Μελετώντας το ποίημα του Μιχάλη Γκανά “Στα Καμένα” (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β΄ Γυμνασίου) συζητήσαμε για την προτροπή του ποιητή: “Έλα να βγούμε απ΄ το σπίτι | ξανά σε δρόμους και πλατείες […] κι άφησε μόνη στο τραπέζι |την τηλεόραση να παίζει”. Συμφωνήσαμε ότι, στο ποίημα αυτό του Γκανά, το σπίτι αποτελεί χώρο που περιορίζει τον άνθρωπο, τον περιχαρακώνει και τον καταδυναστεύει, εξαιτίας και της εικονικής πραγματικότητας που παρουσιάζει η τηλεόραση.
Με την ευκαιρία του ποιήματος αυτού, ας εξετάσουμε το ίδιο θέμα σε έναν άλλο ποιητή, το Γιώργο Σεφέρη, για τον οποίον έχει συνταχθεί ήδη ένας Συμφραστικός Πίνακας Λέξεων (Concordance) (από τους Ι.Ν. Καζάζη- Εβίνα Σιστάκου για το Κ.Ε.Γ.), που είναι στη διάθεσή μας μέσω της “Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα”.
Πριν ξεκινήσουμε όμως, ας θυμηθούμε τι είναι ένας Συμφραστικός Πίνακας Λέξεων. Αντιγράφουμε τον ορισμό από την Εισαγωγή του έργου αυτού:
Ο Συμφραστικός Πίνακας Λέξεων (ΣΠΛ, Concordance) αποτελεί ένα εξειδικευμένο λεξικό, όπου κάθε λεξικός τύπος ενός, λογοτεχνικού συνήθως, κειμένου καταγράφεται τόσες φορές όσες απαντά στο έργο αυτό, πάντα συνοδευόμενος από τα άμεσα συμφραζόμενά του (context, έκτασης κατά κανόνα ενός στίχου ή μιας αράδας) και από ακριβείς παραπομπές. Όλοι οι λεξικοί τύποι, είτε αλημματοποίητοι είτε λημματοποιημένοι (δηλαδή με όλους τους παραδειγματικούς τύπους των υπαγόμενους στο αντίστοιχο λήμμα) οργανώνονται σε ένα αλφαβητικό ευρετήριο. Δεν παρέχονται ερμηνεύματα των λέξεων.
Πώς χρησιμοποιούμε τον Πίνακα;
1. Από την αρχική σελίδα της “Πύλης” μεταβαίνουμε στον ΣΠΛ Σεφέρη ακολουθώντας την παρακάτω διαδρομή: Νεοελληνική Λογοτεχνία -> Εργαλεία -> ΣΠΛ : Ποιητικό έργο Σεφέρη ή μεταβαίνουμε απευθείας στην αρχική σελίδα του ΣΠΛ από τη διεύθυνση http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/
2. Επιλέγουμε τη συλλογή ποιημάτων στην οποία θέλουμε να ψάξουμε (π.χ. εδώ αφήνουμε επιλεγμένη την κύρια συλλογή του ποιητή “Ποιήματα” και ξεμαρκάτουμε τις υπόλοιπες).
Πληκτρολογούμε στη μηχανή αναζήτησής του το θέμα της λέξης που ψάχνουμε: εδώ σπιτι και πατούμε βρες.
3. Επιλέγοντας Εμφάνιση λήμματος, εμφανίζονται όλα τα αποτελέσματα για κάθε λήμμα.
- Το Π δηλώνει ότι το αποτέλεσμα προέρχεται από τη συλλογή “Ποιήματα” (το Τ από το “Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄” κτλ).
- Ο αριθμός δίπλα στο γράμμα φανερώνει τη σειρά του ποιήματος στην εν λόγω συλλογή.
4. Για να διαβάσουμε ολόκληρο το ποίημα που επιθυμούμε, επιλέγουμε το μαρκαρισμένο με μπλέ χρώμα δεσμό,
π.χ. Π128 (Το σπίτι κοντά στη θάλασσα).
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, τη χρησιμότητα του ηλεκτρονικού αυτού εργαλείου, που μας δίνει την ευκαιρία αναζητήσεων για μοτίβα, θέματα, τεχνικές σε όλο το έργο ενός λογοτέχνη. Έτσι, η διαδικασία συλλογής του υλικού, που κάποτε ήταν εξαιρετικά χρονοβόρα και επίπονη, απλουστεύεται και μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στην επεξεργασία του υλικού αυτού και την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Ας αρχίσουμε την έρευνά μας! Πώς παρουσιάζεται το σπίτι στα “Ποιήματα” του Γ. Σεφέρη; Κατά πόσο (και σε ποια από αυτά) αποτελεί καταφύγιο; Ποιο συναίσθημα προκαλεί η (ακούσια) στέρηση του σπιτιού; Αξίζει να καταγράψετε και να στείλετε τις πρώτες παρατηρήσεις σας…