Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ”

“DEAD POETS SOCIETY”

“Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών” είναι μια εξαιρετική κινηματογραφική ταινία που έχει ενσωματωμένα μέσα της πάρα πολλά θέματα που σχετίζονται με τον Σ.Ε.Π. Για το λόγο αυτό η προβολή της στην αρχή ενός σεμιναρίου που σχεδιάσαμε για τους εκπαιδευτικούς που εφαρμόζουν το θεσμό στο σχολείο, αποτέλεσε την αφετηρία για μια πολύ εποικοδομητική συζήτηση. Λίγο πιο κάτω θα προσπαθήσω να αναφέρω μερικά από τα βασικά σημεία που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν.

Αν και είναι δύσκολο να αποδοθεί γραπτά μια κάπως ελαφρά δομημένη συζήτηση, ωστόσο θα γίνει προσπάθεια να  υπάρξει η παρουσίαση των κύριων θεμάτων που συζητήθηκαν διεξοδικά, με τη σειρά που έκαναν την εμφάνισή τους κατά τη ροή της ταινίας.

• Το εκπαιδευτικό σύστημα στην ταινία σε αντιπαραβολή με το αντίστοιχο ελληνικό.
• Ο πρωτοποριακός, μη παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας του καθηγητή  πρωταγωνιστή και τα πλεονεκτήματα αυτού του τρόπου.
• Η κεντρική ιδέα της ταινίας: “Carpe Diem” = “Άδραξε τη μέρα”. Με βάση την ιδέα αυτή σχολιάστηκε το αληθινό νόημα της ζωής, η σημασία των στόχων ζωής κάθε ατόμου και κυρίως των εφήβων, η ανάληψη δράσης και το βασικότερο: η εκπλήρωση των προσωπικών ονείρων του καθενός. Καμιά φορά (βλ. “Ιθάκη” – Καβάφης) και μόνο η προσπάθεια, το ταξίδι, είναι ικανά να χαρίσουν την ευτυχία και την ηθική ικανοποίηση.
• Στον Σ.Ε.Π. δεν μπαίνει βαθμός γιατί δεν είναι μάθημα, αν και βρίσκεται στο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα. Έτσι μπορεί να συμβεί κάποιοι μαθητές να μην δίνουν την πρέπουσα σημασία (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το γεγονός αυτό δεν οφείλεται και σε άλλους παράγοντες). Και στην ταινία μετά την παρουσίαση του “Carpe Diem” κάποιος μαθητής ρωτά: “Θα μας βάλει (ο καθηγητής) διαγώνισμα σ’ αυτό;”. Στο σημείο αυτό έγινε η υπενθύμιση ότι θα πρέπει να ξεφεύγει το μυαλό όλων από το εκπαιδευτικό κατεστημένο κατά την εφαρμογή του Σ.Ε.Π.
• Τι είναι ο Σ.Ε.Π. (αυτογνωσία – πληροφόρηση – απόφαση – μετάβαση – αυτοδιάθεση – αρχή της ατομικότητας – δικαίωμα στην απόλυτα προσωπική επιλογή).
• Ο ρόλος του/της καθηγητή/τριας Σ.Ε.Π. θα πρέπει να μοιάζει, παρά τη διαφορετικότητά μας, όσο το δυνατόν περισσότερο με το ρόλο του καθηγητή  – πρωταγωνιστή.
• ΕΦΗΒΕΙΑ: βιοσωματικό είδωλο – συναισθηματική αστάθεια – ορμές -συνηθισμένες ψυχολογικές αντιδράσεις: αυξημένη ευσυγκινησία, επιθυμία για μοναξιά, αποστροφή προς την εργασία, νευρικότητα, εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, υπέρμετρη αιδημοσύνη και έλλειψη αυτοπεποίθησης, ονειροπόληση  – αλλαγές ποσοτικές και ποιοτικές των γνωστικών ικανοτήτων: κριτική σκέψη, αφαιρετική σκέψη, δημιουργική σκέψη, φαντασία, ανάπτυξη θεωριών, πλατωνικός ή μη έρωτας, ιδεολογικά πρότυπα, απορίες, εναντίωση στο κατεστημένο, αμφισβήτηση, ενασχόληση με την τέχνη – γνωστικός εγωκεντρισμός: προσωπικός μύθος (“το όνομά μου είναι Νουγουάντα”) – τομείς της νέας πραγματικότητας: διαμόρφωση ετερόφυλης σχέσης, προετοιμασία για επιλογή και άσκηση επαγγέλματος, απόκτηση συναισθηματικής αυτονομίας, διαμόρφωση σχέσεων αμοιβαιότητας και αποδοχής με τους συνομηλίκους και των δύο φύλων, απόκτηση δεξιοτήτων για συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, διαμόρφωση ενός αξιολογικού συστήματος – απόκτηση ταυτότητας του Εγώ (προσπάθειες για απόκτηση κατακτημένης, ανοιχτών επιλογών και κοινωνικοποιημένης ταυτότητας, όχι δοτής, παρατεταμένου μορατόριουμ ή με την κακή έννοια αποκλίνουσας).à Βλ. Παρασκευόπουλος: “Εξελικτική Ψυχολογία”, Τόμος 4.
• Η διαφορετικότητα των εφήβων της ταινίας à Βλ. Παρασκευόπουλος: “Ψυχολογία των Ατομικών Διαφορών”.
• Αυτοδιερεύνηση και αυτογνωσία (προσωπικότητα, στάσεις, δεξιότητες, επιτεύγματα à π.χ. κατασκευή ραδιοφώνου, γνώσεις, τρόπος μάθησης, αξίες, ενδιαφέροντα).
• Λήψη απόφασης για σπουδές / επαγγέλματα (στόχοι σταδιοδρομίας, προσωπικοί στόχοι, οργάνωση σχεδίου δράσης).
• Τα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι “ιερά βιβλία” (το σχίσιμο των σελίδων), κριτική θεώρηση του περιεχομένου της ύλης για μελέτη και αυτοσχεδιασμός.
• Δημιουργικότητα (να γράψουν οι μαθητές δικό τους ποίημα).
• Η ζωή στη σπηλιά, η αναβίωση του κύκλου των χαμένων ποιητών à ο προσωπικός τους χώρος για αυτοέκφραση, δημιουργικότητα, απαγγελία ποίησης, ενασχόληση με δραστηριότητες που απαγορεύονται από το εκεί εκπαιδευτικό σύστημα (μουσική, χορός, φωνές, πρόσκληση κοριτσιών, κάπνισμα κ..τ.ό.).
• Ενδιαφέρον των αγοριών για το άλλο φύλο.
• ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1. Το ανέβασμα πάνω στην έδρα: “Να βλέπω τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Δοκιμάστε το. Αναζητήστε νέα εδάφη”. Νέα οπτική θεώρηση των πραγμάτων.
2. Οι κλωτσιές στην μπάλα και η μουσική υπόκρουση: Ενθάρρυνση, άνοδος της αυτοεκτίμησης.
3. Μάθημα αγγλικής / αμερικανικής λογοτεχνίας (ποίηση – Walt Whitman): χρησιμοποίηση “πίεσης” για να βγει ο εσωτερικός κόσμος του μαθητή (Άντερσον, “βαρβαρική κραυγή”) αλλά και η δεξιότητα του να εκφραστεί λογοτεχνικά. Σημείωση: ο Ίθαν Χωκ που υποδύεται τον Άντερσον είναι σήμερα και συγγραφέας. Άραγε τον επηρέασε η συμμετοχή του στην ταινία;
4. Βηματισμός στο προαύλιο: ανεξαρτητοποίηση, ελεύθερη έκφραση της προσωπικής γνώμης. “Ο καθένας (να περπατά) με το δικό του βήμα”. “Να διατηρείς τα πιστεύω σου κι ας διαφωνούν οι άλλοι”. “Κολυμπήστε ενάντια στο ρεύμα”.

• Οι δειλοί έφηβοι (χαμηλή αυτοεκτίμηση): η περίπτωση του Άντερσον.
• Ο Νηλ ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός: “Για πρώτη φορά ξέρω τι θέλω να κάνω!”.
• Μερικοί μαθητές αρχίζουν να κυνηγούν τα όνειρά τους στην ταινία.
• Με αφορμή την πίκρα του Άντερσον για το δώρο γενεθλίων από τους γονείς του, έγινε αναφορά στις σχέσεις γονέων – παιδιών.
• Προσπάθεια για παρεμβατική αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα από τον “Νουγουάντα” μέσω φάρσας. Και σχολιασμός όλων των παρελκυόμενων συνεπειών (τιμωρία, πίστη στην προσωπική ιδεολογία και την εφηβική ομάδα). Η επέμβαση του καθηγητή είναι μη προτρεπτική για ατοπήματα: “Η αποβολή είναι βλακεία, όχι τόλμη” à προτροπή για έλεγχο των παρορμήσεων των μαθητών.
• Σχέσεις των συναδέλφων εκπαιδευτικών και του διευθυντή με τον πρωταγωνιστή – καθηγητή. (Εδώ μπορούν να ειπωθούν πολλά). Του επιρρίπτουν αρχικά ευθύνες για τη συμπεριφορά των μαθητών του. Εκείνος λέει: “Μόρφωση σημαίνει να σκέφτεσαι μόνος σου”.
• ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΖΩΗΣ: διάχυτη σε όλη την ταινία.
• Με αφορμή την απαγόρευση του πατέρα (“θεατρινίστικες αηδίες”, “με εξαπάτησες”) να συμμετέχει ο Νηλ στη θεατρική παράσταση, συζητήθηκε η αυταρχική συμπεριφορά του πρώτου και η τυπική σχέση μεταξύ των δύο (“Αύριο θα πεις ότι παραιτείσαι!”. Νηλ:”Yes, sir”).
• Το χτίσιμο της σχέσης παιδιών – καθηγητή έχει εδραιωθεί και ο Νηλ εκμυστηρεύεται το πρόβλημά του στον καθηγητή (“Το θέατρο είναι το παν για μένα. Δεν με ξέρει”). Η ευθύνη της εκμυστήρευσης και η διακριτική εμπλοκή του καθηγητή με προτροπή για ρεαλιστική αντιμετώπιση του προβλήματος από πλευράς Νηλ.àΗ ευθύνη κατά τη συμβουλευτική διαδικασία, η μη κατευθυντική προσέγγιση.
• Οι δύο έφηβοι πραγματοποιούν τα όνειρά τους (ο ένας πηγαίνει στο θέατρο με την κοπέλα που αγαπά, ο άλλος πρωταγωνιστεί στη θεατρική παράσταση).
• Η σύγκρουση του πατέρα του Νηλ με τον καθηγητή. Του επιρρίπτει άδικα ευθύνες à Τι κάνουμε σε μια τέτοια περίπτωση;
• Η τελική σύγκρουση πατέρα – Νηλ. Πατέρας: “Έχεις ευκαιρίες που δε θέλω να χάσεις. Θα πας σε στρατιωτική σχολή. Να ξεχάσεις τα θεατρινίστικα”. Η φαινομενική παθητικότητα του Νηλ. Η αμέτοχη μητέρα που υποφέρει. à Ο ρόλος της οικογένειας στη λήψη επαγγελματικής απόφασης του παιδιού.
• Η αυτοκτονία του Νηλ: ακραία αλλά όχι απίθανη τραγική κατάληξη. à Θα πρέπει να προετοιμάζουμε τους/τις εφήβους για την αποφυγή των αδιεξόδων και να τους ενδυναμώνουμε / εκπαιδεύουμε όσο μπορούμε ώστε να βρίσκουν διάφορες μη καταστροφικές λύσεις.
• Επιπτώσεις και γεγονότα σε όλη την έκταση και τις παραμέτρους τους μετά το τραγικό συμβάν.
• “Ποιον θέλουν (ως αποδιοπομπαίο τράγο);”. Τον καθηγητή. àΓενικός σχολιασμός. Σημαντική λεπτομέρεια: Οι συνάδελφοί του φοβούνται ακόμη και να τον αποχαιρετήσουν.
• Τελική σκηνή (οι μαθητές αυτοαποκαλύπτονται και στέλνουν μήνυμα στον καθηγητή τους)à Το ηθικό ξέσπασμα του Άντερσον και το ανέβασμα στα θρανία: το μήνυμα με τη γλώσσα του σώματος και η ηθική ικανοποίηση του καθηγητή. Το έργο του δεν πήγε χαμένο.
• ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ που εσείς μπορείτε να εντοπίσετε αγαπητοί/ές συνάδελφοι μόνοι/ες σας. Εγώ απλώς θέλησα να σας διευκολύνω, επειδή το βιώσαμε, σε περίπτωση που θελήσετε να χρησιμοποιήσετε την ταινία. “Καλή επιτυχία”.

Θερμές  ευχές

Κουρκουλάκος   Ηλίας

Φιλόλογος  στο Π.Π.Λ. Αναβρύτων

Επαγγελματικός  Σύμβουλος

Υ.Γ. Πολύ βοηθητικό είναι το βιβλίο: “Η Νοημοσύνη της Επιτυχίας” του R. J. Sternberg (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα:1999). Σύμφωνα με αυτό για την επίτευξη των σημαντικών στόχων στη ζωή οι έφηβοι (και εμείς) θα πρέπει:

v  Να δημιουργούν κίνητρα για τον εαυτό τους.

v  Να μαθαίνουν να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους κάποιες φορές.

v  Να γνωρίζουν πότε να επιμένουν.

v  Να αξιοποιούν στο έπακρο τις ικανότητές τους.

v  Να μεταφράζουν τη σκέψη σε δράση.

v  Να είναι προσανατολισμένοι στο αποτέλεσμα χωρίς να βιάζονται.

v  Να ολοκληρώνουν τα έργα και να συνεχίζουν.

v  Να παίρνουν πρωτοβουλίες.

v  Να μη φοβούνται να διακινδυνεύουν και να αποτύχουν.

v  Να μην αναβάλλουν τη δράση.

v  Να δέχονται τη δίκαιη μομφή.

v  Να απορρίπτουν την αυτολύπηση.

v  Να είναι ανεξάρτητοι.

v  Να αναζητούν τρόπους για να υπερνικήσουν τις προσωπικές δυσκολίες.

v  Να εστιάζονται και να επικεντρώνονται στην επίτευξη των στόχων τους.

v  Να διατηρούν μια ισορροπία στον αριθμό των έργων με τα οποία ασχολούνται, ώστε να τα διεκπεραιώνουν.

v  Να έχουν την ικανότητα να καθυστερούν τη λήψη των ανταμοιβών τους.

v  Να έχουν την ικανότητα να βλέπουν τόσο το σύνολο όσο και τα επιμέρους.

v  Να διαθέτουν σε λογικό βαθμό αυτοπεποίθηση και πίστη στην ικανότητά τους να πετύχουν τους στόχους τους (αυτοεκπληρούμενη προφητεία).

v  Να διατηρούν μια ισορροπία ανάμεσα στην αναλυτική, τη δημιουργική και την πρακτική σκέψη.