Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο Πειραιά

(Η παρουίαση των μαθητών σε μορφή pdf εδώ:ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ ΖΑΝΝΕΙΟΥ
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητοί συμμαθητές,

Το Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο φέρει το όνομα του εμποροκτηματία και εθνικού ευεργέτη Νικήτα Τζάννε ή Ζαννή, ο οποίος κληροδότησε το 1864 την περιουσία του στον Πειραιά για την ίδρυση του Δημοτικού Νοσοκομείου Πειραιώς, του σημερινού Τζανείου Νοσοκομείου. Ο Ζαννής και άλλοι μεγάλοι ευεργέτες, όπως ο Κωνσταντίνος Ιωνίδης και ο Ιάκωβος Ράλλης, συγκροτούν ιστορικά έναν κύκλο ισχυρών οικονομικών παραγόντων, που με τις δωρεές τους συνέβαλαν καθοριστικά στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του Πειραιά στα μέσα του 19ου αιώνα. Το πιο δυναμικό τμήμα του Ελληνισμού διέβλεπε από τότε τις προοπτικές του Πειραιά ως ταχύτατα εξελισσόμενου ναυτιλιακού και βιομηχανικού κέντρου.
Η χήρα του Νικήτα Ζαννή, Ελένη Ζαννή, ιδρύει το 1874 το Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων. Είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετείται η πράξη αυτή. Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο Πειραιάς γνωρίζει εκρηκτική πληθυσμιακή ανάπτυξη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μικρός δήμος, που το 1835 αριθμούσε λιγότερους από 300 κατοίκους, έχει εξελιχθεί το 1896 σε μία μεγαλούπολη – για τα δεδομένα της εποχής εκείνης – των 50.000 κατοίκων. Η εσωτερική μετανάστευση επιτείνει το πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων και ορφανών παιδιών, και γενικότερα των παιδιών που περιφέρονται στους δρόμους της πόλης χωρίς οικογενειακή επιτήρηση. Ο εμποροβιομηχανικός κόσμος της πόλης επιδιώκει να βοηθήσει τα παιδιά αυτά, και παράλληλα να τα ελέγξει και να τα εντάξει στην παραγωγική διαδικασία. Αυτές τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες καλύπτει η ίδρυση του Ζαννείου Ορφανοτροφείου, του οποίου οι τρόφιμοι λαμβάνουν στοιχειώδεις γραμματικές γνώσεις, κυρίως όμως τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση.
Το δυναμικό του Ζαννείου ιδρύματος αυξάνεται σταδιακά, από τους 30 τροφίμους, κατά τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του, στους 430 μαθητές στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Είναι η εποχή κατά την οποία καλείται να περιθάλψει και πολλά από τα ορφανά που άφησε πίσω του ο πόλεμος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Πειραιάς βιώνει με τραγικό τρόπο τις συνέπειες του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, αφού δύο ισχυροί βομβαρδισμοί, το 1941 από τους Γερμανούς και το 1944 από τους Συμμάχους, προκαλούν πολλά ανθρώπινα θύματα και τεράστιες υλικές καταστροφές.
Κατά τη δεκαετία του 1950, η πόλη – και η ελληνική κοινωνία γενικότερα – προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές του πολέμου και του εμφυλίου σπαραγμού. Συνεχίζονται τα έργα αποκατάστασης των πολεμικών καταστροφών στο λιμάνι του Πειραιά, ενώ μόλις το 1956 θεμελιώνεται ο νέος καθεδρικός ναός της Αγίας Τριάδας, στη θέση του παλαιού που έχει καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς. Την ίδια χρονιά ιδρύεται, με ενέργειες του τότε Διευθυντή του Ζαννείου Ορφανοτροφείου Γεωργίου Οικονόμου, το Ζάννειο Γυμνάσιο ως παράρτημα του Γ΄ Γυμνασίου Αρρένων Πειραιά, με μία μόνο τάξη και 33 μαθητές. Στην αρχή λειτουργεί ως τριτάξιο προεφηβικό Γυμνάσιο, με τον τίτλο «Ζάννειον Πειραματικόν Επαγγελματικόν Προγυμνάσιον». Το διδακτικό πρόγραμμα δίνει έμφαση στα Μαθηματικά, τη Φυσική και την εργαστηριακή άσκηση. Στα συνήθη γυμνασιακά αντικείμενα προστίθενται οι Βιομηχανικές Τέχνες, τα Λογιστικά, η Εργατική Αγωγή, το Σχέδιο, η Κοινωνική Αγωγή, η Ηλεκτροτεχνία και οι Εφαρμογές Ξυλουργείου και Μηχανουργείου.
Είναι σαφές ότι το σχολείο προσπαθεί να συνδυάσει τη γενική με την τεχνική εκπαίδευση. Βρισκόμαστε σε μία εποχή κατά την οποία η χώρα γνωρίζει αλματώδη οικονομική πρόοδο, παρουσιάζοντας ρυθμούς ανάπτυξης ταχύτερους από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με εξαίρεση τη Δυτική Γερμανία. Παράλληλα, η συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ο.Κ. (1961) σηματοδοτεί την προσπάθεια της Ελλάδας να εκσυγχρονιστεί και να προσδεθεί στο άρμα της Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό, η χώρα χρειάζεται ικανούς τεχνίτες και εξειδικευμένους επαγγελματίες, για να στελεχώσουν τη βιομηχανική και βιοτεχνική παραγωγή.
Το 1959 ιδρύεται «παρὰ τῷ Ζαννείῳ Ὀρφανοτροφείῳ» το Ζάννειο Τεχνικό Γυμνάσιο, το οποίο πλέον δέχεται όχι μόνο τους τροφίμους του Ορφανοτροφείου αλλά και εξωτερικούς μαθητές, και από το 1961-2 λειτουργεί ως πλήρες Γυμνάσιο τεχνικής κατεύθυνσης με έξι τάξεις. Ο εξοπλισμός των εργαστηρίων του σχολείου εμπλουτίζεται με δωρεές της αμερικανικής αποστολής και του Συνδέσμου Βιομηχάνων Πειραιώς, ενώ στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται αντικείμενα όπως η Μηχανική, η Αντοχή Υλικών, το Μηχανολογικό Σχέδιο και η Οργάνωση Εργασίας.
Η έμφαση στην τεχνική εκπαίδευση και κατάρτιση παραμένει το βασικό χαρακτηριστικό του σχολείου και κατά τα επόμενα χρόνια. Το 1962-3 προσαρτάται σε αυτό η «Μονοτάξιος Σχολή Τεχνικών Βοηθών Εργοδηγών Ηλεκτρολόγων – Μηχανολόγων», που θα λειτουργήσει ως το 1979-80. Τόσο στο Τεχνικό Γυμνάσιο όσο και στην Τεχνική Σχολή εφαρμόζονται πρότυπες και πειραματικές διδασκαλίες για την εκπαίδευση της Σ.Ε.Λ.Ε.Τ.Ε. Οι απόφοιτοι της Σχολής γίνονται περιζήτητοι στις παραγωγικές τάξεις της χώρας.
Το «Ζάννειο Πειραματικό Τεχνικό Γυμνάσιο-Λύκειο», χάνει από την προμετωπίδα του τον τίτλο του «Τεχνικού» με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964, για να επανακτήσει την παλαιά του ονομασία το 1966-67. Το 1982-3 σταματά η διδασκαλία των τεχνολογικών μαθημάτων. Οι τρόφιμοι του ορφανοτροφείου έχουν πλέον μεταφερθεί στις εγκαταστάσεις της ιδρύματος στην Εκάλη, ενώ η εισαγωγή των μαθητών γίνεται με εξετάσεις, όπως σε όλα τα πρότυπα σχολεία της χώρας. Με τον νόμο 1566/85 θεσπίζονται τα νέα πειραματικά σχολεία, στα οποία εντάσσονται και τα ιστορικά πρότυπα σχολεία. Με τους όρους και τις προϋποθέσεις όλων των πειραματικών σχολείων της χώρας λειτουργεί από τότε έως σήμερα και το «Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο-Λύκειο Πειραιά».
Η μετατροπή του Ζαννείου σε πειραματικό σχολείο γενικής παιδείας δεν είναι άσχετη με τα εκπαιδευτικά μας πράγματα, όπως διαμορφώθηκαν κατά τη σύγχρονη εκπαιδευτική ιστορία της χώρας. Κατά την εικοσαετία 1961-1981, ενώ ο γενικός πληθυσμός αυξάνεται περίπου κατά 8%, ο φοιτητικός πληθυσμός αυξάνεται κατά 209%! Η εξέλιξη αυτή μαρτυρεί ότι η ελληνική κοινωνία, που έχει εισέλθει στην τελική φάση της αστικοποίησής της, διακατέχεται από το όνειρο των πανεπιστημιακών σπουδών, που τις θεωρεί εφαλτήριο για την κοινωνική και επαγγελματική επιτυχία. Στο πλαίσιο αυτό, και ιδίως μετά τη μεταπολίτευση, αυξάνεται η πίεση της κοινωνίας προς την πολιτεία για την παροχή εκείνων των εκπαιδευτικών υπηρεσιών που θα οδηγήσουν τους μαθητές στην πολυπόθητη εισαγωγή στα Α.Ε.Ι., και μάλιστα μέσα σε κλίμα έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των υποψήφιων φοιτητών. Κατά συνέπεια, δίνεται έμφαση στη γενική εκπαίδευση, μάλλον εις βάρος της τεχνικής.
Σήμερα το Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο συνεχίζει να προσφέρει ποιοτική εκπαίδευση. Η συμμετοχή σε δεκάδες προγράμματα πολιτιστικής και περιβαλλοντικής χροιάς, η έκδοση σχολικής εφημερίδας, η λειτουργία ποικίλων εξωδιδακτικών ομίλων, οι εκπαιδευτικές ανταλλαγές με σχολεία του εξωτερικού, η πολυάριθμη ορχήστρα και χορωδία και η παρουσίαση δειγματικών διδασκαλιών για τους σπουδαστές διαφόρων πανεπιστημιακών σχολών, είναι μερικά από τα στοιχεία της σύγχρονης φυσιογνωμίας του.
Αυτό που πρέπει κυρίως να σημειώσουμε από τη σύντομη αυτή αναδρομή στην ιστορία του Ζαννείου Πειραματικού Γυμνασίου είναι η συμπόρευσή του με τις ανάγκες της τοπικής πειραϊκής κοινωνίας, αλλά και γενικότερα με τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Η ίδρυση του Ζαννείου, η αρχική στενή σχέση του με το ομώνυμο ορφανοτροφείο, η έμφαση στην επαγγελματική-τεχνική εκπαίδευση, η μετεξέλιξή του σε πειραματικό Γυμνάσιο-Λύκειο και η σημερινή πολύπλευρη εκπαιδευτική του προσφορά, συμβαδίζουν – όπως προσπαθήσαμε να δείξουμε – με τις μεταβαλλόμενες ιστορικές περιστάσεις και απηχούν την προσπάθεια που κατέβαλε η χώρα να υπηρετήσει μέσω της εκπαίδευσης την κοινωνική δικαιοσύνη και τον εκσυγχρονισμό. Πέραν αυτού, όμως, η συνάρθρωση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών αναγκών περιέχει και ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει όχι μόνο τον ελλαδικό αλλά τον οικουμενικό ελληνισμό. Στις καλύτερες στιγμές του ο ελληνισμός κατόρθωσε να συνδυάσει την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη με την παιδευτική και πολιτιστική προσφορά. Στο συνδυασμό αυτό, και όχι στην πολιτική ισχύ, στήριζε ανέκαθεν τις επιτυχίες του. Από όλες αυτές τις απόψεις και για όλους αυτούς τους λόγους, η ιστορία του Ζαννείου είναι, τελικά, μία μικρογραφία της νεότερης και σύγχρονης εκπαιδευτικής μας ιστορίας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ
1. Γ. Γιαννιτσιώτης, Η κοινωνική ιστορία του Πειραιά: η συγκρότηση της αστικής τάξης 1860-1910, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2006.
2. Α. Δημαράς – Β. Παπαγεωργίου, Από το κοντύλι στον υπολογιστή: εκατόν εβδομήντα χρόνια ελληνικής εκπαίδευσης με λόγια και εικόνες, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2008.
3. Χ. Κάτσικας – Κ. Ν. Θεριανός, Ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2007.
4. Α. Κοντάκος, Χρονολόγιο ιστορίας της εκπαίδευση, εκδ. Ατραπός, Αθήνα 2007.
5. Π. Κοντογιάννης, Εθνικοί Ευεργέται, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Εν Αθήναις 1908.
6. Γ. Μπαλούρδος (επιμ.), Πειραϊκό Λεύκωμα, εκδ. Στ. Καραμπερόπουλος, Πειραιάς 2010.
7. Σ. Μπουζάκης, Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα: πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια γενική και τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση, εκδ. Gutemberg, Αθήνα 1994-5.

Έκθεση του π. Διευθυντή του Ζαννείου Πειραματικού Λυκείου Μ. Δαβάκη, Πειραιάς 14-10-1989 (Από το Αρχείο του Ζαννείου Πειραματικού Γυμνασίου-Λυκείου).

el.wikipedia.org/wiki/Πειραιάς
www.edlit.auth.gr/docs/files/propt/500ieai/xronologion.doc (= Δ. Κ. Μαυροσκούφος. Η εκπαίδευση στο Ελληνικό Κράτος).