Βοηθώ το παιδί μου στον δρόμο του
για τις Πανελλήνιες
- 1. Ιστορίες παρμένες από τη ζωή
- “Ο γιος μου διαβάζει για να δώσει πανελλήνιες. Έχει πολύ άγχος. Ο αδερφός του άλλαξε δωμάτιο, για να μην τον ενοχλεί. Έχει βάλει υψηλούς στόχους και αγχώνεται, γιατί ανησυχεί ότι δεν θα τα καταφέρει. Λέει ότι δεν του φτάνει ο χρόνος και ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί. Είναι καλός μαθητής, αλλά ανησυχεί μήπως ξεχάσει αυτά που διαβάζει. Το βράδυ αργεί να κοιμηθεί. Δεν τρώει καλά. Τι μπορώ να κάνω, για να μην αγχώνεται τόσο πολύ;”.
- “Σε λίγες μέρες ξεκινάνε οι εξετάσεις και έχω πολύ άγχος”, λέει μαθήτρια της Γ Λυκείου. “Όσο περνάει ο καιρός, νιώθω ότι το άγχος μου θα είναι τόσο μεγάλο που δεν θα καταφέρω τίποτα και σκέφτομαι ότι δεν θα πάω να γράψω. Οι γονείς μου με πιέζουν. Μου λένε ότι πρέπει να διαβάζω περισσότερο, ότι έχω ικανότητες και ότι μπορώ να κάνω πολλά περισσότερα από αυτά που καταφέρνω ως τώρα. Εγώ όμως αγχώνομαι περισσότερο και δεν μπορώ να το ελέγξω. Τι να κάνω;”.
- «Τις τελευταίες μέρες, η Μαρία κλαίει ασταμάτητα, δεν τρώει, δεν κοιμάται, δεν μας μιλάει, δεν μας αφήνει να την πλησιάσουμε. Και σε λίγο αρχίζουν οι πανελλήνιες».
- 2. Στη σημερινή κοινωνία
- Επιτυχία στις πανελλήνιες σημαίνει προοπτική μιας καλής επαγγελματικής αποκατάστασης στο μέλλον. Σημαίνει καλή θέση στην κοινωνία, να σε υπολογίζουν και να σε σέβονται. Αποτυχία στις πανελλήνιες σημαίνει παραίτηση από όλα αυτά.
- Για να μπορέσουν οι υποψήφιοι να οδηγηθούν στο στόχο, να πετύχουν δηλαδή στις Πανελλήνιες, γίνονται μαθητές μιας εντατικοποιημένης εκπαίδευσης, στερούμενοι χρόνου και δυνατότητας να αναπτύξουν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Ταυτόχρονα όμως έρχονται αντιμέτωποι και με πλήθος προβλημάτων που απορρέουν από την εφηβεία, το μεταβατικό αυτό στάδιο της ζωής τους. Η μεγάλη τους ανάγκη για ελεύθερο χρόνο και η παράλληλη έλλειψή του, σε συνδυασμό με τις ταυτόχρονα αυξημένες τους υποχρεώσεις και επιθυμίες (σεξουαλικότητα, προσωπική ζωή), εντείνουν το άγχος τους σε καθημερινή βάση.
- Πολλές φορές οι εξετάσεις των παιδιών γίνονται το επίκεντρο της οικογενειακής ζωής. Οι γονείς, στην προσπάθειά τους να στηρίξουν το παιδί τους, ασχολούνται με το διάβασμά τους, φροντίζουν να μη τους λείψει τίποτε, το ενθαρρύνουν. Όλη η οικογένεια ζει λίγο – πολύ στον ρυθμό των εξετάσεων, αλλά όταν η εμπλοκή της υπερβαίνει κάποια όρια, το κλίμα φορτίζεται και το ίδιο το παιδί να φορτώνεται πολύ περισσότερο άγχος. Γίνονται συνεχείς συζητήσεις γύρω από αυτές, και ερωτήσεις όπως: «διάβασες;», «τι ξέρεις;», «θα γράψεις;». Και κάποιες φορές, οι γονείς υποκύπτουν στο λάθος και βάζουν τις φωνές στο παιδί, το εξαναγκάζουν ή το εκβιάζουν με ανταμοιβή ή με τιμωρία.
- 3. Οι λόγοι αποτυχίας στις Πανελλήνιες οφείλονται κυρίως
ú στην κακή προετοιμασία
ú στη λανθασμένη ερμηνεία των ερωτήσεων
ú στην φτωχή, εκφραστικά, διατύπωση των απαντήσεων
ú στην έλλειψη κριτικού πνεύματος
ú στο ανεξέλεγκτο άγχος
- 4. Τι είναι το άγχος;
- Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά το μυαλό και το σώμα μας σε κάθε νέα απειλητική ή συγκινησιακή κατάσταση. Το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μέχρι κάποιο βαθμό. Κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές φάσεις της ζωής, ώστε κανείς να καταβάλει το μέγιστο των προσπαθειών του, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του. Είναι όμως βλαπτικό και ζημιογόνο, όταν συνεχίζεται χωρίς διακοπή για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
- Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθει ο μαθητής μήπως απογοητεύσει τους γονείς του ή ματαιωθούν οι προσδοκίες που έχει από τον εαυτό του. Το παιδί, που είναι κατά ένα μεγάλο μέρος ο καθρέφτης των γονιών του, κουβαλά τις περισσότερες φορές στην πλάτη του τις ελπίδες, τις ματαιώσεις, τα μελλοντικά σχέδια και τα όνειρα της μαμάς και του μπαμπά, ενώ έχει και τα δικά του όνειρα και σχέδια για τη ζωή του.
- Ο υποψήφιος, που βρίσκεται ταυτόχρονα και στην πιο δύσκολη φάση της εφηβείας, έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και επιθυμεί να την ενισχύσει με την προσδοκία μιας καλής επίδοσης στις εξετάσεις. Γι αυτό και το άγχος μεγαλώνει υπέρμετρα και ενισχύεται από αρνητικές σκέψεις, εξαιτίας των οποίων το παιδί φτάνει μέχρι και να συμπεριφέρεται σαν να είναι σίγουρο ότι θα αποτύχει, να ακινητοποιηθεί και να εγκαταλείψει την προσπάθειά του, με πιθανό αποτέλεσμα την πραγματική αποτυχία, παρά τις ικανότητές του.
- Συμπτώματα – Επιπτώσεις του έντονου άγχους
α. Ψυχικά – συναισθηματικά – διανοητικά συμπτώματα
ú Δυσκολία συγκέντρωσης, διανοητικό μπλοκάρισμα (μπλακ-άουτ), δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών
ú Δυσκολίες στη μνήμη και στην ικανότητα για μάθηση
ú Ανικανότητα οργάνωσης προσωπικών υποθέσεων
ú Αίσθημα κόπωσης
ú Άγχος για μικροπράγματα
ú Προβλήματα στη λήψη αποφάσεων
ú Ανησυχία ή ταραχή για ασήμαντα γεγονότα
ú Αρνητικές σκέψεις του παιδιού, με επικέντρωση στην αποτυχία και στο πόσο κακός και ανεπαρκής είναι, μειώνοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση του
ú Αποφευκτική συμπεριφορά και αναβλητικότητα
ú Ευσυγκινησία, ευερεθιστότητα, έλλειψη υπομονής
ú Δυσκολίες συγκέντρωσης
ú Αισθήματα ματαίωσης και απελπισίας για καταστάσεις που φυσιολογικά θα προκαλούσαν μια μικρή ενόχληση
ú Εύκολα ξεσπάσματα σε κλάμα ή θυμό
ú Επίμονα αρνητικά ή και εχθρικά συναισθήματα
ú Ισχυρές τάσεις για φυγή, υστερία και αποφυγή των πάντων
ú Μερικές φορές, το παιδί, όντας ανήμπορο να αντέξει το άγχος, οδηγείται σε πλήρη απόσυρση, η οποία ερμηνεύεται από τους γονείς ως αδιαφορία
β. Ψυχοσωματικά συμπτώματα:
ú Πονοκέφαλοι, κοιλόπονοι, ταχυκαρδία, εφίδρωση, συχνοουρία, τρέμουλο, ναυτία, μυϊκή υπερένταση
ú Αδυναμία, ίλιγγος και αναπνευστικά προβλήματα
ú Συχνή δυσπεψία, διάρροια ή ενούρηση
ú Συχνά κρυολογήματα και μολύνσεις
ú Διατροφικά προβλήματα
ú Προβληματικός ύπνος: υπερβολικός, ελλιπής, διαταραγμένος
ú Δερματολογικά προβλήματα: ακμή, έκζεμα, κνησμός
ú Δυσπεψία, ανορεξία, βουλιμία
- 6. Τι μπορούμε να κάνουμε, εμείς οι γονείς
- Σε συνεργασία με το παιδί, μπορούμε τα βοηθήσουμε να προγραμματίσουν τις καθημερινές δραστηριότητες. Δραστηριότητες που επιθυμούμε να παραμείνουν σταθερές είναι το φαγητό, ο ύπνος, το διάβασμα. Η σταθερότητα αυτών των δραστηριοτήτων δεν επιβαρύνει τον έφηβο με επιπλέον άγχος.
- Η διατροφή του παιδιού που διαβάζει είναι σημαντική. Χωρίς να γινόμαστε πιεστικοί, μπορούμε να εμπλουτίσουμε το διαιτολόγιό του με πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά, καθώς και με κρέας ή ψάρια βραστά ή ψητά. Να αποφεύγουμε όσο το δυνατόν να τους δίνουμε ζυμαρικά και τυποποιημένα γλυκά, επειδή προκαλούν υπνηλία. Αν τα ζητάνε απεγνωσμένα, τους τα προσφέρουμε σε μικρές ποσότητες. Τους δίνουμε άφθονο γάλα και φροντίζουμε να τρώνε τακτά και μικρά γεύματα ώστε να παίρνουν ενέργεια χωρίς να βαρυστομαχιάζουν.
- Ας αποφεύγουμε όσο το δυνατόν να ασκούμε κριτική για τον τρόπο διαβάσματος: η πίεση για περισσότερο διάβασμα, για λιγότερο διάβασμα, για συγκεκριμένο τρόπο διαβάσματος, για να κάνει διάλειμμα, για να μην κάνει τόσα διαλείμματα δημιουργεί περισσότερο άγχος στο παιδί.
- Μπορούμε να προτείνουμε τους διάφορους τρόπους μελέτης που ίσως γνωρίζουμε από τα δικά μας μαθητικά χρόνια αλλά πρέπει να τα αφήσουμε να επιλέξουν τα ίδια αν θα ακολουθήσουν κάποιον από αυτούς. Ας μη ξεχνάμε πως όλοι μας είμαστε διαφορετικοί ακόμη και αν μοιάζουμε τόσο. Άλλοι διαβάζουν και αφομοιώνουν καλύτερα όταν ακούνε μουσική, άλλοι όταν κρατάνε σημειώσεις, άλλοι όταν διαβάζουν το βράδυ κ.λπ.
- Ας φροντίσουμε να υπάρχει ησυχία την ώρα της μελέτης.
- Οι έφηβοι, και ιδιαίτερα οι έφηβοι κάτω από πίεση, εκνευρίζονται πολύ εύκολα. Ας μη ρίχνουμε λάδι στη φωτιά, κι ας προσπαθήσουμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι γίνεται. Οι φωνές ποτέ δεν βγάζουν πουθενά, ειδικότερα σ’ αυτήν την περίοδο.
- «Τον/την βλέπω να … κι από μέσα μου βράζω…» Πρέπει να φροντίσουμε να είμαστε πραγματικά ήρεμοι. Το παιδί καταλαβαίνει την επίπλαστη ηρεμία και αγχώνεται περισσότερο.
- Να του μιλάμε για απλά θέματα και γεγονότα που το ενδιαφέρουν και το ξεκουράζουν.
- Εντοπίζουμε και αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις που αγχώνουν τα παιδιά. Προσπαθούμε να τα πλησιάσουμε, αλλά αν απορρίψουν αυτήν τη προσέγγιση σημαίνει ότι θέλουν να μείνουν μόνα. Σε αυτήν τη φάση πολλοί γονείς νομίζουν -λανθασμένα τις περισσότερες φορές- ότι ο έφηβος τους απορρίπτει προσωπικά. Θα πρέπει να αφήσουμε να περάσουν 2-3 ώρες από την αρχική προσέγγιση και να προσπαθήσουμε πάλι να τα πλησιάσουμε, με διαφορετικό τρόπο.
- Είναι πολύ κακό για το παιδί να του φέρνουμε για παράδειγμα ένα άλλο παιδί. Διαπαιδαγώγηση είναι να βοηθήσουμε το παιδί να δώσει τον καλύτερο του εαυτό και όχι να το ενθαρρύνουμε να μιμείται κάποιον άλλον.
- Πρέπει να αποσυνδέσουμε τη σχέση μας, την αγάπη για το παιδί μας, από τις επιτυχίες ή αποτυχίες του, ώστε το παιδί από την πλευρά του να μη συνδέει την επιτυχία ή την αποτυχία στις εξετάσεις με την αγάπη των γονιών του γι’ αυτόν: να μη σκέφτεται: «Aν περάσω, θα με αγαπάνε ». Είναι σημαντικό για το παιδί να αντιληφθεί ότι οι εξετάσεις αφορούν το ίδιο κατά κύριο λόγο και όχι τους γονείς του.
- Οι προσδοκίες μας πρέπει να είναι ρεαλιστικές, να έχουν διαμορφωθεί με βάση τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Όταν οι προσδοκίες μας για τα παιδιά μας είναι εξωπραγματικές, ο αντίκτυπος στην αύξηση του άγχους κατά τη περίοδο των εξετάσεων είναι άμεσος. Έχουμε πολλά παραδείγματα γονέων που ήθελαν τα παιδιά τους να γίνουν υποχρεωτικά “επιστήμονες”, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρωτικών ατόμων που καταλήγουν στο να μισούν οτιδήποτε έχει σχέση με τη μάθηση. Όσο πιο πολύ έχουμε επενδύσει στο παιδί, τόσο πιο πολύ το αγχώνουμε.
- Ας διαθέσουμε χρόνο για το παιδί, κι ας μάθουμε να το ακούμε πραγματικά. Ο υποψήφιος χρειάζεται πολύ περισσότερο να τον ακούν απ’ ότι να ακούει χιλιοειπωμένες συμβουλές.
- Ας μας γίνει συνείδηση ότι η επίδοση στις εξετάσεις δεν αντιπροσωπεύει την ικανότητα και την αξία του παιδιού, αλλά την προσπάθεια που καταβάλλει στη συγκεκριμένη περίσταση.
- Να έχουμε υπόψη μας και να το πούμε και στα παιδιά μας ότι τα παιδιά συχνά δεν λένε την αλήθεια στους φίλους τους για το πόσο διαβάζουν, ή για το πόσο καθόλου δεν διαβάζουν, το πόσες φορές «έβγαλαν» την τάδε ύλη κλπ. Δεν το κάνουν επειδή είναι ψεύτες και κακά παιδιά, αλλά επειδή με αυτό τον τρόπο προσπαθούν να διαχειριστούν το δικό τους άγχος.
- Κάθε είδους δωροδοκία ή απειλή πρέπει να εκλείψει (αν δεν πετύχεις δεν θα πας διακοπές ή δεν θα σου πάρω μηχανάκι).
- Η θετική ενίσχυση των παιδιών για κάθε προσπάθειά τους, έστω και την πιο μικρή, τους δίνει κουράγιο.
- Οι εξετάσεις δεν είναι η ώρα για να εκφράσουμε την αντίθεσή μας με τις επαγγελματικές επιλογές του παιδιού. Όποια και να είναι τα όνειρά μας για το μέλλον του παιδιού μας, τώρα θα πρέπει να προσπαθήσουμε να του συμπαρασταθούμε με θετικό τρόπο.
- Ας ρωτήσουμε το ίδιο το παιδί πώς βιώνει αυτή την εξεταστική περίοδο. Πολλές φορές ο γονέας, απορροφημένος από τη δική του συμμετοχή στην όλη κατάσταση, ξεχνά να ενδιαφερθεί για τον τρόπο που το παιδί συμμετέχει. Μια απλή συζήτηση λοιπόν κάνει φανερή την κατανόηση, την συμπαράσταση, βοηθώντας τον έφηβο να ελέγξει το άγχος του.
- Είναι επιθυμητό η στάση των γονέων να είναι κοινή. Πολλές φορές το άγχος του εφήβου επιτείνεται όταν σε βασικά θέματα που τον αφορούν οι γονείς διαφωνούν ή/και εφαρμόζουν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης. Ας παραμεριστούν οι όποιες διαφορές του ζευγαριού κατά την ευαίσθητη περίοδο, έτσι ώστε ο έφηβος να αισθανθεί ότι και δυο γονείς του είναι σύμμαχοί του.
- Να δηλώσουμε ότι θα είμαστε δίπλα του σε ό,τι χρειαστεί, και όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, και να το εννοούμε.
Συμβουλές για γονείς και παιδιά
- Ένα ισορροπημένο πρόγραμμα στο διάβασμα είναι το πρωταρχικό βήμα. Η καταγραφή των αναγκών, η ιεράρχηση και κατανομή του χρόνου ανάλογα με τις προτεραιότητες κάθε μαθητή είναι πολύ βοηθητικά. Η εξάντληση του οργανισμού με εξοντωτικά ωράρια δεν ενδείκνυται. Οι πολλές ώρες μηχανικής μελέτης δεν ωφελούν όσο οι κανονικές ώρες συστηματικού διαβάσματος.
- Είναι καλό ο μαθητής να μάθει να αξιοποιεί τις πρωινές ώρες για το διάβασμα, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ιδιαίτερη διαύγεια τις πρωινές ώρες μετά το ξύπνημα. Άλλωστε μια και οι εξετάσεις γίνονται πρωί, είναι καλύτερο να έχει συνηθίσει στην εργασία αυτές τις ώρες. Ειδικότερα, οι επαναλήψεις της εξεταστέας ύλης πρέπει να γίνονται με καθαρό μυαλό και να έχουν ορισμένο χρόνο. Ωστόσο θα πρέπει το παιδί να καθορίσει τις ώρες μελέτης, σύμφωνα με τον δικό του βιορυθμό.
- Αλκοόλ, κάπνισμα, κακή διατροφή σίγουρα επιβαρύνουν τον οργανισμό και δεν βοηθούν. Το χειρότερο είναι ο εθισμός, που θα έλθει να προστεθεί στο πρόβλημα του στρες που βιώνει το παιδί.
- Χρειάζονται τουλάχιστον 6-7 ώρες ύπνου ανά εικοσιτετράωρο.
- Είναι καλό να γίνεται ένα διάλειμμα 5-10 λεπτών κάθε ώρα, με ένα μεγαλύτερο διάλειμμα 30 λεπτών κάθε τρεις ώρες.
- Περιβάλλον: Το παιδί πρέπει να έχει μια ήσυχη γωνιά για το διάβασμα. Ας το βοηθήσουμε να την οργανώσει όπως το ίδιο θέλει.
- Χρειάζεται προσοχή, ώστε να μην καταναλωθούν όλες οι δυνάμεις τις πρώτες μέρες των εξετάσεων. Πρέπει να υπάρχουν αντοχές μέχρι το τέλος.
- Αν μια ζωή ακούει μουσική όταν διαβάζει, τώρα δεν μπορούμε τα του το απαγορεύσουμε. Ωστόσο η τηλεόραση, ο η/υ, τα τηλεφωνήματα, πρέπει να περιοριστούν στο ελάχιστο, κι αυτό με συζήτηση και συμφωνία.
Για το παιδί που διαβάζει
- Είναι προτιμότερο να διαβάζεις στον ίδιο πάντοτε χώρο.
- Στο τραπέζι πρέπει να υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο αυτά που είναι απαραίτητα για το διάβασμα του συγκεκριμένου μαθήματος.
- Όταν κάνεις διάλειμμα, πήγαινε σε άλλο χώρο, βγες στο μπαλκόνι, άνοιξε το παράθυρο, πιες νερό, μίλα με τους δικούς σου.
- Βρες ποιες ώρες είναι οι πιο αποδοτικές για σένα, και εκμεταλλεύσου τις.
- Κάνε οπωσδήποτε προγραμματισμένα διαλείμματα, αποφεύγοντας τις δραστηριότητες που διακόπτονται δύσκολα (τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια).
- Μην παίρνεις φάρμακα για την αντιμετώπιση του άγχους
- Πάρε μια λευκή σελίδα χαρτί και κάνε δυο στήλες: στη μία γράψε τι είναι ακριβώς αυτό που σου προκαλεί άγχος, και στην άλλη γράψε ιδέες για το πώς θα μπορούσες να το αντιμετωπίσεις.
- Τουλάχιστον δέκα ώρες πριν τις εξετάσεις πρέπει να σταματήσεις το διάβασμα. Ό,τι έμαθες, έμαθες.
Για το παιδί, την ημέρα των εξετάσεων
- Προετοιμάσου πρακτικά: ξύπνα νωρίς, πάρε πρωινό, πάρε τα απαραίτητα για την εξέταση (δελτίο εξεταζόμενου, αστυνομική ταυτότητα ή διαβατήριο, δυο στυλό διαρκείας (χρώματος μπλε ή μαύρου), μολύβι, γομολάστιχα, γεωμετρικά όργανα. Μπορείς επίσης να έχεις μέσα στην αίθουσα νερό ή αναψυκτικό. Δεν επιτρέπεται η χρήση υπολογιστικών μηχανών και διορθωτικού (blanco).
- Φτάσε έγκαιρα στον τόπο της εξέτασης.
- Άφησε το κινητό εκτός εξεταστικού κέντρου, διότι η κατοχή τους μέσα στις αίθουσες απαγορεύεται. Μη διανοηθείς να το κρύψεις. Αν το εντοπίσουν οι επιτηρητές, θα έχεις σοβαρότατα προβλήματα.
- Οι συζητήσεις στο προαύλιο με συμμαθητές και φίλους για SOS θέματα δεν ωφελούν σε τίποτα. Να έχεις υπομονή, επιμονή και σιγουριά.
- Κατά την εξέταση να είσαι συγκεντρωμένος/η και χαλαρός/η.
- Διάβασε προσεκτικά τις ερωτήσεις και οργάνωσε το χρόνο σου.
- Αν την ώρα των εξετάσεων νοιώσεις ότι οι πληροφορίες και οι γνώσεις ξαφνικά «εξαφανίστηκαν» από τη μνήμη σου, τότε πάρε βαθιές αναπνοές (εισπνοή από τη μύτη-εκπνοή από το στόμα), σφίξε όσο πιο δυνατά μπορείς τα χέρια σε γροθιά και μετά άφησε τους μυς να χαλαρώσουν (τουλάχιστον 3 φορές), κλείσε για 10-15 δευτερόλεπτα τα μάτια και υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι ελέγχεις την κατάσταση.
- Ξεκίνησε από τα εύκολα ή με ό,τι γνωρίζεις καλά, και έπειτα πήγαινε στα πιο δύσκολα.
- Χρησιμοποίησε πρόχειρο για να οργανώσεις τις σκέψεις σου.
- Αν κολλήσεις σε μια ερώτηση, προχώρησε στην επόμενη, και ξαναγύρισε αργότερα.
- Όταν κάτι σου είναι εντελώς άγνωστο και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να απαντηθεί, παράτα το για να μη χάνεις χρόνο.
- Όχι στις άσκοπες φλυαρίες και αοριστολογίες. Η σωστή απάντηση είναι μετρημένη, σαφής, χωρίς ορθογραφικά και συντακτικά λάθη. Επίσης, η γενικότερη εμφάνιση του γραπτού παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της βαθμολόγησης.
- Αν συλληφθείς να αντιγράφεις, θα σε απομακρύνουν από την αίθουσα και θα μηδενίσουν το γραπτό σου.
- Άφησε χρόνο για να ξαναδιαβάσεις τις απαντήσεις σου.
- Μετά από ένα μάθημα, μη σπαταλάς χρόνο από την ξεκούραση ή το διάβασμα σε άσκοπες συζητήσεις και υπολογισμούς, προσπαθώντας να δεις «τι έπιασες». Ακόμα και άριστα να έχεις γράψει, όταν το «παιδεύεις» πολύ θα έχεις πάντα αμφιβολίες που θα σε «τρώνε».
Καλή επιτυχία σε όλα τα παιδιά!
[1]ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ ΗΛΙΑΣ , ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΣΤΟ ΠΡ. ΠΕΙΡ. ΓΕΛ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ, ΤΗΛ.: 6976697531