στον τόμο «Ημερίδες για τους Ηλία Βενέζη, Άγγελο Τερζάκη, Στράτη Μυριβήλη», επιμ. Γιολάντα Πατεράκη, εκδ. Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών, Αθήνα, 2009, σσ. 12-17. Τίτλος: Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ

24. Εισήγηση στο συνέδριο Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1997. Τα πρακτικά έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, επιμ. Β. Αποστολίδου-Ε. Χοντολίδου, 1999, ISBN 960-8041-01-5. Τίτλος εισήγησης: Η προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων, με βάση τις θεωρίες της «αισθητικής ανταπόκρισης», σσ. 157 – 165.

25. Συνεντεύξεις με ήρωες της νεοελληνικής πεζογραφίας στο Νηπιαγωγείο. Εισήγηση που αναφέρεται σε εκπαιδευτική έρευνα. 4ο Διεθνές συνέδριο της Επιστημονικής Ένωσης για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας (Ε.Ε.Π.Ε.Κ.), Λάρισα, 12-14 Οκτωβρίου 2018. Πρακτικά συνεδρίου: https://drive.google.com/open?id=1g0DOpzqz4vadC8w3eM8m-eM5P8nfi84y τόμος Β΄- Πλήρη άρθρα, ISSN (ηλεκτρονικών τόμων): 2529-15-80, ISBN SET: 978-618-84206-0-1, ISBN τόμου Β: 978-618-84206-2-5, Λάρισα, 2019, σσ. 1015-1021.

26.Διάλογοι νηπίων του 21ου αιώνα με παραδοσιακά

Εισήγηση στο 6ο Συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, 11 & 12 Μαΐου 2019 (εφαρμογή με link) http://users.sch.gr/…/Praktika_Synedriou_06_Synedrio_Neos_P…
Επιμέλεια τόμου: Φ. Γούσιας
ISBN: 978-618-82301-5-6
(Σελ. 93-100)

Ο ρόλος της λογοτεχνίας στη διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης στη σχολική τάξη. Προτάσεις και παραδείγματα.

Εισήγηση στο 5ο διεθνές επιστημονικό συνέδριο του ΙΑΚΕ, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, 5-7 Απριλίου 2019. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου, Η διεπιστημονικότητα ως γνωστική, εκπαιδευτική και κοινωνική πρόκληση. https://iake.weebly.com/praktika2019.html, επιμ. Πανταζής Σπ. Χ. κ. ά., ISBN: 978-618-84507-2-1,
σσ. 541-548.

Διδακτικές/ ερευνητικές κ. ά. δραστηριότητες (επαγγελματικές και εθελοντικές)

– Διδασκαλία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για 36 διδακτικά εξάμηνα (από το 1997) σε επιδοτούμενα από την Ε.Ε. προγράμματα για εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης: 32 διδακτικά εξάμηνα στο Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, 3 διδακτικά εξάμηνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Πατρών και 1 διδακτικό εξάμηνο στο Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου του Αιγαίου.

-Διδασκαλία στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, σε δημόσια νηπιαγωγεία της Δ. Αττικής, για 17 έτη (2000-2017).

-Μέλος της συντακτικής επιτροπής και της τριμελούς ομάδας των υπευθύνων για την ύλη του περιοδικού ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ , που αναφέρεται στην Παιδική Λογοτεχνία και στη διδακτική της (2004-2018).

– Τακτική συνεργάτιδα του πολιτιστικού περιοδικού Ο Δημοφών (τχ. 34-87) και του περιοδικού ποικίλης ύλης Λαμπηδόνα (τχ. 4-42). Κείμενά μου έχουν επίσης δημοσιευτεί στις περιοδικές εκδόσεις Νουμάς (τχ.102), Αργοναύτης (τχ. 2, 4), Πειραϊκά Γράμματα (τχ. 34), στο Δελτίο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου του 2006 (σσ. 43-80), στους ετήσιους Απολογισμούς και στα Λογοτεχνικά Ημερολόγια της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς κ.ο.κ.

– Συμμετοχή στο ερευνητικό πρόγραμμα «Μελέτη, Διδασκαλία και Ανάδειξη της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας 1985-1995, ΕΠΕΤ-2, του Π.Τ.Δ.Ε., ΕΚΠΑ (1995-1998).

– Συμμετοχή στις κριτικές επιτροπές των λογοτεχνικών διαγωνισμών της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, μαθητικών διαγωνισμών της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης κ.λπ.

– Εισηγήτρια σε εκπαιδευτικές ημερίδες που διοργανώθηκαν από Γραφεία Σχολικών Συμβούλων Δημοτικής και Προσχολικής Εκπαίδευσης, τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά κ. ά.

– Διδασκαλία στην Εισαγωγική Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στο 3^ο Π.Ε.Κ. Αθήνας. (2004, 2007, 2008).

-Διαλέξεις σε δήμους, συλλόγους εκπαιδευτικών και λογοτεχνικά σωματεία.

– Συμμετοχή με τους μαθητές μου στο διαγωνισμό «Παπαδιαμάντης, Ελύτης, Τσίρκας, Γκάτσος, 100 χρόνια μετά…», της πλατφόρμας της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης i-create, στην κατηγορία «Ιστολόγια» το 2010.

– Συμμετοχή στο πλαίσιο του θεσμού Αριστεία και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, κατά το έτος 2013, με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα φιλαναγνωσίας «Αναγνώστες και Φίλοι», που περιλαμβάνεται στο Αποθετήριο καλών πρακτικών του 2013.

Διαδικτυακή δραστηριότητα

-Διατηρώ από το 2013 στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (Π.Σ.Δ.) το προσωπικό ιστολόγιο iliaeleni’s blog , όπου βρίσκεται συγκεντρωμένη η εργογραφία μου, με τα εξώφυλλα, τα ISBN και τους αριθμούς των σελίδων των άρθρων μου. Βλ. α) Εργογραφία (Βιβλία-΄Αρθρα), β)Προφίλ-βιογραφικό-εισηγήσεις σε συνέδρια, γ) Αλφαβητική καταχώρηση τίτλων εργασιών κ.λπ.

-Έχω δημιουργήσει και διαχειρίζομαι από το 2013, επίσης στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, την ομάδα Δημιουργικοί Εκπαιδευτικοί, η οποία συγκαταλέγεται στις δημοφιλέστερες του Π.Σ.Δ., όπου συνάδερφοι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων αναρτούν το εκπαιδευτικό έργο τους. Στο Ιστολόγιο και στα Αρχεία της ομάδας μπορεί να αναζητηθεί μεγάλο μέρος του περιεχομένου των δημοσιευμένων άρθρων μου και εισηγήσεών μου σε συνέδρια.

Έχω δημιουργήσει την ομάδα Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα, όπου παρουσιάζεται το ομότιτλο βιβλίο μου.

-Έχω δημιουργήσει και διαχειριστεί από το 2010 έως το 2017 το ιστολόγιο του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου ekpaideutika programmata. literature and education , όπου παρουσιάζονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν στη διάρκεια της θητείας μου σε Νηπιαγωγείο της Αττικής, με έμφαση στην καταγραφή της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης των μαθητών.

-Διατηρώ στο Facebook τις Σελίδες:

1) Εκπαιδευτικά Προγράμματα από την Ελένη Ηλία @iliaeleni.kids 2) Νεοέλληνες Λογοτέχνες. Αναγνώσεις από την Ελένη Α. Ηλία @iliaeleni.anagnoseis 3) Ελένη. Α. Ηλία – Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα: Ο Λόγος στους Αναγνώστες @eleni.a.ilia 4) ΕΛΕΝΗ ΗΛΙΑ. Ο ομαδικός άθλος μας @ATHLOS. ILIAELENI 5) Ελένη α. Ηλία – Εργογραφία ergografiaILIA

Διακρίσεις:

– Βραβείο Κ. Π. Δεμερτζή στον ΄Ελληνα Δάσκαλο 2007, από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.

– Βραβείο δοκιμίου 2000 από την Ελληνική Εταιρεία Χριστιανικών Γραμμάτων, για το βιβλίο «Ο αναγνώστης και η λογοτεχνική δημιουργία του Ηλία Βενέζη».

– Βραβείο Αριστείας και Καινοτομίας για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Αναγνώστες και Φίλοι, στο πλαίσιο του θεσμού Αριστεία και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, για το έτος 2013.

– Διάκριση στον Πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό με θέμα «100 χρόνια μετά… (Παπαδιαμάντης, Ελύτης, Τσίρκας, Γκάτσος)», της πλατφόρμας i-create της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ :

Η Ανάγνωση – Διδασκαλία της Λογοτεχνίας ως παιχνίδι Φαντασίας και Έκφραση της Προσωπικότητας.doc(89.5k) Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 15, Φθινόπωρο 2004, σελ. 167-178.
Καταγράφει τα αποτελέσματα της διδασκαλίας μου σε δασκάλους, νηπιαγωγούς και μαθητές, στο γνωστικό αντικείμενο της διδακτικής της λογοτεχνίας.

Μαθητές και δάσκαλοι από τη λογοτεχνική ανάγνωση στη δημιουργική αναδιήγηση.doc (65.5k) Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 85, Άνοιξη 2007, σελ. 20-26.
Περιλαμβάνει κείμενα δασκάλων, νηπιαγωγών και μαθητών, που έγραψαν αναφορικά με διάφορα ποιήματα ή πεζογραφήματα, στο πλαίσιο διδασκαλίας μου σε εργαστήρια δημιουργικής γραφής.

‘Εναν μύθο θα σας πω… Μύθοι και παραμύθια που ακόμη εμπνέουν (43.8k) Εφαρμοσμένο εκπαιδευτικό, εμψυχωτικό πρόγραμμα και παράθεση των αποτελεσμάτων του. Τα παιδιά διασκευάζουν τα πλέον γνωστά παγκοσμίως παραμύθια και μύθους. Αυτοτελής έκδοση (με πλούσια εικονογράφηση). Τίτλος του βιβλίου: Ταξίδια στον ωκεανό της φαντασίας με… μύθους και παραμύθια, εκδότης: Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου
ISBN: 960 – 88684 – 0 – 8

ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ… Ένα παραμύθι εμπνευσμένο από τα Δημοτικά Τραγούδια. (51.8k) Τα αφηγηματικά κείμενα που δημιούργησαν νήπια με ερέθισμα στίχους δημοτικών τραγουδιών, στο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος με τον τίτλο «Οι άταχτοι στίοχοι», περιλαμβάνονται σε ένα παραμύθι με μορφή θεατρικού έργου. Αυτοτελής έκδοση, με πλούσια εικονογράφηση.
ISBN: 978 – 960 – 88684 – 4 – 1
Εκδότης: Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου, 2007.

Ο ποιητής Ε Λ Υ Τ Η Σ ζει; .doc (53k) Το άρθρο, με τον τίτλο: Διαβάζοντας Ελύτη. Παιδικές ιστορίες για «Τα ρω του Έρωτα», έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 102, Καλοκαίρι 2011, σελ. 20-32. Παρουσιάζει εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με το οποίο συμμετείχαμε με τους μαθητές μου στον πανελλήνιο διαγωνισμό»100 χρόνια μετά…», της πλατφόρμας i-create της εκπαιδευτικής τηλεόρασης, όπου και διακριθήκαμε. Τα δημιουργήματα των νηπίων στο πλαίσιο του διαγωνισμού, παρουσιάζονται στο ιστολόγιο της ομάδας Δημιουργικοί Εκπαιδευτικοί https://blogs.sch.gr/groups/eisk
Τίτλος της δημοσίευσης: «Τα Ελληνάκια ταξιδεύουν/το Μικρό Βοριά γυρεύουν.

Σταθμοί και Πρόσωπα στο ταξίδι του Μικρού Πρίγκιπα (του Εξυπερύ) (25.4k) Με τη χρήση εμψυχωτικών, παιγνιωδών δραστηριοτήτων, μαθητές νηπιαγωγείου επιλέγουν ρόλους και αναδιηγούνται την ιστορία του Μικρού Πρίγκιπα. Στο αρχείο παρατίθενεται τα σχετικά παιδικά κείμενα. Αποσπάσματα από το βιβλίο Παιχνίδια με τον Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ, από την Ελένη Α. Ηλία, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.
ISBN: 960 – 88684 – 1 – 6

H «ΟΛΥΜΠΙΑΚH ΠΑΙΔΕΙΑ» ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ.doc (84k) Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 14, Καλοκαίρι 2004, σελ. 87-100, στο πλαίσιο αφιερώματος, λόγω της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, το 2004.

ΤΕΣΣΕΡΑ ΒΙΒΛΙΑ – ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ (37.6k) Στο παρόν άρθρο επιλέγουμε να παρουσιάσουμε τέσσερα από τα δημοφιλέστερα και πολύ αξιόλογα βιβλία της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που συνηθίζουμε να τα χαρακτηρίζουμε παιδικά, όχι τόσο κρίνοντάς τα με βάση την ξεκάθαρη πρόθεση των δημιουργών τους να τα απευθύνουν στο παιδικό αναγνωστικό κοινό όσο με βάση το αποτέλεσμα, τη διαχρονική δηλαδή θετική ανταπόκριση των παιδιών-αναγνωστών σε αυτά. Πρόκειται για τα έργα: 1. «Το θαυμαστό ταξίδι» της ΣΕΛΜΑ ΛΑΓΚΕΡΛΕΦ, 2. Μαίρη Πόππινς της R.L. TRAVERS, 3. Ο Μικρός Πρίγκιπας του ΕΞΥΠΕΡΥ και 4. «Ο πλανήτης των χριστουγεννιάτικων δέντρων» του ΤΖΙΑΝΝΙ ΡΟΝΤΑΡΙ. Άρθρα αναδημοσιευμένα από το περιοδικό Λαμπηδόνα, στη στήλη Επιλογές από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη.

ΟΙ ΜΑΓΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ, ΤΑ ΓΥΑΛΙΑ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ , Ο ΩΚΕΑΝΟΣ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ : ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΔΩΔΕΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ (Σολωμού, Τανταλίδη, Βιζυηνού, Παλαμά, Αθάνα Παπαντωνίου, Λαπαθιώτη, Ρίτσου, Μπούμη-Παπά, Καρθαίου) (57.3k) Στο άρθρο παρουσιάζεται η ανταπόκριση νηπίων σε ποιήματα που διδάχθηκαν, στο πλαίσιο εκπαιδευτικών, εμψυχωτικών προγραμμάτων. Πρόκειται για συρραφή αποσπασμάτων από δημοσιευμένα άρθρα μου σε διάφορα τεύχη των περιοδικών Διαδρομές και Λαμπηδόνα, καθώς και στα περιοδικά Εκπαιδευτική Κοινότητα (τχ. 61, Φεβρουάριος-Απρίλιος 2002, σσ. 21-23) και Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού (τχ. 15, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 191-193 και τχ. 16, Ιούλος-Αύγουστος 2002, σσ. 45-47).

Οι Έλληνες και οι Τούρκοι στο έργο του Ηλία Βενέζη (30.1k) Το άρθρο αναφέρεται στα αισθήματα και τις συμπεριφορές μεταξύ των αφηγηματικών ηρώων του Βενέζη, ελληνικής και τουρκικής καταγωγής, σε ιστορικές περιόδους όπου οι σχέσεις των δύο κρατών είναι εχθρικές. Εδώ αναδημοσιεύεται από το περιοδικό Νέα Εστία, έτος ΟΑ΄, τόμος 141, τεύχος 1677, 15 Μαϊου 1997, σσ. 771-775.

Μια «οικολογική» προσέγγιση στο έργο του ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ (49.4k) Στο άρθρο εντοπίζονται και αναδεικνύονται τα οικολογικά στοιχεία των πεζογραφημάτων του Ηλία Βενέζη και μελετώνται οι αφηγηματικές λειτουργίες των οικολογικών αναφορών του. Δημοσιευμένο στο περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 12, Αθήνα 1997, σελ. 84-95.

Η διαχρονική διάσταση των ιστορικών προσώπων στο «ΝΟΥΜΕΡΟ 31328» και στη «ΓΑΛΗΝΗ» του Ηλία Βενέζη(39.6k) Το άρθρο μου αυτό αναδημοσιεύεται από το ιστορικό φιλολογικό περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, τ. ΛΔ΄, 1992.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΙΣ ΥΠΑΡΞΙΑΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ.doc (42.5k ) Το πλήρες άρθρο, με τον τίτλο «Οι ήρωες του Καζαντζάκη και ο φυσικός κόσμος», έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Πνευματικά Χανιά, τχ. 28-29, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1997, σελ. 10-15.

ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΟΥ 19ου αι. ΠΟΥ «ΣΥΝΟΜΙΛΟΥΝ» ΜΕ ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΑΙΔΙΑ (53.5k) Στο άρθρο υποστηρίζεται ότι ορισμένα από τα παλαιότερα ποιήματα της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας, που τα σημερινά παιδιά και νέοι δεν τα γνωρίζουν, όπως «Ο Γάτος» του Ηλία Τανταλίδη, «Ο Φουντούκος» του Αλέξανδρου Πάλλη, «Ο Προκομμένος» και «Ο Τενεκές» του Δημητρίου Καμπούρογλου θα ήταν σκόπιμο να διαβάζονται ακόμη, γιατί είναι μεγάλης αξίας, διαχρονικά έργα. Έχει δημοσιευτεί με τον τίτλο «Μια πρόσφατη προσέγγιση σε παιδικά ποιήματα του 19ου αιώνα», στο περιοδικό Εκπαιδευτική Ρότα, τχ. 4, Νοέμβριος 1998, σελ. 27-31.

ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ Δ. ΒΙΚΕΛΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ; (49.5k) Ο Βικέλας, από τους πρωτοπόρους της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, μπορεί να «συνομιλήσει» με το σύγχρονο αναγνώστη; Αντέχει το έργο του στο χρόνο; Κατορθώνει ακόμη να γοητεύει, να συναρπάζει; Αυτό είναι το ερώτημα-ΠΡΟΚΛΗΣΗ που τίθεται στο παρόν άρθρο. Το άρθρο, με τον τίτλο «Τα λογοτεχνικά αφηγήματα του Δ. Βικέλα ως διαχρονικά αναγνώσματα» έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 60, Χειμώνας 2000, σελ. 261-266.

Ας ηχήσει ξανά η «Μαγική Φλογέρα» (84.5k) Η βραβευμένη ποιητική συλλογή της ΡΙΤΑΣ ΜΠΟΥΜΗ-ΠΑΠΑ για παιδιά προσεγίζεται σε αυτό το άρθρο. Επίσης παρουσιάζεται ολόκληρη η λογοτεχνική πορεία της δημιουργού και επισημαίνονται τα τρία βασικότερα χαρακτηριστικά της. Το αρχείο περιλαμβάνει εκτενή αποσπάσματα από το περιεχόμενο των άρθρων μου «Η λογοτεχνική πορεία της Ρίτας Μπούμη-Παπά», που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Συριανά γράμματα, τχ. 43, Ιούλιος 1998, σελ. 126-146 και «Η Μαγική Φλογέρα της Ρίτας Μπούμη-Παπά, που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 48, Χειμώνας 1997, σελ. 261-266.

Συγκίνηση και ευαισθησία στο διήγημα του Τέλλου Άγρα «Οι Μεγάλες Λύπες» (38k) Το άρθρο, με τον τίτλο: Οι θεωρίες της Ανταπόκρισης και οι «Μεγάλες Λύπες» του Τέλλου Άγρα, έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 10, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1995, σελ. 58-60. Συνιστά αναγνωστική προσέγγιση του πλέον αγαπημένου μου διηγήματος. Το διήγημα «Οι μεγάλες λύπες» το είχα διδαχθεί στην Γ΄ Δημοτικού (περιλαμβανόταν στο παλαιότερο Σχολικό Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων, Μέρος Β΄) και το έχω διδάξει άπειρες φορές σε συναδέρφους εκπαιδευτικούς, στο πρόγραμμα «Ακαδημαϊκή και Επαγγελματική Αναβάθμιση Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης».

Οι ειρωνικές υποδηλώσεις στις «Σάτιρες» του Καρυωτάκη (53.5k) Το παρόν άρθρο, με τον τίτλο: Η υποδηλωτική φύση της ποίησης στις «Σάτιρες» του Καρυωτάκη, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 51-52, Άνοιξη 1994, σελ. 3805-3810. Συνιστά αναγνωστική προσέγγιση ποιημάτων από τη συλλογή Σάτιρες.

Ο ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ ως αφηγηματικό πρόσωπο στην Αστροφεγγιά του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (56.5k) Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Πνευματικά Χανιά, τχ. 24-25, σελ. 16-26. σε αυτόνσυνδέονται η ποίηση του Καρυωτάκη με την εποχή που έζησε, όπως αυτή αποδίδεται από το Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο στο μυθιστόρημά του «Αστροφεγγιά».

Θαλασσογραφίες (Διηγήματα).doc (32.5k) Το συγκεκριμένο αρχείο συνιστά διασκευή του άρθρου μου «Θαλασσινά διηγήματα», που είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 54, Καλοκαίρι 1999, σελ. 85-90.

ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ, “Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΓΟΡΓΟΝΑ” ΚΑΙ “Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΜΑΤΙΑ”: Ο ρόλος του φυσικού περιβάλλοντος στον ερωτισμό των ηρώων και στην απόδοση των ερωτικών σκηνών. (51.5k) Στο άρθρο επιχειρείται να αναδειχθεί η πολυδιάστατη αφηγηματική εμπλοκή του φυσικού κόσμου στην ερωτική διάθεση και δραστηριότητα των ηρώων στα μυθιστορήματα Η Παναγιά η Γοργόνα και Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια. Το άρθρο αναδημοσιεύεται (με διαφορετικό τίτλο) από το περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 62-64, Φθινόπωρο 2000, σελ. 4782-4788.

Κοιτάζοντας τη φύση με τα «μάτια» του Φώτη Κόντογλου.doc (38.5k) Το άρθρο, με τον τίτλο «Ο αρθρογράφος Κόντογλου και η φύση», έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 39, 2005, σελ. 20-25, όπου συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ (75 k) Κείμενα των Έλλης Αλεξίου, Πηνελόπης Δέλτα, Μάρως Δούκα και Άλκης Ζέη προσεγγίζονται με στόχο να προκύψει η ποικιλία των αφηγηματικών αρετών τους, καθώς και τα κοινά στοιχεία τους. Συμπεριλαμβάνονται αποσπάσματα από τρία άρθρα μου, δημοσιευμένα στο περιοδικό Λαμπηδόνα, στα εξής τεύχη: α) 28, 2003, σελ. 25-29, β) 35, 2004, σελ. 26-29, γ) 40, 2006, σελ. 20-25.

Μια Αναγνωστική Προσέγγιση της «Μεγάλης Χίμαιρας» .doc (44.5k) Το άρθρο για το πασίγνωστο μυθιστόρημα του Καραγάτση, έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Αργοναύτης, τ. 2, σελ. 91-94.

Η ΛΥΤΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ Γ. ΣΑΡΑΝΤΑΡΗ.doc (44.5k) Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Αργοναύτης, τ. 4, σελ. 230-233.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ (46.7k) Στο αρχείο αυτό παρουσιάζονται λογοτεχνικά έργα σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων, που αναφέρονται στο μακεδονικό χώρο σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Διάλεξη στη μνήμη της Πηνελόπης Μαξίμου, που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου του 2006, σελ. 43 -80. (Διασκευή)

ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ (92k) Το άρθρο αυτό, με τον τίτλο «Τα επαναστατικά κινήματα κατά της Τουρκοκρατίας και οι πρωταγωνιστές τους σε κείμενα της Παιδικής Λογοτεχνίας», έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 70-72, 2003-2004, σελ. 5569-5591. Στο άρθρο περιλαμβάνονται δώδεκα λογοτεχνικά πεζογραφήματα με θέμα την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τους αγωνιστές κατά της Τουρκοκρατίας. Τα συγκεκριμένα έργα είναι όλα βραβευμένα στους διαγωνισμούς της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, που ξεκίνησαν το 1958 και συνεχίζονται έως σήμερα.

ΤΑ ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ.doc (57.5k) Το ιστορικό σωματείο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, γνωστό κυρίως για τους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς του, παρουσιάζεται σε αυτό το άρθρο μου, που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 20, Χειμώνας 2005, σελ. 328-334.

Η Έλλη Αλεξίου και η Αγγελική Βαρελλά μας ¨συστήνουν¨ τους ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ και ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΣΟΛΩΜΟ(34.9k) Στο άρθρο παρουσιάζονται το βιβλίο της Έλλης Αλεξίου, με τίτλο «Για να γίνει μεγάλος», που συνιστά βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη, καθώς και το βιβλίο της Αγγελικής Βαρελλά, με τίτλο «Διονύσιος Σολωμός», που αναφέρεται στη ζωή και το έργο του ποιητή. Πρόκειται για αποσπάσματα από τα άρθρα μου «Έλλη Αλεξίου. Μια παιδαγωγική και λογοτεχνική φυσιογνωμία», δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 40, σελ. 20-25 και
«Παρουσίαση του βιβλίου Διονύσιος Σολωμός της Αγγελικής Βαρελλά», περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 19, σελ. 23-26.

Μια ιστορία με πειρατές: «Ο Μηνάς ο Ρέμπελος» του Κωστή Μπαστιά (28.9k) Στο άρθρο προσεγγίζεται ένα περιπετειώδες, «ξεχασμένο» νεοελληνικό μυθιστόρημα, με ήρωες «πειρατές». Γιατί οι περιπέτειες πάντα συναρπάζουν και γοητεύουν. Δημοσιευμένο στο περιοδικό Συριανά γράμματα, τχ. 39, Ιούλιος 1997, σελ. 131-137.

ΔΩΔΕΚΑ (12) ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ «ΤΑΞΙΔΙΑ» ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΕΝΑ (1) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ…

Σχολιάστε

ΔΩΔΕΚΑ (12) ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ «ΤΑΞΙΔΙΑ»
ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΕΝΑ (1) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ…
Ελένη Α. Ηλία
Όταν προσεγγίζουμε κάποιο λογοτεχνικό βιβλίο με παιδιά, ανεξάρτητα από την πρόθεση του βιβλίου να απευθυνθεί κυρίως ή αποκλειστικά σε αυτά, έχουμε δύο βασικές επιλογές. Η πρώτη είναι να μιλήσουμε εμείς για το βιβλίο, να αναφερθούμε στο πώς και το γιατί γράφτηκε, απαντώντας σε πιθανές απορίες που γεννήθηκαν κατά την ανάγνωσή του ή επιδιώκοντας τα παιδιά να ενδιαφερθούν να διαβάσουν στο μέλλον το βιβλίο αυτό, καθώς και άλλα βιβλία.
Η δεύτερη επιλογή είναι να δώσουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να αναφερθούν εκείνα με διάφορους τρόπους στο λογοτεχνικό βιβλίο. Αυτό το τελευταίο επιδιώκω σταθερά και συνειδητά και εγώ ως εκπαιδευτικός, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα αναφορικά με λογοτεχνικά κείμενα. Εμψυχωτικές, εκπαιδευτικές διαδικασίες που αποσκοπούν στην προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων από τα παιδιά, αναπτύσσονται ωστόσο όχι μόνον από εκπαιδευτικούς αλλά και από συγγραφείς. Οι τελευταίοι με χαρά αποδέχονται προσκλήσεις σχολείων, βιβλιοθηκών, βιβλιοπωλείων κ.λπ., προκειμένου με έμπνευση και καλή διάθεση να συμβάλουν στην αλληλεπίδραση των μαθητών με το έργο τους.
Εδώ παραθέτω επιγραμματικά δώδεκα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που έχω σχεδιάσει και υλοποιήσει είτε με τους δικούς μου μαθητές είτε με τα παιδιά που επισκέπτομαι στο σχολείο τους ή σε κάποια βιβλιοθήκη. Τα δώδεκα αυτά προγράμματα έχουν την ιδιαιτερότητα ότι είναι εμπνευσμένα από το ίδιο λογοτεχνικό βιβλίο. Πρόκειται για το βιβλίο μου με τίτλο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», εικ.: Λήδα Βαρβαρούση, εκδ. Ηριδανός, 2012. Στο σημείο αυτό παρατίθενται μερικά στοιχεία για το συγκεκριμένο βιβλίο, που συνιστά το επίκεντρο των παρακάτω εκπαιδευτικών προγραμμάτων:

Κάθε φορά που κάποιος διαβάζει ένα πολύ ωραίο βιβλίο, που το απολαμβάνει πολύ, είναι σαν να το ξαναγράφει. Ο συγγραφέας είναι δημιουργός όμως κι ο αναγνώστης είναι συνδημιουργός. Όταν αγαπήσεις ένα βιβλίο που έχεις διαβάσει, το νιώθεις δικό σου. Τα βιβλία δεν ανήκουν μόνο στους συγγραφείς τους, ανήκουν και στους αναγνώστες τους. Όταν ένα βιβλίο μου αρέσει πολύ και το θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό, φροντίζω να μιλάω για αυτό, να μοιράζομαι τις αναγνωστικές εντυπώσεις και εμπειρίες μου με τους άλλους. Έτσι οι ιδιότητες του αναγνώστη και του συγγραφέα συνυπάρχουν. Με το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» αναφέρομαι στο αγαπημένο μου βιβλίο, το έργο του Εξυπερύ, «Ο Μικρός Πρίγκιπας». Το Κοριτσάκι, η βασική ηρωίδα του βιβλίου, αναλαμβάνει να με συστήσει στους υπόλοιπους αναγνώστες που επίσης αγάπησαν τον ήρωα του Γάλλου συγγραφέα.

Κάθε άνθρωπος που αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο, αυτό που επιθυμεί κυρίως, είναι να κάνει καλύτερο τον εαυτό του και να συμβάλει με τις δικές του δυνάμεις να γίνει καλύτερος ο κόσμος. Με το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», ήθελα να πω στους ανθρώπους τη γνώμη μου για το ποιος είναι ο Μικρός Πρίγκιπας, γιατί ελπίζω ότι οι άνθρωποι που θα τον ανακαλύψουν, θα γίνουν πραγματικά καλύτεροι και θα φροντίσουν περισσότερο να καλυτερέψουν τον κόσμο. Στην ερώτηση αν γνωρίζουμε πραγματικά τον Μικρό Πρίγκιπα, θα απαντούσα «μάλλον όχι». Μένουμε στη φιγούρα του, δηλαδή στη μορφή του και στο μύθο του. Ότι ξεκίνησε από τον πλανήτη του, αφήνοντας πίσω το τριαντάφυλλό του, και ταξιδεύοντας στο σύμπαν, κατέληξε στη γη, για να γνωρίσει φίλους. Επέστρεψε όμως στον πλανήτη του με έναν τρόπο οδυνηρό, αφού κατάλαβε ότι δεν έπρεπε να είχε εγκαταλείψει το τριαντάφυλλο. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε την ταυτότητα του Μικρού Πρίγκιπα. Και ο λόγος που χρειάζεται να μάθουμε την ταυτότητά του, είναι για να τον ανακαλύψουμε κι εμείς. Όπως τον συνάντησε ο Εξυπερύ, μπορούμε κι εμείς να τον συναντήσουμε. Γιατί ο Μικρός Πρίγκιπας κάτι συμβολίζει και αυτό που συμβολίζει, είναι κάτι δικό μας, προσωπικό, είναι ο πυρήνας του εαυτού μας.

Η φράση του Εξυπερύ, «Κατάγομαι από την παιδική μου ηλικία», αποδίδει θαυμάσια μια μεγάλη αλήθεια. Ότι η παιδική μας ηλικία είναι καθοριστική για ολόκληρη τη ζωή μας, για την προσωπικότητα που θα διαμορφώσουμε. Δεν είναι κάτι που περνάει και φεύγει. Είναι κάτι που μένει και μας χαρακτηρίζει. Το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» το έγραψα επειδή αγαπώ την παιδική ηλικία και έχω συνειδητοποιήσει τη σπουδαιότητά της. Απευθύνεται σε εκείνους από τους ενηλίκους, που θέλουν και προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανό το παιδί μέσα τους.

Ένα βιβλίο μπορεί να ξεκινήσει με πολλούς τρόπους. Από ένα ερέθισμα που θα δώσει στο συγγραφέα του η πραγματικότητα, από την «παραγγελία» που θα του δώσει ένας εκδότης, από το θέμα ενός λογοτεχνικού διαγωνισμού, από την ανάγκη να πει στους άλλους κάτι που για εκείνον είναι σημαντικό ή ακόμη κι από την επιθυμία των άλλων να μάθουν τι έχει να τους πει ο συγγραφέας. Εδώ και καιρό αναρωτιέμαι όλο και συχνότερα τι να έχουν απογίνει οι ήρωες του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» από τη στιγμή που τελείωσα την εξιστόρησή μου. Φαντάζομαι την εξέλιξή τους, έχω γι’ αυτούς όνειρα και προσδοκίες, κάποτε γίνομαι απαισιόδοξη και κάποτε πιο αισιόδοξη για την τύχη τους. Όταν θα νιώσω πια βέβαιη ότι έχω την απάντηση για τη μετέπειτα ζωή τους, θα την μοιραστώ μέσα από ένα επόμενο βιβλίο μου.

Είναι τα συγκεκριμένα προγράμματα που ακολουθούν, το αποτέλεσμα της προσπάθειάς μου να ισορροπήσω ανάμεσα στην εκπαιδευτικό και τη συγγραφέα. Η διπλή ιδιότητά μου αξιοποιείται, προκειμένου να προκύψει το αρτιότερο παιδαγωγικό αποτέλεσμα. Η τεράστια δυνατότητα των λογοτεχνικών κειμένων να διαπαιδαγωγούν, συνδυάζεται με τη χρήση των σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που εξασφαλίζουν την αυτενέργεια και τη δημιουργική έκφραση της προσωπικής ανταπόκρισης στα κείμενο των παιδιών-αναγνωστών. Αυτό που διερευνάται και αναδεικνύεται με τα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, είναι η προσωπική σχέση που το κάθε ένα παιδί ξεχωριστά αλλά και όλα μαζί, αναπτύσσουν με το λογοτεχνικό βιβλίο, η συμβολή αυτού του βιβλίου στην αυτογνωσία τους και στη μεταξύ τους επικοινωνία στη σχολική τάξη ή, αν προτιμάτε, γενικότερα στην ομάδα ανάγνωσης.
Επειδή λοιπόν τελική επιδίωξη για τα εκπαιδευτικά προγράμματα που σχετίζονται με τα λογοτεχνικά κείμενα, είναι όλοι οι μαθητές αφενός να αναφέρονται στον εαυτό τους, βαδίζοντας προς την αυτογνωσία τους και αφετέρου να συνομιλούν μεταξύ τους, να επικοινωνούν ουσιαστικά, με ερέθισμα και επίκεντρο τα συγκεκριμένα λογοτεχνήματα, ομολογώ πως αισθάνομαι εξαιρετικά τυχερή για τη δυνατότητα εφαρμογής προγραμμάτων μεγάλης διάρκειας. Συγκεκριμένα, ο χρόνος που έχω στη διάθεσή μου για τους δικούς μου μαθητές είναι πολύ περισσότερος, οπότε τα αντίστοιχα προγράμματα έχουν διάρκεια αρκετών εβδομάδων. Τα δε προγράμματα που προορίζονται για τα υπόλοιπα παιδιά, ολοκληρώνονται συνήθως σε μία μόνο συνάντηση.
Με την συγκέντρωση εδώ των δώδεκα διαφορετικών προγραμμάτων για ένα μόνο βιβλίο, επιδιώκω επίσης να γίνει φανερό ότι τα λογοτεχνικά κείμενα είναι ανεξάντλητα, αστείρευτες πηγές φαντασίας για συγγραφείς, εκπαιδευτικούς αλλά και αναγνώστες.
Μεταξύ δε των συγκεκριμένων προγραμμάτων, ορισμένα μπορούν να εφαρμοστούν για κάθε λογοτεχνικό βιβλίο. Κάποια, αντίθετα, συνιστούν παραδείγματα της μοναδικότητας που μπορεί να χαρακτηρίζει ένα πρόγραμμα , εφόσον το κάθε πρόγραμμα συνιστά την απόλυτη έκφραση της προσωπικότητας και των ιδιαιτεροτήτων όσων με οποιοδήποτε τρόπο εμπλέκονται σε αυτό.
Ακολουθούν οι τίτλοι των δώδεκα εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τα οποία παρουσιάζονται αναλυτικά στο ιστολόγιο της ομάδας μας Δημιουργικοί Εκπαιδευτικοί του Π.Σ.Δ.: https://blogs.sch.gr/groups/eisk/

1. Όταν οι ΜΙΚΡΟΙ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ μεγαλώσουν…

2. Μια οικογένεια για το Κοριτσάκι

3. Αναγνώστες και Φίλοι (1 και 2)

4. Το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συναρπαστικό!…

5. Όλη η τάξη μια παρέα… και οι «άλλοι» στην παρέα!

6. «γύρω-γύρω όλοι»

7. «Τι θα κάνεις εις τους κήπους ;»
(Α. Ιστορίες για ζωγραφιές και Β. Οι απίθανες ιστορίες μας…)

8. Αναγνώσεις με … χρώμα!

9. Το ΠΑΖΛ του ΚΗΠΟΥ

10. Όταν μια ζωγραφιά εμπνέει…

11. Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε!

12. Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους «δρόμους της προσφυγιάς»

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ Ή ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ;
Όπως και αν τα αποκαλέσουμε, μας έκαναν σοφότερους για:

1. Τον εαυτό μας:
(Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
«Όταν οι Μικροί Πρίγκιπες μεγαλώσουν…»)

2. Την οικογένεια:
(Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
«Μια οικογένεια για το Κοριτσάκι με τα σπίρτα»)

3. Τον κοινωνικό μας περίγυρο:
(Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
«Γύρω-γύρω όλοι»)

Πώς τα σχεδιάσαμε και τα υλοποιήσαμε ;

α) Με εναρκτήριο ερέθισμα τα λογοτεχνικά κείμενα

β) Με στόχο: την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη,
την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης,
την αισθητική ανάπτυξη,
τη γλωσσική ανάπτυξη,
την καλλιέργεια της ικανότητας της ακρόασης και τη βελτίωση της επικοινωνίας,
την εξοικείωση με το λογοτεχνικό φαινόμενο,
τη συνειδητοποίηση της δημιουργικής διάστασης της ανθρώπινης φύσης, μέσα από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες όπου κυρίαρχος αναδεικνύεται ο ρόλος της φαντασίας.

γ) Με κύρια δραστηριότητα τη δημιουργία από τους μαθητές μας
(ομαδικών ή ατομικών) πρωτότυπων αφηγηματικών ιστοριών

δ) Με την καταγραφή των παιδικών αφηγήσεων και
το σχολιασμό τους από τους συμμαθητές.

ε) Με την πολύπλευρη ανάδειξη και αξιοποίηση
των παιδικών ιστοριών
(Ανοιχτές Θεατρικές Παραστάσεις και Δημοσιεύσεις)

Αναλυτική παρουσίαση των τριών προγραμμάτων στο ιστολόγιο της ομάδας μας Δημιουργικοί Εκπαιδευτικοί: blogs.sch.gr/eisk

Ε Ρ Γ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α (Βιβλία – Άρθρα): Α. Λογοτεχνικά Έργα – Β. Λογοτεχνικές Προσεγγίσεις – Γ. Διδασκαλία της Λογοτεχνίας – Δ. Διδακτική της Γλώσσας – Ε. Περί Παιδείας και Εκπαίδευσης

Σχολιάστε

https://blogs.sch.gr/groups/eisk/ (Στο ιστολόγιο και στα αρχεία της ομάδας μας Δημιουργικοί Εκπαιδευτικοί αναζητήστε όλα τα εφαρμοσμένα στη σχολική τάξη Εκπαιδευτικά Προγράμματά μας)

Ε Ρ Γ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Α. Λογοτεχνικά Έργα

ISBN: 978 – 960 – 335 – 272 – 3

Σημείωση: Τα στοιχεία των δημοσιεύσεων που ακολουθούν, παρουσιάζονται σε όλες τις ενότητες με την ίδια σειρά: ατομικά βιβλία, συμμετοχές σε συλλογικούς τόμους, περιοδικά. Αναφέρονται σε έργα δημιουργών: α) της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ( Άγρα Τ., Αλεξίου Ε., Βενέζη Η., Βικέλα Δ., Δημοτικό Τραγούδι, Δέλτα Π., Ελύτη Ο., Εφταλιώτη Α., Καβάφη Κ. Π., Καζαντζάκη Ν., Καμπούρογλου Δ., Καραγάτση Μ., Καρυωτάκη Κ., Κόντογλου Φ., Μπαστιά Κ., Μπούμη-Παπά Ρ., Μυριβήλη Σ., Πάλλη Α., Παναγιωτόπουλου Ι. Μ., Παπαντωνίου Ζ., Ποταμιάνου Θ., Ρίτσου Γ., Σαραντάρη Γ., Σολωμού Δ., Τανταλίδη Η. κ. ά. ), β) της Ξένης Λογοτεχνίας ( Άντερσεν, Βέλθουις, Εξυπερύ, Λάγκερλεφ, Λεπρένς Ντε Μπομόν, Μπαχ Ρ., Ροντάρι κ.ά.) και γ) της Σύγχρονης Ελληνικής Λογοτεχνίας.

Μεγάλο μέρος των λογοτεχνικών έργων που προσεγγίζουμε (ενότητα Β), καθώς και το σύνολο των έργων που αναφέρονται στις δημοσιεύσεις περί λογοτεχνικής διδασκαλίας (της ενότητας Γ), είτε περιλαμβάνονται στη Νεοελληνική είτε στη Σύγχρονη Ελληνική είτε στην Ξένη Λογοτεχνία, εντάσσονται στην κατηγορία της Παιδικής Λογοτεχνίας, αποκλειστικά υπό την έννοια ότι τα κρίνουμε κατάλληλα και για τα παιδιά.

Β. Λογοτεχνικές Προσεγγίσεις (Δοκίμια) και Παρουσιάσεις Λογοτεχνικών Έργων

ISBN: 960 – 203 – 440 – 8

ISBN 960-8041-01-5

σσ. 157 – 165.

ISBN 960-398-132-X

σσ. 304 – 312.

ISBN 978-960-6786-03-7

σσ. 149 – 157.

ISBN 978-960-6786-01-3

σσ. 97 – 102.

Διαδρομές στην Παιδική Λογοτεχνία, επιμ. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης;, Μαρία Κουρκουμέλη, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 2017, ISBN: 978-618-01-1945-9.

Τίτλος άρθρου μου: «Παιδική λογοτεχνία και Διαδρομές, σύντροφοι αχώριστοι, σσ. 49-51.

ISBN 978-960-89819

σσ. 91 – 98.

σσ. 43 -80.

σσ. 771 – 775.

σσ. 3805 – 3810.

σσ. 4510 – 4520.

σσ. 4782 – 4788.

σσ. 5569 – 5591.

σσ. 16 – 26.

σσ. 10 – 18.

σσ. 131 – 137.

σσ. 126 – 146.

σσ. 261 – 266.

σσ. 85 – 90.

σσ. 328 – 334.

«Ηδονών ήδιον έπαινος». Θεωρήσεις της Παιδικής-Εφηβικής Λογοτεχνίας. Τιμητικός τόμος για τον Καθηγητή Β. Δ. Αναγνωστόπουλο, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, Ελένη Κονταξή, Ευγενία Σηφάκη, εκδόσεις Τζιόλα, 2018, ISBN: 978-960-418-822-2.

Τίτλος άρθρου Ελένης Ηλία: «Β.Δ. Αναγνωστόλουλος. Ο χρονογράφος των Διαδρομών», σσ. 17-24.

σσ. 91 – 94.

σσ. 230 – 233.

σσ. 84 – 95.

σσ. 58 – 60.

σσ. 27 – 31.

σσ. 13 – 20.

τχ. 40, σσ. 20 – 25.

σσ. 26 – 29.

σσ. 25 – 28.

τχ. 29, σσ. 25 – 28.

τχ. 15, σσ. 21 – 26.

σσ. 25 – 29.

τχ. 39, σσ. 20 – 25.

σσ. 26 – 30.

τχ. 33, σσ. 19 – 22.

σσ. 23 – 26.

τχ. 8, σσ. 24 – 25 / τχ. 9, σσ. 25 – 26 / τχ. 10, σσ. 23 – 24 / τχ. 11, σσ. 24 – 26 / τχ. 12, σσ. 24 – 25 / τχ. 13, σσ. 24 – 26 / τχ. 20, σσ. 29 – 30 / τχ. 27, σσ. 23 – 28 / τχ. 14, σσ. 29 – 31 / τχ. 16, σσ. 21 – 23 / τχ. 17, σσ. 23 – 25 / τχ. 18, σσ. 26 – 27 / τχ. 21, σσ. 28 – 30.

«Παιδική Λογοτεχνική Βιλιοθήκη», τχ. 35, σσ. 4 – 5 / τχ. 36, σσ. 4 – 5 / τχ. 37, σσ. 6 – 7 / τχ. 38, σσ. 8 – 9 / τχ. 40, σσ. 6 – 7 / τχ. 41, σ. 6 – 7.

Ελένης Α. Ηλία, «Τρία παιδικά βιβλία της τελευταίας δεκαετίας με ήρωες ζώα», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 15, Μάιος – Ιούνιος 2000, σσ. 18 -20.

Η εισήγηση δημοσιεύτηκε στον τόμο «Ημερίδες για τους Ηλία Βενέζη, Άγγελο Τερζάκη, Στράτη Μυριβήλη», επιμ. Γιολάντα Πατεράκη, εκδ. Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών, Αθήνα, 2009, σσ. 12-17.

Γ. Διδασκαλία της Λογοτεχνίας και Παιδικές Αναγνώσεις

ISBN 978-960-87709-5-9

(Εισαγωγή σσ. 9-12 και Επιμέλεια)

ISBN: 960 – 88684 – 1 – 6

ISBN: 960 – 88684 – 0 – 8

ISBN: 978 – 960 – 88684 – 4 – 1

Ο ρόλος της λογοτεχνίας στη διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης στη σχολική τάξη. Προτάσεις και παραδείγματα. Εισήγηση στο 5ο διεθνές επιστημονικό συνέδριο του ΙΑΚΕ, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, 5-7 Απριλίου 2019. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου, Η διεπιστημονικότητα ως γνωστική, εκπαιδευτική και κοινωνική πρόκληση. https://iake.weebly.com/praktika2019.html, επιμ. Πανταζής Σπ. Χ. κ. ά., ISBN: 978-618-84507-2-1, σσ. 541-548.

«Η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων με ερέθισμα/επίκεντρο λογοτεχνικά κείμενα. Εφαρμογές στο Νηπιαγωγείο» Πρακτικά 3ου Συνέδριου ΙΑΚΕ, Ηράκλειο, 5-7 Μαϊου 2017 http://iake.weebly.com/praktika2017.html

ISBN : 978-618-83501-1-3 τόμος Β΄ , σελ. 88.

«Προϋποθέσεις και προτάσεις για τη θετική ανταπόκριση των νηπίων στη διδασκαλία της λογοτεχνίας, με αναφορές σε εφαρμοσμένα εκπαιδευτικά προγράμματα».

2o πανελλήνιο συνέδριο «Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα: Θεωρία και πράξη. Αναζητώντας το ελκυστικό και αποτελεσματικό σχολείο», 19-21 Μαϊου 2017.

http://www.ekedisy.gr/praktika-2ou-paneliniou-synedriou

ISBN: 978-618-83517-0-7 , Έτος έκδοσης: 2017, α΄ τόμος , σελ. 443-451.

Ηλία Ελένη, Εκπαιδευτικός Π.Ε.60, Dr. Ε.Κ.Π.Α.

Στο http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_05_Synedrio_Neos_Paidagogos_2018.pdf

(Τόμος πρακτικών του 5^ου Συνεδρίου του Νέου Παιδαγωγού, 28 και 29 Απριλίου 2018, Ίδρυμα Ευγενίδου, [Επιμελητής, Γούσιας Φώτιος], σελ. 3428-3433).

ISBN: 978-618-82301-4-9

«Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους δρόμους της προσφυγιάς»

Πρακτικά του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, Λάρισα, 13-15 Οκτωβρίου 2017, ISBN: 978-618-82197-6-2, τόμος Α΄ , σελ. 697-702.

«Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα»

Πρακτικά του 4ου Συνεδρίου: «Νέος Παιδαγωγός» Αθήνα, 1 και 2 Απριλίου 2017

Μορφή: e-Book/pdf, Εκδότης: Νέος Παιδαγωγός, Επιμέλεια: Φ. Γούσιας

Τόπος (1ης) έκδοσης: ΑΘΗΝΑ , Έτος (1ης) έκδοσης: 2017

Δικτυακή διεύθυνση ανάρτησης τόμου (link): http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_04_Synedrio_Neos_Paidagogos_2017.pdf

ISBN: 978-618-82301-2-5 Ε ́ ΜΕΡΟΣ, ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ, Σελ. 3433

» Όταν οι Μικροί Πρίγκιπες μεγαλώσουν… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «

Πρακτικά του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου, με Διεθνή Συμμετοχή, για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, ( Λάρισα 21-23 Οκτωβρίου 2016)

https://drive.google.com/drive/folders/0B4G1roJgkqZ0WmRoSktUbDk4c2c ,

ISSN : 2529-1580 , τόμος 3^ος, σελ. 524-533.

Εισήγηση στο Συνέδριο «Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας την καινοτομία, την τέχνη, τη δημιουργικότητα», που πραγματοποιήθηκε στις 20-22 Απριλίου 2018, στη Σχολή Μωραϊτη. Τίτλος: «Όταν το λογοτεχνικό πρότυπο ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα…» https://www.dropbox.com/…/3%CE%BF%20%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%A…
τομ. Α’ Πρακτικών, επιμ. Γιώτα Παπαδημητρίου, Χριστόφορος Κωσταρής, Αθήνα, 2018, σελ. 529-534, ISBN Α΄ τόμου: 978-618-83517-5-2 και ISBN SET: 978-618-83517-4-5.

ISBN 960-328-205-7

σσ. 81 – 104.

ISBN 960-406-834-2

σσ. 331 – 336.

σσ. 5221 – 5230.

σσ. 19 -38.

σσ. 167 – 178.

σσ. 20 – 26.

σσ. 20 – 32.

σσ. 18 – 32.

σσ. 24 – 34.

σσ. 8 – 16.

τχ. 7, σσ. 22 – 24.

σσ. 12 – 13.

σσ. 5 – 6.

Λαμπηδόνα, τχ. 23, σσ. 26 – 30 / τχ. 24, σσ. 23 – 30 / τχ. 25, σσ. 23 – 29 / τχ. 26, σσ. 24 – 28.

τχ. 32, σσ. 22 – 28.

σσ. 8 – 9.

«Μύθοι και παραμύθια από τον “ωκεανό της φαντασίας”», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 41, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004, σσ. 28-32.

«Παρέα με τους Ήρωες των Βιβλίων: Λογοτεχνικές προσεγγίσεις στο Νηπιαγωγείο», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 27, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 20-22.

«Μαγικές Εικόνες. Μια εφαρμοσμένη πρόταση για τη διδασκαλία της ποίησης σε μικρά παιδιά», Εκπαιδευτική Κοινότητα, τχ. 61, Φεβρουάριος-Απρίλιος 2002, σσ. 21-23.

«Με τα γυαλιά της φαντασίας και το μαγικό εισιτήριο. Παιδικές λογοτεχνικές αναγνώσεις» Μέρος Α΄, Παράθυρο στη εκπαίδευση του παιδιού, τχ. 15, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 191-193.

«Με τα γυαλιά της φαντασίας και το μαγικό εισιτήριο. Παιδικές Λογοτεχνικές Αναγνώσεις» Μέρος Β΄, Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τχ. 16, Ιούλος-Αύγουστος 2002, σσ. 45-47.

Δ. Διδακτική της Γλώσσας

ISBN 960-442-241-3, σσ. 307 – 317.

ISBN: 978-960-86845-1-5

«Κίνητρα και Απόπειρες Γραφής στο Νηπιαγωγείο στο πλαίσιο της διδασκαλίας του παραμυθιού Η Πεντάμορφη και το Τέρας», Ελένη Α. Ηλία.

Τα «θεμέλια» της Δημιουργικής Γραφής. Δημιουργικές
αφηγήσεις νηπίων, με ερέθισμα λογοτεχνικά κείµενα. ΠΡΑΚΤΙΚΑ 3ΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ»
ΚΕΡΚΥΡΑ, 2017, ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η. ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΑΝΟΥ (ΕΠΙΜ.),

ISBN: 978-618-81047-9-2
ΕΚΔ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
«ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ»
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, σελ. 265-270.

σσ. 20 – 25.

σσ. 28 – 52.

σσ. 313 – 317.

σσ. 260- 262.

Διάλογοι νηπίων του 21ου αιώνα με παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα (Εισήγηση Ελένης Ηλία),
6ο Συνέδριο Νέου Παιδαγωγού, Αθήνα, 11 & 12 Μαΐου 2019
(εφαρμογή με link) http://users.sch.gr/…/Praktika_Synedriou_06_Synedrio_Neos_P…
Επιμέλεια τόμου: Φ. Γούσιας
ISBN: 978-618-82301-5-6
(Σελ. 93-100)

τχ. 34, σσ. 28 – 29.

τχ. 37, σσ. 19 – 25.

τχ. 31, σσ. 22 – 24.

Ε. Περί Παιδείας και Εκπαίδευσης

«Λογοτεχνία και Παιδεία», Διαδρομές, τχ. 98, Καλοκαίρι 2010, σσ. 6 – 12.

σσ. 87 – 100.

σσ. 6 – 11.

σσ. 25 – 26.

τχ. 50, σσ. 12 – 13.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Σχολιάστε

Εισηγήσεις σε διεθνή και πανελλήνια επιστημονικά συνέδρια / Δημοσιευμένα άρθρα:

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ-ΓΡΑΦΗ ΜΕ ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ (Μια εξελικτική προσέγγιση) Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 82, Καλοκαίρι 2006, σελ. 20-25.

Η Ανάγνωση – Διδασκαλία της Λογοτεχνίας ως παιχνίδι Φαντασίας και Έκφραση της Προσωπικότητας. Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 15, Φθινόπωρο 2004, σελ. 167-178.

Μαθητές και δάσκαλοι από τη λογοτεχνική ανάγνωση στη δημιουργική αναδιήγηση. Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 85, Άνοιξη 2007, σελ. 20-26.

H «ΟΛΥΜΠΙΑΚH ΠΑΙΔΕΙΑ» ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 14, Καλοκαίρι 2004, σελ. 87-100.

Ο ρόλος του σύγχρονου δασκάλου στην εξοικείωση των παιδιών με τη Λογοτεχνία Περιοδικό ΤΕΤΡΑΜΗΝΑ, τχ. 66-69, Φθινόπωρο 2002, σελ. 5221-5230.

Εφαρμοσμένα εκπαιδευτικά προγράμματα:

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ… ΜΕ ΧΡΩΜΑ!

Ελένη Α. Ηλία

Ας απευθύνουμε ο καθένας στον εαυτό του το ερώτημα «Τι είναι τα χρώματα για μένα;» Ας σκεφτούμε, με άλλα λόγια, τη σημασία, το ρόλο που έχουν τα χρώματα στη ζωή μας.

Τα παιδιά ειδικότερα, σκέφτονται με εικόνες. Και οι εικόνες έχουν απαραίτητα χρώμα. Τα χρώματα δεν έχουν ωστόσο θέση μόνο σε περιγραφές εικόνων. Τα χρώματα λειτουργούν και σαν σύμβολα. Διαθέσεις, συναισθήματα, καταστάσεις, ιδέες και αξίες συμβολίζονται με χρώματα.

Συνεπώς και όταν διαβάζουμε ένα λογοτεχνικό κείμενο, θεωρήσαμε πως δεν θα ήταν άστοχο να παροτρύνονται οι αναγνώστες του να σκέφτονται συγκεκριμένα χρώματα και στη συνέχεια να αναφέρονται στους λόγους που τα συσχετίζουν με το κείμενο αυτό. Αναζητώντας το «κυρίαρχο» χρώμα κάθε κεφαλαίου ή ενότητας, προσεγγίζουμε ουσιαστικά το λογοτεχνικό κείμενο. Και καθώς επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε τη σχέση του επιλεγμένου χρώματος με το συγκεκριμένο απόσπασμα, μοιραζόμαστε την ανταπόκρισή μας με τους υπόλοιπους αναγνώστες.

Αυτό το αναγνωστικό «παιχνίδι» είναι κατάλληλο για όλες τις ηλικίες αναγνωστών και επιφυλάσσει εκπλήξεις, όπως διαπιστώσαμε από την ακόλουθη εφαρμογή του στο πλαίσιο της παρουσίασης του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» ( συγραφέας: Ελένη Α. Ηλία, εικονογράφος: Λήδα Βαρβαρούση, εκδόσεις: Ηριδανός, 2012). Η παρουσίαση αυτή πραγματοποιήθηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ασπροπύργου, σ’ ένα ανομοιογενές κοινό, που περιλάμβανε αναγνώστες ηλικίας από έξι ετών έως ενηλίκους. Η αναγνωστική πλειοψηφία βρισκόταν στη μέση σχολική ηλικία. Το συγκεκριμένο ακροατήριο αντιστοιχεί πάντως κατά το μεγαλύτερο μέρος του στο αναγνωστικό κοινό «από δέκα ετών έως το τέλος του βίου», για το οποίο θεωρείται πρόσφορο το βιβλίο.

Κατά την παρουσίαση διαβάστηκαν από τη συγγραφέα έξι από τα δεκαέξι συνολικά κεφάλαια του βιβλίου, ολόκληρα ή σε επιμέρους ενότητες. Για το καθένα από αυτά όλοι οι ακροατές, ανεξαρτήτου ηλικίας, αναφέρθηκαν στο κυρίαρχο χρώμα κατά την άποψή τους.

Τα διάφορα χρώματα που προτάθηκαν από τους αναγνώστες συχνά συσχετίστηκαν με την περιγραφή συγκεκριμένων εικόνων, όπως αυτές του δειλινού ή του κήπου, οπότε κυρίαρχα χρώματα αναδείχτηκαν το πορτοκαλί ή το κόκκινο και το καφέ, το πράσινο, η πολυχρωμία κ.λπ., αντίστοιχα. Άλλοτε όμως τα κυρίαρχα χρώματα που προτάθηκαν, συσχετίστηκαν με τα συναισθήματα των προσώπων του έργου. Έτσι, για παράδειγμα, το μαύρο και το γκρίζο επιλέχθηκαν από αρκετούς αναγνώστες ως τα κυρίαρχα χρώματα, επειδή θεωρήθηκε ότι αποδίδουν τον πόνο που νιώθει το Κοριτσάκι για την καταστροφή του κήπου. Παρομοίως, το χρυσαφί αναφέρθηκε ως κυρίαρχο χρώμα, για να αποδοθεί ο «θησαυρός» που είχε το Κοριτσάκι στην καρδιά του, που δεν ήταν άλλος από την αγάπη του για τον κήπο.

Σε κάποια περίπτωση μάλιστα ο αναγνώστης επέλεξε να δώσει στα κυρίαρχα χρώματα γεύση και οσμή, κάνοντας λόγο για «γκρι σάπιο» ή «μαύρο μουχλιασμένο», οπότε τα χρώματα γίνονται αισθητά ακόμη και για ανθρώπους που στερούνται την όραση.

Για το τελευταίο κεφάλαιο που αναγνώστηκε, την «Αποκάλυψη» του τρίτου μέρους του βιβλίου, δεν ζητήθηκε απλώς το κυρίαρχο χρώμα αλλά το ζωγράφισμα ενός σκίτσου με το χρώμα αυτό, που να αναπαριστά την εξέλιξη της ιστορίας σύμφωνα με τον κάθε αναγνώστη. Σε κάποιες από τις ζωγραφιές διακρίνουμε το Κοριτσάκι ξανά ευτυχισμένο μέσα στον αναγεννημένο κήπο.

Σε άλλες ζωγραφιές το Κοριτσάκι εμφανίζεται να βρίσκει την ευτυχία, ακολουθώντας τους γλάρους «στους δρόμους της θάλασσας».

Τέλος, σε κάποια ζωγραφιά το Κοριτσάκι οδηγείται στον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα, όπου στο τριαντάφυλλο εκείνου βρίσκει παρηγοριά για τον κατεστραμμένο κήπο.

Για τους αναγνώστες του Μικρού Πρίγκιπα: Το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συναρπαστικό!…

Για τους αναγνώστες του Μικρού Πρίγκιπα: Το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συναρπαστικό!…

Από την Ελένη Α. Ηλία,

Δρ. Λογοτεχνίας

Εισαγωγή

Η απόλαυση του κειμένου είναι αποτέλεσμα της διάθεσης του αναγνώστη να παίξει, να συμμετέχει στο αναγνωστικό παιχνίδι που έχει σχεδιάσει ο συγγραφέας. Κάθε αναγνώστης παίζει ασφαλώς αυτό το παιχνίδι με τον δικό του ιδιαίτερο, μοναδικό τρόπο, εφόσον κάθε άνθρωπος είναι ιδιαίτερος και μοναδικός.

Βασικοί Στόχοι προτεινόμενης δραστηριότητας

1) Η βίωση της δημιουργικότητας που χαρακτηρίζει τη λογοτεχνική ανάγνωση.

2) Η αυτογνωσία όπου οδηγείται ο αναγνώστης, η συνειδητοποίηση των στοιχείων της προσωπικότητάς του που τον καθιστούν ξεχωριστό.

Ηλικίες που απευθύνεται η προτεινόμενη δραστηριότητα: Αναγνώστες 10-15 ετών.

Αριθμός ατόμων που απαιτούνται για την ανάπτυξη της δραστηριότητας:

Η δραστηριότητα μπορεί να αναπτυχθεί:

α) σε μικρή ή μεγάλη ομάδα (π.χ. σχολική τάξη, ομάδα ανάγνωσης κ.λπ.)

β) σε ζευγάρι

γ) με έναν μόνο αναγνώστη.

Απλώς σε κάθε περίπτωση απαιτούνται ορισμένες διαφοροποιήσεις.

Άλλες προϋποθέσεις: Όλοι οι αναγνώστες που θα συμμετέχουν στην προτεινόμενη δραστηριότητα να μην γνωρίζουν εκ των προτέρων το περιεχόμενο του βιβλίου αναφορικά με το οποίο αναπτύσσεται η δραστηριότητα αυτή.

Βασική παραδοχή

Όταν η συνέχεια της λογοτεχνικής ιστορίας που διαβάζουμε, είναι διαφορετική από αυτήν που περιμένουμε, προκύπτει η αναγνωστική έκπληξη για την απρόσμενη εξέλιξη, που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Γίνεται φανερό πως όσο απέχει κάθε αναγνωστική αφηγηματική εκδοχή που εκφράζεται κατά τη διάρκεια της προτεινόμενης δραστηριότητας από την εκδοχή που είναι καταγεγραμμένη στο κείμενο, τόσο αυξάνεται το αναγνωστικό ενδιαφέρον για την εξέλιξη του έργου. Πρόκειται δηλαδή για αυτό που στις λογοτεχνικές προσεγγίσεις αναφέρεται ως διάψευση, ματαίωση των προσδοκιών οι οποίες διαμορφώνονται από τον αναγνώστη αναφορικά με την έκβαση της αφηγηματικής υπόθεσης, με βάση τις ενδείξεις που παρέχει το κείμενο.

Μεθόδευση

α) Στην περίπτωση της ομάδας διαβάζει δυνατά το κείμενο κάποιος από τα μέλη, κατά προτίμηση διαφορετικός σε κάθε κεφάλαιο. Σε ένα συγκεκριμένο σημείο, η ανάγνωση διακόπτεται ξαφνικά και όποιος από τους ακροατές επιλέγεται από τον αναγνώστη, μεταβάλλεται σε αφηγητή, που συνεχίζει την ιστορία από το σημείο που έχει διακοπεί, όπως ο ίδιος επιθυμεί. Όταν ολοκληρώσει την αφήγησή του, συνεχίζεται η ανάγνωση του κεφαλαίου από το βιβλίο, κατά την οποία διαπιστώνονται οι ομοιότητες και οι διαφορές με την αφήγηση που προηγήθηκε.

Η επιλογή του αφηγητή από τον αναγνώστη μπορεί να γίνει πετώντας μια μπάλα, κυλώντας ή επιδίδοντας ένα συμβολικό για το κεφάλαιο αντικείμενο κ. ο. κ. Το αντικείμενο ή η μπάλα επιστρέφεται από το μέλος της ομάδας όταν ολοκληρώνει την αφήγησή του, ώστε να δηλώσει ότι μπορεί να συνεχιστεί η ανάγνωση του κειμένου.

β) Στην περίπτωση του ζευγαριού, τα δύο πρόσωπα εναλλάσσονται στους ρόλους του αναγνώστη και του αφηγητή στα διαδοχικά κεφάλαια. Όταν ο πρώτος σταματά ξαφνικά την ανάγνωση από το βιβλίο, ο άλλος ξεκινά την αφήγησή του από το σημείο αυτό.

γ) Στην περίπτωση που κάποιος διαβάζει το κείμενο μόνος του, προκειμένου να παίξει στη δραστηριότητα, θα έχει σημειώσει από πριν στο βιβλίο το υποδεικνυόμενο σημείο που πρέπει να σταματήσει σε κάθε κεφάλαιο. Όταν φτάσει στο σημείο αυτό, θα κλείσει το βιβλίο και θα γράψει τη συνέχεια της ιστορίας. Όταν ολοκληρώσει, θα συνεχίσει την ανάγνωση, προκειμένου να συγκρίνει κατά πόσο η αφηγηματική εκδοχή του προσεγγίζει αυτή του κειμένου.

Πλαίσιο ανάπτυξης της δραστηριότητας

Το λογοτεχνικό έργο που χρησιμοποιούμε εδώ (ως παράδειγμα) για την ανάπτυξη της προτεινόμενης δραστηριότητας είναι το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» (συγγραφέας: Ελένη Α. Ηλία, εικονογράφος: Λήδα Βαρβαρούση, εκδότης: Ηριδανός, ISBN: 978-960-335-272-3, χρονολογία έκδοσης: 2012).

Ακριβώς δε επειδή αυτό το σύγχρονο βιβλίο αναφέρεται στο διαχρονικό έργο του Εξυπερύ «Ο Μικρός Πρίγκιπας» (σε μετάφραση Στρατή Τσίρκα, εκδ. Ηριδανός) απευθυνόμαστε σε αυτό μας το άρθρο ειδικότερα στους αναγνώστες του διάσημου, παγκοσμίως καταξιωμένου αυτού έργου, θεωρούμε δεδομένη για τη συμμετοχή στην προτεινόμενη δραστηριότητα τη γνώση του κειμένου του Εξυπερύ.

Σημείωση: Το πλέον σημαντικό για την επιτυχία της προτεινόμενης δραστηριότητας, είναι η επιλογή του σημείου που διακόπτεται η αφήγηση σε κάθε κεφάλαιο.

Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε ενδεικτικά ένα σημείο ανά κεφάλαιο του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», όπου θα μπορούσε να διακοπεί η ανάγνωση, προκειμένου να δοθεί ο λόγος στο πρόσωπο που αναλαμβάνει να αφηγηθεί τη συνέχεια. Η επιλογή των σημείων έγινε ασφαλώς με στόχο οι αφηγήσεις που θα προκύψουν να αποκλίνουν σημαντικά από το παραπάνω λογοτεχνικό κείμενο.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Κεφ. Φτάνοντας στην «έρημο»:

΄Εχω φτάσει σε τούτη την παραλία, ελπίζοντας… (σ. 11)

Κεφ. Υπόσχεση:

Περπάτησα ξελαφρωμένη, αργά, σχεδόν τελετουργικά στο όριο της θάλασσας με την ξηρά, ακολουθώντας … (σ. 13)

Κεφ. Το δώρο του δειλινού:

…σιγά-σιγά καταλαβαίνω ότι πλησιάζει προς την παραλία. Τελικά κατορθώνω να ξεχωρίσω… (σ. 15)

Κεφ. Ο κήπος των αισθήσεων:

Χάρη στην ηχηρή και δύσκολα ορατή παρουσία των τζιτζικιών, ο κήπος μου συχνά μετατρεπόταν σε… (σ. 18)

Κεφ. Ένα αντίο σε εκκρεμότητα:

Πετάχτηκα από το κρεβάτι μου τρομερά αναστατωμένη… (σ. 21)

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Κεφ. Φόβος:

Το ηλικιωμένο ζευγάρι έβλεπε τον κήπο… (σ. 25)

Κεφ. Οι παντογνώστες:

Οι δύο παντογνώστες δεν σταμάτησαν όμως εκεί… (σ. 29)

Κεφ. Ο Ασήμαντος:

Το Κοριτσάκι άργησε να διαπιστώσει ότι ο άντρας κρυβόταν ανάμεσά στις πικροδάφνες, για να… (σ.30)

Κεφ. Η Πολυάσχολη:

Οι ελπίδες που είχε το Κοριτσάκι αναπτερώθηκαν… (σ. 34)

Κεφ. Άνθρωποι με οθόνες:

-Πρέπει να ειδοποιήσω τα τζιτζίκια να είναι πολύ προσεκτικά, σκέφτηκε το Κοριτσάκι… (σ. 35)

Κεφ. Καταναλωτές:

-Θέλεις να παίξουμε κρυφτό; Υπάρχουν καταπληκτικές κρυψώνες… (σ. 37)

Κεφ. Διάσημος:

Ο άνθρωπος σκέφτηκε για μερικά δευτερόλεπτα… (σ. 41)

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Κεφ. Η αποκάλυψη:

-Μα εγώ μόνο στον κήπο μπορώ να ζήσω, είπε το Κοριτσάκι απελπισμένο… (σ. 45)

Κεφ. Η συνάντηση:

Θέλω ν’ αποτελειώσω κάτι… (σ. 47)

Κεφ. Επιστροφή:

Αυτό που αντίκρισα μου είναι αδιανόητο… (σ. 49)

Επίλογος:

Αναλογίζομαι συχνά την Αλεπού. Ίσως να θυσιάστηκε για να… (σ. 52)

ΤΟ ΠΑΖΛ ΤΟΥ ΚΗΠΟΥ : Εκπαιδευτικό περιβαλλοντικό πρόγραμμα

ΤΟ ΠΑΖΛ ΤΟΥ ΚΗΠΟΥ: Εκπαιδευτικό Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα

Εισαγωγή

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στηρίζεται σε βασικές αρχές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όπως α) η διαθεματική προσέγγιση του περιβαλλοντικού θέματος, β) η ενεργός συμμετοχή και δημιουργική δράση των μαθητών, γ) το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία και τη ζωή κ.ο.κ. Παράλληλα δε, αξιοποιεί την παιδαγωγική δύναμη της λογοτεχνίας, που είναι αποτέλεσμα της ιδιότητάς της να προκαλεί βιώματα στον αναγνώστη. Προτείνεται να υλοποιηθεί από μαθητές των τριών τελευταίων τάξεων των Δημοτικών Σχολείων και των δύο πρώτων τάξεων των Γυμνασίων.

Το πρόγραμμα αναπτύσσεται με ερέθισμα και σημείο αναφοράς το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» (συγγρ. Ελένη Α. Ηλία, εκδ. Ηριδανός, 2012). Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει αφενός το 4^ο κεφάλαιο του πρώτου μέρους του βιβλίου, με τον τίτλο «Ο κήπος των αισθήσεων», όπου περιγράφεται ο κήπος που μεγαλώνει ένα παιδί, αποδίδονται οι τρόποι που ο κήπος επιδρά στην αισθητική, την κοινωνική και τη συναισθηματική ανάπτυξη αυτού του παιδιού. Αφετέρου περιλαμβάνει ολόκληρο το δεύτερο μέρος του βιβλίου, το οποίο αποτελείται από εφτά κεφάλαια. Εδώ αποδίδεται η σταδιακή καταστροφή του κήπου από διαφορετικούς ανθρώπινους χαρακτήρες που τον κατοικούν διαδοχικά, καθώς και οι συνέπειες που έχουν στη ζωή του παιδιού του έργου οι παρεμβάσεις τους στον κήπο.

Στόχοι του προγράμματος

Ευαισθητοποίηση σχετικά με τα καταστροφικά αποτελέσματα που έχουν οι αλόγιστες ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον.
Συσχέτιση συγκεκριμένων ανθρώπινων συνηθειών και τρόπων ζωής με καταστροφικά για το περιβάλλον αποτελέσματα.
Καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συμπεριφορών θετικών για το φυσικό περιβάλλον.
Συνειδητοποίηση των ωφελειών του φυσικού περιβάλλοντας στη σωματική, πνευματική και ψυχική υγεία.
Συνειδητοποίηση της διασύνδεσης μεταξύ των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Επαφή με τη λογοτεχνία.
Γλωσσική ανάπτυξη.
Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης.
Ανάπτυξη συνεργατικής διάθεσης και ομαδικού πνεύματος.
Ανάπτυξη της ικανότητας επικοινωνίας και ακρόασης.
Άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.

Μεθόδευση

1^ο στάδιο: Μετά την ανάγνωση του κεφαλαίου με τίτλο «Ο κήπος των αισθήσεων» είτε από τον εκπαιδευτικό είτε από τους μαθητές, οι τελευταίοι το εικονογραφούν τμηματικά. Κάθε παράγραφος αναφέρεται σε ένα διαφορετικό μέρος-στοιχείο του κήπου. Κάθε μαθητής επιλέγει να εικονογραφήσει μία διαφορετική παράγραφο. Όταν όλες οι ζωγραφιές τοποθετηθούν μαζί, συνθέτουν το παζλ του κήπου. Η τοποθέτηση γίνεται ομαδικά από τους μαθητές ύστερα ενδεχομένως από δοκιμές, με βάση την αφηγηματική περιγραφή. Με τη συμβολή της τεχνολογίας το παζλ απαθανατίζεται, καθώς στο επόμενο στάδιο θα τροποποιηθεί σημαντικά. Το 1^ο στάδιο θα μπορούσε να συνδυαστεί με δραματοποίηση. Κάθε μαθητής έχοντας μπροστά του αναρτημένο το παζλ, υποδύεται το παιδί ή τα διάφορα φυτά και αναφέρεται σε α΄ ενικό πρόσωπο στις εντυπώσεις του από τη ζωή στον κήπο. Όλες οι αφηγήσεις είτε καταγράφονται με τη συμβολή της τεχνολογίας είτε αποδίδονται στη συνέχεια με τη μορφή γραπτού κειμένου από τον ίδιο το μαθητή.

2^ο στάδιο: Διαβάζονται σε διαδοχικές συνεδρίες τα κεφάλαια του δεύτερου μέρους, κατά τον ίδιο τρόπο με αυτόν στο 1^ο στάδιο. Τα παιδιά εικονογραφούν είτε ατομικά είτε χωρισμένα σε υποομάδες το καθένα από τα κεφάλαια αυτά. Οι ζωγραφιές αντικαθιστούν σταδιακά τα κομμάτια του παζλ. Έτσι αποδίδεται εικαστικά η σταδιακή καταστροφή του κήπου από τους ανθρώπους που τον κατοικούν διαδοχικά. Κατά την ολοκλήρωση του β΄ μέρους όλα τα κομμάτια που είχαν τοποθετηθεί αρχικά στο παζλ έχουν αντικατασταθεί, αποδίδοντας την ολοσχερή καταστροφή του κήπου. Και αυτή η εικόνα του κατεστραμμένου κήπου απαθανατίζεται ώστε να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμη για σύγκριση με την προηγούμενη. Σε αυτό το 2^ο στάδιο, με ερέθισμα το παζλ του κήπου, όπως έχει πλέον διαμορφωθεί ύστερα από τις παρεμβάσεις και τις δραστηριότητες των κατοίκων, η δραματοποίηση περιλαμβάνει εκτός από τους ρόλους του παιδιού και των φυτών αυτούς ακόμη των διαφόρων κατοίκων, που σε α΄ ενικό πρόσωπο παρουσιάζουν τις εντυπώσεις τους από την αλληλεπίδρασή τους με τον κήπο. Κάθε μαθητής επιλέγει το ρόλο που θα υποδυθεί και αναφέρεται στον κατεστραμμένο κήπο μέσα από την οπτική του ρόλου του. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να αναφερθεί γραπτά στην αναγνωστική εμπειρία του ως συγκεκριμένο αφηγηματικό πρόσωπο και στη συνέχεια να διαβάσει στην ολομέλεια το κείμενό του. Σε επόμενη φάση οι μαθητές μοιράζονται όλους τους ρόλους, δηλαδή του παιδιού, των φυτών και των κατοίκων και αυτοσχεδιάζουν. Η παντομίμα ή οι διάλογοι μεταξύ τους βιντεοσκοπούνται, για να αξιοποιηθούν με ποικίλους τρόπους σε επόμενες φάσεις.

3^ο στάδιο: Οι μαθητές θέτουν ως στόχο τους την αποκατάσταση-αναγέννηση του κήπου. Συνθέτουν ομαδικά μια ιστορία με το θέμα αυτό, κάνοντας ειδική μνεία σε καθένα από τα μέρη-στοιχεία του κήπου. Καταγράφουν την ιστορία τους, την εικονογραφούν και αντικαθιστούν για μια ακόμη φορά τα κομμάτια του παζλ. Σε αυτό το τελευταίο στάδιο τα παιδιά αποδίδουν ως θεατρικό δρώμενο την ιστορία τους αναφορικά με την αποκατάσταση του κήπου. Επαναλαμβάνουν αρκετές φορές τη διαδικασία και παρουσιάζουν στο τέλος την ιστορία τους με μορφή ανοιχτής θεατρικής παράστασης.

Επισημάνσεις

Κάθε στάδιο έχει αυτοτέλεια, ώστε η ολοκλήρωσή του να μπορεί να συνιστά και ολοκλήρωση του περιβαλλοντικού προγράμματος.

Επίσης κάθε στάδιο μπορεί να εμπλουτιστεί με πολλά επιπλέον στοιχεία στον τομέα των δραστηριοτήτων, με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ομάδας που θα το υλοποιήσει, π.χ. μουσική επένδυση για κάθε παζλ ή σύνθεση τραγουδιού (μελωδίας και στίχων).

Για την Αξιολόγηση του προγράμματος, οι ίδιοι οι μαθητές που το υλοποίησαν, κρίνουν και σχολιάζουν τα αποτελέσματα. Θέτουν άξονες και κριτήρια αξιολόγησης σε σχέση με τους καθορισμένους στόχους και με βάση αυτά αποτιμούν συλλογικά κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι.

Σχεδιασμός προγράμματος και σύνταξη δημοσίευσης: Δρ. Ελένη Ηλία

4. Δείτε επίσης το άρθρο με τίτλο «Γεωλογία και Λογοτεχνία: Τα ηφαίστεια» στο skolliakos’s blog

κ. ά.

H ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

Εισηγήσεις σε διεθνή και πανελλήνια συνέδρια / Δημοσιευμένα άρθρα για το νηπιαγωγείο:

ΚΙΝΗΤΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙO Πλήρης τίτλος εισήγησης: «Κίνητρα και Απόπειρες Γραφής στο Νηπιαγωγείο στο πλαίσιο της διδασκαλίας του παραμυθιού Η Πεντάμορφη και το Τέρας», στο 5ο Διεθνές Συνέδριο Γραμματισμού ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΣ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΙΩΝΑ. Η πρόκληση για την εκπαίδευση. 13/14 Νοεμβρίου 2009, Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών Πρακτικά συνεδρίου (επιμ. Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη) ISBN: 978-960-86845-1-5

Παραμύθια για ζωγραφιές. Δημιουργικές αφηγήσεις από νήπια. Εισήγηση στο 5o Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα, 11, 12 & 13 Οκτωβρίου 2019.

Διάλογοι νηπίων του 21ου αιώνα με παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα Εισήγηση στο 6ο Συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, 11 & 12 Μαΐου 2019
(εφαρμογή με link) http://users.sch.gr/…/Praktika_Synedriou_06_Synedrio_Neos_P…
Επιμέλεια τόμου: Φ. Γούσιας
ISBN: 978-618-82301-5-6,
σσ. 93-100.

Συνεντεύξεις με ήρωες της νεοελληνικής πεζογραφίας στο νηπιαγωγείο

Εκπαιδευτική έρευνα, που παρουσιάστηκε με τη μορφή εισήγησης στο 4ο διεθνές συνέδριο της Ε.Ε.Π.Ε.Κ., Λάρισα, Οκτώβριος 2018. Πρακτικά συνεδρίου https://drive.google.com/open?id=1g0DOpzqz4vadC8w3eM8m-eM5P8nfi84y τόμος Β΄-Πλήρη άρθρα, ISSN (ηλεκτρονικών τόμων)2529-15-80, ISBN SET: 978-618-84206-0-1, ISBN τόμου Β: 978-618-84206-2-5, Λάρισα, 2019, σσ. 1015-1021.

Όταν το λογοτεχνικό πρότυπο ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα… Εισήγηση στο Συνέδριο «Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας την καινοτομία, την τέχνη, τη δημιουργικότητα», που πραγματοποιήθηκε στις 20-22 Απριλίου 2018, στη Σχολή Μωραϊτη.
https://www.dropbox.com/…/3%CE%BF%20%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%A…
τομ. Α’ Πρακτικών, επιμ. Γιώτα Παπαδημητρίου, Χριστόφορος Κωσταρής, Αθήνα, 2018, σελ. 529-534, ISBN Α΄ τόμου: 978-618-83517-5-2 και ISBN SET: 978-618-83517-4-5.

Τα «θεμέλια» της δημιουργικής γραφής. Η εισήγηση παρουσιάστηκε στο 3ο διεθνές συνέδριο Δημιουργικής Γραφής, που πραγματοποιήθηκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Κέρκυρα), 6-8 Οκτωβρίου 2017. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η. ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΑΝΟΥ (ΕΠΙΜ.)
ISBN: 978-618-81047-9-2
ΕΚΔ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
«ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ»
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, σελ. 265-270.

Βιώνοντας την ισοτιμία στη σχολική τάξη, μέσα από τη συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Εισήγηση στο 4ο διεθνές συνέδριο του Ι.Α.Κ.Ε., που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, 27-29 Απριλίου 2018, δημοσιευμένη στον Α΄ τόμο των πρακτικών του συνεδρίου: Δημοκρατία, δικαιώματα και ανισότητες στην εποχή της κρίσης. Προκλήσεις στο χώρο της έρευνας και της εκπαίδευσης(επιμ. Πανταζής Σπ. Χ. κ. ά.),
ISBN: 978-618-83501-9-9,
σσ. 219-226.

Ο ρόλος των ιστολογίων στην προσέγγιση σχολείου και κοινωνίας Ένα παράδειγμα.
Εισήγηση στο 5ο Συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, 28 και 29 Απριλίου 2018, Ίδρυμα Ευγενίδου.
Στο http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_05_Synedrio_Neos_Paidagogos_2018.pdf
ISBN: 978-618-82301-4-9, σελ. 3428-3433.

Προϋποθέσεις, προτάσεις για τη θετική ανταπόκριση των νηπίων στη διδασκαλία της λογοτεχνίας Εισήγηση στο συνέδριο «Εκπαίδευση στον εικοστό πρώτο αιώνα: Θεωρία και πράξη. Αναζητώντας το ελκυστικό και αποτελεσματικό σχολείο», 19-21 Μαΐου 2017. Περιλαμβάνεται στον α΄ τόμο των πρακτικών (σελ. 443-451), http://www.ekedisy.gr/praktika-2ou-paneliniou-synedriou Έτος έκδοσης: 2017 ISBN: 978-618-83517-0-7

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Εισήγηση στο 3ο συνέδριο του Ι.Α.Κ.Ε., με διεθνή συμμετοχή, με θέμα «Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Εκπαίδευση, Κοινωνία και Πολιτική Παιδεία» (Ηράκλειο, Μάιος, 2017). Περιλαμβάνεται στο Β΄ τόμο των Πρακτικών (σσ. 90-96), http://iake.weebly.com/praktika2017.html ISBN: 978-618-83501-1-3

Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους «δρόμους της προσφυγιάς» Η εισήγηση παρουσιάστηκε στο 3ο Διεθνές Συνέδριο για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, στη Λάρισα, 13-15 Οκτωβρίου 2017. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών ( ISBN: 978-618-82197-6-2), στις σελίδες: 697-702.

Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε! Εκπαιδευτικό πρόγραμμα 4ο συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, Αθήνα, 1 και 2 Απριλίου 2017. Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του 4ου Συνεδρίου: «Νέος Παιδαγωγός» ISBN: 978-618-82301-2-5, στο Ε ́ ΜΕΡΟΣ (ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ), σελ. 3433-3442. Δικτυακή διεύθυνση ανάρτησης τόμου (link): http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_04_Synedrio_Neos_Paidagogos_2017.pdf

ΟΤΑΝ ΟΙ «ΜΙΚΡΟΙ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ» ΜΕΓΑΛΩΣΟΥΝ… Εισήγηση στο 2ο συνέδριο με διεθνή συμμετοχή, για την προώθηση της Εκπαιδευτικής καινοτομίας, Λάρισα 21-23 Οκτωβρίου 2016.
Η εισήγηση περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου, που βρίσκονται αναρτημένα στο https://drive.google.com/drive/folders/0B4G1roJgkqZ0WmRoSktUbDk4c2c
τόμος 3ος, σελ. 524. ISSN: 2529-1580

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΩΚΕΑΝΟ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ περιοδικό Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 41, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004, σσ. 28-32.

ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ «ΑΤΑΧΤΟΥΣ» ΣΤΙΧΟΥΣ. Η συμβολή ενός εφαρμοσμένου προγράμματος Δημοτικής ποίησης στη γλωσσική ανάπτυξη Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 91, 2008, σελ. 28-52.

Ο ποιητής Ε Λ Υ Τ Η Σ ζει; Το άρθρο, με τον τίτλο: Διαβάζοντας Ελύτη. Παιδικές ιστορίες για «Τα ρω του Έρωτα», έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 102, Καλοκαίρι 2011, σελ. 20-32.
Παρουσιάζει εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με το οποίο συμμετείχαμε με τους μαθητές μου στον πανελλήνιο διαγωνισμό»100 χρόνια μετά…», της πλατφόρμας i-create της εκπαιδευτικής τηλεόρασης, όπου και διακριθήκαμε.

Από το παιχνίδι στο λόγο. Παραγωγή κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Εισήγηση στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο «Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην ελληνική κοινωνία», που πραγματοποιήθηκε στο συνεδριακό κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, τον Ιούλιο του 2004. Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου, εκδ. Ελληνικά γράμματα, ISBN: 960-442-241-3, σελ. 307-317.

Παιδί και εικονογραφημένο λογοτεχνικό βιβλίο στη σχολική τάξη- Η περίπτωση των έργων του Μαξ Βέλθουις. Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 94, Καλοκαίρι 2009, σελ. 8-16.

Μαθητές-δημιουργικοί αναγνώστες, στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της Λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η εισήγηση παρουσιάστηκε στο Πανελλήνιο συνέδριο με διεθνή συμμετοχή: «Η Λογοτεχνία σήμερα. Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές», που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, 29 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 2002.
Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του, εκδ. Ελληνικά γράμματα, σελ. 331-336. ISBN: 960-406-834-2.

Καινοτόμα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Φιλαναγνωσίας Περιοδικό Διαδρομές, τχ. 110, Καλοκαίρι 2013, σελ. 19-38. Το βραβευμένο από το θεσμό Καινοτομία και Αριστεία στην Εκπαίδευση το 2013, εκπαιδευτικό πρόγραμμα φιλαναγνωσίας με τίτλο «Αναγνώστες και Φίλοι», περιλαμβάνεται στο Αποθετήριο Καλών Πρακτικών του 2013.

Αναγνώστες και Φίλοι 2 (Αγαπημένο βιβλίο: Ο Μικρός Πρίγκιπας)

ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ 2 (Αγαπημένο βιβλίο: Ο Μικρός Πρίγκιπας)

Υπεύθυνη εκπαιδευτικός για το πρόγραμμα και τη σύνταξη της δημοσίευσης:

Ελένη Α. Ηλία

Εισαγωγή

Tο παρόν δημοσίευμα συνιστά το δεύτερο μέρος του προγράμματος με τον τίτλο «Αναγνώστες και φίλοι». Έχει προηγηθεί το πρώτο μέρος, όπου τα νήπια παρουσίασαν στους συμμαθητές τους τα αγαπημένα τους βιβλία, δημιουργώντας αφηγηματικά κείμενα (βλ. προηγούμενη σχετική δημοσίευση).

Εδώ, στο δεύτερο μέρος, η δασκάλα παρουσιάζει στους μαθητές της το δικό της αγαπημένο βιβλίο. Το βιβλίο αυτό είναι «Ο μικρός πρίγκιπας» του Εξυπερύ, σε μετάφραση Στρατή Τσίρκα.

Η παρουσίαση γίνεται μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», συγγραφέας του οποίου είναι η δασκάλα των νηπίων, Ελένη Α. Ηλία (εκδ. Ηριδανός, 2012). Το βιβλίο αναφέρεται στο κείμενο του Εξυπερύ κι έχει μορφή λογοτεχνικής ιστορίας. Ακολουθούν λίγα λόγια για το συγκεκριμένο βιβλίο:

Στόχοι Προγράμματος

Α) Συνειδητοποίηση της δημιουργικότητας του αναγνωστικού ρόλου στα λογοτεχνικά κείμενα, η οποία οδηγεί στη φιλαναγνωσία.

Β) Ουσιαστική επικοινωνία και δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης.

Γ) Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης.

Δ) Καλλιέργεια της λεκτικής έκφρασης των μαθητών.

Ε) Καλλιέργεια της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης των μαθητών.

ΣΤ) Ανάπτυξη της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας.

Η) Άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.

Στους στόχους αυτούς, που παραμένουν κοινοί με εκείνους του α΄ μέρους, προστίθενται επίσης:

Θ) Δημιουργία ισχυρών δεσμών των μαθητών με τη δασκάλα.

Ι) Εξοικείωση των νηπίων με την ιδιότητα του συγγραφέα.

Μεθόδευση

Γίνεται ανάγνωση του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» ανά κεφάλαιο. Έπειτα από την ολοκλήρωση της ανάγνωσης κάθε κεφαλαίου, τα νήπια το εικονογραφούν. Στη συνέχεια παρουσιάζουν τις ζωγραφιές τους στην ολομέλεια, όπως ακριβώς στο πρώτο μέρος του προγράμματος. Τα μεγαλύτερα κεφάλαια παρουσιάζονται και εικονογραφούνται χωρισμένα σε επιμέρους ενότητες.

Όταν ολοκληρωθεί η ανάγνωση και η εικονογράφηση όλων των κεφαλαίων, καθώς και η παρουσίαση των ζωγραφιών που αναφέρονται σε αυτά, περνάμε στην αντίστροφη διαδικασία. Έχοντας δηλαδή ήδη διαβάσει στα νήπια ολόκληρο το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», με ερέθισμα πλέον μια εικόνα, αυτήν στο εξώφυλλο του έργου, που έχει ζωγραφίσει η Λήδα Βαρβαρούση, τα νήπια αναδιηγούνται ομαδικά την ιστορία. Η εικόνα περιέχει όλα τα βασικά στοιχεία της αφηγηματικής υπόθεσης, χρησιμοποιείται δε ως ερέθισμα για την αναδιήγηση, με την προϋπόθεση ότι τα νήπια έχουν τη δυνατότητα της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή της ανατροπής της πρότυπης ιστορίας. Το τελικό, ενιαίο κείμενο που προκύπτει, δραματοποιείται από τα νήπια με την προοπτική να παρουσιαστεί με τη μορφή ανοιχτής θεατρικής παράστασης.

Σύνδεση στόχων με στοιχεία προγράμματος

Α) Ο στόχος της συνειδητοποίησης της αναγνωστικής δημιουργικότητας επιδιώκεται με την αποτύπωση των αναγνωστικών εντυπώσεων των νηπίων και τη συσχέτιση των εντυπώσεων αυτών με προηγούμενες αναγνωστικές εμπειρίες τους, καθώς και με προσωπικά τους στοιχεία, επιθυμίες, προτιμήσεις, χαρακτηριστικά. Η φιλαναγνωσία επιτυγχάνεται μέσα από την καθημερινή ανάγνωση του έργου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», που αναφέρεται στην αναγνωστική εμπειρία από την επαφή με το βιβλίο του Εξυπερύ.

Β) Ο στόχος της επικοινωνίας και της δημιουργίας ισχυρών φιλικών δεσμών επιδιώκεται να επιτευχθεί καθώς οι συμμαθητές μοιράζονται τις αναγνωστικές εμπειρίες τους τόσο κατά την παρουσίαση των ζωγραφιών τους που αναφέρονται στα κεφάλαια του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» όσο και κατά την αφήγηση της ενιαίας ομαδικής ιστορίας που στηρίζεται στην εικόνα στο εξώφυλλο του παραπάνω βιβλίου.

Γ) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης επιδιώκεται καθώς το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» το αναδιηγούνται τα ίδια τα παιδιά, που έχουν τη δυνατότητα της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή ακόμη και της ανατροπής του.

Δ) Ο στόχος της καλλιέργειας της λεκτικής έκφρασης των μαθητών επιδιώκεται με την παρουσίαση στην ολομέλεια των ζωγραφιών που έχουν ετοιμάσει για το κάθε κεφάλαιο, καθώς και μέσα από την ομαδική αφήγηση που πραγματοποιείται με ερέθισμα την εικόνα στο εξώφυλλο.

Ε) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης επιδιώκεται με την εικονογράφηση από τους μαθητές των κεφαλαίων του βιβλίου.

ΣΤ) Ο στόχος της ανάπτυξης της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας επιδιώκεται μέσα από τη διαδικασία της εικονογράφησης από τα νήπια, αφού οι ζωγραφιές τους στηρίζονται στα κεφάλαια που διαβάστηκαν και αποτελούν αναγνωστικές προσεγγίσεις τους. Επίσης επιδιώκεται μέσα από την αφήγηση της ομαδικής ιστορίας.

Ζ) Ο στόχος να κατανοήσουν οι μαθητές την ιδιότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό επιδιώκεται με την καταγραφή από το δάσκαλο της ομαδικής αφήγησής τους.

Η) Ο στόχος να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία επιδιώκεται με την ανάδειξη και αξιοποίηση των εργασιών των παιδιών μέσα από την ανοιχτή θεατρική παράσταση και τις διάφορες δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του σχολείου και αλλού.

Θ) Ο στόχος της δημιουργίας ισχυρών δεσμών με τη δασκάλα, επιδιώκεται μέσα από την παρουσίαση του αγαπημένου της βιβλίου, με την ανάγνωση στους μαθητές της του έργου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα».

Ι) Ο στόχος της εξοικείωσης με το συγγραφέα επιτυγχάνεται, εφόσον τα παιδιά ανακαλύπτοντας την «άλλη» ιδιότητα της δασκάλας τους, αντιλαμβάνονται ότι οι συγγραφείς είναι ζωντανά, φυσικά πρόσωπα, που ζουν και δραστηριοποιούνται ανάμεσά τους.

Χρονοδιάγραμμα

Το μέρος του προγράμματος που παρουσιάζεται σε αυτήν τη δημοσίευση, ξεκινά αμέσως μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων και διαρκεί έως το τέλος Φεβρυαρίου. Το πρόγραμμα μπορεί να συνεχιστεί κατά τους επόμενους μήνες με την προετοιμασία θεατρικής παράστασης, η οποία βασίζεται στο ενιαίο ομαδικό κείμενο. Ολοκληρώνεται στο τέλος της σχολικής χρονιάς, με την πραγματοποίηση της ανοιχτής θεατρικής παράστασης.

Αποτελέσματα

Ι) Εικονογράφηση του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» από τα νήπια

(Προηγείται το σχετικό απόσπασμα του κειμένου και ακολουθούν οι εικόνες που αναφέρονται σε αυτό).

Έχω φτάσει σε τούτη την παραλία, την ήσυχη το Καλοκαίρι κι ερημική τις υπόλοιπες εποχές, ελπίζοντας να απολαύσω το ηλιοβασίλεμα. (κεφ.: Φτάνοντας στην «έρημο», σ.11)

Μόλις κατέβηκα από το λεωφορείο, κυριολεκτικά όρμησα προς το μονοπάτι που οδηγεί στην παραλία (κεφ.: Υπόσχεση, σ.13)

Ένα κοριτσάκι ως πέντε-έξι χρονών βγαίνει από το νερό… (κεφ. Το δώρο του δειλινού, σ.15)

-Από πού έρχεσαι;

……………

-Έρχομαι από το νησί…

…………….

-Ποιο απ’ όλα τα νησιά;

………………

-Από το νησί με τον κήπο. (ό.π., σ. 16)

Αναζητώντας τον αόρατο τραγουδιστή, εξερευνούσα εκστασιασμένη τους χοντρούς κορμούς… Τελικά εντόπιζα με πολύ κόπο ένa-ένα τα μέλη μιας πολυπληθούς χορωδίας… (κεφ.: Ο κήπος των αισθήσεων, σ.18)

Όλα τα παιδιά του οικισμού συγκεντρώνονταν εδώ, για να νιώσουν τον ενθουσιασμό των πειρατών που έβρισκαν κρυμμένους θησαυρούς (ό.π.)

Κι ο πολυτιμότερος θησαυρός του κήπου μου δεν ήταν άλλος από τα τζιτζίκια, που τα φυλακίζαμε μέσα σε σκοτεινά σπιρτόκουτα (ό.π.)

… προτιμούσα να παίζω με τις φιλενάδες μου, τις πορτοκαλιές, άκακες πασχαλίτσες (ό.π., σ. 19)

…δεν έμπαινα ποτέ στο χώρο όπου έπεφτε ο ίσκιος από το πυκνό φύλλωμα της τεράστιας συκιάς… Για μένα ήταν το πανίσχυρο βασίλειο τεράστιων εντόμων, που πραγματοποιούσαν μαζικά θορυβώδεις επιθέσεις εναντίον όποιου θεωρούσαν εισβολέα… (ό.π.)

Στις αναμνήσεις μου από τον κήπο χωρούσαν και άπειρα άλλα. Τα τεράστια σαλιγκάρια με τα τόσο καλόγουστα χρωματισμένα καβούκια τους,… (ό.π., σ. 20)

Η ξύλινη κούνια που κρεμόταν με χοντρά σκοινιά απ’ τα κλαριά της ψηλότερης ακακίας (ό.π.)

Ένιωθα βέβαιη πως άκουγα την ίδια την καρδιά του κήπου, που διαλαλούσε την αγάπη του για μένα (ό.π.)

Ταξίδεψα με τους γονείς μου μακριά απ’ το νησί, για να δούμε τον άρρωστο παππού (κεφ.: Ένα αντίο σε εκκρεμότητα, σ. 21)

Κι όταν επιτέλους τα βλέφαρά μου έγειραν βαριά, ονειρεύτηκα ό,τι επιθυμούσα περισσότερο, το αντάμωμα μαζί του (ό.π.)

-Ο μπαμπάς; Ρώτησα και τα πόδια μου δεν με κρατούσαν…

-Έφυγε για το νησί. (ό.π.)

Μεταγωγικά αεροπλάνα και αρματαγωγά πλοία μετέφεραν στο νησί στρατιωτικές δυνάμεις… (ό.π., σ. 22)

Το Σεπτέμβρη που όλα ήταν πια ήρεμα, αντί να φύγουμε για το νησί, ξεκίνησα μαθήματα σε καινούριο σχολείο… (ό.π.)

-Δεν είναι μέρος εδώ για παιχνίδι μικρή, το μάλωναν αυστηρά οι ηλικιωμένοι (κεφ.: Φόβος, σ.25)

-Άμυαλο παιδί! Κατέληγαν πάντα οι κάτοικοι… (ό.π.)

Ο κήπος τότε ανάσανε λυτρωμένος, σκορπίζοντας παντού απλόχερα το άρωμά του και στολίστηκε με τα λαμπερότερα χρώματα,… (ό.π., σ. 26)

Οι δύο παντογνώστες… άρχισαν να πετσοκόβουν τις δύστυχες τριανταφυλλιές. (κεφ.: Οι Παντογνώστες, σ.29)

Πάνω στη μανία τους για το τερατώδες αποτέλεσμα, που το καταλόγιζαν ο ένας στον άλλο, προκαλούσαν όλο και μεγαλύτερες καταστροφές. (ό.π.)

Έτσι μαρτύρησαν οι τριανταφυλλιές. Το Κοριτσάκι κι όλα τ’ άλλα πλάσματα του κήπου τις θρήνησαν για καιρό. (ό.π.)

Το κοριτσάκι άργησε να διαπιστώσει ότι ο άντρας κρυβόταν ανάμεσα στις πικροδάφνες, για να παρακολουθεί τους γείτονες. (κεφ.: Ο Ασήμαντος, σ. 30)

-Τον μπαμπά μας δεν τον φοβούνται πια.

-Δεν τον υπολογίζουν, δεν είναι σπουδαίος.

-Είμαστε τα παιδιά ενός ασήμαντου ανθρώπου. Τι κρίμα!… (ό.π., σ. 31)

Πριν φύγει οριστικά, μπήκε έξαλλος στο παρτέρι με τα μοσχομπίζελα κι άρχισε να τα ποδοπατά και να τα κλωτσά μανιασμένα. (ό.π.)

-Καλώς ήρθατε, είπε ευγενικά το Κοριτσάκι στην κοπέλα, που πλησίαζε προς το σπίτι, κρατώντας μια μοντέρνα τσάντα κ ένα κομψό βαλιτσάκι. (κεφ.: Η Πολυάσχολη, σ. 33)

Το Κοριτσάκι, όποτε την έβλεπε να βγαίνει για τις δουλειές της, την πλησίαζε με την ελπίδα να της μιλήσει για τον κήπο. (ό.π.)

…η γυναίκα άφησε το σπίτι αιφνιδίως, επειδή οι επαγγελματικές της υποχρεώσεις την οδήγησαν αλλού. (ό.π., σ. 34)

Το Κοριτσάκι, όταν είδε πως τα δίδυμα δωδεκάχρονα παιδιά τους ήταν αρκετά ψηλότερα από κείνο, υπολόγιζε πως θα φτάνουν άνετα τα τζιτζίκια πάνω στους κορμούς των δέντρων. (κεφ.: Άνθρωποι με οθόνες, σ. 35)

Όποτε περνούσαν ανάμεσα στις ακακίες, τα κεφάλια τους ήταν σκυμμένα πάνω στις μικροσκοπικές, φορητές οθόνες που κρατούσαν. (ό.π.)

Όλη η οικογένεια περνούσε τον περισσότερο χρόνο της πάνω σε παρόμοιες, μεγαλύτερες σε μέγεθος οθόνες. (ό.π.)

…στο παρτέρι που άνθιζαν άλλοτε οι τριανταφυλλιές, απέμειναν στοιβαγμένα πολλά ακόμη αντικείμενα. (κεφ.: Καταναλωτές, σ. 37)

Προς το παρόν θα μπορούσαν να παίζουν κρυφτό ανάμεσα στα τεράστια πακέτα. (ό.π.)

Όσο ο καιρός περνούσε τόσο ο χώρος του κήπου και μαζί και οι δυνατότητες για παιχνίδι περιορίζονταν δραματικά. (όπ., σ. 38)

Έτσι ο κήπος δεν άργησε να μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. (ό.π., σ. 39)

…στο σπίτι εγκαταστάθηκε ο νέος του κάτοικος. Διάφοροι άνθρωποι με μικρόφωνα, κάμερες και φωτογραφικές μηχανές, άρχισαν να πηγαινοέρχονται, να τον φωτογραφίζουν, να του παίρνουν συνεντεύξεις. (κεφ.: Διάσημος, σ. 40)

-Σκούρα τα βλέπω τα πράγματα, φώναξε το δέντρο στις ακακίες. (ό.π., σ. 42)

…το Κοριτσάκι κούρνιασε στην αγκαλιά που έφτιαχναν με τους κορμούς τους οι τρεις ακακίες κι έκλαψε καθισμένο στο χώμα ώσπου αποκοιμήθηκε. (ό.π., σ. 43)

Το επόμενο σχέδιο του διάσημου ήταν μια πισίνα ακριβώς στο κέντρο του κήπου. (ό.π.)

Οι γλάροι πετούσαν για ώρα… Βλέποντας το Κοριτσάκι πολύ το συμπόνεσαν και κρώζοντας έσπασαν πρώτοι τη σιωπή:

-Έλα μαζί μας Κοριτσάκι. (κεφ.: Η αποκάλυψη, σ. 45)

-Αφού περιπλανήθηκε στο σύμπαν και στη γη, στη μεγαλύτερή της έρημο συνάντησε έναν άντρα. Προσπαθούσε μόνος να επισκευάσει το αεροπλάνο του… (ό.π., σ. 46)

Πήρα το Κοριτσάκι απ’ το χέρι, αποφασισμένη να συναντήσουμε την Αλεπού μαζί… Βαδίσαμε προς τη φωλιά της. Φτάνοντας εκεί, μου φάνηκε σαν να μας περίμενε. (κεφ.: Η συνάντηση, σ. 47).

-Η θάλασσα είναι μία και φτάνει παντού, μου απάντησε η Αλεπού. (ό.π., σ. 48)

Το μόνο που βλέπω καθαρά είναι η εικόνα της Αλεπούς να κείτεται πάνω στο δρόμο. (κεφ.: Επιστροφή, σ. 49)

Ίσως βγήκε εκεί στην άσφαλτο, για να με υποδεχθεί. (ό.π., σσ. 49-50)

Μα ο ουρανός είναι γεμάτος αστέρια. Πρώτη φορά τα βλέπω τόσο λαμπερά… Έχω την εντύπωση πως αν απλώσω το χέρι μου, θα τ’ αγγίξω. (ό.π., σ. 50)

Μα πότε πρόλαβαν να συγκεντρωθούν τόσοι άνθρωποι, τέτοια ώρα, σε αυτόν τον εξοχικό δρόμο …; (ό.π.)

Έχουμε περιτριγυρίσει το σώμα της Αλεπούς. Το κοιτάζουμε τρυφερά. (ό.π.)

Από εκείνη τη στιγμή δεν έχω αποχωριστεί ποτέ το Κοριτσάκι. Όπου και αν βρίσκομαι, είναι μαζί μου. Ανασαίνουμε τα μεθυστικά αρώματα του κήπου μας… (Επίλογος, σ. 52)

Στον κήπο μας βρίσκεται και μια φωλιά, για να έρχεται η Αλεπού, όποτε θέλει. (ό. π.)

ΙΙ) Αφήγηση ομαδικού κειμένου των νηπίων με ερέθισμα την εικόνα (της Λήδας Βαρβαρούση) στο εξώφυλλο του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» :

Κάποιο αγοράκι που το έλεγαν Μικρό Πρίγκιπα, έκοψε ένα λουλούδι από ένα κήπο που ήταν πολύ κοντά στη θάλασσα και το έδωσε σε ένα κοριτσάκι κι έμειναν έτσι να βλέπουν μαζί τη θάλασσα, θαύμαζαν την ωραία ηρεμία της. (1^η σκηνή)

Το κοριτσάκι είχε πρωτοδεί το αγόρι, καθώς αυτό ερχόταν από μακριά. Είχε φύγει από το παλάτι του, που ήταν σε άλλον πλανήτη, γιατί ήθελε να μην είναι πια πρίγκιπας αλλά ένας κανονικός άνθρωπος. Ένας φρουρός του είχε την ιδέα να μην είναι πια πρίγκιπας, για να έχει μια καλύτερη ζωή. (2^η σκηνή)

Τότε που συναντήθηκαν ο Μικρός Πρίγκιπας και το κοριτσάκι, εκείνο δεν είχε πια μέρος να κοιμηθεί, γιατί ο κήπος του βρώμισε, είχε γεμίσει σκουπίδια. Όμως ευτυχώς που το κοριτσάκι είχε προλάβει να πάρει όλα τα λουλούδια από εκεί και να τα φυτέψει σε γλάστρες. Στον κήπο είχαν απομείνει πια μόνο τα δέντρα. (3^η σκηνή)

Αφού το κοριτσάκι δεν είχε καταφύγιο στη γη να μείνει, όταν νύχτωσε, τα δύο παιδιά έφυγαν μαζί για το σπίτι του αγοριού στον άλλον πλανήτη και πήραν μαζί τους όλες τις γλάστρες, για να τις φροντίζουν. Ταξίδεψαν εκεί με το αεροπλάνο του Μικρού Πρίγκιπα. (4^η σκηνή)

Ένας πιλότος είχε μάθει στο Μικρό Πρίγκιπα να το οδηγεί, που η δουλειά του είναι να μαθαίνει τους πρίγκιπες να πιλοτάρουν, για να πηγαίνουν εκδρομές. (5^η σκηνή)

Όταν όμως έφυγε το κοριτσάκι με το Μικρό Πρίγκιπα, οι κακοί έκοψαν τα δέντρα του κήπου του. (6^η σκηνή)

Τα δέντρα τα αγόρασαν οι παντογνώστες, για να φτιάξουν ένα σπιτάκι στο χωριό του Χριστού. (7^η σκηνή)

Έπειτα οι γλάροι καθάρισαν ολόκληρο τον κήπο από τα σκουπίδια. (8^η σκηνή)

Όταν ο κήπος καθαρίστηκε, το κοριτσάκι γύρισε πίσω. Πήρε μαζί του και τα λουλούδια, για να ξαναφτιαχτεί ο κήπος, όπως ήταν πριν. Το κοριτσάκι το έφερε ο Μικρός Πρίγκιπας με το αεροπλάνο αλλά δεν μπορούσε να μείνει κι εκείνος μαζί του στον κήπο, γιατί έπρεπε το αεροπλάνο να το γυρίσει πίσω στον πλανήτη του. (9^η σκηνή)

Οι παντογνώστες πήγαν στον κήπο το σπιτάκι που είχαν φτιάξει με τα δέντρα του, για να μείνει σε αυτό το κοριτσάκι. (10^η σκηνή)

Ο Μικρός Πρίγκιπας παίρνει συχνά το αεροπλάνο του και έρχεται για να βλέπει το κοριτσάκι. Δεν μένει όμως για πολύ, πρέπει να γυρίζει πάντα στον πλανήτη του. Το κοριτσάκι δεν τον ακολουθεί εκεί, γιατί έχει να φροντίζει τον κήπο. (11^η σκηνή)

Κάποτε θα παντρευτούν αλλά ούτε τότε θα ζήσουν μαζί. Το κοριτσάκι θα παραμείνει στον κήπο και ο Μικρός Πρίγκιπας θα πηγαινοέρχεται με το αεροπλάνο από τον πλανήτη του για να το βλέπει. (12^η σκηνή)

Σημείωση: Το ενιαίο κείμενο που προέκυψε, το χωρίσαμε σε σκηνές, για αξιοποίησή του ως θεατρικό δρώμενο. Σε κάθε σκηνή θα είναι διαφορετικοί οι δύο μαθητές που υποδύονται το Μικρό Πρίγκιπα και το Κοριτσάκι, ώστε όλοι στην τάξη να υποδυθούν το ένα από τα δύο βασικά πρόσωπα, ανάλογα με το φύλο τους. Τους υπόλοιπους ρόλους, αυτούς δηλαδή των γλάρων, των λουλουδιών, του ζεύγους των παντογνωστών, των μαθητών, του πιλότου κ.λπ. τους υποδύονται οι ίδιοι μαθητές στις υπόλοιπες σκηνές.

Κατηγορίες: Εμψυχωτικά Προγράμματα, Παιδική Λογοτεχνία, Σύγχρονη Λογοτεχνία, Φιλαναγνωσία |

Για μια επιτυχημένη διδασκαλία της Λογοτεχνίας

Καταχωρήθηκε στις Απριλίου 4, 2013 από τον/την 1nipasprop – 1ο Νηπιαγωγείο Ασπροπύργου

ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

της Ελένης Α. Ηλία

Δρ. Λογοτεχνίας-Νηπιαγωγού

Οποιοδήποτε εκπαιδευτικό πρόγραμμα κρίνεται κυρίως από τα αποτελέσματα της εφαρμογής του. Για την επιτυχή ολοκλήρωση ενός προγράμματος διδασκαλίας της λογοτεχνίας ειδικότερα, θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζουμε τα παρακάτω, στα οποία έχουμε οδηγηθεί ύστερα από πολυετή ενασχόληση με σχετικά προγράμματα:

Πριν από το σχεδιασμό του προγράμματος καθορίζουμε με πλήρη σαφήνεια τον κύριο στόχο της λογοτεχνικής διδασκαλίας μας. Ο βασικός αυτός στόχος θα ήταν σκόπιμο να περιλαμβάνει τη συνειδητοποίηση και ανάδειξη της δημιουργικότητας του αναγνωστικού ρόλου, που απορρέει από την ίδια τη φύση της λογοτεχνίας. Η σπουδαιότητα αυτού του στόχου γίνεται εύκολα αντιληπτή αν σκεφτούμε ότι στην αναγνωστική δημιουργικότητα οφείλεται η απόλαυση της ανάγνωσης.
Το δεύτερο που θα ήταν χρήσιμο να έχουμε συνεχώς κατά νου, είναι το γεγονός ότι και οι δάσκαλοι και οι μαθητές βρισκόμαστε στην ίδια θέση σε σχέση με το κείμενο, αυτήν του αναγνώστη, κι έχουμε τα ίδια ακριβώς δικαιώματα στο παιχνίδι της ανάγνωσης. Κατά συνέπεια ο δάσκαλος οφείλει να μην λειτουργεί σαν αυθεντία κατά τη διδασκαλία των λογοτεχνικών κειμένων, περιορίζοντας τη δυνατότητα των μαθητών του να το προσεγγίσουν ελεύθερακαι δημιουργικά. Ασφαλώς ο δάσκαλος είναι εκείνος που διακρίνεται για την αναγνωστική ωριμότητά του. Ωστόσο, η δύναμη της φαντασίας των μαθητών του μπορεί θαυμάσια να αναπληρώσει την όποια έλλειψη αναγνωστικών εμπειριών και γνώσεων αναφορικά με ιστορικά και θεωρητικά στοιχεία της λογοτεχνία
Ιδιαίτερη μνεία θα μπορούσε να γίνει στην αναγκαιότητα ο δάσκαλος να έχει επίγνωση ότι καθώς διαβάζει ο ίδιος για πρώτη φορά το κείμενο στους μαθητές του -γεγονός που κρίνεται επιβεβλημένο όταν πρόκειται για μικρότερες ηλικίες αναγνωστών-, αυτό που τα παιδιά προσλαμβάνουν δεν είναι απλώς και μόνο το κείμενο καθαυτό αλλά η προσωπική ανάγνωση του δασκάλου τους στο κείμενο. Όταν το κείμενο που παρουσιάζουμε μας συγκινεί ή μας γοητεύει ιδιαίτερα, με την ανάγνωσή μας το υποστηρίζουμε. Αντίθετα, ενώ διαβάζουμε ένα κείμενο που μας είναι αδιάφορο, η ίδια η ανάγνωσή μας συνήθως το υπονομεύει. Από αυτό προκύπτει η αναγκαιότητα να επιλέγουμε για διδασκαλία αποκλειστικά αξιόλογα λογοτεχνικά έργα που μας αγγίζουν συναισθηματικά, μας προκαλούν συγκινησιακές αντιδράσεις. Εφόσον δε η φωνή μας είναι καθοριστική για τις αντιδράσεις των μαθητών μας στο κείμενο, καλό θα ήταν να την χρησιμοποιούμε συνειδητά. Για παράδειγμα, με τις παύσεις και τις αυξομειώσεις της κατά την ανάγνωση βοηθούμε τα παιδιά να εμπλακούν στον αφηγηματικό κόσμο. Με τον τρόπο που την χρωματίζουμε καθώς διαβάζουμε είτε τα διαλογικά μέρη είτε τα αφηγηματικά σχόλια, επηρεάζουμε τους μαθητές-αναγνώστες στη διαμόρφωση της στάσης τους απέναντι στους διάφορους λογοτεχνικούς ήρωες ή στην κρίση τους για την αξιοπιστία του αφηγητή. Αντίστοιχα η εικονογράφηση του κειμένου είναι επίσης μια συγκεκριμένη ανάγνωση, που μπορεί να κατευθύνει τη φαντασία των αναγνωστών, οπότε θα ήταν σκόπιμο να επιλέξουμε την κατάλληλη στιγμή για να την παρουσιάσουμε
Προκειμένου όλα τα παιδιά μιας σχολικής τάξης ή ομάδας ανάγνωσης να εκφράσουν την προσωπική τους ανταπόκριση στο κείμενο, κρίνεται σκόπιμη η χρήση διαφόρων εμψυχωτικών, εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Η παιγνιώδης ατμόσφαιρα συνεπαίρνει το σύνολο των μαθητών, αναμφισβήτητα δε αυτών στις μικρότερες τάξεις. Η δύναμη του «μαγικού στοιχείου» είναι εξαιρετική. Αν και όλοι γνωρίζουμε πως δεν είναι μαγικό, ωστόσο το αποδεχόμαστε ως τέτοιο, λόγω μιας κοινής σύμβασης, μιας κοινής διάθεσης να παίξουμε. Η αντιμετώπιση της διδασκαλίας της λογοτεχνίας από το δάσκαλο ως παιχνιδιού φαντασίας και έκφρασης της προσωπικότητάς του, εμπνέει και παρακινεί τα παιδιά να απελευθερώσουν κι αυτά με τη σειρά τους τη φαντασία τους. Έτσι στο σημείο αυτό θα παραθέσουμε μερικές τέτοιες δραστηριότητες, ως ερέθισμα της φαντασίας των εκπαιδευτικών, για να επινοήσουν νέες, αφού πρόκειται για δραστηριότητες που έχουν εφαρμοστεί με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Α) Παρέα με τους ήρωες των βιβλίων: Οι ήρωες του έργου έρχονται στη σχολική τάξη και μας μιλούν για την ιστορία τους. Πρόκειται για τους ίδιους τους μαθητές, που έχουμε μεταμφιέσει, με κάποιο χαρακτηριστικό του αντίστοιχου αφηγηματικού προσώπου αντικείμενο. Σε επόμενη φάση το μαγικό ραβδί αγγίζει κάποιον μαθητή και τότε εκείνος διαλέγει κάποιο από τα διάφορα χαρακτηριστικά αντικείμενα που βρίσκονται συγκεντρωμένα, οπότε έχει επιλέξει ο ίδιος τον ήρωα μέσα από την οπτική του οποίου θα αναφερθεί στην ιστορία

Β) Το μαγικό εισιτήριο: Κάποιος από τους μαθητές παίρνει ένα αντικείμενο χαρακτηριστικό της αφηγηματικής υπόθεσης, που είναι το εισιτήριό του, για να εισέλθει στον κόσμο της ιστορίας και να επιλέξει το ρόλο του και τη δράση του σε αυτήν. Σε επόμενη φάση το μαγικό εισιτήριο δεν το ετοιμάζει πια ο εκπαιδευτικός και το παρουσιάζει σαν έκπληξη αλλά έπειτα από συζήτηση στην τάξη, τα παιδιά προτείνουν και κατασκευάζουν το μαγικό εισιτήριο.

Γ) Τα γυαλιά της Φαντασίας: Τα παιδιά φορούν τα γυαλιά της κυρίας Φαντασίας, που τους επιτρέπουν να βλέπουν «από μέσα» τον κόσμο της ιστορίας και να αναφέρονται σε αυτόν.

Δ) Ο ωκεανός της Φαντασίας: Πολύχρωμα υφάσματα και άλλα ετερόκλητα αντικείμενα που βρίσκονται στοιβαγμένα μέσα σε σακούλες, απλώνονται σε κάποιο σημείο της σχολικής τάξης. Αποτελούν τον ωκεανό της Φαντασίας, όπου οι μαθητές κάνουν διαδοχικά τη «βουτιά» τους, ώστε να αναδιηγηθούν την αφηγηματική ιστορία. Με την πάροδο του χρόνου προστίθενται καινούρια αντικείμενα, που οι μαθητές φέρνουν, για να εμπλουτίσουν τον ωκεανό. Τα αντικείμενα αυτά μπορεί να έχουν ιδιαίτερη σχέση με την αφηγηματική υπόθεση του έργου που παρουσιάζουμε τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Ε) Τα μαγικά λόγια: οι μαθητές αποστηθίζουν τα μαγικά λόγια, που μπορεί να είναι στίχοι δημοτικών τραγουδιών ή άλλων ποιημάτων, σε σχέση με την αφηγηματική υπόθεση ενός έργου ή φράσεις και στίχοι, που οι ίδιοι οι μαθητές συντάσσουν. Εκφέροντάς τα ή γράφοντάς τα έχουν τη δυνατότητα να εισέλθουν στον κόσμο της ιστορίας και να επιλέξουν το ρόλο και τη δράση τους σε αυτόν.

Όταν δεν χρειαζόμαστε πλέον τις δραστηριότητες αυτές για να εκφράσουν οι μαθητές μας τις αναγνωστικές εντυπώσεις τους, επειδή έχουν πλέον εθιστεί να τις εκφράζουν, τότε ασφαλώς μπορούμε να τις παραλείψουμε.

Βάση όλων των εμψυχωτικών, παιγνιωδών δραστηριοτήτων συνιστά η δραματοποίηση. Με την επίδραση του «μαγικού» στοιχείου και τη συμβολή της φαντασίας εισχωρούμε στον κόσμο της λογοτεχνικής ιστορίας και μεταμορφωνόμαστε, υποδυόμαστε δηλαδή τους λογοτεχνικούς ήρωες. Επιλέγοντας είτε την εκδοχή της δημιουργικής μίμησης είτε αυτήν της τροποποίησης είτε αυτήν της ανατροπής του λογοτεχνικού προτύπου, εκφράζουμε ελεύθερα την ταύτισή μας με συγκεκριμένα αφηγηματικά πρόσωπα, ξαναζούμε την αφηγηματική σκηνή που μας έχει συναρπάσει και διαμορφώνουμε την εξέλιξη της δράσης σύμφωνα με τις προσωπικές μας εμπειρίες και επιθυμίες.
Η αναγνωστική ανταπόκριση των μαθητών στο παραπάνω πλαίσιο είτε εκφράστηκε με απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις μας είτε ως ενιαίο αφηγηματικό κείμενο, πάντοτε καταγράφεται με παραδοσιακούς ή σύγχρονους τρόπους (γραφή σε χαρτί, γραφή σε υπολογιστή, μαγνητοφώνηση, βιντεοσκόπηση κ.λπ.) για ποικιλότροπη αξιοποίηση. Η αξιοποίηση αυτή (θεατρική απόδοση, δημοσίευση κ.λπ.) θα λειτουργήσει για τους μαθητές ως επιπλέον κίνητρο έκφρασης των αναγνωστικών τους εντυπώσεων.

Τα παραπάνω παρουσιάζονται αναλυτικότερα στα εξής σχετικά δημοσιεύματα της Ελένης Α. Ηλία:

α) Παιχνίδια με το Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ, 2006, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.

β) Ταξίδια στον ωκεανό της φαντασίας με … μύθους και παραμύθια, 2005. εκδ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.

γ) Μια φορά κι έναν καιρό…, 2007, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.

δ) « Η ανταπόκριση των μικρών παιδιών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών παιγνιωδών δραστηριοτήτων», Περιπλανήσεις στην Παιδική Λογοτεχνία. Μελετήματα, Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, Ακρίτας, 2003, σσ. 81-104.

ε) Ηλία Ελένη Α. και Ματσαγγούρας, Ηλίας Γ., «Από το παιχνίδι στο λόγο: Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες», Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην Ελληνική Κοινωνία, επιμ. Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος, 2006, Ελληνικά Γράμματα, σσ. 307-317.

στ) Η παιδική λογοτεχνία στην εκπαίδευση (βλ. Εισαγωγή), 2007, εκδ. Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σσ. 9-12.

ζ) «Μαθητές δημιουργικοί αναγνώστες στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση», Η Λογοτεχνία Σήμερα. Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές, επιμ. Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Ελληνικά Γράμματα, 2004, σσ. 331-336.

η) «Η Ανάγνωση-Διδασκαλία της Λογοτεχνίας ως παιχνίδι φαντασίας και έκφραση της προσωπικότητας», Διαδρομές, Β΄ περίοδος, 2004, τχ. 15, σσ. 167-178.

θ) «Η δημιουργική αφήγηση/γραφή με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα. Μια εξελικτική προσέγγιση», Διαδρομές, 2006, τχ. 82, σσ. 20-25.

ι) «Μαθητές και δάσκαλοι από τη λογοτεχνική ανάγνωση στη δημιουργική αναδιήγηση», Διαδρομές, 2007, τχ. 85, σσ. 20-26.

ια) «Καινοτόμα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Φιλαναγνωσίας», Διαδρομές, 2013, Καλοκαίρι, τχ. 110, σσ. 19-38.

ιβ) «Η Πεντάμορφη και το τέρας» των νηπίων: Όταν οι αναγνώστες γίνονται συνδημιουργοί των παραμυθιών», Διαδρομές, 2009, Φθινόπωρο, τχ. 95, σσ. 18-32.

ιγ) «Η Πεντάμορφη και το τέρας των νηπίων. Μέρος 2^ο: Μορφές, δράσεις και συναισθήματα των ηρώων του παραμυθιού στα παιδικά κείμενα», Διαδρομές, 2011, Άνοιξη, τχ. 101, σσ. 24-34.

ιδ) «Παιδί και εικονογραφημένο λογοτεχνικό βιβλίο στη σχολική τάξη. Η περίπτωση των έργων του Μαξ Βέλθουις», Διαδρομές, 2009, Καλοκαίρι, τχ. 94, σσ. 8-16.

ιε) «Διαβάζοντας Ελύτη: Παιδικές ιστορίες για “Τα Ρω του Έρωτα”», Διαδρομές, 2011, Καλοκαίρι, τχ. 102, σσ. 20-32.

ιστ) «Παίζοντας με τους “άταχτους” στίχους: Η συμβολή ενός εφαρμοσμένου προγράμματος δημοτικής ποίησης στη γλωσσική ανάπτυξη», Διαδρομές, 2008, Φθινόπωρο, τχ. 91, σσ. 28-32 και 49-52.

ιζ) «Ο ρόλος του σύγχρονου δασκάλου στην εξοικείωση των παιδιών με το λογοτεχνικό φαινόμενο», Τετράμηνα, τχ. 66-69, Φθινόπωρο 2002, σσ. 5221-5230.

ιη) «Προτάσεις και προϋποθέσεις για την αξιοποίηση της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση», Ο Δημοφών, τχ. 34, σ. 5.

ιθ) «Ο ρόλος του παιχνιδιού στην εκδήλωση της αναγνωστικής δημιουργικότητας στο Νηπιαγωγείο», Ο Δημοφών, τχ. 42, Ιανουάριος – Μάρτιος 2009, σσ. 12-13.

κ) «Μύθοι και παραμύθια από τον “ωκεανό της φαντασίας”», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 41, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004, σσ. 28-32.

κα) «Παρέα με τους Ήρωες των Βιβλίων: Λογοτεχνικές προσεγγίσεις στο Νηπιαγωγείο», Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 27, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 20-22.

κβ) «Σύγχρονες παιδικές αναγνώσεις ποιημάτων του Σολωμού, Βιζυηνού, Παπαντωνίου, Αθάνα, Ρίτσου», Λαμπηδόνα, Ιανουάριος-Μάρτιος 2004, σσ. 22-28.

κγ) «Τα παιδιά διαβάζουν λογοτεχνικά κείμενα», Λαμπηδόνα, τχ. 23, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2001, σσ. 26-30.

κδ) «Τα παιδιά διαβάζουν λογοτεχνικά κείμενα» Μέρος Β΄, Λαμπηδόνα, τχ, 24, Ιανουάριος-Μάρτιος 2002, σσ. 23-30.

κε) «Τα παιδιά διαβάζουν λογοτεχνικά κείμενα» Μέρος Γ΄, Λαμπηδόνα, τχ. 25, Απρίλιος-Ιούνιος 2002, σσ. 23-29.

κστ) «Τα παιδιά διαβάζουν λογοτεχνικά κείμενα» Μέρος Δ΄, Λαμπηδόνα, τχ. 26, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2002, σσ. 24-28.

κζ) «Μαγικές Εικόνες. Μια εφαρμοσμένη πρόταση για τη διδασκαλία της ποίησης σε μικρά παιδιά», Εκπαιδευτική Κοινότητα, τχ. 61, Φεβρουάριος-Απρίλιος 2002, σσ. 21-23.

κη) «Με τα γυαλιά της φαντασίας και το μαγικό εισιτήριο. Παιδικές λογοτεχνικές αναγνώσεις» Μέρος Α΄, Παράθυρο στη εκπαίδευση του παιδιού, τχ. 15, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 191-193.

κθ) «Με τα γυαλιά της φαντασίας και το μαγικό εισιτήριο. Παιδικές Λογοτεχνικές Αναγνώσεις» Μέρος Β΄, Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τχ. 16, Ιούλος-Αύγουστος 2002, σσ. 45-47.

Κατηγορίες: Διδακτική της Λογοτεχνίας, Εμψυχωτικά Προγράμματα

Αναγνώστες και Φίλοι

Καταχωρήθηκε στις Νοεμβρίου 26, 2012 από τον/την 1nipasprop – 1ο Νηπιαγωγείο Ασπροπύργου

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ Κ Α Ι Φ Ι Λ Ο Ι:

Καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας που πραγματοποιείται κατά το σχ. έτος 2012-13. Συμμετέχουν οι είκοσι πέντε μαθητές του κλασικού τμήματος του 1^ου ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ.

Υπεύθυνη εκπαιδευτικός του προγράμματος: Δρ. Ελένη Ηλία

Μ έ ρ ο ς Α΄

Εισαγωγή

Ο προβληματισμός σε σχέση με τον οποίο σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε το πρώτο μέρος του προγράμματος αφορά στο είδος και την ποιότητα των βιβλίων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σ’ ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βασικό στόχο την ανάπτυξη θετικής στάσης για την ανάγνωση από το σύνολο των μαθητών που συμμετέχουν σε αυτό. Σε όλα τα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα που έχουμε πραγματοποιήσει έως τώρα, χρησιμοποιήθηκαν βιβλία λογοτεχνικά, η αισθητική ποιότητα και η αφηγηματική αρτιότητα των οποίων είχε κριθεί αρχικά από ενηλίκους αναγνώστες, συνήθως τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Επιλέγονταν μάλιστα όχι μόνο έργα που απευθύνονται ειδικότερα στο παιδικό αναγνωστικό κοινό αλλά και άλλα που θεωρήθηκαν κατάλληλα για τα παιδιά-αναγνώστες, αν και δεν έχουν αξιοποιηθεί εκδοτικά προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση (βλ. τις δημοσιεύσεις της ιστοσελίδας με τους τίτλους «Τα Ελληνάκια ταξιδεύουν…», «Η Αιολική Γη πάει…Νηπιαγωγείο», «Ήταν η γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξαντρου»). Η τακτική αυτή βασιζόταν στο σκεπτικό ότι η ποιότητα των έργων εξασφαλίζει την αναγνωστική απόλαυση. Έτσι μεγιστοποιείται η πιθανότητα τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με τα αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα να αποκτήσουν τη συνήθεια της ανάγνωσης.

Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα που πραγματοποιούμε κατά το σχ. έτος 2012-2013 η πρωτοβουλία της επιλογής δίνεται αποκλειστικά στους μαθητές, οι οποίοι ενθαρρύνονται να φέρει ο καθένας στην τάξη το «αγαπημένο του βιβλίο», εκείνο που θεωρεί το πιο αγαπημένο μεταξύ όλων όσων έχει διαβάσει . Ταυτόχρονα έχει ζητηθεί από τους γονείς να μην παρέμβουν κατά κανένα τρόπο στην επιλογή των βιβλίων.

Στόχοι του προγράμματος

Α) Καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας

Β) Ουσιαστική επικοινωνία και δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης

Γ) Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης

Δ) Καλλιέργεια της λεκτικής έκφρασης των μαθητών

Ε) Καλλιέργεια της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης των μαθητών

ΣΤ) Ανάπτυξη της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας

Ζ) Κατανόηση της σύνδεσης ανάμεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγο, της ιδιότητας του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό

Η) Άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία

Μεθόδευση

Η διαδικασία που ακολουθήσαμε κατά την υλοποίηση του προγράμματος περιλαμβάνει τρία στάδια: 1^ο. Επιλογή του βιβλίου που θα παρουσιαστεί, 2^ο. Παρουσίαση του βιβλίου, 3ο. Έκφραση εντυπώσεων για το βιβλίο.

1^ο στάδιο: Στον πίνακα με τα ονόματα των μαθητών που βρίσκεται σταθερά αναρτημένος στη σχολική αίθουσα, κάποιο από τα παιδιά (διαφορετικό κάθε φορά) εντοπίζει δίπλα στο όνομά του ένα μικρό αυτοκόλλητο. Αυτό συνιστά ένδειξη ότι το συγκεκριμένο παιδί θα επιλέξει μεταξύ των αγαπημένων βιβλίων των συμμαθητών του εκείνο που επιθυμεί να παρουσιαστεί. Στη συνέχεια όλα τα αγαπημένα βιβλία (εκτός βέβαια από όσα έχουν ήδη παρουσιαστεί) τοποθετούνται στα τραπεζάκια των εργασιών, συνοδευόμενα από καρτέλες όπου αναγράφεται το όνομα του παιδιού που έχει φέρει στην τάξη το κάθε βιβλίο. Κατά τη διάρκεια της ακρόασης ενός ρυθμικού μοτίβου, το οποίο εκτελείται από τη δασκάλα και τους μαθητές με κρουστά όργανα του Orff, το παιδί που έχει το ρόλο να επιλέξει το βιβλίο που θα παρουσιαστεί, αποφασίζει ποιο θα προτιμήσει.

2^ο στάδιο: Το παιδί του οποίου το αγαπημένο βιβλίο έχει επιλεγεί , παρουσιάζει στην ολομέλεια το περιεχόμενό του, ευρισκόμενο σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο που χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τον εκάστοτε αφηγητή. Η παρουσίαση έχει τη μορφή αφήγησης μιας ιστορίας ακόμη και όταν δεν πρόκειται για βιβλίο αφηγηματικό αλλά γνώσεων, χρηστικό ή οτιδήποτε άλλο. Ο δάσκαλος που είναι ήδη ενημερωμένος για το περιεχόμενο των βιβλίων, διακόπτει συχνά, θέτοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις αναφορικά με την ιστορία, για τις οποίες δεν υπάρχει απάντηση στο βιβλίο. Επιδιώκει έτσι να δώσει στο μαθητή την ευκαιρία να προσθέσει δικά του στοιχεία και γενικότερα να διαφοροποιηθεί από το πρωτότυπο αφηγηματικό κείμενο. Ο δάσκαλος καταγράφει την αφήγηση καθισμένος σε σημείο όπου να μπορεί να τον παρακολουθεί και ο αφηγητής και οι ακροατές. Μετά την ολοκλήρωσή της αφήγησης από το μαθητή, ο δάσκαλος την διαβάζει και οι συμμαθητές έχουν την ευκαιρία να εκδηλώσουν τη θετική τους εντύπωση για την ιστορία που άκουσαν, χειροκροτώντας.

Στην καρτέλα με το όνομα του παιδιού που έχει ολοκληρώσει την παρουσίαση του αγαπημένου του βιβλίου, αναγράφονται έπειτα η αρίθμηση με βάση τη σειρά που παρουσιάστηκε, ο τίτλος του βιβλίου και το όνομα του μαθητή που το επέλεξε να παρουσιαστεί. Οι καρτέλες αναρτώνται γύρω από το χώρο όπου γίνεται η παρουσίαση.

Προκαταρκτική φάση

Πριν από την έναρξη του προγράμματος έχουν προηγηθεί εκπαιδευτικές δραστηριότητες ώστε όλοι οι μαθητές να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα ονόματα του συνόλου των συμμαθητών τους, προκειμένου κατά την επιλογή του βιβλίου να γνωρίζουν σε ποιον ανήκει. Επίσης έχει προηγηθεί δραστηριότητα με τίτλο «η ώρα των βιβλίων», κατά την οποία οι μαθητές είχαν σε καθημερινή βάση την ευχέρεια να ξεφυλλίζουν τα αγαπημένα βιβλία που συγκεντρώνονταν, να εξοικειώνονται με το περιεχόμενό τους και να σχηματίζουν τις πρώτες εντυπώσεις τους για αυτά, ώστε να διευκολυνθούν στην επιλογή τους όταν ο καθένας τους θα έπρεπε να αποφασίσει ποιο βιβλίο θα επιθυμούσε να παρουσιαστεί.

Τελική φάση

Τα αφηγηματικά κείμενα και η εικονογράφησή τους αξιοποιούνται και αναδεικνύονται ποικιλότροπα. Συγκεκριμένα, το μέρος αυτό του προγράμματος ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των παιδικών κειμένων με τη μορφή ανοιχτής θεατρικής παράστασης, όπου οι ίδιοι οι μαθητές υποδύονται τους ήρωες των ιστοριών τους. Στο τέλος της παράστασης κάθε μαθητής παραλαμβάνει ως «πρωτοχρονιάτικο» δώρο το φάκελλο με τις ζωγραφιές των συμμαθητών του, οι οποίες αναφέρονται στην ιστορία που έχει αφηγηθεί για το δικό του αγαπημένο βιβλίο. Ο μαθητής-αφηγητής προσφέρει με τη σειρά του στο συμμαθητή του που επέλεξε το βιβλίο του και του έδωσε την ευκαιρία να το παρουσιάσει, τη ζωγραφιά που έφτιαξε ο ίδιος για την ιστορία του.

Οι εργασίες των νηπίων, κείμενα και ζωγραφιές, εκτός από την ιστοσελίδα δημοσιεύονται επίσης σε τοπικό πολιτιστικό περιοδικό, σε περιοδικό Παιδικής Λογοτεχνίας και παρουσιάζονται σε συνέδρια και ημερίδες με θέμα τη φιλαναγνωσία. Τέλος, φωτοτυπημένα αντίγραφα με το σύνολο των κειμένων των παιδιών προσφέρονται σε φιλανθρωπικό παζάρι που διοργανώνεται από το Δήμο, προκειμένου τα έσοδα από την πώλησή τους να διατεθούν για κοινωνικούς σκοπούς.

Χρονοδιάγραμμα

Το πρώτο μέρος του προγράμματος, αυτό δηλαδή που παρουσιάζεται στη συγκεκριμένη δημοσίευση, ξεκινά με την προκαταρκτική φάση από την πρώτη διδακτική εβδομάδα του Σεπτεμβρίου. Συνεχίζεται με τις παρουσιάσεις των βιβλίων και την εικονογράφησή τους από το τέλος Σεπτεμβρίου έως το τέλος Νοεμβρίου. Ολοκληρώνεται με την προετοιμασία και την πραγματοποίηση της παράστασης μέσα στο Δεκέμβριο (για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται στο θεατρικό κείμενο μια εισαγωγή, με στόχο να προσδώσει στην παράσταση χριστουγεννιάτικη διάσταση).

Σύνδεση προγράμματος με γνωστικά αντικείμενα

Μέσα από τις καρτέλες με την αρίθμηση που αντιστοιχούν στα διάφορα βιβλία και την επικόλληση επάνω στο βιβλίο του ίδιου αριθμού, πραγματοποιείται η εξοικείωση των μαθητών με τα αριθμητικά σύμβολα και η αντιστοίχηση των συμβόλων με τα σχετικά σύνολα (Μαθηματικά).

Επίσης μέσα από την επαφή με τα βιβλία, την αφήγηση ιστοριών σε σχέση με αυτά, την παρουσίαση των σχετικών με τις ιστορίες ζωγραφιών, την ανάρτηση των καρτελών στη σχολική αίθουσα με τα ονόματα και τους τίτλους των βιβλίων και τα ονοματεπώνυμα των μαθητών που τα παρουσίασαν και τέλος με την καταγραφή των αφηγουμένων κειμένων από το δάσκαλο και με τη δημοσίευσή τους, αναπτύσσεται η προφορική επικοινωνία, η ανάγνωση και η γραπτή εκφραση (Γλώσσα).

Συσχέτιση στόχων με στοιχεία προγράμματος

Α) Ο στόχος της φιλαναγνωσίας επιδιώκεται με την επαφή με τα βιβλία μέσα από τη διαμεσολάβηση των συμμαθητών τόσο κατά την επιλογή όσο και κατά την παρουσίασή τους.

Β) Ο στόχος της επικοινωνίας και της δημιουργίας ισχυρών φιλικών δεσμών επιδιώκεται να επιτευχθεί καθώς οι συμμαθητές μοιράζονται τις αναγνωστικές εμπειρίες τους τόσο κατά την παρουσίαση της ιστορίας όσο και κατά την παρουσίαση της εικονογράφησής τους. Επίσης στην ανάπτυξη φιλικών σχέσεων συμβάλλει η διαδικασία της ανταλλαγής των εικόνων που έχουν ζωγραφίσει για τις ιστορίες που αναφέρονται στα αγαπημένα βιβλία των συμμαθητών τους.

Γ) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης επιδιώκεται καθώς τα βιβλία παρουσιάζονται μέσα από την αναδιήγηση της πρωτότυπης ιστορίας από τα ίδια τα παιδιά στους άξονες της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή ακόμη και της ανατροπής της.

Δ) Ο στόχος της καλλιέργειας της λεκτικής έκφρασης των μαθητών επιδιώκεται μέσα από την αφήγηση από τα παιδιά της πρωτότυπης ιστορίας και την παρουσίαση στην ολομέλεια των εικόνων που ζωγράφισαν για τις ιστορίες που άκουσαν από τους συμμαθητές τους.

Ε) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης επιδιώκεται με την εικονογράφηση από τους μαθητές των ιστοριών για τα αγαπημένα βιβλία των συμμαθητών τους.

ΣΤ) Ο στόχος της ανάπτυξης της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας επιδιώκεται μέσα από την εικονογράφηση, εφόσον οι ζωγραφιές στηρίζονται στις ιστορίες για τα αγαπημένα βιβλία των συμμαθητών και ουσιαστικά αποτελούν αναγνωστικές προσεγγίσεις τους.

Ζ) Ο στόχος να κατανοήσουν οι μαθητές την ιδιότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό επιδιώκεται με την καταγραφή των παιδικών αφηγήσεων και την ανάγνωσή τους από το δάσκαλο .

Η) Ο στόχος του ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία επιδιώκεται με την ανάδειξη και αξιοποίηση των εργασιών των παιδιών μέσα από την ανοιχτή θεατρική παράσταση και τις διάφορες δημοσιεύσεις τους, καθώς και με τη διάθεση αυτών των εργασιών τους για κοινωνικούς σκοπούς.

Συμπεράσματα και επισημάνσεις

Αρκετά από τα βιβλία που έφτασαν στην τάξη ως «αγαπημένα» είναι μεταφρασμένα. Έχουν πρωτοεκδοθεί από ξένους εκδοτικούς οίκους. Είτε πρόκειται για φτηνές εκδόσεις είτε για εκδόσεις που δίνουν μεγάλη έμφαση στην εμφάνιση, αντιμετωπίζουν εμφανώς το βιβλίο πρώτιστα ως καταναλωτικό προϊόν. Κάποτε μάλιστα το όνομα του συγγραφέα δεν αναγράφεται καν ή το βρίσκουμε μόνο στις εσωτερικές σελίδες. Στην πλειοψηφία τους τα «αγαπημένα» βιβλία συνιστούν εκδόσεις της τελευταίας δεκαετίας.

Αναφορικά με την επιλογή από τους συμμαθητές των προς παρουσίαση βιβλίων, διαπιστώνεται ότι για την πλειοψηφία των μαθητών το κριτήριο ήταν η σχέση τους με τον κάτοχό του. Επέλεγαν δηλαδή το αγαπημένο βιβλίο του φίλου τους, για να του προσφέρουν την ικανοποίηση να το παρουσιάσει. Δεύτερο μεταξύ των κριτηρίων επιλογής αναδείχτηκε η προϋπάρχουσα εξοικείωση των μαθητών με ένα συγκεκριμένο ήρωα. Βιβλία για δημοφιλείς ήρωες, όπως η Κοκκινοσκουφίτσα ή ο Ηρακλής επελέγησαν από τα πρώτα. Τα κορίτσια επέλεξαν για παρουσίαση συνήθως βιβλία με ηρωίδες, π.χ. Σταχτοπούτα, Κοκκινοσκουφίτσα, ενώ τα αγόρια προτίμησαν αγόρια-λογοτεχνικούς ήρωες, π.χ. Ηρακλής, Ταρζάν.

Από το πρώτο βιβλίο που παρουσιάστηκε στο πρόγραμμα, άρχισαν τα παιδιά να εκδηλώνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για τα «αγαπημένα» βιβλία τα δικά τους και των συμμαθητών τους αλλά και για τα βιβλία της σχολικής βιβλιοθήκης. Περνούσαν πλέον αρκετό χρόνο της «ελεύθερης απασχόλησης» στη γωνιά της βιβλιοθήκης ενώ και κατά τη διάρκεια άλλων δραστηριοτήτων, όσοι κάθονταν κοντά στη βιβλιοθήκη δεν έχαναν ευκαιρία να ξεφυλλίζουν βιβλία.

Δυνατότητες για διεύρυνση του προγράμματος

Η διαδικασία τόσο της επιλογής όσο και της παρουσίασης των αγαπημένων βιβλίων καθώς και η

ανταλλαγή τους στο πλαίσιο δανειστικής βιβλιοθήκης στην τάξη, μπορεί να επεκταθεί σε όλες τις

εκπαιδευτικές βαθμίδες αλλά και σε όλες τις κατηγορίες βιβλίων.

Επίσης μπορεί να συμπεριλάβει αποκλειστικά βιβλία που επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο θέμα-γνωστικό αντικείμενο, για το οποίο οι μαθητές θα παρουσιάσουν μια διαφορετική πτυχή του μέσα από το βιβλίο που θα επιλέξουν. ΄Ετσι η ανταλλαγή αναγνωστικών εντυπώσεων μπορεί να μετατραπεί σε ανταλλαγή γνωστικών πληροφοριών, σε διαθεματική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου, πάντα μέσω των βιβλίων, σε βιβλιογραφική ανασκόπηση αναφορικά με το αντικείμενο αυτό.

Επιπλέον η διαδικασία της παραγωγής αφηγηματικών κειμένων, θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλα αντικείμενα ως ερέθισμα-επίκεντρο. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να περιλαμβάνει παλαιά οικογενειακά αντικείμενα. Τα συγκεντρωμένα κειμήλια θα παρουσιαστούν σε ολόκληρο το σχολείο και στην ευρύτερη κοινότητα με τη μορφή μουσειακής έκθεσης, όπου δίπλα σε κάθε αντικείμενο θα βρίσκεται αναρτημένη η ιστορία που δημιουργήθηκε για αυτό και οι ζωγραφιές που αναφέρονται σε αυτήν την ιστορία. Επίσης, θα μπορούσαν να παρουσιαστούν με τη μορφή μιας ειδικής έκδοσης, π.χ. ημερολογίου, που θα περιλαμβάνει τη φωτογραφία του αντικειμένου και τα σχετικά δημιουργήματα των μαθητών.

Μία ακόμη περίπτωση διεύρυνσης του συγκεκριμένου προγράμματος, θα ήταν κάθε μαθητής να παρουσίαζε τον αγαπημένο του τόπο μέσα από φωτογραφίες, αποσπάσματα από το προσωπικό του ημερολόγιο, τυχόν ταξιδιωτικές εντυπώσεις που έχουν καταγραφεί γι’ αυτόν τον τόπο κ. ά. Με το υλικό αυτό δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας ενός ομαδικού άλμπουμ, που κατά διαστήματα τα παιδιά θα μπορούν εκ περιτροπής να παίρνουν στο σπίτι τους.

Επίσης το αντικείμενο-επίκεντρο θα μπορούσε να είναι το πιο αγαπημένο φυσικό αντικείμενο κάθε μαθητή, για παράδειγμα, το πιο αγαπημένο λουλούδι. Ακόμη το πιο αγαπημένο παιχνίδι κάθε παιδιού, το πιο αγαπημένο του χρώμα κ.ο.κ. Πέρα από τις αφορμές που μπορούν να δώσουν όλα αυτά για τη δημιουργία αφηγηματικών ιστοριών, μπορούν επίσης να οδηγήσουν στην κατασκευή ομαδικών εικαστικών συνθέσεων. Για παράδειγμα, τα αγαπημένα λουλούδια αποξηραίνονται και δημιουργείται ένα κολλάζ με όλα αυτά. Αντίστοιχα, γίνεται μια ομαδική ζωγραφιά όπου ο καθένας συμμετέχει με το αγαπημένο του χρώμα και το αποτέλεσμα ασφαλώς είναι η πολυχρωμία.

Όλα αυτά τα προγράμματα, επειδή ακριβώς στηρίζονται στις προσωπικές προτιμήσεις των μαθητών, γίνονται δίαυλοι επαφής και επικοινωνίας μεταξύ τους.

Ελένη Α. Ηλία

Ακολουθούν τα κείμενα των παιδιών, συνοδευόμενα από ζωγραφιές συμμαθητών τους, ενταγμένα στο χριστουγεννιάτικο θεατρικό έργο που τα ίδια παρουσίασαν. Σε παρένθεση μετά από κάθε κείμενο παρατίθενται τα στοιχεία του βιβλίου στο οποίο το κείμενο αυτό αναφέρεται.

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

1nipasprop’s blog

Η «Αιολική Γη» πάει… Νηπιαγωγείο!

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Στις μέρες μας το «παιδικό βιβλίο» γνωρίζει μεγάλη άνθηση. Οι ενήλικοι προετοιμάζουν με προορισμό τα παιδιά έναν τεράστιο όγκο βιβλίων από τον οποίο οι ίδιοι ή τα παιδιά επιλέγουν εκείνα που θα διαβάσουν. Αυτό που ιδιαίτερα φροντίζουν είναι να δώσουν στα βιβλία ελκυστική μορφή και ταυτότητα «παιδικού βιβλίου», ώστε οι ενδιαφερόμενοι να τα επιλέξουν.

Στο πλαίσιο του προβληματισμού και των πειραματισμών μας σχετικά με την καταλληλότητα για παιδιά αξιόλογων λογοτεχνικών έργων, που δεν έχουν ωστόσο αξιοποιηθεί εκδοτικά προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, επιλέξαμε για λογοτεχνική διδασκαλία στα νήπια την Αιολική Γη του Ηλία Βενέζη. Στο βιβλίο ένα αγόρι αφηγείται τη ζωή του στη μικρασιατική ύπαιθρο την περίοδο έως τους διωγμούς του ’14. Στο διάστημα μέχρι τα Χριστούγεννα ολοκληρώθηκε η διδασκαλία του πρώτου κεφαλαίου, με τίτλο «Κιμιντένια» και του τρίτου, με τον τίτλο «Τα πεινασμένα τσακάλια». Από τα συγκεκριμένα κεφάλαια διαβάστηκαν αποσπάσματα. Μετά από την ανάγνωση κάθε αποσπάσματος, τα παιδιά το εικονογραφούσαν. Στη συνέχεια επέλεγαν μία από τις ζωγραφιές των συμμαθητών τους και ανέπτυσσαν την αφήγησή τους για το αντίστοιχο απόσπασμα, με σημείο αναφοράς τη ζωγραφιά που είχαν επιλέξει.

Έτσι ανάμεσα στο κείμενο και στον αναγνώστη παρεμβαλλόταν ο «άλλος» αναγνώστης, ο διάλογός μας με το λογοτεχνικό κείμενο διευρυνόταν. Το σύνολο των παιδιών είχαν συνεπώς ουσιαστικό κίνητρο να παρακολουθήσουν προσεκτικά την ανάγνωση του κειμένου και κατά συνέπεια την ευκαιρία να το απολαύσουν, καθώς στη συνέχεια θα παρουσίαζαν την αναγνωστική τους ανταπόκριση στην ομάδα ανάγνωσης, που ήταν η σχολική τάξη. Επίσης τα νήπια επιμελούνταν ιδιαίτερα τις ζωγραφιές τους, ώστε αυτές να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των συμμαθητών τους και να χρησιμοποιηθούν στις αφηγήσεις τους.

Στη συνέχεια παρατίθενται τα σχετικά αποσπάσματα και ακολουθούν ορισμένες από τις αφηγήσεις και τις ζωγραφιές που αναφέρονται σε αυτά.

Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε από τη νηπιαγωγό, δρ. Νεοελλ. Λογοτεχνίας Ελένη Α. Ηλία και υλοποιήθηκε με τους μαθητές του κλασικού τμήματος 2010-2011

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

1nipasprop’s blog

2012… ΚΟΚΚΙΝΟΣΚΟΥΦΙΤΣΕΣ

Εισαγωγή: Τα παρακάτω κείμενα τα αφηγήθηκαν μαθητές του Νηπιαγωγείου μας των σχολικών ετών 2010-2011 και 2011-2012. Στην παρένθεση που ακολουθεί κάθε κείμενο παρατίθεται το όνομα του νηπίου που το αφηγήθηκε. Οι αφηγήσεις προέκυψαν με ερέθισμα το εγκιβωτισμένο απόσπασμα της Αιολικής Γης του Ηλία Βενέζη (σελίδες 76-77) όπου παρουσιάζεται μια διαφορετική αφηγηματική εκδοχή του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας. Στην εκδοχή αυτή τα στοιχεία του κλασικού παραμυθιού εμπλουτίζονται και διαφοροποιούνται σύμφωνα με τις εμπειρίες του παππού του έργου, ο οποίος αφηγείται συχνά την παραλλαγμένη ιστορία στα εγγόνια του. Στην εκδοχή του είναι έκδηλη η αγάπη του για το φυσικό περιβάλλον όπου ζει. Η «Κοκκινοσκουφίτσα του παππού» χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο για τους μαθητές μας, προκειμένου να δημιουργήσουν τις δικές τους πρωτότυπες αφηγήσεις. Τα νήπια αξιοποίησαν στοιχεία της κλασικής Κοκκινοσκουφίτσας , η οποία τούς ήταν ήδη γνωστή, καθώς και στοιχεία της Κοκκινοσκουφίτσας του Βενέζη, προχώρησαν δε σε τροποποιήσεις και ανατροπές τους, που αναδεικνύουν την ποιότητα της δημιουργικής σκέψης που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη ηλικία. Στα κείμενά τους καταγράφονται τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και τα ερεθίσματα που δέχονται, αφομοιώνουν και αξιοποιούν δημιουργικά.

Τα κείμενα 3-15 που ανήκουν στους μαθητές της περσινής χρονιάς προέκυψαν αναλυτικότερα ως εξής. Μετά από την ανάγνωση του αποσπάσματος της Αιολικής Γης, ζητήθηκε από τα παιδιά η εικονογράφησή του. Στη συνέχεια κάθε νήπιο επέλεγε μία από τις ζωγραφιές των συμμαθητών του και με βάση αυτήν ανέπτυσσε τη δική του αφηγηματική εκδοχή.

Όλα τα υπόλοιπα παιδικά κείμενα (εκείνα των φετινών μαθητών), προηγήθηκαν από τις ζωγραφιές που αναφέρονταν σε αυτά. Αφού δηλαδή κάθε νήπιο ολοκλήρωνε την αφήγησή του, στη συνέχεια οι συμμαθητές του την εικονογραφούσαν.

Τα κείμενα των νηπίων παρουσιάζονται από τα ίδια ως θεατρική παράσταση στην ανοιχτή χριστουγεννιάτικη εκδήλωση του Νηπιαγωγείου μας. Για το λόγο αυτό τα συνδέσαμε στο παρακάτω έργο με την Πρωτοχρονιά, οπότε ο Άγιος Βασίλης φροντίζει για την εκπλήρωση των επιθυμιών των παιδιών.

Οι ζωγραφιές, κάποιες από τις οποίες συνοδεύουν εδώ ενδεικτικά τα αντίστοιχα κείμενα, εκτίθενται στην αίθουσα όπου πραγματοποιείται η χριστουγεννιάτικη εκδήλωση του Νηπιαγωγείου μας. .

Σχεδιασμός προγράμματος- Σύνταξη δημοσίευσης- Επιμέλεια θεατρικού κειμένου:

Ελένη Α. Ηλία

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

1nipasprop’s blog

«Ήταν η Γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξαντρου»

Εισαγωγή Α΄ και Β΄ μέρους: Ελένη Α. Ηλία, Νηπιαγωγός, Δρ. Λογοτεχνίας

Η παρούσα δημοσίευσή μας αναφέρεται στη διδασκαλία στο κλασικό τμήμα του νηπιαγωγείου μας κατά τη σχ. χρονιά 2011-2012, δύο συνεχόμενων αποσπασμάτων από το έργο του Ηλία Βενέζη, Αιολική Γη. Στα αποσπάσματα αυτά μέσα από τις αφηγηματικές τεχνικές της αναδρομής και του εγκιβωτισμού περιγράφεται η μορφή της Γοργόνας και παρατίθεται ο σχετικός θρύλος γιατον αδερφό της το Μέγα Αλέξανδρο και για το αθάνατο νερό. Μετά από την ανάγνωση του συγκεκριμένου μέρους από το έργο του Βενέζη στην ολομέλεια, τα νήπια κλήθηκαν να δημιουργήσουν σχετικά αφηγηματικά κείμενα, στους άξονες της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή της ανατροπής του λογοτεχνικού προτύπου, καθώς και να τα εικονογραφήσουν. Ακολουθεί η παρουσίαση κάθε αποσπάσματος από την Αιολική Γη και στη συνέχεια παρατίθενται τα αναφερόμενα σε αυτό κείμενα των νηπίων καθώς και η εικονογράφησή τους από τους συμμαθητές τους. Εδώ κάθε κείμενο συνοδεύεται ενδεικτικά από μία μόνο σχετική ζωγραφιά. Επιδιώκουμε βέβαια σε κάθε περίπτωση η ζωγραφιά που επιλέγουμε να ανήκει όχι στο νήπιο που αφηγήθηκε το κείμενο αλλά σε κάποιον συμμαθητή – ακροατή. Έτσι αποδεικνύεται το ενδιαφέρον και η προσήλωση με τα οποία τα νήπια παρακολούθησαν τις αφηγήσεις των συμμαθητών τους και κατ’ επέκταση η μεταξύ τους ουσιαστική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, ως αποτέλεσμα της συμμετοχής τους στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Ο τίτλος της παρούσας δημοσίευσης προέρχεται από το μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη «Ο Καπετάν Μιχάλης». Το απόσπασμα στο οποίο περιλαμβάνεται η συγκεκριμένη φράση είναι το ακόλουθο: Ανέβαινε, κατέβαινε, βούλιαζε μέσα του η Κρήτη. Δεν ήταν νησί, ήταν ένα θεριό που κείτουνταν στη θάλασσα, ήταν η Γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξαντρου, που θρηνούσε και καταχτυπούσε την ουρά της και φουρτούνιαζε το πέλαγο. (σ. 93) Επιλέξαμε την παραπάνω φράση, επειδή είναι ευρύτερα γνωστή, ειδικότερα όπως μελοποιήθηκε από το Μάνο Χατζιδάκη. Η φράση αυτή συνιστά τον τίτλο και της ανοιχτής θεατρικής παράστασης που πραγματοποιείται κατά τη λήξη του σχολικού έτους, όπου τα νήπια, υποδυόμενα Γοργόνες, ναυτικούς και το Μεγαλέξανδρο, αποδίδουν τα ίδια τα κείμενά τους. Για τη μουσική επένδυση της παράστασης χρησιμοποιήθηκε ασφαλώς το αντίστοιχο τραγούδι του Χατζιδάκη.

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

1nipasprop’s blog

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α : η Πεντάμορφη και το Τέρας

Ε ι σ α γ ω γ ή : Στο νηπιαγωγείο μας παρουσιάσαμε το παραμύθι της Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπομόν «Η Πεντάμορφη και το Τέρας», το οποίο γράφτηκε το 1757, σε πιστή απόδοση από το γαλλικό κείμενο (το έργο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τον εκδοτικό οίκο Ερευνητές, σε εικονογράφηση από την Αν Ρόμπι και απόδοση στα Ελληνικά από τη Μαρίνα Τουλγαρίδου). Ποτέ το πασίγνωστο αυτό κλασικό παραμύθι, στο οποίο η αφηγηματική υπόθεση ξεκινά με την οικονομική καταστροφή μιας εύπορης οικογένειας, δεν ήταν περισσότερο επίκαιρο από σήμερα, που η οικονομική κρίση πλήττει την παγκόσμια κοινότητα και προκαλεί ανασφάλειες και αδιέξοδα.
Για τις ανάγκες της διδασκαλίας χωρίσαμε το έργο σε κεφάλαια, στα οποία δώσαμε επιμέρους τίτλους. Μετά την ανάγνωση κάθε κεφαλαίου οι μαθητές του κλασικού τμήματος της σχολικής χρονιάς 2008-2009 καλούνταν να συνεχίσουν την ιστορία, εκφράζοντας έτσι τις προσδοκίες και τις επιθυμίες τους για την εξέλιξη της πλοκής, τη στάση που διαμόρφωναν για τα διάφορα λογοτεχνικά πρόσωπα και συνακόλουθα τις προσωπικές τους εμπειρίες και ευαισθησίες.
Προκειμένου να επιτύχουμε την καθολική συμμετοχή των νηπίων, χρησιμοποιήσαμε το παιχνίδι και τη διαδικασία της εμψύχωσης. Τα νήπια, χωρισμένα σε πέντε υποομάδες, που παρέμειναν αμετάβλητες σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς, αναζητούσαν στους φακέλους που τους μοιράζαμε τα «μαγικά λόγια». Πρόκειται για έναν ή δύο στίχους από δημοτικά τραγούδια, που περιλαμβάνονται στην πλέον διαδεδομένη συλλογή του Νικολάου Γ. Πολίτη «Εκλογαί από τα Τραγούδια του Ελληνικού Λαού». Τους στίχους τους είχαμε επιλέξει με κριτήριο τη νοηματική σχέση τους με το περιεχόμενο του αντίστοιχου κεφαλαίου. Ολόκληρη η τάξη αποστήθιζε τα μαγικά λόγια, ώστε στη συνέχεια να απαγγελθούν τρεις φορές από κάθε ομάδα, ως προϋπόθεση για να εισέλθουν τα μέλη της στο σύνολό τους στον κόσμο της ιστορίας και να παρουσιάσουν τη δική τους αφηγηματική εκδοχή. Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, εκτός από την εκφορά του στίχου, ζητούσαμε από τα νήπια και τη γραφή του ανά ομάδα, προκειμένου να περάσουν στη συνέχεια στο στάδιο των αφηγήσεων. Το παιγνιώδες αυτό πλαίσιο αποδείχθηκε εξαιρετικά ισχυρό κίνητρο για το σύνολο των μαθητών.

Συμπεράσματα για τις μορφές, τις δράσεις και τα συναισθήματα των ηρώων του παραμυθιού στα κείμενα των νηπίων: Στο σημείο αυτό θα συνοψίσουμε τις εκδοχές των νηπίων για τη μορφή, τη δράση και τα συναισθήματα των ηρώων του έργου, όπως αυτές αποτυπώνονται στο σύνολο των κειμένων τους. Διαπιστώνουμε ότι δίνεται έμφαση στη δράση των ηρώων, από την οποία κυρίως προκύπτουν τα συναισθήματά τους. Παρατηρείται δε μεγάλη σχέση ανάμεσα στα εξωτερικά χαρακτηριστικά των προσώπων, την εμφάνισή τους και τον ψυχικό τους κόσμο, όπως ακριβώς συμβαίνει στα παραμύθια, όπου κυριαρχεί η ταύτιση του καλού με το όμορφο και του κακού με τα άσχημο. Ωστόσο τα στοιχεία των συγκεκριμένων λογοτεχνικών προσώπων που αποδίδονται από τα διάφορα νήπια, αποκλίνουν σημαντικά μεταξύ τους. Το Τέρας για παράδειγμα, σε κάποιες αφηγήσεις κατασπαράζει τον πατέρα της Πεντάμορφης ενώ σε άλλες τον φοβάται και μόνο γι’ αυτόν το λόγο συμπεριφέρεται καλά στην κόρη του. Επίσης κάποτε επιδιώκει να σκοτώσει την Πεντάμορφη και άλλοτε επιθυμεί να την υπηρετεί χωρίς να προσδοκά τίποτα περισσότερο από αυτήν. Όταν πάλι το Τέρας με την Πεντάμορφη γίνονται ζευγάρι, έχει προηγηθεί σύγκλιση των χαρακτηριστικών τους. Είτε δηλαδή το Τέρας παύει να είναι άσχημο, φροντίζοντας τα μαλλιά, το μακιγιάζ και τα ρούχα του είτε η Πεντάμορφη έχει γίνει κακιά και άσχημη είτε και οι δυο τους είναι κανονικοί άνθρωποι, που μεταμφιέζονται, φορώντας μάσκες τεράτων, για να τρομάζουν τον κόσμο. Επιπλέον τα χαρακτηριστικά των ηρώων στις αφηγήσεις των νηπίων δεν παραμένουν σταθερά. Συνήθως μεταβάλλονται με την επίδραση του μαγικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, άλλοτε η Πεντάμορφη μετατρέπεται ξαφνικά σε κακό πλάσμα και άλλοτε οι αδερφές της γίνονται καλές, επειδή μαγεύονται από κάποια μάγισσα ή επειδή πίνουν κάποιο φίλτρο. Κάποτε πάλι η ζήλια που οι αδερφές νιώθουν απέναντι στην Πεντάμορφη, τροφοδοτείται από τη διαφορετικότητα της, που όταν αίρεται, η ζήλια εξαφανίζεται. Στην αντίληψη των νηπίων στο βαθμό που η Πεντάμορφη εμφανίζεται αδύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό της όταν απειλείται από τις αδερφές της, συχνά το Τέρας και ο πατέρας της αναλαμβάνουν ρόλο τιμωρού απέναντί τους, συμμαχώντας μάλιστα κάποτε μεταξύ τους οι δυο τους.

Χαρακτηριστικό των αφηγήσεων των νηπίων συνιστά ότι τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές που εκδηλώνουν οι ήρωες, είτε είναι θετικά είτε αρνητικά, οδηγούν τις εξελίξεις σε αίσιο τέλος. Για παράδειγμα, η ζήλια των αδερφών της Πεντάμορφης, τής δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθεί την αγάπη του Τέρατος, που προσπαθεί να την προστατεύσει από εκείνες. Επίσης, όταν το Τέρας είναι ανεπιθύμητο στην Πεντάμορφη, η προσπάθεια των αδερφών της να το κατακτήσουν, την απαλλάσσει από την ενοχλητική πολιορκία του.
Σε αρκετών νηπίων τα κείμενα οι διαφορές στους χαρακτήρες των προσώπων αμβλύνονται, οι ήρωες δεν εμφανίζονται εξιδανικευμένοι, απόλυτα καλοί ή κακοί, αλλά περισσότερο πραγματικοί. Για παράδειγμα, αν και η Πεντάμορφη γνωρίζει την ευεργετική επίδραση που θα έχει το φιλί της στο Τέρας, τη δύναμή του να το μεταμορφώσει, αρνείται να το φιλήσει, για να το τιμωρήσει, επειδή εκείνο δεν της επιτρέπει να επισκεφτεί τον πατέρα της. ΄Η αποφασίζει να παντρευτεί μαζί του, μόνο και μόνο για να αντιμετωπίσει τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η οικογένειά της.

(Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Ελένη Α. Ηλία)

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

1nipasprop’s blog

Τ Ρ Ε Λ Α Ν Τ Ω Ν Η Σ Fan Club

Ο κόσμος στο πέρασμα των χρόνων αλλάζει. Ωστόσο κάποια στοιχεία του παραμένουν αναλλοίωτα, σταθερά. Ένα από αυτά είναι ευτυχώς η παιδική φύση. Τα παιδιά εξακολουθούν να αγαπούν το παιχνίδι, να συμπεριφέρονται παρορμητικά με κίνητρο την περιέργειά τους να γνωρίσουν τον κόσμο και να κάνουν σκανταλιές. Τέτοιος ακριβώς είναι και ο ήρωας του ομώνυμου έργου της Πηνελόπης Δέλτα «Τρελαντώνης», όπως μαρτυρεί το παρατσούκλι που του έχουν προσδώσει. Ο αφηγητής του λογοτεχνικού αυτού έργου εμφανίζεται ως προσεκτικός παρατηρητής, που καταγράφει γεγονότα και συμπεριφορές χωρίς να εκφέρει προσωπική κρίση. Αν και δεν επιχειρεί σε καμία περίπτωση να νουθετήσει το μικρό αναγνώστη, ή μάλλον ακριβώς επειδή δεν το κάνει, το έργο τής Δέλτα έχει αδιαμφισβήτητα τεράστια παιδαγωγική δύναμη. Συγκεκριμένα, η συμπάθεια και ο θαυμασμός των τριών αδερφών του Τρελαντώνη αλλά και η έμπρακτη αναγνώριση των αρετών του από τα ενήλικα μέλη της οικογένειάς του, παρόλο που συχνά ταλαιπωρούνται από τα παθήματα που τού προκαλεί ο ζωηρός χαρακτήρας του, έχει ως συνέπεια τα παιδιά-αναγνώστες να ταυτίζονται μαζί του. Ο μικρός Αντώνης συνιστά για εκείνα ένα λαμπρό λογοτεχνικό πρότυπο. Έτσι το σύνολο των θετικών χαρακτηριστικών του, στα οποία περιλαμβάνονται η φιλαλήθεια, η ειλικρίνεια, η ανάληψη της ευθύνης για τις πράξεις του και η αλληλεγγύη που χαρακτηρίζει τη σχέση του με τα αδέρφια του παρά το γεγονός ότι στη ζωή τους κυριαρχεί ο φόβος της τιμωρίας από τους ενηλίκους, μας υποβάλλονται αβίαστα.

Στο νηπιαγωγείο μας οι μικροί μαθητές της σχολικής χρονιάς 2009-2010 απόλαυσαν τις αταξίες τού συγκεκριμένου ήρωα και τις προσάρμοσαν στις δικές τους εμπειρίες κι επιθυμίες ενώ επινόησαν πολλές ακόμη νέες περιπέτειες. Οι εμπνευσμένες αφηγήσεις τους -είτε ομαδικές είτε ατομικές- που τις μοιραζόμαστε μαζί σας, αποδεικνύουν πως ο Τρελαντώνης παραμένει ελκυστικός και προσιτός, όπως και για τις γενιές που προηγήθηκαν και προφανώς και για εκείνες που θ’ ακολουθήσουν. Θα μπορούσαμε λοιπόν άνετα να τον χαρακτηρίσουμε διαχρονικό, κλασικό λογοτεχνικό ήρωα.

Των κειμένων των νηπίων που παρουσιάζονται στο Α΄ μέρος, προηγείται ο τίτλος τού κεφαλαίου στο οποίο αναφέρονται, μια φράση-κλειδί του αντίστοιχου αποσπάσματος που συνοψίζει όσο είναι δυνατόν το περιεχόμενό του, καθώς και μια πολύ σύντομη περίληψή του. Τα παρατιθέμενα μαθητικά κείμενα συνοδεύονται από το όνομα της ομάδας ή του ατόμου που τα δημιούργησε.
Στο Β΄ μέρος οι μαθητές μας αποδίδουν πρωτότυπα επεισόδια που φαντάστηκαν, με ήρωα πάντα τον Τρελαντώνη. Τις αφηγήσεις τους, καθώς αναφέρονται σε συγκεκριμένες γιορτές, επετείους, εποχές, με βάση τις ημερομηνίες που δημιουργήθηκαν, τις μεταφέραμε στο α΄ ενικό πρόσωπο και τις δημοσιεύουμε με μορφή ημερολογίου.

Ελένη Α. Ηλία (Νηπιαγωγός, Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας)

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

1nipasprop’s blog

Τα «Ελληνάκια» ταξιδεύουν /το «Μικρό Βοριά» γυρεύουν /και η «Μάγια» το αστέρι /ένα «γράμμα» θα τους φέρει /με ιστορίες των παιδιών/από στίχους «Τραγουδιών».

Οδυσσέα Ελύτη, Συλλογή Τραγουδιών «Τα Ρω του έρωτα».

Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε από την Ελένη Α. Ηλία, νηπιαγωγό, διδάκτορα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και υλοποιήθηκε με τους μαθητές του κλασικού τμήματος του Νηπιαγωγείου κατά το σχ. έτος 2010-2011, για το διαγωνισμό της i-create 100 χρόνια μετά…

Δείτε τη συνέχεια του άρθρου στο

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΛΙΑ: Λογοτεχνία-Εκπαίδευση

iliaeleni's blog – teacher and author- Blogs.sch.gr

Αρχείο κατηγορίας Φιλαναγνωσία

«Αναγνώστες και Φίλοι» και άλλα «Καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας» (Δημοσιευμένο άρθρο)

Καινοτόμα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Φιλαναγνωσίας (Περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, ΤΧ. 110, ΣΕΛ. 19-38)

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α ΚΑΙ Π Α Ι Δ Ε Ι Α (Δημοσιευμένο άρθρο)

Ο ρόλος των ιστολογίων στην προσέγγιση σχολείου και κοινωνίας.

Προφίλ/ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ/Εισηγήσεις σε Συνέδρια/Δημοσιεύσεις

ΔΩΔΕΚΑ (12) ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ «ΤΑΞΙΔΙΑ» ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΕΝΑ (1) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ…

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Για τους αναγνώστες του Μικρού Πρίγκιπα: Το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συναρπαστικό!…

ΤΟ ΠΑΖΛ ΤΟΥ ΚΗΠΟΥ : Εκπαιδευτικό περιβαλλοντικό πρόγραμμα

H ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

Αναγνώστες και Φίλοι 2 (Αγαπημένο βιβλίο: Ο Μικρός Πρίγκιπας)

Για μια επιτυχημένη διδασκαλία της Λογοτεχνίας

Αναγνώστες και Φίλοι

1nipasprop’s blog

Η «Αιολική Γη» πάει… Νηπιαγωγείο!

1nipasprop’s blog

2012… ΚΟΚΚΙΝΟΣΚΟΥΦΙΤΣΕΣ

1nipasprop’s blog

«Ήταν η Γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξαντρου»

1nipasprop’s blog

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α : η Πεντάμορφη και το Τέρας

1nipasprop’s blog

Τ Ρ Ε Λ Α Ν Τ Ω Ν Η Σ Fan Club

1nipasprop’s blog

Τα «Ελληνάκια» ταξιδεύουν /το «Μικρό Βοριά» γυρεύουν /και η «Μάγια» το αστέρι /ένα «γράμμα» θα τους φέρει /με ιστορίες των παιδιών/από στίχους «Τραγουδιών».

1nipasprop’s blog