ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ  ΕΘΙΜ Α

ΑΠΟ ΤΟΝ  ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟ  ΗΛΙΑ  ΚΑΘΗΓΗΤΗ  ΦΙΛΟΛΟΓΟ

ΣΤΟ  ΠΡ.  ΠΕΙΡ. ΓΕΛ   ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ

Στην Ελλάδα κάθε τόπος  εκτός από τις φυσικές ή αρχιτεκτονικές ομορφιές του έχει  και διαφορετικό τρόπο  για να γιορτάζει  τα  Χριστούγεννα , την Πρωτοχρονιά, τα Φώτα, τα  έθιμα  που έλκουν  τις ρίζες τους  από τα  ήθη  και τις ιδιομορφίες της περιοχής, ακόμα και τα κάλαντα είναι συχνά διομορφωμένα  με άλλα λόγια.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Ένα  πολύ  ενδιαφέρον   έθιμο  της  Θεσσαλίας  και της Μακεδονίας  είναι το «πάντρεμα της φωτιάς»  την παραμονή των Χριστουγέννων. Το  τζάκι  καθαρίζεται  επιμελώς  από τη στάχτη  και τα μισά ξύλα   για τη νέα  φωτιά  πρέπει  να είναι από δέντρο με θηλυκό όνομα ( ελιά, κορομηλιά) και τα άλλα μισά  από δέντρο  με αρσενικό όνομα ( κεδρος, ίταμος).Στη Θεσσαλία μάλιστα  τα κορίτσια έβαζαν στο  τζάκι τα « αρσενικά»  και τα αγόρια «τα θηλυκά». Το βράδυ ανάβουν το τζάκι  και προσπαθούν  να το κρατήσουν  άσβηστο μέχρι  τα Φώτα. Η στάχτη  από αυτά  τα ξύλα  προφυλάσσει   το σπιτικό  από κάθε κακό.

Ακόμα, στη Μακεδονία , αλλά και γενικότερα στη Βόρεια  Ελλάδα υπάρχει  το έθιμο του  Χριστόξυλου. Ο νοικοκύρης του σπιτιού βρίσκει ένα γερό χοντρό ξύλο από δρυ ή ελιά για το τζάκι του. Αυτό  το  ξύλο καίει για όλο το δωδεκαήμερο και η φωτιά του θα διώχνει  τους καλικάντζαρους.  Το Χριστόξυλο   αντικαταστάθηκε  από το έλατο  σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο. Β΄βαια σε κάποια μέρη όπως στη Λέσβο, το Χριστουγεννιάτικο δέντρο  δεν ήταν από έλατο  αλλά από κλαδί ελιάς που στόλιζαν  με χρυσωμένα πορτοκάλια, καρύδια  και διάφορα παιχνίδια.

Στη Φλώρινα υπάρχει το έθιμο  των ΦΑΝΩΝ. Σε κάθε γειτονιά  της πόλης τα μεσάνυχτα  μεταξύ 23  και 24 Δεκεμβρίου  ανάβουν μια τεράστια φωτιά, για να ζεσταίνει τους βοσκούς  που επισκέπτονται  το Χριστό. Γύρω από τη φωτιά  τα παιδιά τραγουδούν τα κάλαντα  και παίρνουν  διάφορα δώρα  ή γλυκά. Το ίδιο βραάδυ στη  Νάουσα και την Έδεσσα σε πολλές γειτονιές  ανάβουν μεγάλες φωτιές και γίνεται  γλέντι με χορό.

Στο χωριό  Άρνισσα  γίνονται  στις 6 Ιανοαυρίου  τα « ΤΖΑΜΑΛΑΡΙΑ» ένα παραδοσικαό  έθιμο γάμου  με πολύ γέλιο  και άφθονο  κρασί.

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

Στη Φλώρινα φωτιές ανάβουν  και την Πρωτοχρονιά  για να έρθει γρηγορότερα  ο καινούργιος χρόνος, ενώ συγχρόνως ντύνονται καρναβάλια. Τα καρναβάλια  γίνονταν προς τιμήν  του Διονύσου, θεού της γονιμότητας, της ευθυμίας  και της αφθονίας. Επειδή  ο θεός  γιορταζόταν  ως Ελευθερεύς  στα καρναβάλια  επικρατεί  ελευθεροστομία.

Αυτό το έθιμο  των μεταμφιέσεων  ισχύει στις  περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης  και Θεσσαλίας  και έχει σχέση με τους  καλικάντζαρους. ΟΙ μεταμφιεσμένοι που λέγονται  Μωμόγεροι, Ρογκάτσια ή Ραγκοτσάρια ( Καστοριά), φοράνε  τομάρια ζώων ( λύκων, τράγων κ.α.) ή ντύνονται  με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά. Γυρίζουν στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά, τραγουδούν, γλεντούν  και βεβαίως  μαζεύουν δώρα.

Ακόμα στην  περιοχή  της Φλώρινας , το πρωϊ  της Πρωτοχρονιάς όλοι μικροί-μεγάλοι πλένονται με τρεχούμενο  νερό, γιατί την ημέρα αυτή γέννησε η αρκούδα , ηοποία στη συνέχεια πλύθηκε. Έτσι  τα νερά που τρέχουν κουβαλούν  τη δύναμή της, που την αποκτούν όσοι πλένονται. Στο Πισοδέρι, το πρώτο κομμάτι  της βασιλόπιτας  προσφέρεται στην αρκούδα: το πηγαίνουν  στο βράχο της αρκούδας  για να το φάει.

Στα  Επτάνησα  υπάρχει το έθιμο  με τις κολόνιες. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ  οι άνθρωποι κατεβαίνουν  στους δρόμους  κρατώντας μπουκάλια με κολόνια και ραίνουν  ο ένας τον άλλον τραγουδώντας  « ήρθαμε  με ρόδα  και με ανθούς  να σας ειπούμε  Χρόνους πολλούς».

Υπάρχουν βέβαια  και έθιμα που έχουν χαθεί όπως αυτό  : « ….Οι παλιοί  αθηναίοι περίμεναν τον Αη Βασίλη  από το βράδυ της Παραμονής με ολάνοιχτες πόρτες και επιδή σύμφωνα με την παράδοση θα ήταν κουρασμένος και πεινασμένος από το μακρινό ταξίδι του, έστρωναν  ένα μεγάλο τραπέζι και το φόρτωναν με τα πιο εκλεκτά  γλυκίσματα και φαγητά  για να τον φιλοξενήσουν…. γύρω  από το τραπέζι αυτό μαζευόταν το βράδυ της παραμονής όλη η οικογένεια και περίμενε για ν’ αρχίσει το φαγοπότι …. Τα μεσάνυχτα  έσβηναν  τις λάμπες  κι έδιωχναν τον παλιό χρόνο με γιουχαϊσματα , πετώντας πίσω του  στο δρόμο ένα παλιοπάπουτσο.

Τέλος ένα ακόμη έθιμο υπό εξαφάνιση  είναι οι « Γουρουνοχαρές». Το πανηγυρικό σφάξιμο  του γουρουνιού που μεγάλωνε κάθε οικογένεια. Η κατασκευή  λουκα΄νικων  και το κάπνισμα ή πάστωμα  του κρέατος  για να καταναλωθεί  τους μήνες του χειμώνα  συνοδεύονταν από γλέντι  που διαρκούσε  ως τα ξημερώματα.

Συνήθως τα γουρούνια σφάζονταν  στις 27 Δεκεμβρίου , στη γιορτή του Αγίου Στεφάνου, που λεγόταν  και « γουρουνοστέφανος».

ΟΙ  ΛΑΪΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ   ΤΩΝ ΕΟΡΤΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Στα παλαιότερα Χριστούγεννα  γυρνάει η σκέψη αυτές τις ημέρες τις γιορτινές, σε έθιμα σε τελετουργίες  για τους παλαιότερους που τα βίωσαν  μέσα από την τοπική παράδοση  και τις λαϊκές δοξασίες  με συνέπεια, χαμόγελο, ευφορία,προσμονή και για τους νεότερους ως αφήγηση. Πλούσια η εθιμολογία των ημερών στη Βόρεια Ελλάδα από την Ήπειρο  και τη Δυτική  Μακεδονία ως τη Θράκη, με ποικίλες θρησκειολογικές και εθνολογικές  ερμηνείες, συμβολισμούς  και ξεχωριστή  σημασία-κοινωνική και οικονομική-αποτέλεσαν  αντικείμενο  επιστημονικής έρευνας  στα νεότερα χρόνια.

Πασπαλισμένες  σήμερα  οι γιορτές του  Δωδεκαημέρου από τη χρυσόσκονη της ευμάρειας, μ’ ένα φύσημα  ξεσκεπάζουν  την καρδιά του πολιτισμού που γέννησε ήθη  και έθιμα  και τα μετέφερε  από γενιά σε γενιά.

Ξενόφερτες  συνήθειες  εκτόπισαν  τα λαïκά έθιμα , ατόνησαν ή αλλοίωσαν  την πρωτογενή μορφή . Ορισμένα διατηρούνται  ως τις ημέρες μας, προσαρμοσμένα  ωστόσο  στις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες διαβίωσης, και άλλα  επανήλθαν  με νέες ονομασίες ως τουριστικές  ατραξιόν  για να ενισχύσουν  την ισχνή  οικονομία  στις τοπικές κοινωνίες.

Τα χοιροσφάγια έγιναν πλέον Γουρουνοχαρές, εκδηλώσεις δηλαδή λαϊκής γιορτής που διοργανώνουν  μικρές κοινότητες ομπρέλα της τοπικής αυτοδιοίκησης.  Το χοιρινό αντικαταστάθηκε  από τις γεμιστές γαλοπούλες και η χριστουγεννιάτικη λειτουργάι από τα ρεβεγιόν.

Οι φωτιές που άναβαν παραμονή Χριστουγέννων στη Φλώρινα  για να …ζεστάνουν το νεογέννητο, εξακολουθούν να καίνε ως τις ημέρες μας, όμως άλλη σημασία έχουν πια , μ ε ολονύχτια γλέντια και λαϊκά δρώμενα που προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες. Τα ντολμαδάκια τα τυλιχτά « γιαπράκια», στη Μακεδονία και τη Θράκη, ιδιαίτερα στην Κοζάνη, που συμβολίζουν τα σπάργανα του Χριστού, δεν λείπουν από το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι ως τις μέρες μας.

Πιστοί  στην παράδοση  παραμένουν  οι μικροί « καλαντάρηδες», που όμως αντί για μικρά χριστόψωμα προσδοκούν ένα ικανοποιητικό χρηματικό φιλοδώρημα. Όσο και αν οι βιτρίνες χορταίνουν  τον συναισθηματικό κόσμο  παιδιών και μεγάλων, το παιχνίδι  της αυτοσχέδιας μπάλας από τα σπλάχνα  του χοίρου, που διηγούνται οι παλιότεροι εξακολουθεί να μένει ως νοσταλγική ανάμνηση  στη ψυχή  και την καρδιά μας.

ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

ΑΠΟ   ΤΟΝ  ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟ   ΗΛΙΑ  ΚΑΘΗΓΗΤΗ  ΦΙΛΟΛΟΓΟ

ΣΤΟ ΠΡ.  ΠΕΙΡ. ΓΕΛ     ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ

Είναι   γνωστό  πόσα ειδωλολατρικά έθιμα, βαθιά ριζωμένα μέσα στους αιώνες, επιβίωσαν και στη χριστιανική εποχή? Γιατί ακόμη και αν καταδικάστηκαν αρχικά από την Εκκλησία τελικά ενσωματώθηκαν με επιτυχία στο γενικότερο πλαίσιο της ορθόδοξης λατρείας. Από την άλλη, είμαστε σίγουροι ότι σύγχρονα έθιμα που θεωρούνται ξενόφερτα είναι όντως έτσι? Μια διαφορετική διερεύνησή τους μπορεί να εκπλήξει. Δέκα ερωτήσεις λοιπόν για τα Χριστούγεννα χωρίς φόβο και πάθος:

1). ΓΙΑΤΙ   ΕΙΝΑΙ  ΠΟΛΛΑ?: Γιατί όχι ,δηλαδή, « ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΟ»? Γιατί πληθυντικός και όχι ενικός αριθμός? Εύλογη η απορία για κάποιον που δεν ασπάζεται το δόγμα «πίστευε και μη ερεύνα». Ως εκ τούτου ερευνώντας φθάνει κανείς σε δύο διαφορετικές απαντήσεις. Η πρώτη θέλει την προέλευση του πληθυντικού να βρίσκεται στον ελληνορωμαϊκό κόσμο και στις εορτές του: Στα Κρόνια   για τους Αρχαίους Έλληνες και στα Σατουρνάλια για τους Ρωμαίους. Η άλλη  απάντηση βρίσκεται σε μια αρχαία ιουδαϊκή εορτή τα Πουρείμ (από το όνομα Πούρ), η οποία εορτάζονταν από τον 5^ο αιώνα π.Χ.

2). ΕΛΑΤΟ Ή ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ?: Η ιστορία έχει ως εξής: περί το 750 ο μετέπειτα Άγιος Βονιφάτιος, προστάτης των Γερμανών –τότε ήταν απόστολος- ξεκίνησε να προσηλυτίσει στο Χριστιανισμό τους κατοίκους της Φριζίας ( Κάτω Σαξονία), που ήταν παγανιστές.  Οι Φρίζιοι, οι οποίοι μιλούσαν μια αρχαία αγγλική διάλεκτο, γεγονός που δυσκόλευε τη συνεννόηση μαζί τους, λάτρευαν την αιωνόβια βελανιδιά, ιερό δένδρο του θεού τους Θωρ, επάνω στην οποία έκαναν θυσίες. Προκειμένου να τους πείσει ο Άγιος Βονιφάτιος άρχισε, σύμφωνα με το θρύλο , να πριονίζει τη βελανιδιά για να την κόψει, κάτι όχι πολύ εύκολο βεβαίως, ώσπου φύσηξε ένας πολύ δυνατός άνεμος και την ξερίζωσε. Αυτό θεωρήθηκε θαύμα και έκανε τους ανθρώπους να στραφούν ομαδικά στο χριστιανισμό, ενώ στη θέση της βελανιδιάς φύτρωσε αργότερα ένα έλατο το οποίο οι χριστιανοί θεώρησαν ευλογημένο.

Η ιερή  βελανιδιά, λατρευόταν και στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στο αρχαιότερο ελληνικό ιερό της Δωδώνης, όπου οι ιερείς μάλιστα προμήνυαν τα μελλούμενα ανάλογα με το θρόϊσμά της!

3). ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ  ΠΟΥ ΣΤΟΛΙΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : Ήταν το δέντρο ενός Βαυαρού, του Όθωνα  βεβαίως , και δεν στολίστηκε στην  Αθήνα, αλλά κατά πρώτον στο Ναύπλιο , όπου διέμεινε για περίπου 1 χρόνο, από το 1833, ο νεαρός βασιλιάς, έχοντας φέρει μαζί του από το Μόναχο και τα έθιμα της πατρίδας του. Τον επόμενο χρόνο το δέντρο στολίστηκε στην αθηναϊκή βασιλική κατοικία, από όπου περνούσαν όλοι οι Αθηναίοι κάνοντας ουρές  για να το θαυμάσουν. Εκεί  στην  πατρίδα του Όθωνα στόλιζαν έλατο από το 1539, αλλά τα πρώτα  στολίδια του ήταν τρόφιμα, ενδύματα και άλλα χρήσιμα είδη, τα οποία  με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκαν σε διακοσμητικά αντικείμενα.

4). ΝΑ ΣΤΟΛΙΣΩ  ΚΑΡΑΒΑΚΙ ,ΔΗΛΑΔΗ?: Γερμανικό το έθιμο χωρίς αμφιβολία , από την άλλη όμως το καραβάκι τι δουλειά είχε  επάνω στα βουνά της Θεσσαλίας  ή της Ηπείρου? Επιπλέον, υπάρχει και άλλη εκδοχή. Την λένε «ειρεσιώνη» και στην Αρχαία Ελλάδα ήταν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο έπλεκαν λευκές ή κόκκινες μάλλινες κορδέλες και κρεμούσαν φθινοπωρινούς καρπούς. Την περιέφεραν παιδιά από σπίτι σε σπίτι, τοποθετώντας πάνω της ψωμί, μέλι,λάδι, κρασί, και τελικά την αφιέρωναν στους θεούς. Πολύ συχνά όμως την κρεμούσαν έτσι στολισμένη στις πόρτες των σπιτιών, προς τιμήν του Ηλίου και των Ωρών. Οπωσδήποτε  επρόκειτο για ένα σύμβολο ευφορίας με το οποίο επικαλούνταν τη συνδρομή των θεών για να έχουν καλή σοδειά και ευγονία στο σπιτικό τους. Οι ειρεσιώνες έμεναν μάλιστα έξω από τα σπίτια ακόμη και όταν είχαν ξεραθεί.

5). ΕΛΕΓΕ  ΚΑΛΑΝΤΑ Ο  ΟΜΗΡΟΣ?: « Παίδες  αμφιθαλείς» τραγουδούσαν την ειρεσιώνη   στην αρχαία  Ελλάδα , παιδιά είναι σήμερα και οι καλαντιστές. Στη Θράκη  μάλιστα λέγονται « μανοκυρουδάτοι» και κρατούν στο  χέρι  στολισμένα ραβδιά. Και όσο  για τους στίχους των τραγουδιών πρώτος διδάξας  είναι ο Όμηρος: « Ερχόμαστε  στο σπίτι ενός πλούσιου νοικοκύρη. Αφήστε τις πόρτες  ανοιχτές  γιατί μπαίνει ο Πλούτος και μαζί του η Χαρά και η ειρήνη. Να’ ναι γεμάτα πάντα  τα σταμνιά του και στη σκάφη  του ζυμώματος το ζυμάρι να φουσκώνει ψηλά».

6). ΝΑ ΤΑ ΠΟΥΜΕ Ή ΝΑ ΤΑ ΠΑΡΑΠΕΜΨΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΚΑΛΕΝΔΕΣ: Είτε μας αρέσει είτε όχι, από τις ρωμαϊκές  «καλένδες» πήραν το όνομά τους τα  κάλαντα. Χρειάστηκε βέβαια μακρύς δρόμος ώσπου να γίνει αυτό. Οι  καλένδες –από τη λέξη calo ,που σημαίνει  καλώ, ονομάζω
συνδέονταν με την έναρξη κάθε μήνα που ανακηρύσσονταν από τον Ποντίφικα με τη φράση : «Calo Juno  novella» -ήταν οι πρώτες ημέρες του μήνα, οι νεομηνίες δηλαδή. Και ειδικά αυτές του Ιανουαρίου ήταν οι περιφημότερες γιατί τότε εορτάζονταν η έλευση του νέου έτους. Δώρα ,όπως μέλι, σύκα, χουρμάδες αλλά και μικρά νομίσματα, τις συνόδευαν και βεβαίως ευχές και ανταλλαγές επισκέψεων  μεταξύ φίλων και συγγενών. Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους οι καλένδες είχαν διατηρηθεί ως εορτές και πανηγύρεις της 1^ης Ιανουαρίου. Η  ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης , όμως ,το 662, τις απαγόρευσε. Αλλά δεδομένου ότι επρόκειτο για έθιμο αιώνων που η διακοπή του μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλη αναστάτωση και δυσαρέσκεια στον κόσμο, βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση: τα κάλαντα, τα δημοτικά ευχητικά τραγούδια που διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα .Όσο  για τη φράση « παραπέμπεται στις καλένδες» , που σημαίνει κάτι το οποίο διαρκώς αναβάλλεται, προέρχεται από το γεγονός ότι στους Έλληνες δεν υπήρχαν καλένδες, άρα δεν υπήρχε περίπτωση το όποιο ζήτημα να τακτοποιηθεί.

7).  ΓΙΟΡΤΑΖΑΝ ΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ  ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ?: Όχι, διότι  τα γενέθλια θεωρούνταν παγανιστική   εορτή και ως εκ τούτου ήταν ανεπίτρεπτο για τους χριστιανούς να τα γιορτάζουν. Η Εκκλησία διακήρυττε ότι ήταν αμαρτία το να σκοπεύει κάποιος να τηρήσει τα γενέθλια του Χριστού « σαν να ήταν ο βασιλιάς Φαραώ»! Και ο Ωριγένης μάλιστα τον 3^ο αιώνα πίστευε ότι « ο φαύλος τα γενέσως αγαπών πράγματα εορτάζει γενέθλιον» και ότι « επ’ ουδεμίας γραφής εύρομεν υπό δικαίου γενέθλιον αγομένην». Έτσι επί τέσσερεις αιώνες μετά το θάνατο του Χριστού ουδείς εγνώριζε πότε ακριβώς γεννήθηκε. Άλλωστε  ακόμη δεν είχαν καταλήξει στο έτος γεννήσεως… Επιπλέον ,η ημέρα του θανάτου που θα έφερνε  την ανάσταση  του Θεανθρώπου ήταν η σημαντική.

8).  ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΣΤΙΣ 25 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ: Το   γεγονός είναι ότι η επιλογή της 25^ης Δεκεμβρίου   για τη γέννηση του Χριστού  είναι και αυτή  μια σύμβαση  όπως όλες οι άλλες. Και αυτό  παρ’ ότι  η Εκκλησία  κατά τον 4^ο και 5^ο αιώνα πρέσβευε  πως πράγματι ο Χριστός είχε γεννηθεί  τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Ο Χρυσόστομος  μάλιστα επικαλείται γι’ αυτό την ημερομηνία της απογραφής  του  Κυρηνίου που διατηρούνταν στα ρωμαϊκά χρόνια. Εκ των υστέρων  όμως θεωρείται βέβαιο ότι οι χριστιανοί  θέλησαν  να αντιδράσουν  με αυτόν τον τρόπο στη ρωμαϊκή  ειδωλολατρική  εορτή   των Σατουρναλίων  , που εορταζόταν  από 17 έως  23 Δεκεμβρίου, δηλαδή   την περίοδο  του χειμερινού  ηλιοστασίου. Και αυτό γιατί η συγκεκριμένη εορτή είχε  εκπέσει  πολύ από   την αρχική της μορφή  και είχε καταλήξει   σε ακραίες  διασκεδάσεις  με άφθονη  οινοποσία  και ακολασίες.  Η  25^η του μηνός ,ήταν πολύ σημαντική  για τον παγανιστικό κόσμο αφού ήταν  η γιορτή του Ηλίου. Πιστεύεται  λοιπόν ότι η επιλογή της  από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο  έγιν επίτηδες  ως μια προσπάθεια  σύνδεσης του  Ηλίου  με το Χριστό.

9).  ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ, ΧΕΙΜΩΝΑ Ή ΑΝΟΙΞΗ  ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ: Ο διευθυντής   του Πλανηταρίου κ. Διονύσης Σιμόπουλος  στο βιβλίο του  « Το άστρο  των Χριστουγέννων» ανατρέπει  τα καθιερωμένα: « Σε μια μόνο εποχή του έτους  οι βοσκοί  ¨φυλάσσουν φυλακάς  της νυκτός  επί  την ποίμνην αυτών ¨, όπως αναφέρεται  στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον: την άνοιξη ,όταν τα νεογέννητα  αρνάκια χρειάζονται τη βοήθειά τους. Οπότε  η γέννηση του  Χριστού έγινε  μάλλον την Άνοιξη». Άλλωστε,  σύμφωνα με  ειδικούς επιστήμονες, η Βηθλεέμ  τον Δεκέμβριο  ήταν βυθισμένη στην παγωνιά  και στη βροχή. Δε θα ήταν λοιπόν λογικό να παραμένουν με τέτοιες συνθήκες  βοσκοί και πρόβατα στην ύπαιθρο.

10).  ΠΟΙΑ  Η ΣΧΕΣΗ   ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ  ΜΕ ΤΟ ΔΙΑ: Κάθε χρόνο γεννιόταν ο Δίας  στο περίφημο Ιδαίο Άντρο της Κρήτης και κάθε χρόνο  πέθαινε για να ξαναγεννηθεί. « Βηθλεέμ  του  αρχαίου κόσμου» το  αποκαλεί ο κ. Μιχάλης Τιβέριος  καθηγητής κλασσικής αρχαιολογίας  στο Αριστοτέλειο  Πανεπιστήμιο. Προγενέστερο ενδεχομένως  ήταν το Δικταίο Άντρο. Σε αυτόν  το δικταίο Δία , νεαρό και αγένειο αναφέρεται  ένας  αρχαίος ύμνος  που βρέθηκε χαραγμένος  επάνω σε λίθο. Στον ύμνο αυτό ασπιδοφόροι νέοι  τον ικετεύουν να αφήσει το θρόνο του και να επαναλάβει την ετήσια κάθοδό του  στον ιερό τόπο της γέννησής  του. Τον ευχαριστούν δε για τα καλά που έκανε στους ανθρώπους  τη χρονιά που πέρασε και εύχονται  να φροντίσει τα ανάλογα  και για την ερχομένη. Είναι ένας ύμνος  που παρουσιάζει χτυπητές ομοιότητες με αντίστοιχες ευχές  της Εκκλησίας.

ΕΘΙΜΑ  ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ

Άρθρο  του  Κουρκουλάκου  Ηλία, Φιλολόγου

ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΑ   ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το   καρναβάλι έχει τις ρίζες του σε παγανιστικά φεστιβάλ, τα οποία στη συνέχεια προσαρμόστηκαν για να μπορούν να ταιριάζουν με την καθολική θρησκεία. Το πιο παραδοσιακό κομμάτι του καρναβαλιού είναι οι μάσκες και όπως είναι γνωστό η Βενετία είναι το μέρος όπου μπορεί κανείς να βρεί τις καλύτερες.

ΜΕΣΣΗΝΙΑ « Του Κουτρούλη  ο γάμος»

Την περίοδο των απόκρεων σε αρκετές περιοχές του νομού εκτυλίσσονται αμέτρητες εκδηλώσεις. Το γλέντι , οι χοροί, οι φωτιές που συμβολίζουν την αναγέννηση της φύσης καθώς πλησιάζει η άνοιξη συναντώνται σε όλη τη Μεσσηνία με χαρακτηριστικότερα το καρναβάλι της Μεσσήνης, το αγροτικό καρναβάλι της Νέδουσας, την αναβίωση  εθίμων όπως το κρέμασμα της «γριάς Συκούς» στην πόλη της Μεσσήνης την καθαρά Δευτέρα, του « Κουτρούλη ο γάμος» στη Μεθώνη.

ΜΕΣΣΗΝΗ

Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας γίνεται στην « Κρεμάλα» η αναπαράσταση της εκτέλεσης μιας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση, αλλά και ιστορικά κρεμάστηκε στη συγκεκριμένη τοποθεσία της πόλης με εντολή του Ιμπραϊμ πασά, επειδή είχε το θάρρος, εξηγώντας του ένα όνειρο που είχε δεί, να του πεί ότι η εκστρατεία του θα είχε οικτρό τέλος από την αντίδραση και το σθένος των επαναστατημένων Ελλήνων.

Το  απόγευμα της ίδιας ημέρας έχουμε την κορύφωση των πολιτιστικών εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν: παρελάσεις μαζορετών, άρματα, μεταμφιεσμένους, χορευτικά συγκροτήματα, λαϊκά όργανα, φιλαρμονικές και τέλος, εκφώνηση σατιρικού λόγου. Για τους « Νησιώτες», ο θεσμός του καρναβαλιού  αποτελεί παράδοση  για την πόλη τους και όλοι από κοινού κάθε χρόνο προσπαθούν να κάνουν τον επισκέπτη να περάσει ευχάριστα και να γελάσει πραγματικά.

ΜΕΘΩΝΗ

Η  αποκριά  στη Μεθώνη  είναι συνυφασμένη  με το « ΓΑΜΟ  ΤΟΥ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗ» . Ο τελευταίος  Έλληνας ιππότης, ο Ιωάννης Κουτρούλης ,καλεί κάθε χρόνο ντόπιους και μη στο γάμο του. « Έναν γάμο που κρατάει έξι αιώνες και που κάθε χρόνο γίνεται κυριολεκτικά του «Κουτρούλη ο γάμος».

ΝΕΔΟΥΣΑ

Την Καθαρά Δευτέρα στη Νέδουσα – γεωργοκτηνοτροφικό χωριό του Ταϋγετου,που απέχει 25 χλμ. από την Καλαμάτα –διαδραματίζεται ένα από τα σημαντικότερα αποκριάτικα δρώμενα της περιοχής. Είναι το ντόπιο ξόρκι για την καλή χρονιά, την πλούσια καρποφορία της γης και την αφθονία των κοπαδιών που γιορτάζει με την αναβίωση παμπάλαιων εθίμων σε μια από τις λίγες αγροτικές γιορτές που διατηρούν, μέχρι σήμερα, τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους.

Το πρωί της καθαρής Δευτέρας οι καρναβαλιστές, μεταμφιεσμένοι τραγόμορφα και ζωσμένοι με βαριά ποιμενικά κουδούνια, επισκέπτονται όλα τα σπίτια και μαζεύουν οτιδήποτε τους προσφέρουν οι χωριάτες: φρούτα, νηστήσιμα. το μεσημέρι αρχίζει η αναπαράσταση της ζωής του ανθρώπου: σπορά και όργωμα της γης, θέρισμα, γάμος, θάνατος, ανάσταση. Στη γιορτή , εκτελεστές και θεατές κυκλοφορούν με μουντζουρωμένα πρόσωπα για να ξορκίσουν το κακό και όλα τα στοιχεία μαρτυρούν τη σχέση με τη φύση και την αγροτική ενασχόληση.

Βοηθώ το παιδί μου στον δρόμο του

για τις Πανελλήνιες

1. 1. Ιστορίες παρμένες από τη ζωή

• “Ο γιος μου διαβάζει για να δώσει πανελλήνιες. Έχει πολύ άγχος. Ο αδερφός του άλλαξε δωμάτιο, για να μην τον ενοχλεί. Έχει βάλει υψηλούς στόχους και αγχώνεται, γιατί ανησυχεί ότι δεν θα τα καταφέρει. Λέει ότι δεν του φτάνει ο χρόνος και ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί. Είναι καλός μαθητής, αλλά ανησυχεί μήπως ξεχάσει αυτά που διαβάζει. Το βράδυ αργεί να κοιμηθεί. Δεν τρώει καλά. Τι μπορώ να κάνω, για να μην αγχώνεται τόσο πολύ;”.
• “Σε λίγες μέρες ξεκινάνε οι εξετάσεις και έχω πολύ άγχος”, λέει μαθήτρια της Γ Λυκείου. “Όσο περνάει ο καιρός, νιώθω ότι το άγχος μου θα είναι τόσο μεγάλο που δεν θα καταφέρω τίποτα και σκέφτομαι ότι δεν θα πάω να γράψω. Οι γονείς μου με πιέζουν. Μου λένε ότι πρέπει να διαβάζω περισσότερο, ότι έχω ικανότητες και ότι μπορώ να κάνω πολλά περισσότερα από αυτά που καταφέρνω ως τώρα. Εγώ όμως αγχώνομαι περισσότερο και δεν μπορώ να το ελέγξω. Τι να κάνω;”.
• «Τις τελευταίες μέρες, η Μαρία κλαίει ασταμάτητα, δεν τρώει, δεν κοιμάται, δεν μας μιλάει, δεν μας αφήνει να την πλησιάσουμε. Και σε λίγο αρχίζουν οι πανελλήνιες».

1. 2. Στη σημερινή κοινωνία

• Επιτυχία στις πανελλήνιες σημαίνει προοπτική μιας καλής επαγγελματικής αποκατάστασης στο μέλλον. Σημαίνει καλή θέση στην κοινωνία, να σε υπολογίζουν και να σε σέβονται. Αποτυχία στις πανελλήνιες σημαίνει παραίτηση από όλα αυτά.
• Για να μπορέσουν οι υποψήφιοι να οδηγηθούν στο στόχο, να πετύχουν δηλαδή στις Πανελλήνιες, γίνονται μαθητές μιας εντατικοποιημένης εκπαίδευσης, στερούμενοι χρόνου και δυνατότητας να αναπτύξουν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Ταυτόχρονα όμως έρχονται αντιμέτωποι και με πλήθος προβλημάτων που απορρέουν από την εφηβεία,  το μεταβατικό αυτό στάδιο της ζωής τους. Η μεγάλη τους ανάγκη για ελεύθερο χρόνο και η παράλληλη έλλειψή του, σε συνδυασμό με τις ταυτόχρονα αυξημένες τους υποχρεώσεις και επιθυμίες (σεξουαλικότητα, προσωπική ζωή), εντείνουν το άγχος τους σε καθημερινή βάση.
• Πολλές φορές οι εξετάσεις των παιδιών γίνονται το επίκεντρο της οικογενειακής ζωής. Οι γονείς, στην προσπάθειά τους να στηρίξουν το παιδί τους, ασχολούνται με το διάβασμά τους, φροντίζουν να μη τους λείψει τίποτε, το ενθαρρύνουν. Όλη η οικογένεια ζει λίγο – πολύ στον ρυθμό των εξετάσεων, αλλά όταν η εμπλοκή της υπερβαίνει κάποια όρια, το κλίμα φορτίζεται και το ίδιο το παιδί να φορτώνεται πολύ περισσότερο άγχος. Γίνονται συνεχείς συζητήσεις γύρω από αυτές, και ερωτήσεις όπως: «διάβασες;», «τι ξέρεις;», «θα γράψεις;». Και κάποιες φορές, οι γονείς υποκύπτουν στο λάθος και βάζουν τις φωνές στο παιδί, το εξαναγκάζουν ή το εκβιάζουν με ανταμοιβή ή με τιμωρία.

1. 3. Οι λόγοι αποτυχίας στις Πανελλήνιες οφείλονται κυρίως

ú  στην κακή προετοιμασία

ú  στη λανθασμένη ερμηνεία των ερωτήσεων

ú  στην φτωχή, εκφραστικά, διατύπωση των απαντήσεων

ú  στην έλλειψη κριτικού πνεύματος

ú  στο ανεξέλεγκτο άγχος

1. 4. Τι είναι το άγχος;

• Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά το μυαλό και το σώμα μας σε κάθε νέα απειλητική ή συγκινησιακή κατάσταση. Το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μέχρι κάποιο βαθμό. Κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές φάσεις της ζωής, ώστε κανείς να καταβάλει το μέγιστο των προσπαθειών του, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του. Είναι όμως βλαπτικό και ζημιογόνο, όταν συνεχίζεται χωρίς διακοπή για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
• Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθει ο μαθητής μήπως απογοητεύσει τους γονείς του ή ματαιωθούν οι προσδοκίες που έχει από τον εαυτό του. Το παιδί, που είναι κατά ένα μεγάλο μέρος ο καθρέφτης των γονιών του, κουβαλά τις περισσότερες φορές στην πλάτη του τις ελπίδες, τις ματαιώσεις, τα μελλοντικά σχέδια και τα όνειρα της μαμάς και του μπαμπά, ενώ έχει και τα δικά του όνειρα και σχέδια για τη ζωή του.
  • Ο υποψήφιος, που βρίσκεται ταυτόχρονα και στην πιο δύσκολη φάση της εφηβείας, έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και επιθυμεί να την ενισχύσει με την προσδοκία μιας καλής επίδοσης στις εξετάσεις. Γι αυτό και το άγχος μεγαλώνει υπέρμετρα και ενισχύεται από αρνητικές σκέψεις, εξαιτίας των οποίων  το παιδί φτάνει μέχρι και να συμπεριφέρεται σαν να είναι σίγουρο ότι θα αποτύχει, να ακινητοποιηθεί και να εγκαταλείψει την προσπάθειά του, με πιθανό αποτέλεσμα την πραγματική αποτυχία, παρά τις ικανότητές του.

1. Συμπτώματα – Επιπτώσεις του έντονου άγχους

α. Ψυχικά – συναισθηματικά  – διανοητικά συμπτώματα

ú  Δυσκολία συγκέντρωσης, διανοητικό μπλοκάρισμα (μπλακ-άουτ), δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών

ú  Δυσκολίες στη μνήμη και στην ικανότητα για μάθηση

ú  Ανικανότητα οργάνωσης προσωπικών υποθέσεων

ú  Αίσθημα κόπωσης

ú  Άγχος για μικροπράγματα

ú  Προβλήματα στη λήψη αποφάσεων

ú  Ανησυχία ή ταραχή για ασήμαντα γεγονότα

ú  Αρνητικές σκέψεις του παιδιού, με επικέντρωση στην αποτυχία και στο πόσο κακός και ανεπαρκής είναι, μειώνοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση του

ú  Αποφευκτική συμπεριφορά και αναβλητικότητα

ú  Ευσυγκινησία,  ευερεθιστότητα, έλλειψη υπομονής

ú  Δυσκολίες συγκέντρωσης

ú  Αισθήματα ματαίωσης και απελπισίας για καταστάσεις που φυσιολογικά θα προκαλούσαν μια μικρή ενόχληση

ú  Εύκολα ξεσπάσματα σε κλάμα ή θυμό

ú  Επίμονα αρνητικά ή και εχθρικά συναισθήματα

ú  Ισχυρές τάσεις για φυγή, υστερία και αποφυγή των πάντων

ú  Μερικές φορές, το παιδί, όντας ανήμπορο να αντέξει το άγχος, οδηγείται σε πλήρη απόσυρση, η οποία ερμηνεύεται από τους γονείς ως αδιαφορία

β. Ψυχοσωματικά συμπτώματα:

ú  Πονοκέφαλοι, κοιλόπονοι, ταχυκαρδία, εφίδρωση, συχνοουρία, τρέμουλο, ναυτία, μυϊκή υπερένταση

ú  Αδυναμία, ίλιγγος και αναπνευστικά προβλήματα

ú  Συχνή δυσπεψία, διάρροια ή ενούρηση

ú  Συχνά κρυολογήματα και μολύνσεις

ú  Διατροφικά προβλήματα

ú  Προβληματικός ύπνος: υπερβολικός, ελλιπής, διαταραγμένος

ú  Δερματολογικά προβλήματα: ακμή, έκζεμα, κνησμός

ú  Δυσπεψία, ανορεξία, βουλιμία

1. 6. Τι μπορούμε να κάνουμε, εμείς οι γονείς

• Σε συνεργασία με το παιδί, μπορούμε τα βοηθήσουμε να προγραμματίσουν τις καθημερινές δραστηριότητες. Δραστηριότητες που επιθυμούμε να παραμείνουν σταθερές είναι το φαγητό, ο ύπνος, το διάβασμα. Η σταθερότητα αυτών των δραστηριοτήτων δεν επιβαρύνει τον έφηβο με επιπλέον άγχος.
• Η διατροφή του παιδιού που διαβάζει είναι σημαντική. Χωρίς να γινόμαστε πιεστικοί, μπορούμε να εμπλουτίσουμε το διαιτολόγιό του με πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά, καθώς και με κρέας ή ψάρια βραστά ή ψητά. Να αποφεύγουμε όσο το δυνατόν να τους δίνουμε ζυμαρικά και τυποποιημένα γλυκά, επειδή προκαλούν υπνηλία. Αν τα ζητάνε απεγνωσμένα, τους τα προσφέρουμε σε μικρές ποσότητες. Τους δίνουμε άφθονο γάλα και φροντίζουμε να τρώνε τακτά και μικρά γεύματα ώστε να παίρνουν ενέργεια χωρίς να βαρυστομαχιάζουν.
• Ας αποφεύγουμε όσο το δυνατόν να ασκούμε κριτική για τον τρόπο διαβάσματος: η πίεση για περισσότερο διάβασμα, για λιγότερο διάβασμα, για συγκεκριμένο τρόπο διαβάσματος, για να κάνει διάλειμμα, για να μην κάνει τόσα διαλείμματα δημιουργεί περισσότερο άγχος στο παιδί.
• Μπορούμε να προτείνουμε τους διάφορους τρόπους μελέτης που ίσως γνωρίζουμε από τα δικά μας μαθητικά χρόνια αλλά πρέπει να τα αφήσουμε να επιλέξουν τα ίδια αν θα ακολουθήσουν κάποιον από αυτούς. Ας μη ξεχνάμε πως όλοι μας είμαστε διαφορετικοί ακόμη και αν μοιάζουμε τόσο. Άλλοι διαβάζουν και αφομοιώνουν καλύτερα όταν ακούνε μουσική, άλλοι όταν κρατάνε σημειώσεις, άλλοι όταν διαβάζουν το βράδυ κ.λπ.
• Ας φροντίσουμε να υπάρχει ησυχία την ώρα της μελέτης.
• Οι έφηβοι, και ιδιαίτερα οι έφηβοι κάτω από πίεση, εκνευρίζονται πολύ εύκολα. Ας μη ρίχνουμε λάδι στη φωτιά, κι ας προσπαθήσουμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι γίνεται.  Οι φωνές ποτέ δεν βγάζουν πουθενά, ειδικότερα σ’ αυτήν την περίοδο.
• «Τον/την βλέπω να … κι από μέσα μου βράζω…» Πρέπει να φροντίσουμε να είμαστε πραγματικά ήρεμοι. Το παιδί καταλαβαίνει την επίπλαστη ηρεμία και αγχώνεται περισσότερο.
• Να του μιλάμε για απλά θέματα και γεγονότα που το ενδιαφέρουν και το ξεκουράζουν.
• Εντοπίζουμε  και αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις που αγχώνουν τα παιδιά. Προσπαθούμε να τα πλησιάσουμε, αλλά αν απορρίψουν αυτήν τη προσέγγιση σημαίνει ότι θέλουν να μείνουν μόνα. Σε αυτήν τη φάση πολλοί γονείς νομίζουν -λανθασμένα τις περισσότερες φορές- ότι ο έφηβος τους απορρίπτει προσωπικά. Θα πρέπει να αφήσουμε να περάσουν 2-3 ώρες από την αρχική προσέγγιση και να προσπαθήσουμε πάλι να τα πλησιάσουμε, με διαφορετικό τρόπο.
• Είναι πολύ κακό για το παιδί να του φέρνουμε για παράδειγμα ένα άλλο παιδί. Διαπαιδαγώγηση είναι να βοηθήσουμε το παιδί να δώσει τον καλύτερο του εαυτό και όχι να το ενθαρρύνουμε να μιμείται κάποιον άλλον.
• Πρέπει να αποσυνδέσουμε τη σχέση μας, την αγάπη για το παιδί μας, από τις επιτυχίες ή αποτυχίες του, ώστε το παιδί από την πλευρά του να μη συνδέει την επιτυχία ή την αποτυχία στις εξετάσεις με την αγάπη των γονιών του γι’ αυτόν: να μη σκέφτεται: «Aν περάσω, θα με αγαπάνε ». Είναι σημαντικό για το παιδί να αντιληφθεί ότι οι εξετάσεις αφορούν το ίδιο κατά κύριο λόγο και όχι τους γονείς του.
• Οι προσδοκίες μας πρέπει να είναι ρεαλιστικές, να έχουν διαμορφωθεί με βάση τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Όταν οι προσδοκίες μας για τα παιδιά μας είναι εξωπραγματικές, ο αντίκτυπος στην αύξηση του άγχους κατά τη περίοδο των εξετάσεων είναι άμεσος. Έχουμε πολλά παραδείγματα γονέων που ήθελαν τα παιδιά τους να γίνουν υποχρεωτικά “επιστήμονες”, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρωτικών ατόμων που καταλήγουν στο να μισούν οτιδήποτε έχει σχέση με τη μάθηση. Όσο πιο πολύ έχουμε επενδύσει στο παιδί, τόσο πιο πολύ το αγχώνουμε.
• Ας διαθέσουμε χρόνο για το παιδί, κι ας μάθουμε να το ακούμε πραγματικά. Ο υποψήφιος χρειάζεται πολύ περισσότερο να τον ακούν απ’ ότι να ακούει χιλιοειπωμένες συμβουλές.
• Ας μας γίνει συνείδηση ότι η επίδοση στις εξετάσεις δεν αντιπροσωπεύει την ικανότητα και την αξία του παιδιού, αλλά την προσπάθεια που καταβάλλει στη συγκεκριμένη περίσταση.
• Να έχουμε υπόψη μας και να το πούμε και στα παιδιά μας ότι τα παιδιά συχνά δεν λένε την αλήθεια στους φίλους τους για το πόσο διαβάζουν, ή για το πόσο καθόλου δεν διαβάζουν, το πόσες φορές «έβγαλαν» την τάδε ύλη κλπ. Δεν το κάνουν επειδή είναι ψεύτες και κακά παιδιά, αλλά επειδή με αυτό τον τρόπο προσπαθούν να διαχειριστούν το δικό τους άγχος.
• Κάθε είδους δωροδοκία ή απειλή πρέπει να εκλείψει (αν δεν πετύχεις δεν θα πας διακοπές ή δεν θα σου πάρω μηχανάκι).
• Η θετική ενίσχυση των παιδιών για κάθε προσπάθειά τους, έστω και την πιο μικρή, τους δίνει κουράγιο.
• Οι εξετάσεις δεν είναι η ώρα για να εκφράσουμε την αντίθεσή μας με τις επαγγελματικές επιλογές του παιδιού. Όποια και να είναι τα όνειρά μας για το μέλλον του παιδιού μας, τώρα θα πρέπει να προσπαθήσουμε να του συμπαρασταθούμε με θετικό τρόπο.
• Ας ρωτήσουμε το ίδιο το παιδί πώς βιώνει αυτή την εξεταστική περίοδο. Πολλές φορές ο γονέας, απορροφημένος από τη δική του συμμετοχή στην όλη κατάσταση, ξεχνά να ενδιαφερθεί για τον τρόπο που το παιδί συμμετέχει. Μια απλή συζήτηση λοιπόν κάνει φανερή την κατανόηση, την συμπαράσταση, βοηθώντας τον έφηβο να ελέγξει το άγχος του.
• Είναι επιθυμητό η στάση των γονέων να είναι κοινή. Πολλές φορές το άγχος του εφήβου επιτείνεται όταν σε βασικά θέματα που τον αφορούν οι γονείς διαφωνούν ή/και εφαρμόζουν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης. Ας παραμεριστούν οι όποιες διαφορές του ζευγαριού κατά την ευαίσθητη περίοδο, έτσι ώστε ο έφηβος να αισθανθεί ότι και δυο γονείς του είναι σύμμαχοί του.
  • Να δηλώσουμε ότι θα είμαστε δίπλα του σε ό,τι χρειαστεί, και όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, και να το εννοούμε.

Συμβουλές για γονείς και παιδιά

• Ένα ισορροπημένο πρόγραμμα στο διάβασμα είναι το πρωταρχικό βήμα. Η καταγραφή των αναγκών, η ιεράρχηση και κατανομή του χρόνου ανάλογα με τις προτεραιότητες κάθε μαθητή είναι πολύ βοηθητικά. Η εξάντληση του οργανισμού με εξοντωτικά ωράρια δεν ενδείκνυται. Οι πολλές ώρες μηχανικής μελέτης δεν ωφελούν όσο οι κανονικές ώρες συστηματικού διαβάσματος.
• Είναι καλό ο μαθητής να μάθει να αξιοποιεί τις πρωινές ώρες για το διάβασμα, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ιδιαίτερη διαύγεια τις πρωινές ώρες μετά το ξύπνημα. Άλλωστε μια και οι εξετάσεις γίνονται πρωί, είναι καλύτερο να έχει συνηθίσει στην εργασία αυτές τις ώρες. Ειδικότερα, οι επαναλήψεις της εξεταστέας ύλης πρέπει να γίνονται με καθαρό μυαλό και να έχουν ορισμένο χρόνο. Ωστόσο θα πρέπει το παιδί να καθορίσει τις ώρες μελέτης, σύμφωνα με τον δικό του βιορυθμό.
• Αλκοόλ, κάπνισμα, κακή διατροφή σίγουρα επιβαρύνουν τον οργανισμό και δεν βοηθούν. Το χειρότερο είναι ο εθισμός, που θα έλθει να προστεθεί στο πρόβλημα του στρες που βιώνει το παιδί.
• Χρειάζονται τουλάχιστον 6-7 ώρες ύπνου ανά εικοσιτετράωρο.
• Είναι καλό να γίνεται ένα διάλειμμα 5-10 λεπτών κάθε ώρα, με ένα μεγαλύτερο διάλειμμα 30 λεπτών κάθε τρεις ώρες.
• Περιβάλλον: Το παιδί πρέπει να έχει μια ήσυχη γωνιά για το διάβασμα. Ας το βοηθήσουμε να την οργανώσει όπως το ίδιο θέλει.
• Χρειάζεται προσοχή, ώστε να μην καταναλωθούν όλες οι δυνάμεις τις πρώτες μέρες των εξετάσεων. Πρέπει να υπάρχουν αντοχές μέχρι το τέλος.
• Αν μια ζωή ακούει μουσική όταν διαβάζει, τώρα δεν μπορούμε τα του το απαγορεύσουμε. Ωστόσο η τηλεόραση, ο η/υ, τα τηλεφωνήματα,  πρέπει να περιοριστούν στο ελάχιστο, κι αυτό με συζήτηση και συμφωνία.

Για το παιδί που διαβάζει

• Είναι προτιμότερο να διαβάζεις στον ίδιο πάντοτε χώρο.
• Στο τραπέζι πρέπει να υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο αυτά που είναι απαραίτητα για το διάβασμα του συγκεκριμένου μαθήματος.
• Όταν κάνεις διάλειμμα, πήγαινε σε άλλο χώρο, βγες στο μπαλκόνι, άνοιξε το παράθυρο, πιες νερό, μίλα με τους δικούς σου.
• Βρες ποιες ώρες είναι οι πιο αποδοτικές για σένα, και εκμεταλλεύσου τις.
• Κάνε οπωσδήποτε προγραμματισμένα διαλείμματα, αποφεύγοντας τις δραστηριότητες που διακόπτονται δύσκολα (τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια).
• Μην παίρνεις φάρμακα για την αντιμετώπιση του άγχους
• Πάρε μια λευκή σελίδα χαρτί και κάνε δυο στήλες: στη μία γράψε τι είναι ακριβώς αυτό που σου προκαλεί άγχος, και στην άλλη γράψε ιδέες για το πώς θα μπορούσες να το αντιμετωπίσεις.
• Τουλάχιστον δέκα ώρες πριν τις εξετάσεις πρέπει να σταματήσεις το διάβασμα. Ό,τι έμαθες, έμαθες.

Για το παιδί, την ημέρα των εξετάσεων

• Προετοιμάσου πρακτικά: ξύπνα νωρίς, πάρε πρωινό, πάρε τα απαραίτητα για την εξέταση (δελτίο εξεταζόμενου, αστυνομική ταυτότητα ή διαβατήριο, δυο στυλό διαρκείας (χρώματος μπλε ή μαύρου), μολύβι, γομολάστιχα, γεωμετρικά όργανα. Μπορείς επίσης να έχεις μέσα στην αίθουσα νερό ή αναψυκτικό. Δεν επιτρέπεται η χρήση υπολογιστικών μηχανών και διορθωτικού (blanco).
• Φτάσε έγκαιρα στον τόπο της εξέτασης.
• Άφησε το κινητό εκτός εξεταστικού κέντρου, διότι η κατοχή τους μέσα στις αίθουσες απαγορεύεται. Μη διανοηθείς να το κρύψεις. Αν το εντοπίσουν οι επιτηρητές, θα έχεις σοβαρότατα προβλήματα.
• Οι συζητήσεις στο προαύλιο με συμμαθητές και φίλους για SOS θέματα δεν ωφελούν σε τίποτα. Να έχεις υπομονή, επιμονή και σιγουριά.
• Κατά την εξέταση να είσαι συγκεντρωμένος/η και χαλαρός/η.
• Διάβασε προσεκτικά τις ερωτήσεις και οργάνωσε το χρόνο σου.
• Αν την ώρα των εξετάσεων νοιώσεις ότι οι πληροφορίες και οι γνώσεις ξαφνικά «εξαφανίστηκαν» από τη μνήμη σου, τότε πάρε βαθιές αναπνοές (εισπνοή από τη μύτη-εκπνοή από το στόμα), σφίξε όσο πιο δυνατά μπορείς τα χέρια σε γροθιά και μετά άφησε τους μυς να χαλαρώσουν (τουλάχιστον 3 φορές), κλείσε για 10-15 δευτερόλεπτα τα μάτια και υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι ελέγχεις την κατάσταση.
• Ξεκίνησε από τα εύκολα ή με ό,τι γνωρίζεις καλά, και έπειτα πήγαινε στα πιο δύσκολα.
• Χρησιμοποίησε πρόχειρο για να οργανώσεις τις σκέψεις σου.
• Αν κολλήσεις σε μια ερώτηση, προχώρησε στην επόμενη, και ξαναγύρισε αργότερα.
• Όταν κάτι σου είναι εντελώς άγνωστο και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να απαντηθεί, παράτα το για να μη χάνεις χρόνο.
• Όχι στις άσκοπες φλυαρίες και αοριστολογίες. Η σωστή απάντηση είναι μετρημένη, σαφής, χωρίς ορθογραφικά και συντακτικά λάθη. Επίσης, η γενικότερη εμφάνιση του γραπτού παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της βαθμολόγησης.
• Αν συλληφθείς να αντιγράφεις, θα σε απομακρύνουν από την αίθουσα και θα μηδενίσουν το γραπτό σου.
• Άφησε  χρόνο για να ξαναδιαβάσεις τις απαντήσεις σου.
• Μετά από ένα μάθημα, μη σπαταλάς χρόνο από την ξεκούραση ή το διάβασμα σε άσκοπες συζητήσεις και υπολογισμούς, προσπαθώντας να δεις «τι έπιασες». Ακόμα και άριστα να έχεις γράψει, όταν το «παιδεύεις» πολύ θα έχεις πάντα αμφιβολίες που θα σε «τρώνε».

Καλή επιτυχία σε όλα τα παιδιά!

[1]ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ  ΗΛΙΑΣ , ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ  ΣΤΟ ΠΡ. ΠΕΙΡ. ΓΕΛ  ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ, ΤΗΛ.:  6976697531

H ΙΣΤΟΡΙΑ  ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟΥ  ΔΕΝΔΡΟΥ

ΑΠΟ ΤΟΝ  ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟ  ΗΛΙΑ  ΦΙΛΟΛΟΓΟ

Σύμφωνα με μερικούς ερευνητές, οι χριστουγεννιάτικες δοξασίες και παραδόσεις, αποτελούν ένα μίγμα από κατάλοιπα της λατρείας του Σατούρνο ( μιας θεότητας που ταυτίζεται με τον Κρόνο) και άλλων δοξασιών που αναμίχθηκαν με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η αρχική τους προέλευση.

Το  δένδρο, σαν χριστουγεννιάτικο σύμβολο , χρησιμοποιήθηκε μετά τον 8^ο αιώνα. Εκείνος που καθιέρωσε το έλατο σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Βονιφάτιος, που για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στη δρύ ,έβαλε στη θέση του έλατο, σαν σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα σαν σύμβολο των Χριστουγέννων.

Φυσικά, στο πέρασμα των αιώνων, το νόημά του χριστουγεννιάτικου δένδρου πήρε  αναρίθμητες  μορφές. Και αρχικά, για να συμβολίσει την ευτυχία που κρύβει για τον άνθρωπο η γέννηση του Χριστού, άρχισε να γεμίζει το δέντρο-σύμβολο με διάφορα χρήσιμα είδη –κυρίως φαγώσιμα και αργότερα ρούχα και άλλα είδη καθημερινής χρήσης, συμβολίζοντας έτσι πρακτικά την προσφορά των Θείων δώρων, για να εξελιχθεί προοδευτικά σ’ ένα απαραίτητο διακοσμητικό είδος της ημέρας αυτής, που αργότερα πήρε και τη θέση της Δωροθήκης –του χώρου δηλαδή που σ’ αυτόν τοποθετούσαν οι συγγενείς και φίλοι τα δώρα τους ο ένας για τον άλλο.

Ο Κάρολος Ντίκενς για την Αγγλία, ο συγγραφέας εκείνης της εποχής, φρόντισε να ξαναπάρουν τα Χριστούγεννα την παλιά χαρούμενη γιορταστική μορφή τους, όσο κανένας άλλος. Κι αν σήμερα σ’ ολόκληρο τον κόσμο το χριστουγεννιάτικο δέντρο θυμίζει αυτή τη μέρα, αυτό σίγουρα οφείλεται στον Ντίκενς, που σε διάφορα έργα του και πιο πολύ στις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του, το προβάλλει σαν βασικό χριστουγεννιάτικο σύμβολο.

Στην πατίδα μας, το χριστουγεννιάτικο δέντρο το έφεραν για πρώτη φορά στην Αθήνα οι Βαυαροί και από τότε συνηθίζεται να προτιμάται στις ορεινές περιοχές αντί του νησιώτικου καθιερωμένου καραβιού.

Η  ΙΣΤΟΡΙΑ  ΤΗΣ   ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΤΑΣ

Όταν ο άγιος Βασίλειος ήταν επίσκοπος στην Καισαρεία, ο τότε έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε με σκληρές διαθέσεις να εισπράξει φόρους. ΟΙ κάτοικοι φοβισμένοι ζήτησαν την προστασία του ποιμενάρχη τους, του Άγιου Βασίλειου.

-« Σας  προτρέπω ευθύς τους είπε εκείνος να μου φέρει έκαστος ότι πολύτιμο έχει αντικείμενο».

Μάζεψαν πολλά δώρα και βγήκαν μαζί με το Δεσπότη τους οι Καισαρείς να προϋπαντήσουν τον Έπαρχο. Ήταν όμως τέτοια η εμφάνιση και η πειθώ του βασιλείου, που ο Έπαρχος καταπραύνθηκε, χωρίς να θελήσει να πάρει τα δώρα. Γύρισαν πίσω χαρούμενοι και ο άγιος Βασίλειος πήρε να τους ξαναδώσει τα τιμαλφή. Ο χωρισμός όμως ήταν δυσχερής, διότι πολλά όμοια είχαν προσφέρει, δακτυλίους , δηλαδή νομίσματα κ.α.

Ο Βασίλειος τότε σκέφθηκε ένα θαυματουργό τρόπο:

Διέταξε να κατασκευάσουν το βράδυ του Σαββάτου πλακούντα ( δηλ. μικρές πίτες) και στο καθένα έβαλε μέσα ένα αντικείμενο.

Την επόμενη μέρα έδωσε σε κάθε χριστιανό από μια πίτα. Και ιδού το θαύμα ! Εντός του πλακουντίου βρήκε ο καθένας ότι είχε προσφέρει.

Από τότε, λέει η παράδοση, στη γιορτή του Αγ. Βασιλείου κάνουμε κι εμείς πίτες και βάζουμε μέσα νομίσματα.

Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΗ-ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΨΕΜΜΑΤΑ

Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά… η γιορτή των παιδιών! αλλά και των εμπόρων!! Η γιορτή του φορτωμένου με κάθε λογής δώρα Αι-Βασίλη, ο οποίος ,καθισμένος πάνω στο έλκηθρό του, που το τραβούν τάρανδοι , βουτάει μέσα από τις καμινάδες στα σπίτια την παραμονή των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς για ν’ αφήσει όλα αυτά που του έχουν ζητήσει τα παιδιά. πώς να νιώθει άραγε ο Αι- Βασίλης παρακολουθώντας αυτήν την τεράστια διαστρέβλωση του κοινωνικού και πνευματικού του έργου? Τη διαστρέβλωση του βίου του, της αποστολής του, της προσφοράς του στους συνανθρώπους του. Που , από παραστάτης των ανθρώπων στις δύσκολες στιγμές τους, κατέληξε στην υπηρεσία του χρήματος και της εκμετάλλευσης στα χέρια επιτήδειων μάνατζερ, που για να επιτύχουν την αύξηση των πωλήσεων στις επιχειρήσεις τους έστησαν μια βιομηχανία μάρκετιγκ, στοχεύοντας σε ένα κοινό ευκολόπιστο, καλοπροαίρετο, γεμάτο καλοσύνη και αγάπη στα ΠΑΙΔΙΑ.

Ο επίσκοπος Καισαρείας Βασίλειος έζησε βίο ασκητικό, φορώντας ένα μαύρο ράσο, και αφιέρωσε τη ζωή του στην ανακούφιση των αναξιοπαθούντων. Δυστυχώς όμως, εδώ και περίπου έναν αιώνα είμαστε μάρτυρες μιας διαφημιστικής εκστρατείας γύρω από τον Άγιο Βασίλειο, η οποία δεν ασχολείται καθόλου με το πνευματικό του έργο και την προσφορά του, αλλά κινείται γύρω από τα υλικά αγαθά και την ικανοποίηση καταναλωτικών αναγκών.

Το πρόβλημα είναι ότι δημιουργείται ένα ωραίο παραμύθι που απευθύνεται στην ψυχή των παιδιών. Και το να φτιάχνουμε παραμύθια για τα παιδιά δεν είναι κακό. Κακό είναι να παίζουμε με τις ελπίδες και τα όνειρά τους. Να τους παρουσιάζουμε το ψεύτικο σαν αληθινό . Γιατί κάποια στιγμή έρχεται η στιγμή της αλήθειας. Και τότε βλέπουμε στα μάτια τους, αλλά και στην ψυχή τους ζωγραφισμένη την απογοήτευση. Εκείνη τη στιγμή θα πρέπει να τους πούμε « καλώς ήρθατε στον κόσμο των μεγάλων». Γιατί ο κόσμος των μεγάλων έτσι λειτουργεί.

Κάθε φορά που θέλουμε να κρύψουμε την αλήθεια για κάποιο θέμα χρησιμοποιούμε το ψέμα, στήνοντας μηχανισμούς προπαγάνδας.

Σ’ αυτήν την εκστρατεία και το παιχνίδι αποπροσαντολισμού συχνά συμμετέχουν και τα μέσα ενημέρωσης.

Τα μεν παραμύθια χρειάζονται για να περνούν κάποια μηνύματα στα παιδιά, αλλά  και για να τα διασκεδάσουν-την προπαγάνδα, όμως, πρέπει να την αποφεύγουμε. Πρέπει να προσφέρουμε στα παιδιά ως πρότυπα ανθρώπους που έχουν επιδείξει κάποιο έργο, μια κοινωνική προσφορά και μια  πνευματικότητα, διαφορετικά κινδυνεύουμε να τους δημιουργήσουμε λανθασμένα πρότυπα από ανθρώπους ρηχούς, κενούς περιεχομένου από ηθικές αξίες.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΛΤΣΑΣ

Υπήρχε κάποτε ένας ευγενικός και καλόκαρδος κύριος όπου η γυναίκα του είχε πεθάνει από βαριά αρρώστια και τον είχε αφήσει απογοητευμένο με τρείς κόρες να μεγαλώσει. Μετά που έχασε όλα του τα χρήματα σε ανώφελες και κακές επενδύσεις, η οικογένειά του χρειάστηκε να μετακομίσει σε μια χωριάτικη καλύβα, ενώ οι τρείς κόρες του έκαναν μόνες τους το μαγείρεμα, το ράψιμο και το καθάρισμα του σπιτιού.

Όταν ήρθε ο καιρός να παντρευτούν οι κόρες, ο πατέρας έπεσε σε μεγαλύτερη κατάθλιψη εφόσον οι κόρες του δεν θα εύρισκαν να παντρευτούν χωρίς προίκα και χρήματα για να δώσουν στην νέα οικογένεια του συζύγου τους. Μια νύχτα, μετά που οι κόρες είχαν πλύνει και απλώσει τα ρούχα τους και τις κάλτσες τους στο τζάκι για να στεγνώσουν έπεσαν για ύπνο. Ο άγιος  Βασίλης γνώριζε την απόγνωση και την ατυχία του πατέρα και σταμάτησε στο σπίτι του. Κοίταξε μέσα από το παράθυρο και είδε ότι η οικογένεια είχε πέσει για ύπνο. Ο άγιος Βασίλης γνώριζε  την απόγνωση και την ατυχία του πατέρα  και σταμάτησε στο σπίτι του. Κοίταξε μέσα από το παράθυρο και είδε ότι

η οικογένεια είχε πέσει για ύπνο. Επίσης , παρατήρησε και τις κάλτσες των κοριτσιών που κρέμονταν στο τζάκι. Και τότε του ήρθε η έμπνευση και αφού πήρε από το πουγκί του τρία μικρότερα πουγκιά με χρυσό, πήγε και τα πέταξε με προσοχή από την καμινάδα έτσι ώστε να πέσουν μέσα στις κάλτσες.

Το επόμενο πρωϊ που ξύπνησαν οι κόρες, βρήκαν για μεγάλη τους έκπληξη  τις κάλτσες τους να περιέχουν χρυσάφι. Έτσι, ο ευγενής πατέρας τους θα κατάφερνε να δεί τις κόρες του να ζούν ευτυχισμένες και μια καλή ζωή με αυτό το χρυσό, και έζησε πολλά χαρούμενα χρόνια και ο ίδιος.

Τα παιδιά όλου του κόσμου συνέχισαν την παράδοση να κρεμούν κάλτσες τα Χριστούγεννα στο τζάκι τους με την ελπίδα να τους  τις γεμίσει ο Άγιος Βασίλης. Αυτό το έθιμο κρατά σε πολλές χώρες με μικρές παραλλαγές.

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ”

“DEAD POETS SOCIETY”

“Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών” είναι μια εξαιρετική κινηματογραφική ταινία που έχει ενσωματωμένα μέσα της πάρα πολλά θέματα που σχετίζονται με τον Σ.Ε.Π. Για το λόγο αυτό η προβολή της στην αρχή ενός σεμιναρίου που σχεδιάσαμε για τους εκπαιδευτικούς που εφαρμόζουν το θεσμό στο σχολείο, αποτέλεσε την αφετηρία για μια πολύ εποικοδομητική συζήτηση. Λίγο πιο κάτω θα προσπαθήσω να αναφέρω μερικά από τα βασικά σημεία που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν.

Αν και είναι δύσκολο να αποδοθεί γραπτά μια κάπως ελαφρά δομημένη συζήτηση, ωστόσο θα γίνει προσπάθεια να  υπάρξει η παρουσίαση των κύριων θεμάτων που συζητήθηκαν διεξοδικά, με τη σειρά που έκαναν την εμφάνισή τους κατά τη ροή της ταινίας.

• Το εκπαιδευτικό σύστημα στην ταινία σε αντιπαραβολή με το αντίστοιχο ελληνικό.
• Ο πρωτοποριακός, μη παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας του καθηγητή  πρωταγωνιστή και τα πλεονεκτήματα αυτού του τρόπου.
• Η κεντρική ιδέα της ταινίας: “Carpe Diem” = “Άδραξε τη μέρα”. Με βάση την ιδέα αυτή σχολιάστηκε το αληθινό νόημα της ζωής, η σημασία των στόχων ζωής κάθε ατόμου και κυρίως των εφήβων, η ανάληψη δράσης και το βασικότερο: η εκπλήρωση των προσωπικών ονείρων του καθενός. Καμιά φορά (βλ. “Ιθάκη” – Καβάφης) και μόνο η προσπάθεια, το ταξίδι, είναι ικανά να χαρίσουν την ευτυχία και την ηθική ικανοποίηση.
• Στον Σ.Ε.Π. δεν μπαίνει βαθμός γιατί δεν είναι μάθημα, αν και βρίσκεται στο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα. Έτσι μπορεί να συμβεί κάποιοι μαθητές να μην δίνουν την πρέπουσα σημασία (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το γεγονός αυτό δεν οφείλεται και σε άλλους παράγοντες). Και στην ταινία μετά την παρουσίαση του “Carpe Diem” κάποιος μαθητής ρωτά: “Θα μας βάλει (ο καθηγητής) διαγώνισμα σ’ αυτό;”. Στο σημείο αυτό έγινε η υπενθύμιση ότι θα πρέπει να ξεφεύγει το μυαλό όλων από το εκπαιδευτικό κατεστημένο κατά την εφαρμογή του Σ.Ε.Π.
• Τι είναι ο Σ.Ε.Π. (αυτογνωσία – πληροφόρηση – απόφαση – μετάβαση – αυτοδιάθεση – αρχή της ατομικότητας – δικαίωμα στην απόλυτα προσωπική επιλογή).
• Ο ρόλος του/της καθηγητή/τριας Σ.Ε.Π. θα πρέπει να μοιάζει, παρά τη διαφορετικότητά μας, όσο το δυνατόν περισσότερο με το ρόλο του καθηγητή  – πρωταγωνιστή.
• ΕΦΗΒΕΙΑ: βιοσωματικό είδωλο – συναισθηματική αστάθεια – ορμές -συνηθισμένες ψυχολογικές αντιδράσεις: αυξημένη ευσυγκινησία, επιθυμία για μοναξιά, αποστροφή προς την εργασία, νευρικότητα, εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, υπέρμετρη αιδημοσύνη και έλλειψη αυτοπεποίθησης, ονειροπόληση  – αλλαγές ποσοτικές και ποιοτικές των γνωστικών ικανοτήτων: κριτική σκέψη, αφαιρετική σκέψη, δημιουργική σκέψη, φαντασία, ανάπτυξη θεωριών, πλατωνικός ή μη έρωτας, ιδεολογικά πρότυπα, απορίες, εναντίωση στο κατεστημένο, αμφισβήτηση, ενασχόληση με την τέχνη – γνωστικός εγωκεντρισμός: προσωπικός μύθος (“το όνομά μου είναι Νουγουάντα”) – τομείς της νέας πραγματικότητας: διαμόρφωση ετερόφυλης σχέσης, προετοιμασία για επιλογή και άσκηση επαγγέλματος, απόκτηση συναισθηματικής αυτονομίας, διαμόρφωση σχέσεων αμοιβαιότητας και αποδοχής με τους συνομηλίκους και των δύο φύλων, απόκτηση δεξιοτήτων για συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, διαμόρφωση ενός αξιολογικού συστήματος – απόκτηση ταυτότητας του Εγώ (προσπάθειες για απόκτηση κατακτημένης, ανοιχτών επιλογών και κοινωνικοποιημένης ταυτότητας, όχι δοτής, παρατεταμένου μορατόριουμ ή με την κακή έννοια αποκλίνουσας).à Βλ. Παρασκευόπουλος: “Εξελικτική Ψυχολογία”, Τόμος 4.
• Η διαφορετικότητα των εφήβων της ταινίας à Βλ. Παρασκευόπουλος: “Ψυχολογία των Ατομικών Διαφορών”.
• Αυτοδιερεύνηση και αυτογνωσία (προσωπικότητα, στάσεις, δεξιότητες, επιτεύγματα à π.χ. κατασκευή ραδιοφώνου, γνώσεις, τρόπος μάθησης, αξίες, ενδιαφέροντα).
• Λήψη απόφασης για σπουδές / επαγγέλματα (στόχοι σταδιοδρομίας, προσωπικοί στόχοι, οργάνωση σχεδίου δράσης).
• Τα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι “ιερά βιβλία” (το σχίσιμο των σελίδων), κριτική θεώρηση του περιεχομένου της ύλης για μελέτη και αυτοσχεδιασμός.
• Δημιουργικότητα (να γράψουν οι μαθητές δικό τους ποίημα).
• Η ζωή στη σπηλιά, η αναβίωση του κύκλου των χαμένων ποιητών à ο προσωπικός τους χώρος για αυτοέκφραση, δημιουργικότητα, απαγγελία ποίησης, ενασχόληση με δραστηριότητες που απαγορεύονται από το εκεί εκπαιδευτικό σύστημα (μουσική, χορός, φωνές, πρόσκληση κοριτσιών, κάπνισμα κ..τ.ό.).
• Ενδιαφέρον των αγοριών για το άλλο φύλο.
• ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1. Το ανέβασμα πάνω στην έδρα: “Να βλέπω τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Δοκιμάστε το. Αναζητήστε νέα εδάφη”. Νέα οπτική θεώρηση των πραγμάτων.
2. Οι κλωτσιές στην μπάλα και η μουσική υπόκρουση: Ενθάρρυνση, άνοδος της αυτοεκτίμησης.
3. Μάθημα αγγλικής / αμερικανικής λογοτεχνίας (ποίηση – Walt Whitman): χρησιμοποίηση “πίεσης” για να βγει ο εσωτερικός κόσμος του μαθητή (Άντερσον, “βαρβαρική κραυγή”) αλλά και η δεξιότητα του να εκφραστεί λογοτεχνικά. Σημείωση: ο Ίθαν Χωκ που υποδύεται τον Άντερσον είναι σήμερα και συγγραφέας. Άραγε τον επηρέασε η συμμετοχή του στην ταινία;
4. Βηματισμός στο προαύλιο: ανεξαρτητοποίηση, ελεύθερη έκφραση της προσωπικής γνώμης. “Ο καθένας (να περπατά) με το δικό του βήμα”. “Να διατηρείς τα πιστεύω σου κι ας διαφωνούν οι άλλοι”. “Κολυμπήστε ενάντια στο ρεύμα”.

• Οι δειλοί έφηβοι (χαμηλή αυτοεκτίμηση): η περίπτωση του Άντερσον.
• Ο Νηλ ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός: “Για πρώτη φορά ξέρω τι θέλω να κάνω!”.
• Μερικοί μαθητές αρχίζουν να κυνηγούν τα όνειρά τους στην ταινία.
• Με αφορμή την πίκρα του Άντερσον για το δώρο γενεθλίων από τους γονείς του, έγινε αναφορά στις σχέσεις γονέων – παιδιών.
• Προσπάθεια για παρεμβατική αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα από τον “Νουγουάντα” μέσω φάρσας. Και σχολιασμός όλων των παρελκυόμενων συνεπειών (τιμωρία, πίστη στην προσωπική ιδεολογία και την εφηβική ομάδα). Η επέμβαση του καθηγητή είναι μη προτρεπτική για ατοπήματα: “Η αποβολή είναι βλακεία, όχι τόλμη” à προτροπή για έλεγχο των παρορμήσεων των μαθητών.
• Σχέσεις των συναδέλφων εκπαιδευτικών και του διευθυντή με τον πρωταγωνιστή – καθηγητή. (Εδώ μπορούν να ειπωθούν πολλά). Του επιρρίπτουν αρχικά ευθύνες για τη συμπεριφορά των μαθητών του. Εκείνος λέει: “Μόρφωση σημαίνει να σκέφτεσαι μόνος σου”.
• ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΖΩΗΣ: διάχυτη σε όλη την ταινία.
• Με αφορμή την απαγόρευση του πατέρα (“θεατρινίστικες αηδίες”, “με εξαπάτησες”) να συμμετέχει ο Νηλ στη θεατρική παράσταση, συζητήθηκε η αυταρχική συμπεριφορά του πρώτου και η τυπική σχέση μεταξύ των δύο (“Αύριο θα πεις ότι παραιτείσαι!”. Νηλ:”Yes, sir”).
• Το χτίσιμο της σχέσης παιδιών – καθηγητή έχει εδραιωθεί και ο Νηλ εκμυστηρεύεται το πρόβλημά του στον καθηγητή (“Το θέατρο είναι το παν για μένα. Δεν με ξέρει”). Η ευθύνη της εκμυστήρευσης και η διακριτική εμπλοκή του καθηγητή με προτροπή για ρεαλιστική αντιμετώπιση του προβλήματος από πλευράς Νηλ.àΗ ευθύνη κατά τη συμβουλευτική διαδικασία, η μη κατευθυντική προσέγγιση.
• Οι δύο έφηβοι πραγματοποιούν τα όνειρά τους (ο ένας πηγαίνει στο θέατρο με την κοπέλα που αγαπά, ο άλλος πρωταγωνιστεί στη θεατρική παράσταση).
• Η σύγκρουση του πατέρα του Νηλ με τον καθηγητή. Του επιρρίπτει άδικα ευθύνες à Τι κάνουμε σε μια τέτοια περίπτωση;
• Η τελική σύγκρουση πατέρα – Νηλ. Πατέρας: “Έχεις ευκαιρίες που δε θέλω να χάσεις. Θα πας σε στρατιωτική σχολή. Να ξεχάσεις τα θεατρινίστικα”. Η φαινομενική παθητικότητα του Νηλ. Η αμέτοχη μητέρα που υποφέρει. à Ο ρόλος της οικογένειας στη λήψη επαγγελματικής απόφασης του παιδιού.
• Η αυτοκτονία του Νηλ: ακραία αλλά όχι απίθανη τραγική κατάληξη. à Θα πρέπει να προετοιμάζουμε τους/τις εφήβους για την αποφυγή των αδιεξόδων και να τους ενδυναμώνουμε / εκπαιδεύουμε όσο μπορούμε ώστε να βρίσκουν διάφορες μη καταστροφικές λύσεις.
• Επιπτώσεις και γεγονότα σε όλη την έκταση και τις παραμέτρους τους μετά το τραγικό συμβάν.
• “Ποιον θέλουν (ως αποδιοπομπαίο τράγο);”. Τον καθηγητή. àΓενικός σχολιασμός. Σημαντική λεπτομέρεια: Οι συνάδελφοί του φοβούνται ακόμη και να τον αποχαιρετήσουν.
• Τελική σκηνή (οι μαθητές αυτοαποκαλύπτονται και στέλνουν μήνυμα στον καθηγητή τους)à Το ηθικό ξέσπασμα του Άντερσον και το ανέβασμα στα θρανία: το μήνυμα με τη γλώσσα του σώματος και η ηθική ικανοποίηση του καθηγητή. Το έργο του δεν πήγε χαμένο.
• ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ που εσείς μπορείτε να εντοπίσετε αγαπητοί/ές συνάδελφοι μόνοι/ες σας. Εγώ απλώς θέλησα να σας διευκολύνω, επειδή το βιώσαμε, σε περίπτωση που θελήσετε να χρησιμοποιήσετε την ταινία. “Καλή επιτυχία”.

Θερμές  ευχές

Κουρκουλάκος   Ηλίας

Φιλόλογος  στο Π.Π.Λ. Αναβρύτων

Επαγγελματικός  Σύμβουλος

Υ.Γ. Πολύ βοηθητικό είναι το βιβλίο: “Η Νοημοσύνη της Επιτυχίας” του R. J. Sternberg (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα:1999). Σύμφωνα με αυτό για την επίτευξη των σημαντικών στόχων στη ζωή οι έφηβοι (και εμείς) θα πρέπει:

v  Να δημιουργούν κίνητρα για τον εαυτό τους.

v  Να μαθαίνουν να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους κάποιες φορές.

v  Να γνωρίζουν πότε να επιμένουν.

v  Να αξιοποιούν στο έπακρο τις ικανότητές τους.

v  Να μεταφράζουν τη σκέψη σε δράση.

v  Να είναι προσανατολισμένοι στο αποτέλεσμα χωρίς να βιάζονται.

v  Να ολοκληρώνουν τα έργα και να συνεχίζουν.

v  Να παίρνουν πρωτοβουλίες.

v  Να μη φοβούνται να διακινδυνεύουν και να αποτύχουν.

v  Να μην αναβάλλουν τη δράση.

v  Να δέχονται τη δίκαιη μομφή.

v  Να απορρίπτουν την αυτολύπηση.

v  Να είναι ανεξάρτητοι.

v  Να αναζητούν τρόπους για να υπερνικήσουν τις προσωπικές δυσκολίες.

v  Να εστιάζονται και να επικεντρώνονται στην επίτευξη των στόχων τους.

v  Να διατηρούν μια ισορροπία στον αριθμό των έργων με τα οποία ασχολούνται, ώστε να τα διεκπεραιώνουν.

v  Να έχουν την ικανότητα να καθυστερούν τη λήψη των ανταμοιβών τους.

v  Να έχουν την ικανότητα να βλέπουν τόσο το σύνολο όσο και τα επιμέρους.

v  Να διαθέτουν σε λογικό βαθμό αυτοπεποίθηση και πίστη στην ικανότητά τους να πετύχουν τους στόχους τους (αυτοεκπληρούμενη προφητεία).

v  Να διατηρούν μια ισορροπία ανάμεσα στην αναλυτική, τη δημιουργική και την πρακτική σκέψη.

Η    ΚΡΙΤΙΚΗ   ΓΙΑ    ΤΟ  ΕΡΓΟ   ΤΟΥ  ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ  ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Άρθρο  του  Κουρκουλάκου  Ηλία, φιλολόγου  στο  Πρ. Πειρ. ΓΕΛ Αναβρύτων

Πῶς διαβάστηκε ὁ Παπαδιαμάντης ἀπὸ τοὺς συγχρόνους του καὶ πῶς ἀπὸ τοὺς μεταγενεστέρους; Μέσῳ ποιῶν διηγημάτων καθιερώθηκε στὴ συνείδηση τοῦ κόσμου ποὺ κατὰ τὴν ὁμολογία τοῦ Ξενόπουλου τὸν θεώρησε «πρῶτο καὶ ἀνυπέρβλητο»; Καὶ γιατί ἀκριβῶς τὸν θεώρησε πρῶτο; Μὲ ποιὰ ἄλλωστε κριτήρια τὸν διάβασε καὶ τὸν ἀξιολόγησε ἡ λογοτεχνικὴ κριτική; Τὰ ἐρωτήματα αὐτὰ θέτει ἡ Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη ὡς ἄξονες στὴ μελέτη ποὺ προτάσσει στὴν ἀνθολογία κριτικῶν κειμένων «Εἰσαγωγὴ στὴν πεζογραφία τοῦ Παπαδιαμάντη» – μιὰ ἀνθολογία ἡ ὁποία περιλαμβάνει 45 κριτικὰ κείμενα γιὰ τὸν Σκιαθίτη διηγηματογράφο σὲ ἀκέραια ἢ ἀποσπασματικὴ μορφή, ἀπὸ ὁλόκληρο τὸ χρονικὸ φάσμα κατὰ τὸ ὁποῖο γράφτηκαν κριτικὲς γιὰ τὸ ἔργο του .

Εἶναι γνωστό, διαπιστώνει ἡ μελετήτρια, ὅτι ὅσο ζοῦσε ὁ Παπαδιαμάντης δὲν εἶδε βιβλίο του τυπωμένο. Τὸ κοινὸ ἑπομένως τὸν γνώρισε μέσα ἀπὸ τὶς ἐφημερίδες καὶ τὰ λογοτεχνικὰ περιοδικά. Ὁ Ξενόπουλος ἄλλωστε ἰσχυρίζεται ὅτι τὰ παπαδιαμαντικὰ ἔργα ἱκανοποιοῦσαν τὶς προσδοκίες τῶν ἀναγνωστῶν. Μὲ τὶς παρενθέσεις ὅμως καὶ τὶς ὑποσημειώσεις του, ὁ Παπαδιαμάντης ἀποσκοποῦσε στὸ νὰ ἀνατρέψει τὸν διαμορφωμένο ἀναγνωστικὸ ὁρίζοντα, γεγονὸς ποὺ τὸν ἔκανε, ἐκτὸς ἀπὸ συγγραφέα τῶν πολλῶν, καὶ συγγραφέα τῶν ὀλίγων. Δὲν ἐδιάβαζαν συνεπῶς ὅλοι οἱ ἀναγνῶστες, καταλήγει ἡ Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, τὸν ἴδιο Παπαδιαμάντη.

Κανεὶς ἀπὸ τοὺς πρώτους ἐπώνυμους κριτικοὺς – ὁ Παλαμᾶς, ὁ Νιρβάνας ἢ ὁ Ξενόπουλος – δὲν ἀντιλήφθηκε τὸ παπαδιαμαντικὸ κείμενο ὡς ἔργο ἠθογραφικὸ καὶ μόνον, τὸ ὁποῖο ἀπεικονίζει φωτογραφικὰ τὴν ἀγροτικὴ κοινότητα, ἀλλὰ ὅλοι τους στάθηκαν στὸν ποιητικὸ τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ὁ Σκιαθίτης διηγηματογράφος ἀπέδωσε τὴν πραγματικότητα. Δυὸ ὑπῆρξαν ἐξάλλου τὰ καίρια προβλήματα ποὺ ἀπασχόλησαν τὴν κριτική, ἡ παπαδιαμαντικὴ γλώσσα καὶ ὁ τρόπος ποὺ τὸ ἔργο ἀποτύπωσε τὴν ἐθνικὴ-λαϊκὴ ψυχή. Ἡ γλώσσα τοῦ Παπαδιαμάντη δίχασε τὴν κριτική: Ὁ K. Χατζόπουλος χαρακτήρισε τὴν καθαρεύουσά του σχολαστική, ὁ Ἄ. Τερζάκης προβληματική, ὁ Μ. Μ. Παπαϊωάννου ἀδρανῆ ἐπιβίωση τοῦ παρελθόντος καὶ ὁ Π. Μουλλᾶς ἀνυπόταχτη ντυμένη τὸ καθαρευουσιάνικο φόρεμά της. Ὁ Τ. Ἄγρας τὴ θεώρησε ἀντιθέτως γλῶσσα μὲ ἱστορία αἰώνων, ὁ Ὁ. Ἐλύτης θησαυρισμένη ἀπὸ ἀπανωτὰ στρώματα παιδείας καὶ οἱ Ζ. Λορεντζᾶτος καὶ Ν. Β. Τωμαδάκης γλώσσα ποὺ ἀρνεῖται νὰ ὑποκύψει στὴ μονοχρωμία τῆς μιᾶς ἢ τῆς ἄλλης ἐκφορᾶς.

Ὁ Παπαδιαμάντης θεωρήθηκε ἀκόμα ἐκφραστὴς τῆς ἐθνικῆς – λαϊκῆς νεοελληνικῆς ψυχῆς. Ὁ Γρ. Ξενόπουλος τὸν χαρακτήρισε φορέα τῆς ρωμέικης λαϊκῆς ψυχῆς, ὁ Παλαμᾶς ἐκφραστῆ τῆς νέας ἑλληνικῆς ψυχῆς μὲ τὴν ἔννοια μιᾶς ὑπερβατικῆς σύνθεσης τῶν ἀντιθέσεων καὶ ὁ T. Ἄγρας ἐκφραστὴ τῆς μυστικῆς, σὲ ἀντίθεση πρὸς τὴν ἡρωική, νεοελληνικὴ ψυχή. H ἀπουσία αὐτοῦ ἀκριβῶς τοῦ ἀντιστασιακοῦ ἤθους εἴτε ταυτίστηκε θετικὰ μὲ τὴν ἔννοια τῆς ὀρθόδοξης Χριστιανοσύνης (Ζ. Λορεντζᾶτος, Κ. Μπαστιᾶς, Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Χρ. Γιανναρᾶς) εἴτε ταυτίστηκε ἀρνητικὰ μὲ τὴ μοιρολατρικὴ πίστη καὶ τὸν ῥαγιαδισμό. H ἀπουσία ἡρωικοῦ ἀντιστασιακοῦ στοιχείου χαρακτηρίστηκε ἔτσι ἀπὸ τοὺς ἀριστεροὺς Ν. Ζαχαριάδη καὶ Μ. Μ. Παπαϊωάννου ὡς στοιχεῖο καλλιτεχνικῆς ἀνεπάρκειας, ἐνῶ υἱοθετώντας πνεῦμα συμβιβαστικὸ ὁ Γ. Βαλέτας θεώρησε ὅτι ὁ λαὸς τοῦ Παπαδιαμάντη εἶναι τὸ ποίμνιο ἑνὸς Χριστοῦ ποὺ μεταφέρει τὴ λαϊκή του ἐπαγγελία στὴν ἀθηναϊκὴ ἐφημερίδα. Τμῆμα τῆς γενιᾶς τοῦ ῾30 υἱοθέτησε τέλος τὴ ῥομαντικὴ ἄποψη ὅτι ἡ παπαδιαμαντικὴ κοινότητα ἐκφράζει τὸν πρωτογονικὸ λαὸ ποὺ ὄχι μόνον ἀποτελεῖ μέρος τῆς φύσης, ἀλλὰ παίζει σὲ μικρογραφία τὰ παντοτινὰ πάθη τοῦ ἀνθρώπου.

Τὸ παπαδιαμαντικὸ ἔργο προκάλεσε ὁρισμένους μελετητὲς νὰ τὸ προσεγγίσουν χρησιμοποιώντας τὰ ἐργαλεῖα τῆς ψυχαναλυτικῆς κριτικῆς (Π. Μουλλᾶς καὶ Γκὺ Σωνιέ), ἐνῶ ἡ ἀνάγνωση τοῦ Λ. Προγκίδη βρίσκεται στοὺς ἀντίποδες τῆς ἀνάγνωσης τοῦ Z. Λορεντζάτου. Ὁ Προγκίδης δὲν ἀνακαλύπτει στὸν Παπαδιαμάντη, παρατηρεῖ ἡ Φαρίνου-Μαλαματάρη, τὴν ἔξαρση τοῦ Βυζαντίου ἀλλὰ τὴν κοσμικὴ ἀναγέννηση, ἡ ὁποία ἐφηῦρε τὸ μυθιστόρημα, τὸ ἀνθρώπινο μυστήριο καὶ τὴν ἀτομικὴ μοναδικότητα. H μελετήτρια παρατηρεῖ ἐπίσης ὅτι, ἐνῶ ἀρχικὰ ὁ Παπαδιαμάντης ὑπῆρξε ὁ ἀγαπημένος τῶν ποιητῶν, στὰ μεταπολεμικὰ χρόνια ἔγινε ὁ ἀγαπημένος τῶν πεζογράφων ὅπως εἶναι οἱ Δ. Χατζῆς, Γ. Ἰωάννου, Ἀλ. Κοτζιᾶς, Χρ. Μηλιώνης καὶ Ἠ. Χ. Παπαδημητρακόπουλος.

Ἐκτὸς ἀπὸ κάποιες ἑξαιρέσεις, οἱ πεποιθήσεις τῶν ἀναγνωστῶν, καταλήγει ἡ μελετήτρια, πάντοτε ἐπηρέασαν τὴν ἀξιολόγηση τοῦ παπαδιαμαντικοῦ ἔργου. Ὅσοι ἔτσι συμφωνοῦσαν μὲ τὶς θέσεις του ἔβρισκαν ἰδιοφυῆ καὶ τὴ μορφὴ τῶν κειμένων, ἐνῶ ὅποιοι διαφωνοῦσαν, ἔβρισκαν ἐλαττώματα καὶ στὴ μορφή. H ἀνάγνωση τοῦ Παπαδιαμάντη, καταλήγει, ἀπαιτεῖ τὸ συνδυασμὸ τοῦ αἰσθητικοῦ καὶ τοῦ κριτηρίου τοῦ περιεχομένου, ἐνῶ ὁ περιορισμὸς σὲ ἕνα μονάχα κριτήριο σημαίνει ἀπώλεια. Ὅπως ἐξάλλου κάθε ἄξιο λογοτεχνικὸ ἔργο, τὸ παπαδιαμαντικὸ κείμενο ἔχει ἐνσωματωμένα στοιχεῖα ποὺ μᾶς ἐπιτρέπουν νὰ τὸ διαβάζουμε καὶ ἐκτὸς τῶν περιστάσεων ποὺ ὁδήγησαν στὴ γραφή του.

ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ   ΗΛΙΑΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ   ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

Η  ΙΕΡΗ  ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΠΥΡΑΜΙΔΩΝ

Ο   ξυλογλύπτης  Έντουαρντ  Νάϊτγκεϊλ, από την Πενσυλβάνια των ΗΠΑ , μελετάει τις πυραμίδες στο υψίπεδο της Γκίζας, στην Αίγυπτο,, τα τελευταία είκοσι χρόνια. Έχει μάλιστα συνεργαστεί με « αιρετικούς» αιγυπτιολόγους ( όπως ο Τζόν Άντονι Γουέστ) για να έχει πληρέστερη εικόνα των μνημείων και του μυστηρίου που τα περιβάλλει. Αυτό  που τον ενδιαφέρει, ωστόσο, δεν είναι ούτε το πώς κατασκευάστηκαν ούτε ποιος ήταν ο σκοπός τους, αλλά το γιατί έχουν τοποθετηθεί σε αυτή τη θέση του υψιπέδου. Σε καμμία περίπτωση δεν πιστεύει ότι η θέση της κάθε πυραμίδας, και γενικά των μνημείων της Γκίζας, είναι τυχαία. Θεωρεί ότι υπήρχε ένα σχέδιο για το πού θα έπρεπε να τοποθετηθεί το καθετί. Τίποτα δεν ξέφυγε από αυτό το σχέδιο, παρόλο που κατασκευάστηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Στο σύμπλεγμα , λοιπόν των μνημείων της  Γκίζας, οι τείς πυραμίδες ( του χέοπα, του Χεφρίνου και του Μυκερίνου) φαίνεται ότι έχουν δεσπόζουσα θέση. Οι πλευρές και των τριών είναι προσανατολισμένες αστρονομικά, σύμφωνα με τον άξονα Βορρά –Νότου και  Ανατολής –Δύσης , με ελάχιστη απόκλιση. Ένας πραγματικός άθλος αν σκεφτούμε ‘ότι κατασκευάστηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια.

Οι περισσότεροι από τους ερευνητές των τελευταίων αιώνων, που ασχολούνται με το θέμα, εστιάζουν σε αυτές και προτείνουν  διάφορες θεωρίες, οι οποίες όμως παραβλέπουν τις υπόλοιπες όψεις του αρχιτεκτονικού σχεδίου που φαίνεται ότι διέπει ολόκληρο το υψίπεδο. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούν την ακολουθία Φιμπονάτσι ( σειρά αριθμών που δημιουργείται προσθέτοντας τους δύο προηγούμενους αριθμούς μιας σειράς, π.χ. 0,1,1,2,3,5,8,13,21….) προτείνοντας μόνο μια αποσπασματική ερμηνεία του πλήρους σχεδίου.

Η πιο πρόσφατη θεωρία, που έχει αποκτήσει αρκετούς οπαδούς, είναι του Ρόμπερτ Μπουβάλ. Σύμφωνα με αυτήν, η θέση των τριών πυραμίδων αντιστοιχεί σε αυτή των τριών άστρων , τα οποία σχηματίζουν τη Ζώνη στον αστερισμό του Ωρίωνα. Εκτός από τη σπουδαιότητα που είχε ο συγκεκριμένος αστερισμός για τους αρχαίους Αιγυπτίους, ένας από τους αεραγωγούς της Μεγάλης πυραμίδας στόχευε ακριβώς σε αυτόν κατά την εποχή που είχε κατασκευαστεί.

Η πολυπλοκότητα του συμπλέγματος των μνημείων της Γκίζας υποδηλώνει ότι υπήρχε ένας προσεκτικός σχεδιασμός , ο οποίος τηρήθηκε απαρέγκλιτα επί αιώνες. Έτσι, ο Νάϊτγκεϊλ προσεγγίζει το σύμπλεγμα με τον τρόπο ενός αρχιτέκτονα- κάνοντας πρώτα ένα λεπτομερές και ακριβές σχέδιό τους. Η εμπειρία του στην ξυλογλυπτική και η ακρίβεια που απιτείται για την τέχνη του επιτρέπουν να διακρίνει μια ακρίβεια στο σύμπλεγμα, την οποία θεωρεί εκπληκτική ακόμη και για τη σημερινή εποχή. Η έρευνά του λοιπόν ξεκινάει εφαρμόζοντας γεωμετρικά σχήματα και προσπαθώντας να βρει σχέσεις μεταξύ τους, όπως ακριβώς κάνει και στην τέχνη του. Εφοδιασμένος με διαβήτη, κανόνα και μια αεροφωτογραφία του οροπεδίου της Γκίζας, ο Νάϊτγκεϊλ αρχίζει να δημιουργεί ένα ιχνάριο ή πρότυπο του συμπλέγματος. « Όταν δημιουργώ ένα σχέδιο , λέει ο Νάϊτγκεϊλ , ξεκινάω με τρία στοιχεία. Τοποθετώ μια κεντρική γραμμή, μια οριζόντια και ένα σημείο αναφοράς».

Μια γραμμή , που περνάει από τη δυτική πλευρά της Μεγάλης πυραμίδας και τέμνεται από μια άλλη, που περνάει από την Πυραμίδα του Χεφρίνου, αποτελεί τη βάση του σχεδίου του Νάϊτγκεϊλ. Ακολουθεί μια σειρά ομόκεντρων κύκλων και τόξων, βασισμένων, σε ένα υπερυψωμένο μονοπάτι που υπάρχει στην περιοχή. Η διάμετρός τους χωρίζεται στο ένα τρίτο, ένα τέταρτο και ένα δεύτερο και κατόπιν προκύπτουσες ακτίνες και διάμετροι χωρίζονται με βάση διαιρέτες του εννιά. Από τα σημεία που προκύπτουν, τραβάει γραμμές ενώνοντάς τα με τα σπουδαιότερα μνημεία του οροπεδίου. Έτσι, με τέσσερεις κύκλους και επτά γραμμές ισχυρίζεται ότι μπορεί να εξηγήσει  γιατί έχουν επιλεγεί τα συγκεκριμένα σημεία ώστε να κατασκευαστούν οι συνολικά εννιά πυραμίδες του οροπεδίου.

Οι αναλογίες του 4,3 και 2 που χρησιμοποιεί είναι πολύ σημαντικές γιατί τις συναντάμε συχνά και στη φύση. Ανάμεσα στα άλλα, το 4-3-2 αποτελούν το χορδισμό μιας νότας « Α» στη μουσική κλίμακα που χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι στην αρχαιότητα. Οι τρεις πρώτες αρμονικές στη μουσική δημιουργούνται αντίστοιχα από τον πολλαπλασιασμό της συχνότητας της αρχικής νότας επί 2,3, και 4. επίσης, το τετράγωνο του 432 μας δίνει την ταχύτητα του φωτός σε μίλια το δευτερόλεπτο.

Το πρότυπο που εφαρμόζει ο Νάϊτγκεϊλ , όπως υποστηρίζει, δεν προσδιορίζει μόνο τη θέση των μνημείων στη δισδιάστατη απεικόνιση του οροπεδίου. Μπορεί να εφαρμοστεί και καθ΄ύψος, σε κάθε μνημείο ξεχωριστά. « Η γεωμετρία» λέει « μπορεί να προσδιορίσει και τα στοιχεία στο εσωτερικό των πυραμίδων – που θα τοποθετηθούν αντικείμενα, όπως η σαρκοφάγος».

Όταν ο Νάίτγκεϊλ άρχισε να αντιλαμβάνεται τι είχε ανακαλύψει, ένιωσε σοκ. « Πέρασα αρκετούς μήνες προσπαθώντας να αποφασίσω τι θα έκανα με αυτό». Η μέθοδός του δεν αφορά μόνο τα μνημεία της Γκίζας. Την εφάρμοσε με επιτυχία και σε άλλα αρχαία μνημεία και συγκροτήματα μνημείων.

Πριν από πολλά χρόνια, όταν ο Πάπας Βενέδικτος 16^ος ζήτησε από το Νάίτγκεϊλ και ένα συνάδελφό του να κατασκευάσουν κάποια ξυλόγλυπτα, χρειάστηκε να μελετήσει το θρησκευτικό συμβολισμό. Έτσι , ανακάλυψε ότι το πρότυπό του μπορεί να εξηγήσει θαυμάσια τη γεωμετρία αυτών των συμβόλων. Ακόμη και τα στοιχεία της Μεγάλης Σφραγίδας των ΗΠΑ φαίνεται να είναι τοποθετημένα με βάση αυτό.

Με την ίδια επιτυχία όμως, ισχυρίζεται ο Νάϊτγκεϊλ , μπορεί να εξηγήσει τη δομή πολλών διαφορετικών  πραγμάων, όπως τους απειροειδείς γαλαξίες, το DNA , ή τη μουσική.

Παρόλο που το προτυπο της Γκίζας εξηγεί τη θέση των μνημείων στο οροπέδιο, υποδηλώνει ταυτόχρονα ότι υπάρχουν και άλλα σημεία σε αυτό που θα πρέπει να εξερευνηθούν γιατί ίσως κρύβουν κάτι, όπως πιστεύει ο Νάϊτγκεϊλ.

Αναμφίβολα, οι πολιτισμοί του παρελθόντος- ο αιγυπτιακός, ο ελληνικός, ο ρωμαϊκός, αλλά και παλαιότεροι όπως της Μεσοποταμίας ή οι μεγαλιθικοί πολιτισμοί, γνώριζαν ότι θα έσβηναν και θα χάνονταν οι γνώσεις τους. Θα μπορούσαν όμως αν μεταδώσουν κάποια κωδικοποιημένα μηνύματα στο μέλλον, χάρη στη γεωμετρία, όπως πιστεύει ο αιγυπτιολόγος Γουόλτερ Κρούτεντεν.

ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ   ΗΛΙΑΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ  ΚΑΙ  ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ   ΣΤΟ  ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Άρθρο  του Κουρκουλάκου  Ηλία,  καθηγητή  φιλολόγου

Πραγματική τομή στην παγκόσμια ιστορία υπήρξε η συνάντηση του Χριστιανισμού -της νέας δύναμης πού έμελλε να μεταμορφώσει καθολικά τον κόσμο- και του Ελληνισμού στην οικουμενική-ελληνιστική εξάπλωση και διαμόρφωση του. Η μεταφορά του κηρύγματος του Χριστού από το ιουδαϊκό στο ελληνιστικό περιβάλλον συνετέλεσε στην πρόσληψη του από τον Ελληνισμό και στη σύζευξη ελληνικότητας και χριστιανικότητας σε μιαν ακατάλυτη ένωση, μέσα στην Εκκλησία.

Για να εκχριστιανισθεί ο Ελληνισμός, έπρεπε να εκκλησιοποιηθεί. Η εκκλησιοποίηση συντελείται με το Βάπτισμα, πού σημαίνει θάνατο και ανάσταση. Έτσι και ο Ελληνισμός, στην ένωση του με το Χριστιανισμό, «πέθανε» και καθάρθηκε, για να αναστηθεί σε ένα νέο τρόπο ύπαρξης- από την κυριαρχία του μύθου και του ανθρωπίνου λόγου, προχώρησε στην αναγνώριση του θείου Λόγου ως ένσαρκης παν-αλήθειας και από την επιδίωξη της εγκόσμιας τελειότητας υψώθηκε στην αναζήτηση της εν Χριστώ τελείωσης. Αυτό σημαίνει, ότι άλλαξε προσανατολισμό. Από το κτιστό και ενδοκοσμικό ανέβηκε στο άκτιστο και αιώνιο. Άλλαξε όμως και ταυτότητα. Δεν είναι πια ο αρχαίος, ειδωλολατρικός Ελληνισμός, αλλά ο Χριστιανικός Ελληνισμός και με αυτή την ταυτότητα πολιτογραφήθηκε αμετάκλητα στην ιστορία.1Ο Ελληνισμός, στην ένωση του με το Χριστιανισμό, δεν αλλοτριώθηκε, αλλά ολοκληρώθηκε. Γιατί πληρώθηκε το κύριο συστατικό του, πού είναι η ζήτηση της αλήθειας. Τον αληθινό προσανατολισμό αυτής της αναζήτησης τον προσδιόρισε ήδη ο αθηναίος (;) χριστιανός συγγραφέας Κλήμης ο Αλεξανδρεύς: «Φαμέν τοίνυν ενθένδε […] την φιλοσοφίαν ζήτησιν έχειν περί αληθείας καί της των όντων φύσεως, αλήθεια δε αυτή, περί ης ο Κύριος αυτός είπεν “εγώ ειμί η αλήθεια”». Και επειδή η ζήτηση αυτή ήταν γνήσια Χριστοκεντρική, γι’ αυτό ο Ελληνισμός δέχθηκε την καθολική Αλήθεια, όταν την (ανα-)γνώρισε στο πρόσωπο του Χριστού.

Η Ελληνικότητα μέσα στο Χριστιανισμό σώθηκε στην ουσία της, άλλ’ όχι πάντα και στις συγκεκριμένες μορφές της. Σώθηκε ως ζήτηση αλήθειας σ’ όλους τους χώρους του επιστητού: ως ζήτηση της γνώσης (φιλοσοφία), ως έρευνα και γνώση της κτίσης (επιστήμη), ως αγάπη για το απόλυτα ωραίο (φιλοκαλία), ως θέληση για φιλάνθρωπη πολιτική δράση (δόμηση της λειτουργίας του κοινωνικού χώρου). Όλα αυτά δεν απορρίφθηκαν, γιατί χριστιανικά νοούνται ως θεόδοτα στον άνθρωπο στοιχεία. Έτσι, έγιναν δεκτά ως ανθρώπινη φύση στη θεανθρώπινη ένωση της Ορθοδοξίας. Αυτό, πού απορρίφθηκε από τον Ελληνισμό, ήταν ο παγανισμός, όχι μόνο ως θρησκευτική ιδεολογία, αλλά και ως τρόπος ζωής (διονυσιακός αισθησιασμός) και ο ελληνισμός του μύθου, ως πτώση από το Λόγο, την αλήθεια, και συνεπώς αποτυχία. Ανανεωμένος και ολοκληρωμένος ο Ελληνισμός μέσα στην Ορθοδοξία μεγαλούργησε και δοξάσθηκε στην κατοπινή του ιστορική πορεία.

Την αυθεντική ένωση Ελληνισμού και Χριστιανισμού διασώζουν και εκφράζουν σ’ όλους τους αιώνες οι άγιοι Πατέρες, οι οποίοι διατηρούν και την ισορροπία στη σχέση και σύζευξη των δύο αυτών μεγεθών.

Η ποιητική δημιουργία του αγίου Γρηγορίου του θεολόγου (±390), η επιστημονική ενασχόληση του Μεγάλου Βασιλείου (+379), οι φιλολογικοκριτικές έρευνες του Μεγάλου Φωτίου (+886), τα μουσικά επιτεύγματα του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού (+750) και οι επιστημονικές -προοδευτικές- επιδόσεις του Ευγενίου Βουλγάρεως (+1806) είναι στοιχεία ελληνικότητας, πού ενσωματώθηκαν στην Ορθοδοξία, όχι ως εγκλωβισμός της στην ιστορικότητα και χρονικότητα, αλλά ως δυνατότητες, για την υπέρβαση της ιστορίας και του χρόνου. Γιατί η Ορθοδοξία, ξεκινώντας από το αυθεντικά ανθρώπινο, το χωρίς αμαρτία, στοχεύει στη μεταβολή του ανθρώπου σε «ναό του Αγίου Πνεύματος», ως προϋπόθεση για τη συγκρότηση και αυθεντικής χριστιανικής κοινωνίας.

Έξω από την πατερική παράδοση η σύζευξη Ελληνισμού και Χριστιανισμού καταλήγει σε αποτυχία, πού αποδίδεται με τον όρο αίρεση. Η αίρεση -κάθε αίρεση- είναι η αναίρεση της ισορροπίας, για την οποία έγινε λόγος παραπάνω. Στην αίρεση το ανθρώπινο έχει την αποκλειστική προτεραιότητα, ενώ στην (έλλην)ορθοδοξία θειο και ανθρώπινο ιεραρχούνται αυθεντικά, γιατί το ανθρώπινο αυτοπεριορίζεται στα φυσικά όρια του. Άλλα και η Ορθοδοξία αλλοτριώνεται στην αίρεση, γιατί χάνει το βιωματικό και εμπειρικό της χαρακτήρα και από στάση και τρόπος ζωής εκφυλίζεται σε ιδεολογία ή σε νεκρό γράμμα και ξερό τύπο (θρησκευτική συντήρηση).Πολλές από τις κατοπινές συγκρούσεις του Γένους (Ιουλιανός -Πατέρες του δ’ αιώνα, Γεμιστός-Γεννάδιος Σχολάριος, Κοραής-Κολυβάδες) θα ξεκινούν από τη μόνιμη αντίθεση ανάμεσα στην αλλοτριωμένη ελληνικότητα (αιρετίζουσα διανόηση ή αίρεση) και την πατερική Ορθοδοξία. Αλλά και οι συμπεριφορές των ανθρώπων, αρχόντων και λαού, θα καθορίζονται από το βάθος και την ένταση της σχέσης τους με την Ορθοδοξία, η οποία θα αποβεί το ύψιστο κριτήριο όλης της ζωής του Γένους και η κινητήρια σ’ όλες τις εξορμήσεις του ιδεολογία.

Χώρος της ιστορικής πραγμάτωσης της νέας ελληνικής ταυτότητας υπήρξε η Ρωμανία, σ’ όλη την ιστορική έκταση της (περίοδος βυζαντινή και μεταβυζαντινή). Η Ρωμανία καθιερώθηκε από τους απογόνους των Φράγκων να ονομάζεται Βυζάντιο. Εντούτοις «κράτος γνωστόν επισήμως ως “βυζαντινόν” δεν υπήρξε ποτέ […] Οι όροι “βυζαντινόν” και “βυζαντινή ιστορία” […] είναι ανύπαρκτοι […] Τους εαυτούς των ωνόμαζον (οι βυζαντινοί) μόνο Ρωμαίους, ή αυτοκρατορία των ήτο ρωμαϊκή και πρωτεύουσα των ή Νέα Ρώμη».

Ο όρος Ρωμανία, για τον προσδιορισμό του χριστιανικού ρωμαϊκού κράτους, είναι γνωστός ήδη τον 4ο αιώνα και χρησιμοποιείται από έλληνα συγγραφέα, το Μέγα Αθανάσιο: «…ότι μητρόπολις η Ρώμη της Ρωμανίας» (Ιστορία Αρειανών προς Μοναχούς, Ε, 35) ».Με τη γενίκευση του ονόματος «Ρωμαίος», από τον 3ο μ.Χ. αιώνα, ο Έλληνας έγινε πολίτης της εξελληνισμένης πολιτιστικά Ρωμαϊκής οικουμένης. Το 330 δε, με τη θεμελίωση της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, έγινε πολίτης της Χριστιανικής οικουμένης, της Ρωμανίας. Από τότε θα ονομάζεται, μαζί με όλους τους άλλους λαούς της αυτοκρατορίας, Ρωμαίος (και Ρωμηός), πού θα σημαίνει Ορθόδοξος-πολίτης της Χριστιανικής οικουμένης. Το στοιχείο της πίστεως θα ταυτισθεί με την εθνικότητα και αυτό θα κρατήσει μέχρι το 19ο αιώνα. Δεν θα είναι όμως πια πολίτης της Παλαιάς, αλλά της Νέας Ρώμης. Ρωμανία και Ρωμηός είναι οι εθνικές ονομασίες του μεσαιωνικού Ελληνισμού και εκφράζουν την οργανική συνέχεια του.

Η Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη, ή απλά Πόλη, είναι ή συνέχεια της Παλαιάς Ρώμης, πού κυριολεκτικά μεταφέρθηκε στην Ανατολή (translatio και renovation urbis).Η Νέα Ρώμη αναδείχθηκε σε χριστιανική και ελληνική πρωτεύουσα. Μέσα στο πολιτειακό σκεύος της Ρωμανίας – του κράτους της Νέας Ρώμης – η ελληνική συνείδηση- πραγμάτωσε την οικουμενικότητα της, στα όρια της συναδέλφωσης όλων των «Ρωμαίων», δηλαδή χριστιανών, σε μιαν υπερφυλετική ενότητα, το «έθνος άγιον» (Α’ Πέτρ. 2,9), το «Γένος των Ρωμαίων». Ή ένωση και συναδέλφωση αυτή πραγματωνόταν αδιάκοπα μέσα στην Εκκλησία. Το Βυζάντιο ολόκληρο άλλωστε λογιζόταν ως μεγάλη Εκκλησία. Η παλαιά αντίθεση «έλληνες-βάρβαροι» θα μεταβληθεί, μέσα στο φως της νέας πίστης, σε γόνιμη σύνθεση: «ουκ ένι (υπάρχει) Έλλην και Ιουδαίος… βάρβαρος, Σκύθης…» (Κολ. 3,11).

Οι Έλληνες αναπροσανατολίστηκαν, έτσι, από την Αθήνα και τα αλλά ελληνικά κέντρα προς την Κωνσταντινούπολη, χωρίς όμως άρνηση της ελληνικότητας τους. Ο πόλεμος ενάντια στην ειδωλολατρία δεν ήταν απόρριψη του Ελληνισμού καθαυτόν, αλλά αντίθεση στην «ειδωλική μανία» και τις δεισιδαιμονίες της αρχαίας θρησκείας.

Από τον 7ο-8ο αι. η Χριστιανική αυτοκρατορία έγινε καθαρά ελληνική. Γιατί η ελληνικότητα ως φιλαλήθεια, σώθηκε μέσα στην πατερική θεολογία και την εκκλησιαστική λατρεία, σε μιαν αδιατάρακτη συνέχεια. Σ’ αυτά πρέπει να προστεθεί και η συνεχής σπουδή της ελληνικής φιλοσοφίας και γλώσσας στην παιδεία, αλλά και ή συνεχής χρήση τής ελληνικής γλώσσας στην καθημερινή ζωή, ώστε να είναι δυνατή ή αδιάκοπη άντληση από το δυναμικό αυτό φορέα του ελληνικού πνεύματος.

Μολονότι όμως το ελληνικό στοιχείο ήταν ο καταλύτης του πολυεθνικού αμαλγάματος της Χριστιανικής αυτοκρατορίας, δεν ήταν δυνατό να καλλιεργηθεί εθνικιστική συνείδηση, τάση δηλαδή για επιβολή τηςελληνικής εθνότητας πάνω στις άλλες. Η Ρωμανία έμεινε υπερφυλετική και υπερεθνική, γιατί ολόκληρη ήταν το ένα Χριστιανικό Έθνος. Η συγγένεια ήταν πνευματική και όχι φυλετική· το ομόπιστο και ομόδοξο. Αλλά και η εκκλησιαστική λατρεία δημιουργούσε κλίμα ψυχικής και εθνικής συνταύτισης. Ο ναός αναδείχθηκε σε μεταστοιχειωμένη «εκκλησία του δήμου» και το κέντρο σύνολης της ζωής. Κάτω από τον τρούλλο του βυζαντινού Ναού και τον κοινό Πατέρα, τον Παντοκράτορα, γινόταν συνειδητή η ενότητα μέσα στο ένα Σώμα. Η πατερική πνευματικότητα, στο ποσοστό πού γινόταν τρόπος ζωής, οδηγούσε τους πιστούς στη συναδέλφωση, με τη συνεχή μεταβολή της ιδιοτέλειας σε ανιδιοτέλεια, με τη βοήθεια της άσκησης και του πνευματικού αγώνα.

Το πνεύμα αυτό της Ορθοδοξίας δεν επέτρεπε τη δημιουργία φυλετισμού (ρατσισμού), πίστεως δηλαδή στη φυσική διάκριση των ανθρώπων, και γι’ αυτό ούτε δουλοπαροικίας ή αποικιοκρατίας, όπως συνέβη στη Δύση με τη Φραγκική κατάκτηση. Η λεγόμενη φεουδαρχία του Βυζαντίου ήταν γαιοκτητικού χαρακτήρα και οι υπάρχουσες στη βυζαντινή κοινωνία διαφορές ήταν οικονομικής μορφής και όχι φυσική διάκριση κυρίων και δούλων. Σ’ αντίθεση με τη δυτική (φράγκικη) φεουδαρχία, στη Ρωμανία-Βυζάντιο διατηρήθηκε η ελληνιστική και ρωμαϊκή παράδοση της διάκρισης ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου και το συγκεντρωτικό κράτος, πού επέβαλλε καθολικά την ιδεολογία του, ως εθνική ιδεολογία.

Το ίδιο, δεν υπήρξε στο Βυζάντιο η έννοια της κληρονομικής μεταβιβάσεως αξιωμάτων, ούτε ακόμη σ’ αυτό τον αυτοκρατορικό βαθμό. Τα μυστήρια του βαπτίσματος και του χρίσματος εξίσωναν όλους τους πολίτες και τους έδιναν δικαίωμα -και όχι μόνο θεωρητικά- να διεκδικήσουν όχι μόνο τον πατριαρχικό, άλλα και αυτόν τον αυτοκρατορικό θρόνο. «Ποιος μπορούσε να εξιχνιάσει τα μυστήρια της θείας Προνοίας και ν’ αποκλείσει, ότι ο χθεσινός χωρικός θα ‘ταν ίσως ο αυριανός αυτοκράτορας και η περιφρονημένη εταίρα η αυριανή δέσποινα και αυγούστα ρωμαίων;» – παρατηρεί ο καθηγητής Ι. Καραγιαννόπουλος. «Με λίγη τύχη καθένας, πού διέθετε προσόντα, μπορούσε να φθάσει σε υψηλή θέση. Οποιαδήποτε και αν ήταν η καταγωγή του» (Στ. Ράνσιμαν).

Το ιδανικό του Ρωμιού θα είναι η θέωση. Η ένωση με το Θεό μέσα στο σώμα του Χριστού. Αυτός ήταν ο στόχος όλης της ζωής και αυτό νοούμε, όταν λέμε, ότι στο Βυζάντιο όλοι θεολογούσαν. Το στόχο δε αυτό έπρεπε να υπηρετούν, με όλη τη δομή και λειτουργία τους, όχι μόνο η Εκκλησία, άλλα -όσο κι αν φαίνεται σήμερα παράδοξο – και η Πολιτεία. Όπως θα σημειώσει ο Μέγας Βασίλειος: Τόσο η εκκλησιαστική, όσο και η πολιτική διακονία «εις εν ορώσιν(= αποβλέπουν) τέλος, την των υπηκόων σωτηρίαν».

Γι’ αυτό οι αιρέσεις αντιμετωπίζονταν με τόσο πάθος και αγωνία. Γιατί έκλειναν το δρόμο στη θέωση, κάνοντας αδύνατη τη σωτηρία. Στη συνείδηση του Γένους η αίρεση είναι ένα φάρμακο νοθευμένο, πού δεν μπορεί να προσφέρει τη θεραπεία της ανθρώπινης ύπαρξης (αγιοπνευματικό φωτισμό), αλλ’ αντίθετα θανατώνει πνευματικά και αιώνια. Γι’ αυτό η μεν Εκκλησία αντιμετώπιζε την αίρεση ως νοθεία στον τρόπο σωτηρίας, ενώ η Πολιτεία ως νοθευμένο φάρμακο, και συνεπώς επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Έτσι, όπως γίνεται και σήμερα στην περίπτωση αυτή, έπρεπε να αποσυρθεί από την κυκλοφορία. Γι’ αυτό καίγονταν τα αιρετικά συγγράμματα στο Βυζάντιο, άλλ’ όχι και οι αιρετικοί. Δεν γνώρισε ποτέ «Ιερά Εξέταση» η Ρωμηοσύνη. Έξω από αυτές τις προϋποθέσεις πολλά πράγματα μένουν ακατανόητα ή, θεωρούμενα με τα σημερινά κριτήρια, οδηγούν αναπότρεπτα σε παρερμηνείες. Αυτή δε η νοοτροπία θα επικρατεί μέχρι το 19ο αιώνα, έστω και αν μεταγενέστερα οι πρακτικές, όχι σπάνια, θα έχουν αποσυνδεθεί από τις ησυχαστικές προϋποθέσεις.Α

Ανθρωπολογικό πρότυπο του Γένους δεν ήταν ο σοφός ή ο «καλός καγαθός» της αρχαιότητας, αλλά ο άγιος. Οι Άγιοι (άνδρες και γυναίκες) είναι για τη Ρωμηοσύνη η βεβαίωση του γεγονότος της θεώσεως, πού δηλώνεται με την αφθαρσία των λειψάνων τους και με τα θαύματα τους. Τα μοναστήρια, όπου αναδεικνύονται οι Άγιοι, λειτουργούσαν – παρά τις οποιεσδήποτε ελλείψεις – ως πνευματικά θεραπευτήρια, πού δίδασκαν τη μέθοδο, με την οποία μπορεί ο πιστός να αγωνισθεί για τον άγιο πνευματικό φωτισμό και τη θέωσή του. Γι’ αυτό κατέφευγαν σ’ αυτά όχι μόνο απλοί άνθρωποι του λαού, αλλά και σοφοί κατά κόσμον, και άρχοντες, και μέλη της βασιλικής οικογένειας ή και αυτοκράτορες ακόμη. Το ιδανικό της θέωσης ήταν καθολικό και εξίσωνε όλες τις κοινωνικές βαθμίδες. Αυθεντίες της Βυζαντινής κοινωνίας δεν ήταν ο αυτοκράτορας ή ο Πατριάρχης, αλλά οι μεγάλοι Γέροντες, οι Πνευματικοί δηλαδή Πατέρες. Αυτές οι αντιλήψεις θα ισχύσουν και στην περίοδο της δουλείας με καθολική σχεδόν απήχηση. Η σύμφυρση με άλλα ρεύματα και νοοτροπίες θα καθορίζει σε κάθε εποχή την εμβέλεια και τη δυναμική τους.Αυτή η συνείδηση και στάση ζωής θα συνεχισθούν και στη μεταβυζαντινή κοινωνία. Το 1453 βρήκε το Γένος αδύνατο πολιτικά, αλλά όχι και πνευματικά. Η ησυχαστική παράδοση – η πεμπτουσία της Ορθοδοξίας – κράτησε το Γένος πλούσιο σε ψυχικές δυνάμεις και γι’ αυτό μπόρεσε να ξεπεράσει τη μακρόχρονη δουλεία και να μη συμβιβασθεί ποτέ μαζί της. Η περίοδος της δουλείας μάλιστα θα σημαδευθεί από την αναθέρμανση της ρωμαίικης συνείδησης και της συναίσθησης της ιδιαιτερότητας του απέναντι στους ανατολικούς και δυτικούς επιβουλευτές της ταυτότητας του.

ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

Κρίσιμο, βέβαια, είναι το ερώτημα. Και η εθνική συνείδηση; Χάθηκε η ελληνική συνείδηση μέσα στη Ρωμανία; Οι σημερινές αντιλήψεις για το έθνος, καρπός της Γαλλικής Επανάστασης. οδηγούν σε αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις. Διατυπώθηκαν, έτσι, διάφορες ερμηνείες, όπως οι ακόλουθες:

α) Οι Έλληνες στη Ρωμανία ήταν υπόδουλοι στους Βυζαντινούς τυράννους.

β) Οι Νεοέλληνες δημιουργήθηκαν μέσα στη φραγκοκρατία και την τουρκοκρατία και δεν έχουν σχέση με τους Βυζαντινούς,

γ) Ό αρχαίος Ελληνισμός συνεχίσθηκε στο Βυζάντιο και τη δουλεία, χωρίς όμως ανάμειξη με τις άλλες εθνότητες της βυζαντινής πολύ εθνότητας.

Τι θ’ απαντούσαμε σ’ αυτά;

Μέσα στη βυζαντινή οικουμενικότητα το ορθόδοξο αίσθημα εκμηδένιζε τις φυλετικές αντιθέσεις και δεν συγκρουόταν με τη συνείδηση της καταγωγής. Κάθε εθνότητα αισθανόταν ως μέρος ενός όλου, επαρχία της οικουμένης, και κάθε άνθρωπος πολίτης του κράτους της Νέας Ρώμης.

Αν θέλαμε κάποια – όχι απόλυτη, φυσικά – αντιστοιχία, θα παραπέμπαμε στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ή τη Σοβιετική Ένωση, για τον πολυεθνικό τους χαρακτήρα. Η κάθε «εθνική» γλώσσα σωζόταν παράλληλα με τις επίσημες κρατικές γλώσσες, λατινική και ελληνική. Η διγλωσσία, άλλωστε, είχε αρχίσει με τον εξελληνισμό της Ρώμης, ήδη από τον 3ο αϊ. π.Χ. Αλλά και η ελληνικότητα, μέσω της Ορθοδοξίας, γινόταν κτήμα και των μη εκ καταγωγής Ελλήνων (π.χ. Αλβανών, Βουλγάρων, Σέρβων, Βλάχων, Σλάβων κλπ.) Οι χωριστικές τάσεις ορισμένων εθνοτήτων (π.χ. Βουλγάρων, Σέρβων), πού συνέπιπταν με την αποδυνάμωση της κεντρικής εξουσίας, εκφράζουν αδυναμία πλήρους ενσωμάτωσης στην ελληνίζουσα Ρωμανία, και έξαρση του εθνικισμού, πού παραμέριζε την Ορθοδοξία.

Η ελληνική συνείδηση, τουλάχιστο στους κατόχους κάποιας παιδείας, δε χάθηκε και όταν ακόμη ο όρος «Έλλην» σήμαινε μόνο εθνικός-ειδωλολάτρης. Γιατί δεν είναι τα ονόματα, πού σώζουν τη συνείδηση, αλλά το φρόνημα. Και το ελληνορθόδοξο φρόνημα σωζόταν μέσα στη ζωή της Εκκλησίας. Μέσα στην εκκλησιαστική ζωή ιεραρχούνταν ορθά η ελληνική συνείδηση και εναρμονιζόταν με την ευρύτερη συγγένεια, τη ρωμαίικη – οικουμενικά ελληνική.

Από το 212 μ.Χ. οι Έλληνες φέρουν με την ίδια υπερηφάνεια τα ονόματα Έλληνας και Ρωμηός. Το πρώτο τους συνδέει με την αρχαιότητα. Το δεύτερο με τη συνέχεια τους μέσα στην Ορθοδοξία. Το ένα δεν αποκλείει, αλλά προϋποθέτει το άλλο. Γι’ αυτό ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779), ενώ έλεγε στο λαό «δεν είσθενε έλληνες», δηλαδή ειδωλολάτρες, έκτιζε ελληνικά σχολεία και αγωνιζόταν για τη διάσωση της ελληνικής γλώσσας. Η χρήση, άλλωστε, των ονομάτων δεν αρκεί, για να εξασφαλίσει τη συνέχεια της ταυτότητας. Χρειάζεται και η διατήρηση των συστατικών της, πού είναι η ορθόδοξη πίστη, ο ρωμαίικος τρόπος ζωής και η ελληνική γλώσσα. Γι’ αυτό όσοι άλλαζαν την πίστη τους, εξισλαμιζόμενοι ή εκλατινιζόμενοι (τουρκεύοντες ή φραγκεύοντες), ή επέστρεψαν στην ειδωλολατρία (Γεμιστός), αποξενώνονταν και από τον Ελληνισμό (στη ρωμαίικη διάσταση του) και όχι μόνο από την Ορθοδοξία. Γιατί ο παγανιστικός ελληνισμός, πού ήθελε ν’ αναστήσει ο Πληθών, πέρασε οριστικά. Ο Παρθενώνας στην αθηναϊκή Ακρόπολη, δεν είναι πια ειδωλολατρικός ναός, αλλά ναός της Αειπαρθένου Μαρίας και Θεοτόκου και ο ναός του Ηφαίστου στο θησείο εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου.

Η προχριστιανική θρησκευτική αναζήτηση του Ελληνισμού, πού εκφράσθηκε αυθεντικά με μνημεία σαν αυτά, αναγεννήθηκε μέσα στο φως της Χάρης και έγινε εκούσια Χριστιανικός Ελληνισμός, με πρωτοπόρους σ’ αυτή την ανακαίνιση τους αγίους Πατέρες όλων των αιώνων.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Σε μιαν ιστορική στιγμή ο Ελληνισμός θα αναγκασθεί από τα πράγματα να ξεχωρίσει τον εαυτό του από την υπερεθνική ενότητα της Ρωμανίας, τονίζοντας την ιδιαιτερότητα του ως εθνότητας, χωρίς όμως την έννοια της χωριστής οντότητας από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η αφορμή δόθηκε από έξω.

Η φραγκική κατάκτηση (1204) ισχυροποίησε την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και σ’ αντίδραση προς τους Φράγκους κατακτητές τονιζόταν το ελληνικό εθνικό όνομα. Αυτό όμως έγινε χωρίς την ελάχιστη διάσταση με την Ορθοδοξία, πού απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη σημασία, αφού αύτη ουσιαστικά διαφοροποιούσε τον Έλληνα από το Φράγκο, όπως αργότερα από τον Τούρκο. Όσο όμως προχωρούσε η εδαφική συρρίκνωση της αυτοκρατορίας, τόσο περισσότερο αυτή συνδεόταν με την ελληνική εθνότητα. Όταν έπεσε οριστικά στα 1453, ήταν καθαρά ελληνική, ενώ άλλες βυζαντινές εθνότητες (Βούλγαροι, Σέρβοι) έδειχναν διαρκώς τάσεις αποδέσμευσης και αυτονόμησης. Επανένταξη των ρωμαίικων εθνοτήτων στη Ρωμαίικη υπερεθνότητα θα γίνει μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, στην οποία η Ρωμιοσύνη θα ξαναβρεί την ενότητα της.

Έτσι όμως εξηγείται, γιατί σ’ όλη τη μεταβυζαντινή περίοδο θα στρέψουν οι Έλληνες συνεχώς τη σκέψη στη Βυζαντινή κληρονομιά και η ελληνική Μεγάλη Ιδέα θα πάρει χαρακτήρα καθαρά ρωμαίικο-βυζαντινό, μένοντας πάντα προσανατολισμένη στην Κωνσταντινούπολη. Η αλλαγή προσανατολισμού, από την Πόλη στην Αθήνα και από τη Ρωμαίικη οικουμένη στο Εθνικό κράτος, θα είναι το αποτέλεσμα μεταγενεστέρων εξελίξεων και ξένων επιρροών.

ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ   ΗΛΙΑΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΩΝ   ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ  ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ.

Άρθρο  του  Κουρκουλάκου  Ηλία,  καθηγητή  φιλολόγου

Η  Συμβουλευτική και η Αγωγή  Υγείας είναι  κατεξοχήν διαθεματικές και διεπιστημονικές δραστηριότητες. Επομένως, τα σχετικά  προγράμματα   για να είναι αποτελεσματικά, πρέπει τα θέματα που διαπραγματεύονται να έχουν σπειροειδή και ολιστική δομή και μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση να διαχέονται ή να ενσωματώνονται σε άλλα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος.

Τόσο  η ψυχοσύνθεση του μαθητή όσο και η φύση των προγραμμάτων μας επιτρέπουν και μας κατευθύνουν στην εφαρμογή της διαθεματικής προσέγγισης ως την πλέον αποτελεσματική μαθησιακή διαδικασία.

Με τη διαθεματική προσέγγιση το αντικείμενο δεν ερευνάται μόνο σε μια καθορισμένη ώρα εντός ή εκτός ωρολογίου προγράμματος με τη συμμετοχή όποιων θέλουν, αλλά επανέρχεται συχνά μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα, συνδεόμενο με τα άλλα μαθήματα. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό συμμετέχει, ευαισθητοποιείται και ενεργοποιείται όλο το δυναμικό της τάξης.

Σύμφωνα με τη διαθεματική προσέγγιση η σχολική γνώση, για λόγους ψυχολογικούς και διδακτικούς ,πρέπει:

1. Να διδάσκεται σε ενοποιημένη μορφή, για να προσφέρει ολιστικές εικόνες της πραγματικότητας.
2. Να συνδέεται με τις εμπειρίες των μαθητών, για να είναι κατανοητή, ενδιαφέρουσα και σχετική με την πραγματικότητα ,που οι μαθητές βιώνουν.
3. Να προσεγγίζεται με διερευνητικές μεθόδους, ώστε η γνώση να οικοδομείται σταδιακά από τους ίδιους τους μαθητές.

Πολύ περισσότερο, η Συμβουλευτική, όπου λόγω της φύσης και του περιεχομένου της όλα τα θέματα πρέπει να ερευνώνται και να μελετώνται με βάση την ολιστική θεώρηση και σε συνάρτηση με άλλα θέματα, κοινωνικά, πολιτισμικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολλά άλλα.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ   ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΥ   ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Κατά   το σχεδιασμό προγράμματος με βάση τη διαθεματική προσέγγιση μπορούμε να ακολουθήσουμε τα παρακάτω βήματα:

1. Από  την αρχή  του σχολικού έτους συμβουλευόμαστε τα εγκεκριμένα αναλυτικά προγράμματα  του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που έχουν σταλεί στα σχολεία μέσω του Υπουργείου Παιδείας.
2. Εντοπίζουμε  και καταγράφουμε τα θέματα ,που αναφέρονται σε ενότητες των αναλυτικών προγραμμάτων των μαθημάτων ή των αντίστοιχων βιβλίων.
3. Επιλέγουμε την τάξη ή το τμήμα μιας τάξης ή την ομάδα των μαθητών/μαθητριών  από μια τάξη.
4. Διερευνούμε τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών, τις γνώσεις τους, τις στάσεις και τις ανάγκες τους.
5. Επιλέγουμε μαζί τους το θέμα του προγράμματος.
6. Καθορίζουμε το περιεχόμενο του προγράμματος, δηλαδή το σκοπό, τους στόχους, τη μεθοδολογία, τις δραστηριότητες και το χρονοδιάγραμμα.
7. Εντάσσουμε κάθε υποενότητα του θέματος του προγράμματος σε κεφάλαια μαθημάτων που προσφέρονται καλύτερα για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων ( Διαθεματική προσέγγιση).
8. Αξιολογούμε την αποτελεσματικότητα του προγράμματος.

Η διαθεματική προσέγγιση διευκολύνει το μαθητή να εμπλουτίσει και να διαμορφώσει τις γνώσεις του σχετικά με ένα θέμα , από διάφορες πτυχές του ωρολογίου προγράμματος και να μετατρέψει τη σχολική γνώση σε καθημερινές συνήθειες και πράξεις ,που έχουν άμεση θετική επίδραση στον τρόπο ζωής του.

Η Συμβουλευτική δεν αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο γνωστικό αντικείμενο, αλλά αποτελεί στοιχείο κάθε πτυχής της σχολικής ζωής και εξοπλίζει τους μαθητές με ικανότητες ώστε :

–     Να βρίσκουν , να κατατάσσουν και να αξιοποιούν τις πληροφορίες.

–     Να σχεδιάζουν μια έρευνα και να αξιολογούν τα δεδομένα της.

–      Να επικοινωνούν.

–      Να ερμηνεύουν τις σχέσεις μεταξύ του φυσικού κόσμου και των ανθρώπων.

–          Να αναγνωρίζουν τους κινδύνους που  τους απειλούν.

–          Να  αναπτύσσουν συνεργασία με τους άλλους.

–          Να  κοινωνικοποιούνται.

–

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ  ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ

ΣΤΟΧΟΙ :

–          Κατανόηση του ρόλου της οικογένειας ως “χώρου¨ που παρέχει ασφάλεια και προστασία και επισήμανση των διαφορετικών ρόλων του κάθε μέλους ( γονιός, παιδί,παππούς, γιαγιά κ.α.)

–          Συνειδητοποίηση του πώς αποκτούν φίλους και ανάδειξη της σημασίας της φιλίας στη ζωή τους.

-Συζήτηση  για θέματα που αφορούν στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αξιοποιούν το περιβάλλον τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν ορισμένες ανάγκες τους.

– Κατανόηση βασικών παραμέτρων και τρόπων με τους οποίους οι κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες επηρεάζουν και διαμορφώνουν στάσεις και πρότυπα ταύτισης και συμπεριφοράς.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ  ΕΝΟΤΗΤΕΣ :

1). Η  σχέση μου με τους άλλους ( Η οικογένειά μου, η σχέση μου με τους γονείς- τα αδέρφια μου , τι περιμένω από τους άλλους και εκείνοι από μένα, πώς συμμετέχω στη χαρά τη θλίψη τις συγκρούσεις, πώς αντιμετωπίζω δυσάρεστα γεγονότα ,σύνδεση με ειδικότερα θέματα όπως : σωματική κακοποίηση παιδιών).

2). Οι  φίλοι μου  ( Τι σημαίνει για μένα φιλία, πώς επιλέγω τους φίλους μου, πώς με επηρεάζουν και πώς τους επηρεάζω κι εγώ, πώς συνδυάζονται η συμμετοχή σε μια παρέα/ ομάδα και η διατήρησή της μοναδικότητας κάθε ατόμου.

3). Το περιβάλλον μου  ( Το σπίτι- η γειτονιά- η πόλη , πώς αντιμετωπίζω τις αλλαγές στη ζωή μου και ποια συναισθήματα τις συνοδεύουν, πώς αξιοποιώ τον ελεύθερο χρόνο μου και τι μου αρέσει να κάνω σ’ αυτόν, η επαφή μου με το φυσικό περιβάλλον, αναζήτηση βοήθειας σε κίνδυνο, σύνδεση με ειδικότερα θέματα όπως : τι μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση ατυχήματος, πώς μπορώ να προστατεύσω τον εαυτό μου.)

4). Κοινωνικές και Πολιτισμικές αξίες, διαφήμιση, Μ.Μ.Ε.  ( Διαφορετικοί τρόποι ζωής-συνήθειες, παιδιά διαφόρων εθνικοτήτων στο σχολείο, οι διαφορές ως παράγοντας συνύπαρξης, η αποδοχή του διαφορετικού ,διαμόρφωση προτύπων και συνηθειών από τα Μ.Μ.Ε., αρνητικές και θετικές επιδράσεις της τηλεόρασης ).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ   ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ;

–          Ανάπτυξη της δυναμικής της ομάδας

–          Παιχνίδια ρόλων

–          Ερωτηματολόγια έρευνας

–          Καλλιτεχνική δημιουργία

–          Δουλειά σε μικρές ομάδες

–          Μιμητικά παιχνίδια

–          Ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού

–          Χωρισμός σε ζευγάρια, όπου μιλούν για τον εαυτό τους για 5΄και στη συνέχεια ο ένας παρουσιάζει τον άλλο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ  ΠΡΟΛΗΨΗΣ  ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

ΤΑΞΗ   Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΧΟΙ :

–          Αναζήτηση παραγόντων που συντελούν στη διαμόρφωση της ατομικής τους ταυτότητας.

–          Αυτογνωσία και κατανόηση  του τρόπου συσχέτισης με τους άλλους.

–           Συνειδητοποίηση της σημασίας των συναισθημάτων τους και της επίδρασης που αυτά έχουν στις σχέσεις με τους άλλους και το πώς νιώθουν για τον εαυτό τους.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ  ΕΝΟΤΗΤΕΣ :

1). Ο εαυτός μου  ( Ατομική ταυτότητα και αυτοεκτίμηση, η επίδραση θετικών και αρνητικών μηνυμάτων στην εικόνα που έχω για τον εαυτό μου, πώς θα ήθελα να με βλέπουν οι άλλοι, οι αλλαγές στην εφηβεία ,πώς αισθάνομαι γι’ αυτές τις αλλαγές, οι προσωπικές μου ανάγκες και επιθυμίες, σύνδεση με ειδικότερα θέματα όπως : το κάπνισμα στην εφηβεία, εικόνα εαυτού και διατροφή, οι σωματικές αλλαγές στην εφηβεία και η αφύπνιση της σεξουαλικότητας).

2). Συναισθήματα : ( Αναγνωρίζω τα συναισθήματά μου και τα εκφράζω , αντιμετωπίζω καταστάσεις που προκαλούν δύσκολα συναισθήματα , σύνδεση με ειδικότερα θέματα όπως : τι κάνουν συνήθως οι άνθρωποι για να αλλάξουν τη διάθεσή τους, διατροφή, αλκοόλ κ.α.).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ    ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ :

-Ανάπτυξη της δυναμικής της ομάδας

– Παιχνίδια ρόλων

– Ερωτηματολόγια έρευνας

-Καλλιτεχνική δημιουργία

– Δουλειά σε μικρές ομάδες

– Μιμητικά παιχνίδια

– Ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού

-Παρουσίαση μελών ομάδων από άλλους, αφού προηγήθηκε παρουσίαση ανά ζεύγη.

ΤΑΞΗ  Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΧΟΙ :

–          Ανάδειξη τρόπων επικοινωνίας εφήβων και « σημαντικών άλλων» στη ζωή τους.

–          Η αλληλεπίδραση των εφήβων και η σημασία της για τη διαμόρφωση στάσεων, συμπεριφορών, συναισθημάτων, αναγκών και επιθυμιών.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ  ΕΝΟΤΗΤΕΣ :

1). Η σχέση μου με τους άλλους ( Οι προσδοκίες των ενηλίκων και πώς επηρεάζουν οι άλλοι τη συναισθηματική κατάσταση και τις επιλογές μου, ο ρόλος μου στην οικογένεια και οι σχέσεις μου με τα μέλη της, η σχέση μου με τους συνομηλίκους ,η σχέση μου με το άλλο φύλο, προβλήματα επικοινωνίας στην οικογένεια και το σχολικό και φιλικό περιβάλλον, αντιμετώπιση συγκρούσεων-άρνησης-κριτικής, σύνδεση με ειδικότερα θέματα όπως : πώς επηρεάζομαι από τους άλλους σε θέματα διατροφής- σεξουαλικής συμπεριφοράς- ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς-χρήσης ουσιών, πώς αντιμετωπίζω περιπτώσεις πίεσης από τους άλλους για θέματα που αφορούν την προσωπική μου ασφάλεια-τη χρήση ουσιών-τις σχέσεις με το άλλο φύλο).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ :

–          Ανάπτυξη της δυναμικής της ομάδας

–          Παιχνίδια ρόλων

–          Ερωτηματολόγια έρευνας

–          Καλλιτεχνική δημιουργία

–          Δουλειά σε μικρές ομάδες

–          Μιμητικά παιχνίδια

–          Ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού

–          Οι μαθητές συζητούν σε ομάδες για την οικογένειά τους και καταγράφουν 5 χαρακτηριστικά που συνδέουν τα μέλη τους μεταξύ τους.

–          Χωρίζονται σε ομάδες μόνο αγόρια και μόνο κορίτσια και συζητούν τι είδους εμφάνιση προτιμούν, ποια χαρακτηριστικά θεωρούν πολύ σημαντικά στην προσωπικότητα ενός αγοριού ή κοριτσιού, ποιο θεωρούν ως μεγαλύτερο μειονέκτημα στο άλλο φύλο.

ΤΑΞΗ  Γ΄  ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΧΟΙ:

–          Συνειδητοποίηση επίδρασης του ευρύτερου περιβάλλοντος στη συμπεριφορά, τα συναισθήματα, τις επιλογές και τον τρόπο ζωής τους.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ :

1). Η σχέση μου με το περιβάλλον ( Οι επιδράσεις των αλλαγών στη συναισθηματική μας κατάσταση, οι επιδράσεις των κοινωνικών και πολιτισμικών αξιών, ο ρόλος των  Μ.Μ.Ε. και της διαφήμισης στη ζωή μας, η πολυπλοκότητα των ρόλων του εφήβου, δυνατότητες για αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των εφήβων, διαχείριση ελεύθερου χρόνου, σύνδεση με ειδικότερα θέματα όπως : αλκοόλ  και διαφήμιση, σύγχρονος τρόπος ζωής και διατροφικές συνήθειες, καταναλωτική συμπεριφορά, στερεότυπα και προκαταλήψεις στους ρόλους των δύο φύλων και στην αποδοχή διαφορετικών ατόμων, αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και εξαρτήσεις π.χ. Η/Υ, ηλεκτρονικά παιχνίδια).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ :

–          Ανάπτυξη της δυναμικής της ομάδας

–          Παιχνίδια ρόλων

–          Ερωτηματολόγια έρευνας

–          Καλλιτεχνική δημιουργία

–          Εργασία σε μικρές ομάδες

–          Μιμητικά παιχνίδια

–          Ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού

–          Χωρισμός σε ομάδες και κάθε ομάδα εκφράζει ένα έντονο συναίσθημα ( θυμό, αγάπη, ζήλια, φόβο ,χαρά και στη συνέχεια γίνεται παρουσίαση ρόλων για να δείξουν τα συναισθήματά τους. Επιλέγουν μια ιστορία που να ταιριάζει με τις εμπειρίες τους και να εκφράζει το συναίσθημα αυτό, και η κάθε ομάδα συζητά και βρίσκει τους τρόπους με τους οποίους ανταποκρίνεται στο συναίσθημα  αυτό.