ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΤΑΞΗ: Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΙΔΗΣΗ
ΔΙΔΑΣΚΩΝ:   ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ  ΗΛΙΑΣ   ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

Σύντομη επισκόπηση:

Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί οι μαθητές προσεγγίζουν το θέμα της δημοσιογραφικής είδησης μέσα στην παραδοσιακή τάξη, αλλά και μέσα από μια διερευνητική – συνεργατική μάθηση αξιοποιώντας τις δυνατότητες των ΤΠΕ. Με τη χρήση του εργαστηρίου ηλεκτρονικών υπολογιστών έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν δικτυακούς δημοσιογραφικούς τόπους (εφημερίδες, blogs), να μάθουν πώς να ενημερώνονται από αυτούς, να αποκτήσουν κριτική στάση απέναντι στα ΜΜΕ διακρίνοντας το σχόλιο από την είδηση, να εξοικειωθούν με έννοιες σχετικές με τη δημοσιογραφία χρησιμοποιώντας τα ηλεκτρονικά λεξικά και να εξασκηθούν στη συνεργατική παραγωγή λόγου.

Διδακτικοί στόχοι:

• να κατανοήσουν οι μαθητές τους όρους Δημοσιογραφία (ειδησεογραφία/ ερμηνευτική δημοσιογραφία), είδηση, σχόλιο, παραπληροφόρηση, τύπος- τέταρτη εξουσία, ιστολόγιο,
• να διακρίνουν το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση,
• να αντιληφθούν τον τρόπο οργάνωσης και παρουσίασης της είδησης από τα ΜΜΕ,
• να ασκηθούν στην κριτική επιλογή  και επεξεργασία υλικού σχετικού με τα ΜΜΕ από διάφορες δικτυακές πηγές,
• να διακρίνουν τη διαφοροποίηση κατά την προβολή της ίδιας είδησης από διαφορετικές εφημερίδες, επομένως και την οπτική γωνία του δημοσιογράφου,
• να αναπτύξουν την ικανότητα να αφηγούνται ένα γεγονός με συντομία, σαφήνεια και ακρίβεια,
• να εξασκηθούν στην περιληπτική απόδοση νοημάτων και στη σύνθεση παραγράφου με συγκεκριμένο περιεχόμενο και δομή.

Παιδαγωγικοί στόχοι :

• οι μαθητές να ασκηθούν στην ενεργητική και διερευνητική μάθηση (να μάθουν πώς και πού να βρίσκουν τη γνώση με χώρο αναζήτησης το διαδίκτυο).
• να μάθουν να επικοινωνούν και να αλληλεπιδρούν,
• να αναπτύξουν ομαδοσυνεργατικό πνεύμα,
• να αποκτήσουν κριτική στάση απέναντι στα ΜΜΕ.

Ειδικότεροι στόχοι

• να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του Επεξεργαστή Κειμένου, γιατί με τη δυνατότητα αξιοποίησής του η γραφή αντιμετωπίζεται ως μία δυναμική, όχι στατική διαδικασία. Εξασφαλίζεται η “ρευστότητα”, η παραγωγή διαδοχικών κειμένων και η διόρθωσή τους (αλληλοεγκιβωτισμός των σταδίων παραγωγής γραπτού λόγου). Η ύπαρξη οθόνης ενισχύει τη συνεργατική γραφή. Το κείμενο από ατομικό γίνεται κοινωνικό και έτσι δεν φοβίζουν τα λάθη ούτε ενοχλεί η διόρθωσή τους.
• να ασκηθούν στην περιήγηση συγκεκριμένων ιστοσελίδων από το Διαδίκτυο. Επιλέγονται από τον καθηγητή συγκεκριμένες ιστοσελίδες και καλούνται οι μαθητές να αξιοποιήσουν τις πληροφορίες που θα αντλήσουν απ’ αυτές με κριτική σκέψη.
• Να αξιοποιήσουν την εφαρμογή Web2 (wiki) ως συνεργατικού περιβάλλοντος δημιουργίας κειμένου. Το wiki υποστηρίζει τη συνεργατικότητα και την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Ειδικά για τα μαθήματα που αφορούν στη γλώσσα, το wiki αποτελεί ένα αυθεντικό επικοινωνιακό πλαίσιο. Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να βλέπουν το κείμενο σε διαφορετικές εκδοχές. Τέλος, διευκολύνει τη συνεργατική παραγωγή λόγου.

Απαιτούμενος χρόνος διδασκαλίας : 8 ώρες (στην τάξη και στο εργαστήριο πληροφορικής)

Πορεία διδασκαλίας

Α’ φάση

Τις δύο πρώτες διδακτικές ώρες πραγματοποιείται στην τάξη μια πρώτη προσέγγιση των βασικών εννοιών οι οποίες αναφέρονται στη συγκεκριμένη ενότητα του σχολικού βιβλίου και συγκεκριμένα  στο κεφάλαιο “Η είδηση” και στις Ενότητες Η είδηση και το σχόλιο (Υποενότητες 1.2.3.4.) και Η οργάνωση και η παρουσίαση της είδησης (Υποενότητες 1.2.3.).

Στη συνέχεια οι μαθητές ενημερώνονται ότι θα εργαστούν στο εργαστήριο ΗΥ τις επόμενες έξι διδακτικές ώρες χωρισμένοι σε ομάδες. Συγκεκριμένα σε σύνολο 23 μαθητών δημιουργούνται πέντε ομάδες, τρεις πενταμελείς και δύο τετραμελείς. Ο χωρισμός των ομάδων γίνεται από τον διδάσκοντα με κριτήριο την ικανότητά τους να χειρίζονται τον επεξεργαστή κειμένου, τις προσωπικές τους επιθυμίες -για την ικανοποιητική αλληλεπίδραση- και την επίδοσή τους στην τάξη. Επιδιώκεται να μην υπάρχουν «ανισότητες» ανά ομάδα ως προς τις τρεις αυτές παραμέτρους.

Β’ φάση

Οι επόμενες δύο διδακτικές ώρες πραγματοποιούνται στο εργαστήριο. Ο καθηγητής έχει δημιουργήσει έναν ιστότοπο για το συγκεκριμένο τμήμα (Wiki). Οι μαθητές, ανά ομάδα μπαίνουν στη συγκεκριμένη διεύθυνση. (Έχει προηγηθεί πρόσκληση από τον καθηγητή και έχει γίνει αποδεκτή, ώστε οι μαθητές να είναι ενεργά μέλη στο Wiki. Επίσης, οι μαθητές έχουν ενημερωθεί για τη σελίδα Οδηγίες χρήσης του Wiki, ώστε να έχουν ευχέρεια στις εργασίες που θα αναλάβουν). Στις σελίδες του Wiki υπάρχει ένα φύλλο εργασίας, διαφορετικό για κάθε ομάδα, το οποίο περιλαμβάνει ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας, σχετικές με τη θεωρία που έχουν διδαχθεί. Σε αυτές καλείται κάθε ομάδα να ασκηθεί συνεργατικά και, αφού δημιουργήσει ένα έγγραφο του Word στην επιφάνεια εργασίας, να δώσει σε αυτό τις απαντήσεις της. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα μεταφέρει το αρχείο στο φύλλο εργασίας της. Στον Wiki υπάρχουν επίσης, μια σελίδα με τον τίτλο Αρχείο κειμένων και μια με τον τίτλο Δικτυακοί τόποι. Στην πρώτη περιλαμβάνονται κείμενα σχετικά με τα ΜΜΕ, στα οποία οι μαθητές καλούνται να εξασκηθούν κυρίως σε ερωτήσεις κατανόησης κειμένου και στη δεύτερη σελίδα περιλαμβάνονται δικτυακοί τόποι που παραπέμπουν σε ηλεκτρονικά λεξικά, περιοδικά, εφημερίδες ή blogs, για να χρησιμοποιηθούν πάλι για την εξάσκησή τους σε άλλα πεδία, όπως στην αναζήτηση εννοιών, σύγκριση ειδήσεων κλπ.. Οι μαθητές ενημερώνονται ότι έχουν τη δυνατότητα, κατά ομάδες πάντοτε, να επεξεργαστούν τις απαντήσεις τους από το σπίτι και να τις τροποποιήσουν ή να τις ολοκληρώσουν, εάν ο χρόνος δεν τούς είναι αρκετός, έτσι ώστε να είναι έτοιμοι για την αξιολόγηση που θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της 3^ης και 4^ης φάσης.

[Ο ρόλος του καθηγητή είναι υποστηρικτικός και καθοδηγητικός της προσπάθειας των μαθητών (scaffolding), εφόσον προκύψουν απορίες ή δυσκολίες].

Γ’ φάση

Η κάθε ομάδα παρουσιάζει τις απαντήσεις της και αξιολογείται από τις υπόλοιπες ομάδες. Γίνονται, όπου χρειάζεται οι απαραίτητες διορθώσεις στις ασκήσεις. Ειδικά για την άσκηση 2^α επιδιώκεται από τον καθηγητή να σχολιαστούν οι ορισμοί με σκοπό την εμπέδωση της σημασίας των εννοιών από την τάξη στο σύνολό της. Αφού αντιληφθούν οι μαθητές τη σημασία τους και αφού μέσα από το σχολιασμό και τη διόρθωση όλων των ασκήσεων παρακολουθήσουν μεταξύ άλλων τον τρόπο οργάνωσης της είδησης και τη σημασία της ικανότητας διάκρισης του σχολίου από την είδηση, θα οδηγηθούν με μεγαλύτερη ευκολία στην παραγωγή του κειμένου, κατά την 4^η φάση.

Δ’ φάση

Την πρώτη διδακτική ώρα οι μαθητές καλούνται να ασκηθούν στην παραγωγή λόγου, χωρισμένοι στις ίδιες ομάδες. Η άσκηση έχει ως εξής: “Να γράψετε σε δύο παραγράφους μια είδηση για ένα σημαντικό πραγματικό ή φανταστικό γεγονός (π.χ. για ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα). Στην πρώτη παράγραφο να εκθέσετε το γεγονός και στη δεύτερη να παρουσιάσετε τα σχόλιά σας γι’ αυτό”. [Η συγκεκριμένη άσκηση περιλαμβάνεται στο σχολικό εγχειρίδιο, στη σελίδα 21. Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μεταφέρει την απάντησή της στο αντίστοιχο φύλλο εργασίας της].

Τη δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές  παρουσιάζουν κατά ομάδες την εργασία τους και αλληλο-αξιολογούνται. Ο καθηγητής προβαίνει στις απαραίτητες επισημάνσεις προτρέποντας- προτείνοντας για τυχόν διορθώσεις. Ο διάλογος κινείται διορθωτικά. Οι επισημάνσεις οδηγούν στη διόρθωση και κατόπιν στην επανεξέταση. Στόχος: α. η μεταγνώση (metacognition) : ο αναστοχασμός, β. η συλλογική οικοδόμηση της γνώσης.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ Α΄

1. Ανοίξτε ένα έγγραφο του Word και αποθηκεύστε το στην Επιφάνεια εργασίας με το όνομα ” Ομάδα Α”. Αφού περιηγηθείτε στα λεξικά, στις ιστοσελίδες και στα αρχεία κειμένων που σας ορίζονται, απαντήστε στη συνέχεια στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που ακολουθούν, εστιάζοντας την προσοχή σας στους ορισμούς των εννοιών της ερώτησης 2 α. Τελικός στόχος είναι να γίνετε οι ίδιοι δημοσιογράφοι και να γράψετε μία είδηση ακολουθώντας τους συγκεκριμένους κανόνες που την προσδιορίζουν.

2. α. Μεταβείτε στη σελίδα “Δικτυακοί τόποι”. Επισκεφτείτε τον κόμβο “Πύλη για την Ελληνική γλώσσα” και πληκτρολογήστε στην Αναζήτηση στα Λεξικά τις λέξεις “σχόλιο” και “είδηση”. Στη συνέχεια (στείλτε) αντιγράψτε την σημασία στο φύλλο εργασίας σας.

β. Πηγαίνετε στην είδηση “Αιχμάλωτοι” στο Κάιρο και αφού τη διαβάσετε, εντοπίστε τα σχόλια που περιέχονται. Είναι διακριτά ή εμπλέκονται με την είδηση; Γράψτε την απάντηση στο φύλλο εργασίας σας.

γ. Κάνετε το ίδιο με την είδηση ΔΕΠ – ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Σε ρόλο εκκαθαριστή του ορυκτού πλούτου της χώρας.

δ. Πηγαίνετε στο Αρχείο κειμένων, στο Wiki μας και ανοίξτε τό αρχείο με τίτλο Αμαρτήματα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:

1. Σε τι έγκειται η αδυναμία των ΜΜΕ να μεταφέρουν την αλήθεια;
2. Πώς επιδρούν τα ΜΜΕ στη γλωσσική ικανότητα; Πριν να απαντήσετε διαβάστε από το Αρχείο κειμένων α. από το έγγραφο με τίτλο ΠΟΙΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΒΑΛΛΕΙ Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ την ενότητα δ. Γλωσσική ένδεια και β. από το έγγραφο Αρχές Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος το Άρθρο 7.
3. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της α’ παραγράφου στο κείμενο Αμαρτήματα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης;
4. Πώς συνδέονται η α’ με την β’ παράγραφο στο ίδιο κείμενο;

ΟΜΑΔΑ Β΄

1. Ανοίξτε ένα έγγραφο του Word και αποθηκεύστε το στην Επιφάνεια εργασίας με το όνομα ” Ομάδα Β”. Αφού περιηγηθείτε στα λεξικά, στις ιστοσελίδες και στα αρχεία κειμένων που σας ορίζονται, απαντήστε στη συνέχεια στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που ακολουθούν, εστιάζοντας την προσοχή σας στους ορισμούς των εννοιών της ερώτησης 2 α. Τελικός στόχος είναι να γίνετε οι ίδιοι δημοσιογράφοι και να γράψετε μία είδηση ακολουθώντας τους συγκεκριμένους κανόνες που την προσδιορίζουν.

2. α. Μεταβείτε στη σελίδα “Δικτυακοί τόποι”. Επισκεφτείτε τον κόμβο “Πύλη για την Ελληνική γλώσσα” και πληκτρολογήστε στην Αναζήτηση στα Λεξικά τη λέξη “δημοσιογραφία”. Στη συνέχεια στείλτε την σημασία στο φύλλο εργασίας σας. Σημειώστε δίπλα στην σημασία αυτή, τη διάκριση της έννοιας “δημοσιογραφία” στους δύο βασικούς της τομείς, σύμφωνα με τον ορισμό του σχολικού σας βιβλίου.

β. Πηγαίνετε στην είδηση με τίτλο **Ακόμα και οι πιο έντονες ημικρανίες δεν βλάπτουν τον εγκέφαλο** και δείξτε πώς οργανώνεται η συγκεκριμένη είδηση με τη μορφή πυραμίδας.

γ. Πηγαίνετε στην είδηση με τίτλο **Σχολές που διασφαλίζουν εργασία μένουν… άδειες** και ξαναγράψτε τις δύο πρώτες παραγράφους διαχωρίζοντας το σχόλιο από την είδηση.

δ. Πηγαίνετε στο Αρχείο κειμένων, στο Wiki μας:

1. Ανοίξτε τό αρχείο με τίτλο Αρχές Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος. Διαβάστε το Άρθρο 1.
2. Ανοίξτε τό αρχείο με τίτλο Αμαρτήματα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και διαβάστε τις παραγράφους 3-6.
3. Στη συνέχεια αναπτύξτε σε δύο παραγράφους με τη μορφή σύγκριση – αντίθεση την εξής θέση: ” Η εφημερίδα έχει απέραντη, ακαταμέτρητη δύναμη. Με ένα δημοσίευμά της κάνει το καλό ή το κακό, και μάλιστα όχι μόνο μια φορά, αλλά τόσες χιλιάδες φορές όσες χιλιάδες φύλλα της θα πουληθούν και θα διαβαστούν”.

ΟΜΑΔΑ Γ΄

1. Ανοίξτε ένα έγγραφο του Word και αποθηκεύστε το στην Επιφάνεια εργασίας με το όνομα ” Ομάδα Γ”. Αφού περιηγηθείτε στα λεξικά, στις ιστοσελίδες και στα αρχεία κειμένων που σας ορίζονται, απαντήστε στη συνέχεια στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που ακολουθούν, εστιάζοντας την προσοχή σας στους ορισμούς των εννοιών της ερώτησης 2 α. Τελικός στόχος είναι να γίνετε οι ίδιοι δημοσιογράφοι και να γράψετε μία είδηση ακολουθώντας τους συγκεκριμένους κανόνες που την προσδιορίζουν.

2. α. Μεταβείτε στη σελίδα “Δικτυακοί τόποι” στο wiki. Επισκεφτείτε τη wikipedia και στην αναζήτηση πληκτρολογήστε τη λέξη “παραπληροφόρηση”. Στη συνέχεια στείλτε τη σημασία της στο φύλλο εργασίας σας.

β. Πώς παρουσιάζεται η ίδια είδηση από τα άρθρα που ακολουθούν; Γράψτε την απάντηση στο φύλλο εργασίας σας.

**Αυστηρό μήνυμα προς τους «υποκινητές**

“Ακρότητες Ραγκούση περί κινδύνου για τη χώρα”

“Η υπεράσπιση των μεταναστατών”

γ. Πηγαίνετε στο Αρχείο κειμένων, στο Wiki μας. Ανοίξτε τό αρχείο με τίτλο Κατευθυνόμενη πληροφόρηση. Να απαντήσετε στην εξής ερώτηση: Πότε αναιρείται το δικαίωμα του ανθρώπου στη γνώση; Ποιες είναι οι συνέπειες για τον άνθρωπο;

ΟΜΑΔΑ Δ΄

1. Ανοίξτε ένα έγγραφο του Word και αποθηκεύστε το στην Επιφάνεια εργασίας με το όνομα ” Ομάδα Δ”. Αφού περιηγηθείτε στα λεξικά, στις ιστοσελίδες και στα αρχεία κειμένων που σας ορίζονται, απαντήστε στη συνέχεια στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που ακολουθούν, εστιάζοντας την προσοχή σας στους ορισμούς των εννοιών της ερώτησης 2 α. Τελικός στόχος είναι να γίνετε οι ίδιοι δημοσιογράφοι και να γράψετε μία είδηση ακολουθώντας τους συγκεκριμένους κανόνες που την προσδιορίζουν.

2. α. Μεταβείτε στη σελίδα “Δικτυακοί τόποι” στο wiki. Επισκεφτείτε τη wikipedia και στην αναζήτηση πληκτρολογήστε τη λέξη “Τέταρτη εξουσία”. Στείλτε τη σημασία της στο φύλλο εργασίας σας. Διαβάστε στην ίδια ιστοσελίδα τη φιλελεύθερη θεώρηση για την έννοια της τέταρτης εξουσίας. Από πού προέρχεται αυτή;

β. Παρακολουθείστε το video και διαβάστε το άρθρο “Τι τρέχει με τη Σίσσυ και τον επιχειρηματία”. Στη συνέχεια πηγαίνετε στο Αρχείο κειμένων και στις Αρχές Δεοντολογίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Διαβάστε το άρθρο 2 α,β. Ποιες αρχές διαπιστώσατε ότι παραβιάζονται στα παραπάνω μέσα;

γ. Πηγαίνετε στο Αρχείο κειμένων και διαβάστε το άρθρο “Το σύγχρονο ραδιόφωνο”. Απαντήστε, κατόπιν στο φύλλο εργασίας σας, στην ερώτηση: Πώς αξιολογεί ο αρθρογράφος το σύγχρονο ραδιόφωνο;

ΟΜΑΔΑ Ε΄

1. Ανοίξτε ένα έγγραφο του Word και αποθηκεύστε το στην Επιφάνεια εργασίας με το όνομα ” Ομάδα Ε”. Αφού περιηγηθείτε στα λεξικά, στις ιστοσελίδες και στα αρχεία κειμένων που σας ορίζονται, απαντήστε στη συνέχεια στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που ακολουθούν, εστιάζοντας την προσοχή σας στους ορισμούς των εννοιών της ερώτησης 2 α. Τελικός στόχος είναι να γίνετε οι ίδιοι δημοσιογράφοι και να γράψετε μία είδηση ακολουθώντας τους συγκεκριμένους κανόνες που την προσδιορίζουν.

2.α. Μεταβείτε στη σελίδα “Δικτυακοί τόποι” στο wiki. Επισκεφτείτε τη wikipedia και στην αναζήτηση πληκτρολογήστε τις λέξεις “διαδίκτυο” και “ιστολόγιο”. Στη συνέχεια στείλτε τη σημασία της στο φύλλο εργασίας σας.

β. Διαβάστε το ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΩΝ BLOGGER. Στη συνέχεια επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://www.bloggertips.gr/2010/07/blog-post_09.html.

Περιηγηθείτε στο συγκεκριμένο blog και απαντήστε στην εξής ερώτηση: Ποιες δυνατότητες προσφέρουν τα blogs ως νέα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης;

γ. Πηγαίνετε στη σελίδα “Αρχείο κειμένων” στο wiki μας. Διαβάστε τα αρχεία “Οι πληροφορίες στο διαδίκτυο” και “Τα δικαιώματα των bloggers”. Στη συνέχεια απαντήστε στο φύλλο εργασίας σας στις εξής ερωτήσεις:

1. Ποια είναι η θετική προσφορά του διαδικτύου και ποια προβλήματα προκύπτουν από τη χρήση του;

2. Σε ποιες περιπτώσεις συναντάμε τη λογοκρισία στο διαδίκτυο; Διατυπώστε την άποψή σας για τη θετική ή την αρνητική της λειτουργία.