Το άρθρο αυτό, εξαιρετικά αφιερωμένο στο παγκόσμιο “EarthDay 2014” (με μία εβδομάδα καθυστέρηση – πέρσι, συνεπέστεροι, “Ταξιδεύοντας με τη Γη μας…” την Ημέρα της Γης! στις 22 Απριλίου), θα θέλαμε να ξεκινήσει με ένα ερώτημα για το τι απεικονίζεται στο παρακάτω «σχήμα»…

Ένας χάρτης, λοιπόν, ως έννοια με ιδιαίτερη και αναμφισβήτητη διαχρονική “αξία”, μεταξύ άλλων…

• Μπορεί να είναι από μια απλή τυπωμένη επιφάνεια παθητικής θέασης, μέχρι μιαψηφιακή επιφάνεια υψηλής αλληλεπίδρασης…
• Μπορεί να έχει από στατικά και αμετάβλητα δεδομένα από ένα δημιουργό, μέχρι δυναμικά μεταβαλλόμενα δεδομένα από κοινότητες χρηστών…
• Μπορεί να περιέχει από μονοθεματικά στοιχεία (συνήθως γεωγραφικά), μέχριπολυθεματικά στοιχεία ποικιλόμορφων γνωστικών περιοχών…
• Μπορεί να απεικονίζει από κάποιο δισδιάστατο ή τρισδιάστατο επίγειο χώρομικρής ή μεγάλης κλίμακας, μέχρι κατασκευασμένους χώρους με πραγματικό ή φανταστικό περιεχόμενο…
• Μπορεί να κοσμεί από κάποιο συγκεριμένο υπαρκτό χώρο εργασίας ή μη, μέχριεικονικούς χώρους κάθε μορφής…

Για παράδειγμα μια συλλογή ασυνήθιστων χαρτών βρίσκεται εδώ, στοMapstoHelpYouUnderstandTheWorld και μια πολύ έξυπνη ιδέα προβολής της αύξησης του πληθυσμού των Ηπείρων, σε ένα παγκόσμιο δυναμικό χάρτη, στο τεχνολογικό Μουσείο SwissScienceCenterTechnorama.

Ας δούμε, όμως, αρχικά, πώς ορίζει ένα παραδοσιακό λεξικό την έννοια του χάρτη: [1] αποτύπωση σε μεγάλο συνήθως φύλλο χαρτιού ολόκληρης της επιφάνειας της Γης ή ενός τμήματός της σε σμίκρυνση, όπως φαίνεται όταν την κοιτάζουμε από ψηλά [2] παρουσίαση επάνω σε γεωγραφικό χάρτη ορισμένων φαινομένων ή στοιχείων.

Με βάση τις παραπάνω σκέψεις, θα μπορούσε να είναι αντικείμενο ερευνητικής εργασίας ένας…

“εκτενής” εννοιολογικός χάρτης για όλα τα είδη χαρτών (conceptmapformaps!), με σχετικές διασυνδέσεις σε παραδείγματα (αν ψάξουμε καλά στο διαδίκτυο ίσως ανακαλύψουμε σχετικές προσπάθειες)…

Για το μεγάλο έργο του εμπλουτισμού των βιβλίων στο Ψηφιακό Σχολείο, η Ομάδα Γεωλογίας – Γεωγραφίας δημιούργησε στο Φωτόδεντρο, το Πανελλήνιο ΑποθετήριοΜαθησιακών Αντικειμένων (ΜΑ) για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τις παρακάτω 3 συλλογές:

• Συλλογή Γεωγραφίας (με 450 ΜΑ)
• Συλλογή Μελέτης Περιβάλλοντος (με 200 ΜΑ)
• Συλλογή Πολυχαρτών (με 100+ ΜΑ)

Θεωρώντας ότι είναι σημαντικό να διαμοιραστεί και το πρωτογενές υλικό των χαρτών, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στον εμπλουτισμό των διαδραστικών βιβλίων, η ομάδα επεξεργάστηκε την πλούσια συλλογή χαρτών που δημιουργήθηκαν για τις 75 εφαρμογές με «Πολυχάρτες» του Ψηφιακού Σχολείου. Προέκυψαν, λοιπόν, 216 χάρτες υψηλής ανάλυσης (από 5 έως 25 megapixels), επιμερισμένοι σε αντίστοιχα 33 μαθησιακά αντικείμενα, για κάθε χρήση, οι οποίοι κατηγοριοποιήθηκαν με βάση τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• χάρτες Φυσικής Γεωγραφίας και Ανθρωπο-Γεωγραφίας,
• δισδιάστατοι και τρισδιάστατοι χάρτες,
• χάρτες υποβάθρου και διαφανών επιπέδων (που λόγω της διαφάνειάς τους μπορούν να τοποθετούνται πάνω σε έναν χάρτη υποβάθρου).

Η κατηγοριοποίηση αυτή, με τις αντίστοιχες διασυνδέσεις (στα 33 μαθησιακά αντικείμενα) παρουσιάζεται στο παρακάτω έγγραφο…

Οι 216 χάρτες (όπως περιγράφεται σε κάθε ένα από τα 33 ΜΑ του Φωτόδεντρου), μπορούν να αξιοποιηθούν μονοθεματικά ή διαθεματικά, σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα (και πέρα από τη Γεωγραφία) με ποικίλους τρόπους, όπως:

• να ενταχθούν ως έχουν σε κάθε είδος ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού (σχέδια μαθημάτων, φύλλα εργασίας, φύλλα αξιολόγησης κλπ),
• να επιλεγούν/αποκοπούν επιμέρους περιοχές και τμήματά τους ή να σμικρυνθούν σε κάποιο επιθυμητό μέγεθος,
• να αποτελέσουν υλικό υποβάθρου ή συνδυασμού χαρτών, για περαιτέρω δημιουργίες με κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας πολυμεσικού υλικού (π.χ. ζωγραφικής),
• να εκτυπωθούν (με ή χωρίς πρόσθετες πληροφορίες) για κάθε είδους εκπαιδευτική δραστηριότητα (χωρίς τη χρήση υπολογιστή),
• να ενσωματωθούν, ως έχουν ή με κατάλληλη επεξεργασία, σε νέες εφαρμογέςπου μπορούν να αναπτυχθούν.

Στο σχετικό άρθρο «Πώς οι τρισδιάστατοι χάρτες μας μαθαίνουν να βλέπουμε και όχι να κοιτάμε» (3ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, 4-6/4/2014) δίνεται σχετική τεκμηρίωση για την εργασία αυτή, καθώς και παράδειγμα αξιοποίησης (σε διδασκαλία με διαδραστικό πίνακα). Ακολουθεί και ένα επιπλέον παράδειγμα, με τις παρακάτω διαφάνειες να χρησιμοποιούνται ως πλαστικοποιημένες Α3 επιφάνειες γραφής, με μαρκαδόρους, από ομάδες μαθητών (θα αναλυθεί ως δραστηριότητα σε επόμενο άρθρο), και που ως ιδέα μπορεί να αξιοποιηθεί ακόμη και στη δημιουργία αυτοσχέδιων επιτραπέζιων παιχνιδιών από τα ίδια τα παιδιά…

Κλείνοντας, θα θέλαμε να δώσουμε μια επιπλέον δυνατότητα, μέσα από το Φωτόδεντρο: οι χρήστες να μπορούν να μεταφορτώσουν και τους 261 χάρτες στα δικά τους τοπικά μέσα (το zip αυτό αρχείο των 360 MBs), παρέχοντας, παράλληλα, και μια εισαγωγική οθόνη για την άμεση φόρτωση οποιουδήποτε επιθυμητού χάρτη (με 2 κλικ στο εμπεριεχόμενο αρχείο index.htm ή index.pdf ή index.doc, εφόσον το zip αρχείο αποσυμπιέστηκε σωστά με τα 3 αρχεία index και τους 33 υποφακέλους)…

ΓΚ, 27/04/2014

(Αναδημοσίευση από Γεωτρόπιο)

ΥΓ: Αξίζει να αναφερθούμε, για την πολύχρονη αυτή εργασία, στους δημιουργούς των χαρτών , με βασικό πρωτεργάτη τον Γ. Τάταρη και συνοδοιπόρους τον Π. Στρατάκηκαι τον Δ. Καβρουδάκη, την τεχνική συμβολή του Ζ. Μανουσαρίδη, την οργανωτική υποστήριξη του υπογράφοντος και τον συντονισμό της Ομάδας Γεωλογίας – Γεωγραφίας από την Κ. Κλωνάρη. Την μετατροπή τους σε εφαρμογές έχουν ήδη πραγματοποιήσει από το 2013, οι Κ. Αθανασιάδης, Ι. Σαλονικίδης και Η. Σιτσανλής.