ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΑΚΡΥΔΗΜΗΤΡΗΣ*
Το πώς έχουν σήμερα τα πράγματα στο Κράτος και στην Παιδεία είναι γνωστό τοις πάσι και δεν χρήζει ιδιαίτερου σχολιασμού. Εκείνο που ερίζεται είναι η μέθοδος επίλυσης του γόρδιου δεσμού και η επούλωση της χαίνουσας πληγής. Οι σκέψεις που ακολουθούν αποσκοπούν σε αυτό ακριβώς το εγχείρημα:
1. Κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων και αποκατάσταση της πλήρους εκπαιδευτικής και μορφωτικής λειτουργίας του Λυκείου.
2. Μετά την αποφοίτησή τους από τα Λύκεια της χώρας, όλα τα Ελληνόπουλα (αγόρια και κορίτσια) καλούνται να επιτελέσουν επί εννεάμηνο (ήτοι, από 1ης Σεπτεμβρίου έως 31ης Μαΐου) «θητεία» είτε στο σύστημα των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας (στρατός, ναυτικό, αεροπορία), είτε σε αυτό των σωμάτων ασφαλείας (αστυνομία, πυροσβεστική, λιμενικό), είτε σε άλλες διαπιστευμένες κοινωνικές υπηρεσίες και οργανισμούς (δήμοι, νοσοκομεία, κοινωνική πρόνοια, αθλητικά σωματεία, εθελοντικές οργανώσεις, κ.λπ.). Πλην των αναγκαίων εξαιρέσεων (λ.χ. εγκυμοσύνη, λόγοι υγείας), τα μεν κορίτσια «θητεύουν» σε πιο διοικητικές ή πολιτικές υπηρεσίες, τα δε αγόρια στις λοιπές, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες. Η κατανομή των υποψηφίων στα «όπλα», τα σώματα ασφαλείας και τις λοιπές υπηρεσίες γίνεται έπειτα από δική τους εκδήλωση προτίμησης και κλήρωση, εάν είναι υπεράριθμοι σε σχέση με τις διαθέσιμες θέσεις.
3. Μετά την αποπεράτωση της εννεάμηνης «θητείας» ή υπηρεσίας τους, όσοι από τους νέους πολίτες επιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, επιλέγουν τις σχολές της προτίμησής τους και υποβάλλουν (κατά τον μήνα Ιούνιο) αιτήσεις εγγραφής σε αυτές, καταβάλλοντας και το σχετικό τέλος (που δεν υπερβαίνει τα 100 ή 200 ευρώ κατ’ άτομο).
4. Στις σχολές υψηλής ζήτησης, όπου συρρέουν πολλοί υποψήφιοι, η επιλογή των νέων φοιτητών γίνεται με διαγωνισμό που διενεργείται από τις ίδιες τις σχολές (όπως περίπου γίνεται και σήμερα με τις κατατακτήριες εξετάσεις) σε μαθήματα που κρίνονται αναγκαία για τη φοίτηση σε αυτές.
5. Το αδιάβλητο του συστήματος επιλογής των νέων φοιτητών διασφαλίζεται, εφόσον οι επιτροπές διενέργειας των διαγωνισμών ορίζονται με κλήρωση μεταξύ των καθηγητών των σχολών, η διόρθωση των γραπτών –με καλυμμένα φυσικά τα ονόματα των υποψηφίων– γίνεται από άλλους καθηγητές, που επιλέγονται επίσης με κλήρωση, ενώ το όλο σύστημα τελεί υπό την εποπτεία και την εγγύηση αμεροληψίας ειδικής ανεξάρτητης αρχής Πανεπιστημιακής Παιδείας, τα μέλη της οποίας επιλέγονται με κλήρωση μεταξύ των πρυτάνεων της χώρας.
6. Οι επιτυχόντες φοιτητές σε πανεπιστημιακές σχολές ή σε αυτές των ΤΕΙ επιλέγουν τμήματα ή κατευθύνσεις ειδίκευσης μετά την περάτωση του πρώτου έτους των σπουδών τους, ανάλογα με την επίδοση και τις ικανότητές τους.
7. Ανάλογα ισχύουν εν πολλοίς και για τις σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων (στρατού, ναυτικού και αεροπορίας), όπως και αυτές των σωμάτων ασφαλείας (αστυνομίας, πυροσβεστικής, λιμενικού), που εξελίσσονται σε αυτοτελή ειδικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, με σκοπό τη διακλαδικότητα και τη διεπιστημονικότητα, αλλά και την αναβάθμιση των σχετικών σπουδών.
8. Οι προσλήψεις τακτικού προσωπικού στο Δημόσιο, που περιορίζονται πλέον μόνο μεταξύ των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, διεξάγονται ετησίως έπειτα από ειδικό διαγωνισμό, κατά το πρότυπο της Εθνικής Σχολής Δικαστών ή της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να προβλεφθεί και για το ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό, τους τεχνικούς ή μηχανικούς του κράτους, τους καθηγητές της μέσης εκπαίδευσης, κ.λπ.
9. Τα ανώτατα στελέχη της δημόσιας διοίκησης (γενικοί γραμματείς, διοικητές οργανισμών, γενικοί διευθυντές) προέρχονται αποκλειστικά από τη δημόσια υπηρεσία εν ευρεία εννοία, η δε επιλογή στις θέσεις αυτές, που προκηρύσσονται δημοσίως, γίνεται από τα οικεία υπηρεσιακά συμβούλια, που απαρτίζονται αποκλειστικά από ανωτάτους δημοσίους λειτουργούς οριζόμενους με κλήρωση. Ετσι, για την επιλογή, λ.χ., γενικού διευθυντή ορίζεται με κλήρωση το πενταμελές υπηρεσιακό συμβούλιο μεταξύ εκείνων που ήδη διαθέτουν τον βαθμό αυτό.
10. Η εποπτεία του όλου συστήματος και η εγγύηση τήρησης των αρχών της αξιοκρατίας ανατίθεται αποκλειστικά στο ΑΣΕΠ, ούτως ώστε να τερματιστούν οριστικά και διαπαντός οι πελατειακές σχέσεις και η κομματοκρατία, που οργιάζουν κυριολεκτικά και διακομματικά, ιδίως στο επίπεδο και την κατηγορία των μετακλητών υπαλλήλων του κράτους, παραβιάζοντας την αρχή της αξιοκρατίας, όπως αυτή προσδιορίστηκε στο Σύνταγμα του 1822: «δοτήρ δε τούτων μόνη η αξιότης εκάστου».
* Καθηγητής Διοικητικής Επιστήμης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Eχει διατελέσει σύμβουλος Πρωθυπουργού (2004-09), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΝΕΡΙΤ (2014), αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Βασ. Θάνου (Αύγ. – Σεπτ. 2015).
