Kexribari

(Για τη θεματική ενότητα Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση)

Ποίημα Α΄:
Διονύσιος Σολωμός, Εἰς τὸν θάνατον τοῦ Λόρδου Μπάϋρον (απόσπασμα)
Λευτεριά, γιὰ λίγο πάψε
νὰ χτυπᾶς μὲ τὸ σπαθί.
Τώρα σίμωσε καὶ κλάψε
εἰς τοῦ Μπάιρον τὸ κορμί.
Καὶ κατόπι ἂς ἀκλουθοῦνε
ὅσοι ἐπράξανε λαμπρά.
ἀποπάνου του ἂς χτυποῦνε
μόνο στήθια ἡρωικά.
Πρῶτοι ἂς ἔλθουνε οἱ Σουλιῶτες,
καὶ ἀπ᾿ τὸ Λείψανον αὐτὸ
ἂς μακραίνουνε οἱ προδότες
καὶ ἀπ᾿ τὰ λόγια ὁποῦ θὰ πῶ.
Φλάμπουρα, ὅπλα τιμημένα,
ἂς γυρθοῦν κατὰ τὴ γῆ,
καθὼς ἤτανε γυρμένα
εἰς τοῦ Μάρκου τὴ θανή.

Ποίημα Β΄:
Κ.Π. Καβάφης, Μάρτιαι Ειδοί

Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή.
Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις
αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις
να τες ακολουθείς. Και όσο εμπροστά προβαίνεις,
τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.

Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια•
έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,
τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμον έξω,
εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,
αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο
κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,
και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,
είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν»,
μη λείψεις να σταθείς• μη λείψεις ν’ αναβάλεις
κάθε ομιλίαν ή δουλειά• μη λείψεις τους διαφόρους
που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις
(τους βλέπεις πιο αργά)• ας περιμένει ακόμη
κ’ η Σύγκλητος αυτή, κ’ ευθύς να τα γνωρίσεις
τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.

(Ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος:
Τη 15η ημέρα του Μαρτίου (= «Μάρτιαι Ειδοί»), του 44 π.Χ, δολοφονήθηκε ο Καίσαρας. Ένας μάντης τον είχε προειδοποιήσει, να φυλάγεται γιατί στις ειδούς του Μάρτη θα περάσει μεγάλο κίνδυνο. Σαν έφτασε η μέρα εκείνη, ο Καίσαρας συνάντησε τον μάντη όπως πήγαινε προς την Σύγκλητο. «Φτάσαν οι Ειδοί», του είπε πειραχτικά ο Καίσαρας (και δεν έπαθα τίποτε, εννοούσε). «Ναι, αλλά δεν πέρασαν», του είπε απαλά ο μάντης. Και μπήκε στη Σύγκλητο. Μέσα στη Σύγκλητο, ένας σοφιστής από την Κνίδο, ο Αρτεμίδωρος, που έκανε παρέα με τον Βρούτο και ήξερε για τη συνωμοσία, πήγε να δώσει στον Καίσαρα έναν κύλινδρο όπου είχε γράψει τα καθέκαστα. «Διάβασέ τον Καίσαρα», του είπε, «μονάχος σου και γρήγορα. Γράφει σπουδαία πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν πολύ». Αλλά το πλήθος που περιστοίχιζε τον Καίσαρα, τον εμπόδισε να διαβάσει.)
Ποίημα Γ΄:
Γ. Ρίτσος, Ἡ σονάτα τοῦ σεληνόφωτος (απόσπασμα)

Τούτο το σπίτι με πνίγει. Μάλιστα η κουζίνα
είναι σαν το βυθό της θάλασσας. Τα μπρίκια κρεμασμένα γυαλίζουν
σα στρόγγυλα, μεγάλα μάτια απίθανων ψαριών,
τα πιάτα σαλεύουν αργά σαν τις μέδουσες,
φύκια και όστρακα πιάνονται στα μαλλιά μου
– δεν μπορώ να τα ξεκολλήσω ύστερα,
δεν μπορώ ν’ ανέβω πάλι στην επιφάνεια –
ο δίσκος μου πέφτει απ’ τα χέρια άηχος, – σωριάζομαι
και βλέπω τις φυσαλίδες απ’ την ανάσα μου ν’ ανεβαίνουν, ν’ ανεβαίνουν
και προσπαθώ να διασκεδάσω κοιτάζοντας τες
κι αναρωτιέμαι τι θα λέει αν κάποιος βρίσκεται από πάνω και βλέπει αυτές τις φυσαλίδες,
τάχα πως πνίγεται κάποιος ή πως ένας δύτης ανιχνεύει τους βυθούς;

Κι αλήθεια δεν είναι λίγες οι φορές που ανακαλύπτω εκεί,
στο βάθος του πνιγμού,
κοράλλια και μαργαριτάρια και θησαυρούς ναυαγισμένων πλοίων,
απρόοπτες συναντήσεις, και χτεσινά και σημερινά και μελλούμενα,
μιαν επαλήθευση σχεδόν αιωνιότητας,
κάποιο ξανάσασμα, κάποιο χαμόγελο αθανασίας, όπως λένε,
μιαν ευτυχία, μια μέθη, κι ενθουσιασμόν ακόμη,
κοράλλια και μαργαριτάρια και ζαφείρια
μονάχα που δεν ξέρω να τα δώσω – όχι, τα δίνω
μονάχα που δεν ξέρω αν μπορούν να τα πάρουν – πάντως εγώ τα δίνω.
Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.α. Σε καθένα από τα τρία ποιήματα να αναγνωρίσετε χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ή της μοντέρνας ποίησης, σε σχέση με α) την ομοιοκαταληξία, β) την οργάνωση σε στροφές γ) τη σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο και το αν είναι εύληπτο ή όχι το νόημα. Με βάση αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά να διακρίνετε το κάθε ποίημα σε παραδοσιακό ή μοντέρνο.
Μονάδες 30
1.β. Να κατατάξετε τα τρία ποιήματα που σας δόθηκαν σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο μοντέρνο. (9 μονάδες) Σε ποιο λογοτεχνικό ρεύμα εντάσσεται το τρίτο ποίημα; (1 μονάδα) Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (10 μονάδες)
Μονάδες 20

2.α. Να μεταφέρετε στο γραπτό σας και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα αφού εντοπίσετε τις πέντε πιο «ποιητικές» και πέντε «καθημερινές» λέξεις (όχι φράσεις) στα ποιήματα που σας δόθηκαν.

Μονάδες 25

2.β. Στα ποιήματα που σας δόθηκαν υπάρχουν αρκετά σύμβολα. Να εντοπίσετε πέντε απ’ αυτά και να τα κατατάξετε στις κατηγορίες των αντικειμένων, των προσώπων ή των χρονικών στιγμών. (20 μονάδες) Να εξηγήσετε τη σημασία ενός από τα σύμβολα που εντοπίσατε. (5 μονάδες)
Μονάδες 25