ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

                     (bullying)

Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα που ταλαιπωρεί πολλά παιδιά, γονείς, το σχολείο, αλλά και την κοινωνία. Μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες που διαρκούν και γι’ αυτό χρειάζεται έγκαιρη και συστηματική αντιμετώπιση.

Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί στον καθένα. Είναι υπόθεση που αφορά όλα τα παιδιά: τα παιδιά, δηλαδή ,που εκφοβίζουν ή εκφοβίζονται αλλά και όσα βλέπουν να συμβαίνουν περιστατικά εκφοβισμού στο σχολείο τους.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι μια πράξη ενός παιδιού προς ένα άλλο παιδί ή σε μια ομάδα παιδιών είναι εκφοβισμός;

Ο εκφοβισμός είναι μια συμπεριφορά σκόπιμη. Τα παιδιά που εκφοβίζουν (δράστες) έχουν πρόθεση να στενοχωρήσουν ή να πληγώσουν με κάποιο τρόπο άλλα παιδιά (θύματα) και αυτό, τις περισσότερες φορές, το κάνουν επίτηδες.

Ο εκφοβισμός επαναλαμβάνεται. Τα παιδιά-θύματα γίνονται, συνήθως, στόχος ξανά και ξανά και για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Με ποιους τρόπους τα παιδιά εκφοβίζονται;

Πολλοί πιστεύουν πως ο εκφοβισμός συμβαίνει μόνο όταν το παιδί-δράστης επιτεθεί, σπρώχνοντας, χτυπώντας ή κλωτσώντας το παιδί-θύμα. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Πολλές φορές τα παιδιά που εκφοβίζουν δεν χτυπούν ούτε κλωτσούν ούτε καν αγγίζουν τα παιδιά-θύματα. Προσπαθούν, όμως, με πλάγιους τρόπους να τα απομονώσουν ή να καταστρέψουν τις φιλικές τους σχέσεις. Όλες οι μορφές εκφοβισμού μπορούν να προκαλέσουν φόβο, άγχος και στενοχώρια στα παιδιά.

Ένα παιδί εκφοβίζεται, όταν ένα άλλο παιδί ή μια ομάδα παιδιών το χτυπούν, το κλωτσούν ή το περιορίζουν στις κινήσεις του (π.χ. το κλείνουν στις τουαλέτες), του λένε άσχημα πράγματα ή το κοροϊδεύουν, το αποκλείουν από τις παρέες και τις δραστηριότητές τους ή το αγνοούν το απειλούν ή το αναγκάζουν να κάνει πράγματα που δεν θέλει, του κλέβουν ή του καταστρέφουν τα πράγματά του, διαδίδουν φήμες γι’ αυτό και προσπαθούν να κάνουν τους άλλους να μην το συμπαθούν, το ειρωνεύονται λόγω της προφοράς του, της χώρας του, του χρώματος ή της θρησκείας του, του στέλνουν απειλητικά ή κοροϊδευτικά μηνύματα μέσω κινητού τηλεφώνου ή υπολογιστή.

Για ποιους λόγους τα παιδιά εκφοβίζουν;

Τα παιδιά, συνήθως, εκφοβίζοντας :

κερδίζουν κάτι είτε αυτό είναι το χαρτζιλίκι είτε άλλα αντικείμενα των συμμαθητών και συμμαθητριών τους

γίνονται συχνά πιο δημοφιλή

αποκτούν μεγαλύτερη δύναμη

γίνονται αρχηγοί και κυριαρχούν στην ομάδα των συνομηλίκων

νιώθουν πολλές φορές μια ευχαρίστηση από τον πανικό που προκαλούν

σπάνε τη μονοτονία, γιατί, συχνά, βαριούνται στο χώρο του σχολείου

μιμούνται επιθετικές συμπεριφορές ατόμων από την οικογένεια ή το σχολείο

Τα παιδιά που εκφοβίζουν

χρησιμοποιούν πιο συχνά τη βία στις σχέσεις τους με τα υπόλοιπα παιδιά

θυμώνουν πιο εύκολα

θέλουν να κυριαρχούν

έχουν συνήθως μεγαλύτερη σωματική δύναμη από τα παιδιά που εκφοβίζουν

δεν μπορούν να μπουν εύκολα στη θέση του άλλου

δεν ενδιαφέρονται πολύ για τα συναισθήματα των άλλων

Τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού:

νιώθουν περισσότερο άγχος και ανασφάλεια

είναι συνήθως ευαίσθητα, ήσυχα και ντροπαλά

κλαίνε συχνά και δεν έχουν πολλούς φίλους

δεν πιστεύουν πολύ στον εαυτό τους

δεν διεκδικούν αυτό που θέλουν και υποχωρούν εύκολα

διαφέρουν ως προς κάτι (μπορεί να έχουν, για παράδειγμα, μια αναπηρία ή να είναι από άλλη χώρα)

φαίνεται να τα πηγαίνουν καλύτερα με τους μεγάλους από ό,τι με τους συνομήλικούς τους

Ποιες είναι οι συνέπειες του εκφοβισμού;

Από έρευνες που έχουν γίνει στη χώρα μας, γνωρίζουμε πως περίπου 1 στους 7 μαθητές είναι θύμα εκφοβισμού. Ο εκφοβισμός έχει σοβαρές συνέπειες για όλα τα παιδιά: για τα παιδιά-θύματα, για τα παιδιά-δράστες αλλά και για τα παιδιά-παρατηρητές που απλά βλέπουν τον εκφοβισμό να συμβαίνει γύρω τους.

Τα παιδιά που εκφοβίζονται μπορεί να νιώθουν:

θλίψη, στενοχώρια ή και κατάθλιψη

χαμηλή αυτοεκτίμηση

μοναξιά και απομόνωση

αίσθηση πανικού

δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής

αδυναμία να αντιδράσουν και απελπισία με σκέψεις να κάνουν κακό στον εαυτό τους

μεγάλη δυσκολία να ξεπεράσουν τον εκφοβισμό που έζησαν

Επίσης, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες:

να παρουσιάσουν σωματικά προβλήματα (συχνούς πονοκεφάλους, πόνους στο στομάχι και δυσκολίες ύπνου)

να νιώθουν αγωνία για τις κοινωνικές τους σχέσεις

να έχουν λίγους φίλους

να μη θέλουν να πάνε στο σχολείο ή να μην τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο

Τα παιδιά-δράστες:

φαίνεται πως έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν:

σχολική αποτυχία

διάσπαση προσοχής

νευρικότητα και υπερκινητικότητα

κατάθλιψη

Ορισμένα από τα παραπάνω προβλήματα πολλές φορές συνεχίζονται, για αυτό και, όταν τα παιδιά που εκφοβίζουν μεγαλώσουν, μπορεί έχουν περισσότερες πιθανότητες:

να συμπεριφέρονται με βίαιο τρόπο στην οικογένειά τους,

να έχουν δυσκολίες στην επαγγελματική τους ζωή

να έχουν επικίνδυνες συμπεριφορές (κάπνισμα, χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών, παράνομες πράξεις)

Τα παιδιά-παρατηρητές:

Αρνητικές είναι οι συνέπειες και για όσα παιδιά βλέπουν τα περιστατικά εκφοβισμού να συμβαίνουν γύρω τους, χωρίς να μπορούν να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Συχνά νιώθουν ότι θα μπορούσαν να είναι τα ίδια στη θέση του θύματος και φοβούνται πολύ. Μπορεί ακόμη να:

νιώθουν άγχος και ανασφάλεια

νιώθουν θλίψη, αδυναμία και αποτυχία

θεωρούν αρνητικό το κλίμα στο σχολείο

να μην τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο

Τι μπορείς να κάνεις για να μη σε εκφοβίζουν:

Μίλησε γι’ αυτό που σου συμβαίνει σε έναν ενήλικα:

Αν σε εκφοβίζουν και θες αυτό να σταματήσει, πρέπει να μιλήσεις σε ένα μεγαλύτερο άτομο που εμπιστεύεσαι: σε ένα μέλος της οικογένειάς σου, σε κάποιον που σε φροντίζει ή σε κάποιον εκπαιδευτικό στο σχολείο. Το να μιλήσεις σε κάποιον, που τα πηγαίνεις καλά μαζί του, είναι πολύ σημαντικό και αναγκαίο, αν και μερικές φορές φαίνεται πολύ δύσκολο!

Γι’ αυτό να θυμάσαι τα παρακάτω:

Τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού χρειάζονται τη βοήθεια της οικογένειας και του σχολείου. Είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις τον εκφοβισμό μόνος σου ή μόνη σου!

Το να ελπίζεις πως ο εκφοβισμός θα σταματήσει κάποια στιγμή από μόνος του δεν βοηθά. Αν μείνεις σιωπηλός ή σιωπηλή είναι σίγουρο πως η κατάσταση θα χειροτερέψει, γιατί ο δράστης νομίζει πως θα τη γλιτώσει και θα συνεχίσει να σε εκφοβίζει.

Κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει, παρά μόνο αν ζητήσεις βοήθεια. Κανείς δεν μπορεί να διαβάσει τη σκέψη των άλλων, γι αυτό πρέπει να λέμε αυτά που αισθανόμαστε.

Μην απαντάς στη βία με βία!

 Πολλοί πιστεύουν πως αν αντεπιτεθείς και παλέψεις με το δράστη, εκείνος θα το βάλει στα πόδια, γιατί κατά βάθος είναι δειλός. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Στα παιδιά που εκφοβίζουν αρέσει να μαλώνουν κι έτσι η κατάσταση θα γίνει χειρότερη. Ακόμα κι αν κερδίσεις, μπορεί ο δράστης να πείσει το σχολείο πως εσύ ξεκίνησες τον καβγά ή να σου επιτεθεί για εκδίκηση με τη βοήθεια και άλλων παιδιών που τον υποστηρίζουν. Να θυμάσαι: η βία φέρνει πάντα βία!

Αν οι επιθέσεις είναι λεκτικές (βρισιές, κοροϊδίες, απειλές) τότε:

μη δείχνεις πανικό ή αναστάτωση, ακόμα κι αν πληγώνεσαι και θυμώνεις πολύ με αυτά που ακούς

αγνόησε εντελώς όσα ακούς -προσποιήσου πως δεν άκουσες τίποτα

προσπάθησε να αποφύγεις το δράστη ή τους δράστες, όχι όμως τρέχοντας ή δείχνοντας πανικό

χρησιμοποίησε έξυπνες ατάκες για να απαντήσεις στο δράστη. Απάντησε με χιούμορ: για παράδειγμα, αν κάποιος σου πει «Είσαι ηλίθιος» μπορείς να απαντήσεις «Ωραία, αυτό μας κάνει δύο!»

χαμογέλα ή γέλα με αυτά που ακούς σαν να μη σε ενοχλούν καθόλου

πες «ευχαριστώ» ή κάτι παρόμοιο κάθε φορά που κάποιος σου λέει κάτι κακό. Ο δράστης που έχει σκοπό να σε πληγώσει, ακούγοντας «ευχαριστώ», τα χάνει και καταλαβαίνει πως δεν μπορεί εύκολα να σε αναστατώσει

Μπορείς και να αντιμετωπίσεις τον εκφοβισμό πιο δυναμικά:

δείξε σίγουρος ή σίγουρη για τον εαυτό σου, κοίταξε το δράστη ίσια στα μάτια και πες με σταθερή και αυστηρή φωνή πως θέλεις να σταματήσει αυτό που κάνει

πες στο δράστη πως δεν σε ενδιαφέρει η γνώμη του για σένα και πως ό,τι κι αν πει ή ό,τι κι αν κάνει δεν πρόκειται να σε στενοχωρήσει. Για παράδειγμα: «Τι κι αν είμαι κοντός; Δεν με πειράζει καθόλου» ή «Νομίζω πως τα γυαλιά μου είναι υπέροχα. Ποιο είναι το πρόβλημά σου?»

να θυμάσαι πάντα πως είσαι μοναδικός ή μοναδική και πως αξίζεις, όπως κάθε άνθρωπος, ακόμα κι αν είσαι διαφορετικός ή διαφορετική. Προσπάθησε να σκέφτεσαι τα καλά σου στοιχεία και μην πιστεύεις αυτά που λέει ο δράστης για σένα.

Προσπάθησε να αρνηθείς να κάνεις αυτό που σου λέει ο δράστης. Μην τον αφήσεις να νικήσει. Συνέχισε να κάνεις αυτό που ευχαριστεί εσένα και όχι εκείνον ή εκείνη που σε εκφοβίζει.

αν τίποτα από αυτά δεν βοηθήσει μίλα σε κάποιον μεγαλύτερο ή σε κάποιον φίλο ή φίλη σου.

μπορείς ακόμα να τηλεφωνήσεις, χωρίς χρέωση, στη γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων, με αριθμό 116 111, να μιλήσεις γι’ αυτό που σε απασχολεί και να ζητήσεις βοήθεια. Η γραμμή αυτή λειτουργεί από Δευτέρα έως και Παρασκευή, από τις 14:00 μ.μ. έως τις 20:30 μ.μ.

Τι να κάνεις, αν εσύ εκφοβίζεις άλλα παιδιά:

Ο εκφοβισμός είναι μια συμπεριφορά άσχημη και άδικη και σίγουρα δεν είναι «μαγκιά». Βλάπτει τους άλλους αλλά και εσένα. Γι’ αυτό μην εκφοβίζεις και μην αφήνεις ούτε τους φίλους σου να εκφοβίζουν τους άλλους.

Προσπάθησε να βάζεις μέσα στην παρέα σου παιδιά και όχι να τα αποκλείεις. Μπορεί έτσι να κάνεις καλούς φίλους – πάντα υπάρχει χώρος για καινούριους φίλους και φίλες, όσους και να έχουμε.

Θυμήσου πως όσο εύκολο είναι να φερόμαστε άσχημα άλλο τόσο εύκολο είναι να φερόμαστε με σεβασμό, μόνο που είναι πιο όμορφο να σεβόμαστε και να μην στενοχωρούμε τους άλλους.

Να φέρεσαι στους άλλους όπως θα ήθελες να σου φέρονται κι εκείνοι.

Προσπάθησε να καταλάβεις πώς αισθάνονται οι άλλοι. Όλοι οι άνθρωποι αισθάνονται διαφορετικά για διαφορετικά πράγματα. 

Να σέβεσαι τη διαφορετικότητα των άλλων. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, έχουμε όμως περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές και γι’ αυτό πιο πολλά πράγματα μας ενώνουν παρά μας χωρίζουν.

Πες σε κάποιον που εμπιστεύεσαι πως εκφοβίζεις άλλα παιδιά. Μπορεί να σε βοηθήσει να σταματήσεις τον εκφοβισμό.

Το ότι εκφοβίζεις δεν σε κάνει κακό άνθρωπο. Μπορεί να είσαι μπερδεμένος ή φοβισμένος, αλλά ο εκφοβισμός δεν θα λύσει τα προβλήματά σου.

Προσπάθησε να ελέγξεις το θυμό σου. Πολλές φορές ίσως θυμώνεις με κάτι που γίνεται στο σπίτι ή στο σχολείο. Μπορεί να είσαι κι εσύ θύμα εκφοβισμού και θέλεις να ξεσπάσεις σε έναν εύκολο στόχο που δεν θα μπορεί να αντεπιτεθεί. Έτσι όμως ο θυμός δεν φεύγει. Είναι πολύ σημαντικό να μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας με άλλους και να μιλάμε για τις πραγματικές αιτίες που μας κάνουν να θυμώνουμε ή να απογοητευόμαστε.

Δες τι μπορείς να κάνεις για να ελέγξεις το θυμό σου:

Μέτρα ως το 10, για παράδειγμα. Έτσι θα ηρεμήσεις και θα ξαναβρείς τον έλεγχο.

Σκέψου κάτι όμορφο, χαρούμενο και ήρεμο που σου αρέσει να κάνεις.

Άλλαξε θέμα, ώστε να αποφύγεις τη συζήτηση που σου δημιουργεί θυμό.

Μίλα σε κάποιον που εμπιστεύεσαι γι’ αυτά που αισθάνεσαι.

Εκτονώσου, κάνοντας γυμναστική ή ένα σπορ που σου αρέσει.

Πώς να σταματήσεις τον εκφοβισμό στο σχολείο σου

Ο εκφοβισμός είναι ένα πρόβλημα σοβαρό που αφορά όλα τα παιδιά. Το αν θα σταματήσει ή όχι δεν εξαρτάται μόνο από τους δράστες και τα θύματα αλλά και από τους παρατηρητές. Τα παιδιά-παρατηρητές είναι η μεγαλύτερη ομάδα (φτάνουν το 80% περίπου, σύμφωνα με έρευνες) και βρίσκονται μπροστά στα περισσότερα περιστατικά εκφοβισμού. Πολύ λίγα όμως παιδιά παρεμβαίνουν για να σταματήσει ο εκφοβισμός. Τα περισσότερα δεν κάνουν τίποτα, με αποτέλεσμα οι δράστες να συνεχίζουν ανενόχλητοι και τα θύματα να νιώθουν εντελώς αβοήθητα.

Να τι μπορείς να κάνεις, όταν βλέπεις να εκφοβίζουν κάποιο παιδί στο σχολείο σου:

Αν δεν είναι επικίνδυνο, μίλα. Φώναξε, για παράδειγμα, στο δράστη «Σταμάτα!»

Δείξε καθαρά την αντίθεσή σου σε αυτό που κάνει ο δράστης. Μίλησε μαζί του, δίνοντάς του να καταλάβει πως αυτό που κάνει είναι λάθος.

Μίλησε στα άλλα παιδιά που βλέπουν τι συμβαίνει και υποστηρίζουν ή ενθαρρύνουν το δράστη. Είναι και αυτά υπεύθυνα για τον εκφοβισμό.

Μίλησε σε κάποιον μεγάλο, εκπαδευτικό ή γονιό. Τα παιδιά που εκφοβίζονται δυσκολεύονται να μιλήσουν και καλό είναι να το κάνεις εσύ, αφήνοντας ένα σημείωμα ή λέγοντάς το προσωπικά, χωρίς όμως να φέρεις σε δύσκολη θέση το θύμα.

Γίνε φίλος με το θύμα. Τα παιδιά που έχουν φίλους δεν γίνονται εύκολα στόχος:

μίλησε μαζί του

πες του ότι καταλαβαίνεις πώς νιώθει και ότι λυπάσαι γι’ αυτό που του συμβαίνει

κάλεσέ το στην παρέα σου και στις δραστηριότητές σου

παίξε μαζί του

κάνε του θετικά σχόλια για να τονώσεις την αυτοπεποίθησή του (για τα ρούχα του, για παράδειγμα, για την εμφάνιση ή για τις επιδόσεις του στο σχολείο). Όλοι έχουμε ανάγκη τον έπαινο, κυρίως, όταν νιώθουμε φοβισμένοι και απογοητευμένοι.

Βοηθώντας το παιδί που εκφοβίζεται, βοηθάς τον εαυτό σου! Είναι πολύ σημαντικό να βοηθάς τους άλλους όποτε μπορείς!

Ευχαριστούμε 

Επιμέλεια Κειμένου: Σ.Θ 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ

        ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ  (bullying)