Εσπερινό Γυμνάσιο λ.τ. Θήβας "Δ. Γληνός"

Το αφιέρωμα επιμελήθηκε η φιλόλογος Μαρία Νέλλα
Σούνιο

Στο ακρωτήριο αυτό υπήρχε στις αρχαιότατες εποχές ναός της Σουνιάδος Αθηνάς, καθώς η περιοχή ήταν αφιερωμένη σ’ αυτήν και διεξάγονταν αγώνες προς τιμήν της. Έχουν βρεθεί ερείπια του ναού της Αθηνάς, ο οποίος ανάγεται στο 450 π.Χ. ο γνωστότερος όμως ναός είναι του Ποσειδώνος. Ιδρύθηκε το 444 π.Χ. και από αυτόν σώζονται 12 κολόνες. Το ακρωτήριο είχε οχυρωθεί στα 412 π. Χ. και απλωνόταν ημικυκλικά σε μια έκταση 500 μέτρων. Επίσης, σώζονται ερείπια ενός παλιότερου πέτρινου δωρικού ναού που είχε κτισθεί πριν το 490 π.Χ. και δεν είχε ολοκληρωθεί λόγω της περσικής εισβολής.
(Πηγή: Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, Ελλάδα-Ρώμη, του Γιάννη Λάμψα)

Λαύριο

Κωμόπολη που αποτελούσε βιομηχανικό και μεταλλευτικό κέντρο. Τα μεταλλεία του Λαυρίου ήταν ενεργά από την αρχαιότητα. Η μεγάλη παραγωγή αργύρου άρχισε το 483 π.Χ. και διήρκεσε μέχρι το 450 π.Χ. Η παρακμή των μεταλλείων άρχισε στη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.-404 π.Χ.) και συνεχίστηκε και μετά, πράγμα που προκάλεσε πλήγμα στην οικονομία της ιδιοκτήτριας των μεταλλείων Αθήνας. Μεταξύ 338-326 π.Χ. σημειώθηκε νέα άνθηση, καθώς πολλά μικρά ορυχεία συγχωνεύθηκαν σε λίγες μεταλλευτικές μονάδες, τις «κοινωνίες». Ανάλογη ακμή παρατηρήθηκε την περίοδο 146-87 π.Χ. Σε επιγραφές που βρέθηκαν στην αγορά των Αθηνών παρουσιάζεται η αρτιότατη τεχνική στην εξόρυξη και τον καθορισμό του μεταλλεύματος, η οποία εκπλήσσει. Έκτοτε, με εξαίρεση κάποια δραστηριότητα κατά τον 5ο αιώνα μ. Χ., το Λαύριο λησμονήθηκε. Το 1846 είναι η αφετηρία της σύγχρονης εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων στο Λαύριο. Αυτό οδήγησε σε συγκέντρωση του εργατικού δυναμικού, που συντέλεσε στην εκβιομηχάνιση της περιοχής.
(Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια Δομή)

Από τη φιλόλογο Μαρία Νέλλα

Γεννήθηκε στη Θήβα το 1814 και πέθανε στο Μόναχο το 1878. Ήταν ζωγράφος που ασχολήθηκε κυρίως με την ιστορική ζωγραφική και την προσωπογραφία. Ορφάνεψε μικρός, όταν ο πατέρας του απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1821. Το 1828 ο ίδιος και ο αδερφός του μπήκαν στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας που είχε ιδρύσει ο Καποδίστριας. Το 1832 γνώρισε στο Ναύπλιο το Γερμανό φιλόλογο Φρίντριχ Τηρς, με τη βοήθεια του οποίου έφυγε για το Μόναχο. Εκεί γράφτηκε στην Ελληνική Παιδαγωγική Ακαδημία που είχε ιδρύσει ο πατέρας του βασιλιά Όθωνα Λουδοβίκος Α’ για τα ορφανά παιδιά των αγωνιστών Ελλήνων. Το 1837 ήρθε στην Ελλάδα και φοίτησε στο Σχολείο των Τεχνών. Το 1844 γράφτηκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου, όπου επιδόθηκε στην απεικόνιση σκηνών του Αγώνα. Το 1845 η βαυαρική κυβέρνηση του χορήγησε υποτροφία για 10 έτη. Το 1848 ήρθε στην Ελλάδα για να μελετήσει άμεσα φυσιογνωμίες επιζώντων αγωνιστών και εθνικές φορεσιές, αλλά και να επισκεφτεί το Μεσολόγγι και άλλους ιστορικούς χώρους. Δυο χρόνια αργότερα επέστρεψε στο Ναύπλιο και ίδρυσε εργαστήριο με πολλούς μαθητές. Ωστόσο προσβλήθηκε από οφθαλμική ίωση και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη ζωγραφική και να ζήσει απομονωμένος ως το θάνατό του. Τα έργα του τα κληροδότησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο Βρυζάκης είναι ο κατεξοχήν ζωγράφος του Ελληνικού Αγώνα και βλέπει με ρομαντικό μάτι την ιστορία του ’21. Επίσης εντοπίζονται στοιχεία νεοκλασικισμού, καθώς προσπάθησε να αποτυπώσει το αρχαίο ελληνικό κάλλος στις προσωπογραφίες του. Επίσης ήθελε να προβάλει τα αρχαία ελληνικά ιδεώδη και στην Ευρώπη και στους απελευθερωμένους Έλληνες, ώστε να αποκτήσουν εθνική αυτογνωσία. Τα ιστορικά θέματά του εντυπωσίασαν τους φιλότεχνους της Ευρώπης. Και ο πίνακάς του « Ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ελευθερίας» βραβεύτηκε με το χρυσό βραβείο στην Παγκόσμια Έκθεση της Βιέννης το 1853. Άλλα χαρακτηριστικά έργα του: 1) Προσωπογραφία του Όθωνα-εφήβου 2) Τυφλός Αγωνιστής 3) Εξόριστος 4) Αγωνιστής με μια κοπέλα 5) ο νεαρός αγωνιστής 6) ο Ανάπηρος του Αγώνα 7) υποδοχή του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι 8) η μετάληψη των Αγωνιστών του Μεσολογγίου από τον Αρχιεπίσκοπο Ιωσήφ 9) η κόρη των Αθηνών 10) Η Έξοδος του Μεσολογγίου.
Ο Βρυζάκης ήταν παραγωγικότατος: 31 έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα, ενώ 28 έργα του ανήκουν στην πρώην Συλλογή Κουτλίδη.
ΠΗΓΕΣ
1) Βιογραφικό Λεξικό της Εκδοτικής Αθηνών
2) Διάλεξη της κ. Λαμπρινής Καρακούρτη, επιμελήτριας της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο, Συνεδριακό Κέντρο Θήβας, 22-3-2015

Της φιλολόγου Μαρίας Νέλλα

Ο Δεκέμβριος έχει ιδιαίτερη σχέση στο έτος, την οποία γνωρίζουν οι κάτοχοι των Μυστηριακών γνώσεων. Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο είναι η ανοδική πορεία του Ηλίου στον ουρανό, για να φωτίσει όλη τη Δημιουργία. Αυτή τη φυσική δύναμη τιμά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, γι’ αυτό θεωρείται ιερή ημέρα. Τότε τιμάται ο Πανδερκής και Πανδαήμων (αυτός που βλέπει και γνωρίζει τα πάντα) Απόλλων – Ήλιος. Οι Θυιάδες στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο έκαναν τελετές προς τιμήν του Απόλλωνα και του Διονύσου. Τα νυκτερινά αυτά ιερά έργα περιελάμβαναν την αναζήτηση του θείου βρέφους, του Διονύσου Λιμνίτη.
Οι Ορφικοί κατά τη χειμερινή τροπή του Ηλίου τιμούσαν τη γέννηση του Διονύσου Ζαγρέως, του ελευθερωτή των ανθρώπινων ψυχών από τον Άδη. Αυτή τη μέρα πραγματοποιούνταν η δεύτερη μύηση στα ορφικά μυστήρια.
Στα Ελευσίνια Μυστήρια η χειμερινή τροπή του ήλιου συνδέεται με την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Η κάθοδος της Περσεφόνης στον Άδη δεν αποτελεί πτώση, αλλά έκφραση αλληλεγγύης την οποία εκδηλώνει η φωτεινή ψυχή προς τις ψυχές τις βρισκόμενες στο σκοτάδι.
Οι Δρυΐδες ντυμένοι στα λευκά τιμούν τα ηλιοστάσια σε ηλιακούς ναούς, όπως στο ναό του Απόλλωνος Ηλίου που βρισκόταν στο Στόουνχετζ του Ηνωμένου Βασιλείου. Η λατρεία του Ηλίου εντοπίζεται και σε άλλους ευρωπαικούς λαούς, οι οποίοι έχουν δεχτεί την επίδραση του Υπερβόρειου Απόλλωνος. Οι Σκανδιναβοί λάτρευαν τον Όντιν και οι Τεύτονες τον Βόταν ως ενσάρκωση του Ηλίου. Στους Γαλάτες ο Τάρταν ήταν ο ηλιακός θεός και η ηλιακή δύναμη αποδιδόταν με τη μορφή του τροχού.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο έχει και τη συμβολική του διάσταση. Τότε όχι μόνο ο φυσικός, αλλά και ο πνευματικός ήλιος με το ακτινοβόλο φως του διώχνει τα σκότη της ανθρώπινης ψυχής. Από αρχαιοτάτων χρόνων το Φως σε μυστηριακό επίπεδο ταυτίστηκε με τη Γνώση, γι’ αυτό το λόγο, από το χειμερινό ηλιοστάσιο μέχρι την Εαρινή Ισημερία, η ανθρώπινη ψυχή απαλλαγμένη από τα πάθη οδηγείται προς την πνευματική της αναγέννηση. Αυτή την πορεία της ψυχής ενός μυημένου γιόρταζαν οι Ελευσίνιοι.
Πρέπει ακόμα να σημειωθεί ότι θεοί και μεγάλοι δάσκαλοι φέρονται να έχουν γεννηθεί αυτή την περίοδο π.χ. Χριστός, Διόνυσος. Οι Χριστιανοί υιοθέτησαν την εορτή του Ηλιακού Φωτός και οι περί τον Ήλιο Απόλλωνα και Ιησού παραδόσεις συγκλίνουν σε αρκετά σημεία.
Τέλος, αξίζει να παραθέσουμε τα ακόλουθα κυπριακά κάλαντα που τραγουδιόντουσαν μέχρι και τη δεκαετία του 1980:
«Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας ηλίου την θεία γέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας. Απόλλων άρχοντα θεέ, έλα ξανά κοντά μας, συ φωτοδότη βασιλιά, φώτισε την καρδιά μας. Λιώσε τα χιόνια στα βουνά, ζέστανε τα πλατάνια, φέρε μας γέλια και χαρά, ειρήνη και ζωντάνια. Στο σπίτι αυτό που μπήκαμε οι εστίες να μη σβήσουν και οι νυκοκυραίοι του χίλια χρόνια να ζήσουν».
Βιβλιογραφία
1) Περιοδικό Ιχώρ, τεύχη 47-48.
2) Ιω. Θ. Χαραλαμπόπουλου, Τα αρχαία ελληνικά μυστήρια και οι σύγχρονες επιβιώσεις τους.

Ο Εθελοντισμός
Της Μαρίας Νέλλα, φιλολόγου

Ο Εθελοντισμός αποτελεί τρόπο εκφράσεως της αλληλεγγύης και ανιδιοτελή παροχή βοήθειας προς τους συνανθρώπους μας, την κοινωνία και το περιβάλλον. Ως κίνημα εξελίχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στις ανεπτυγμένες κυρίως χώρες.
Ο Εθελοντισμός περιλαμβάνει διάφορες εκδηλώσεις στις οποίες μπορεί να συμμετάσχει κάποιος, μερικές από τις οποίες είναι: οι αναδασώσεις, η φροντίδα αδέσποτων ζώων, η προσφορά αρωγής σε μοναχικούς και ανήμπορους ηλικιωμένους, ο καθαρισμός παραλιών, δασών ή αρχαιολογικών και άλλων χώρων.
Στη χώρα μας ο Εθελοντισμός γνώρισε άνθηση στη διάρκεια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, όμως δεν έχει διαδοθεί αρκετά, διότι οι Νεοέλληνες δεν έχουν κατανοήσει σαφώς τη σκοπιμότητά του. Θα έπρεπε όμως να διδαχθούν οι άνθρωποι και κυρίως οι νέοι ποια είναι η αξία του Εθελοντισμού.
Με τον Εθελοντισμό κάποιος προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, όποιος κι αν είναι ο στόχος του. Η Πολιτεία και οι φορείς της δεν έχουν τη δυνατότητα να δίνουν λύσεις κάθε φορά που τις χρειαζόμαστε. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων μπορεί να προέλθει κι από εμάς τους ίδιους, αρκεί να υπάρχει βούληση και συντονισμένες ενέργειες.
Μέσω του Εθελοντισμού οι πολίτες κοινωνικοποιούνται και διδάσκονται ότι στη ζωή δεν υπάρχουν μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις.
Με τη συμμετοχή σε δραστηριότητες Εθελοντισμού εκπληρώνουν αυτές τις υποχρεώσεις με τον καλύτερο τρόπο και αναλαμβάνουν τους ρόλους που τους ταιριάζουν και τους αναλογούν, με αποτέλεσμα να καθίστανται ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Επίσης στις εθελοντικές ομάδες ο άνθρωπος διδάσκεται την αλληλεγγύη, το σεβασμό προς τους συνανθρώπους και τη συλλογικότητα, συνειδητοποιεί ότι μια συντονισμένη ομάδα, όπου επικρατεί πνεύμα συνεργασίας, είναι σε θέση να προσφέρει πολλά περισσότερα από ένα άτομο ή έναν απρόσωπο και συχνά αδιάφορο κρατικό φορέα.
Επιπλέον, η εθελοντική εργασία προσφέρει και ψυχική ικανοποίηση. Όταν ο άνθρωπος αναλαμβάνει δράση χωρίς να περιμένει ανταλλάγματα, αισθάνεται χαρά και ηθική ικανοποίηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αισθάνεται χρήσιμος και δημιουργικός και τονώνεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή του και εκπληρώνει την αποστολή του ως άνθρωπος.
Επομένως, ο Εθελοντισμός είναι στάση ζωής και ικανός να συμβάλει στην αρμονική συνεργασία και την ευημερία των ανθρώπων, αν εκτιμήσει ο καθένας μας την αξία του.
Βιβλιογραφία
Κεσσόπουλου Μιχαήλ, Εκθέσεις Γ΄ Γυμνασίου, Εκδόσεις Βολονάκη.

Οι αρχαίες ελληνικές εορτές διαιρούνται σε τέσσερα είδη: τις αστρονομικές, τις γεωργικές, τις θεογονικές και πολιτικές. Μια από αυτές ήταν και η εορτή του Ήλιου, την οποία συναντάμε με διαφορετικές ονομασίες παντού και σε διαφορετικές εποχές του χρόνου. Οι Αθηναίοι, για παράδειγμα, γιόρταζαν τον Ηρακλή κατά το θερινό ηλιοστάσιο. Οι Ρόδιοι τιμούσαν τον Ήλιο το φθινόπωρο.
Οι Ορφικοί στην φθινοπωρινή Ισημερία εκδήλωναν τη λατρεία στη φύση και γιόρταζαν το γεγονός της εμφανίσεως της ανθρώπινης ψυχής. Η πρώτη μύηση στα Ορφικά μυστήρια γινόταν μετά τη φθινοπωρινή Ισημερία. Στη μύηση αυτή αποκαλύπτονταν όσα αφορούσαν τη σύσταση της μητέρας Γης.
Στα Ελευσίνια μυστήρια κατά τη Φθινοπωρινή Ισημερία εισάγονταν οι αμύητοι. Στην εισαγωγή με ειδική τελετή οι Μύστες της Ελευσίνας ευγνωμονούσαν τη Φύση και ως πρώτο θέμα τους είχαν να εξετάσουν πώς εμφανίστηκε η ψυχή της φύσεως.
Σε φιλοσοφικό επίπεδο η φθινοπωρινή Ισημερία του Ήλιου συμβολίζει την εμφάνιση της ανθρώπινης ψυχής, η οποία θα βρεθεί στο πρώτο στάδιο της εξελίξεώς της. Αυτό περιλαμβάνει την καλλιέργεια των «σπερμάτων», των πρώτων στοιχείων, από τα οποία γεννήθηκαν οι Ιδέες, για να εξελιχθεί η ανθρώπινη ψυχή ως νοητικό Ον.
Μαρία Νέλλα, Φιλόλογος
Βιβλιογραφία
1) Περιοδικό Ιχώρ, τεύχη 47-48.
2) Αθαν. Σταγειρίτη, Ωγυγία.

Μυκήνες
Οι «πολύχρυσες» Μυκήνες, που υμνήθηκαν από τον Όμηρο στα έπη του είναι το σημαντικότερο ανακτορικό κέντρο της Ύστερης εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα. Με το όνομα «μυκηναϊκός» προσδιορίζεται ένας από τους λαμπρότερους πολιτισμούς της ελληνικής ιστορίας και οι μύθοι που συνδέονται με την ιστορία τους είναι από τους πιο γνωστούς και δημοφιλείς. Ιδρυτής των Μυκηνών θεωρείται ο Περσέας, ενώ στη συνέχεια την εξουσία ανέλαβε ο Ατρέας και οι απόγονοί του (Αγαμέμνων, Ορέστης, Τισαμενός). Η ακρόπολη των Μυκηνών εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με τα κυκλώπεια τείχη και την περίφημη Πύλη των Λεόντων. Το 1876 ο Γερμανός Ερρίκος Σλήμαν ανακάλυψε αρκετούς τάφους που περιείχαν μεγάλες ποσότητες από κοσμήματα, χρυσές μάσκες και άλλα αντικείμενα, απ’ τα οποία συμπεραίνεται ότι επρόκειτο για βασιλικούς τάφους. Οι τάφοι σε σχήμα κυψέλης βρίσκονται σε άλλο τμήμα κάτω από την ακρόπολη. Η Νεώτερη Μυκηναϊκή Περίοδος (1400-1100 π.Χ.) ήταν εποχή μεγάλης ευημερίας για την Πελοπόννησο και σε αυτό το διάστημα τοποθετείται από ορισμένους μελετητές ο Τρωικός Πόλεμος. Οι Μυκήνες καταστράφηκαν γύρω στο 1100 π.Χ., αλλά εξακολούθησαν να υπάρχουν ως μια μικρή πόλη-κράτος. Οι Μυκήνες έστειλαν 400 άνδρες εναντίον των Περσών στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ. και το 479 π.Χ. συμμετείχαν στη μάχη των Πλαταιών. Το 468 π.Χ. καταστράφηκαν από το Άργος, όμως στους ελληνιστικούς χρόνους ξαναζωντάνεψαν και χτίστηκε ένας νέος ναός στο άνω μέρος της ακροπόλεως.
Το 160 μ.Χ. ο γνωστός περιηγητής Παυσανίας, όταν επιστέφτηκε τις Μυκήνες, βρήκε μόνο ερείπια.
Ναύπλιο
Το ίδρυσε με το όνομα Ναυπλία ο Ναύπλιος, γιος του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης, ο οποίος οχύρωσε την πόλη με κυκλώπεια τείχη και ίδρυσε το ναό του Ποσειδώνα. Το Ναύπλιο έλαβε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και τον Τρωικό Πόλεμο μαζί με τον Παλαμήδη. Η πόλη διατήρησε την ανεξαρτησία της ως το 676 π.Χ., όταν καταστράφηκε από το βασιλιά του Άργους Δημοκρατίδα. Αργότερα οι Αργείοι εγκατέστησαν δικούς τους και κατέστησαν το Ναύπλιο επίνειό τους.
Ναύπλιος
Ήταν ένας από τους Αργοναύτες, πολύ ευφυής και με γνώσεις αστρονομίας. Γιος του ήταν ο Παλαμήδης, από τον οποίο ονομάστηκε το βουνό πάνω από την πόλη του Ναυπλίου. Λέγεται ότι ο Ναύπλιος ανακάλυψε τον αστερισμό της μιας από τις δύο Άρκτους. Μετά τον άδικο θάνατο του γιου του στην Τροία εκδικήθηκε τους Αχαιούς με σκληρούς τρόπους. Αργότερα κατέφυγε στην Εύβοια, όπου έγινε κυβερνήτης της Χαλκίδας, επειδή τον θαύμαζαν για τις γνώσεις του.
Παλαμήδης
Φημιζόταν για τη σοφία και την επινοητικότητά του. Θεωρείται ευρετής των γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου, των φάρων, των μέτρων και των σταθμών, του παιγνίου με τα ζάρια, των νομισμάτων κ.α. Επινόησε τη διαίρεση του χρόνου σε ώρες, ημέρες και μήνες, αλλά και ένα σύστημα μετάδοσης μηνυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις, γι’ αυτό και θεωρείται πατέρας των τηλεπικοινωνιών. Στην Τροία ο Παλαμήδης έπεσε θύμα σκευωρίας του Οδυσσέα, του Αγαμέμνονα και του Διομήδη, που τον φθονούσαν, με αποτέλεσμα να θανατωθεί δια λιθοβολισμού.
Βιβλιογραφία 1) Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, Ιωάννης Λάμψας 2) Μυκήνες, National Geographic.

Μαρία Νέλλα, φιλόλογος

Επιμέλεια άρθρου: Νέλλα Μαρία, Φιλόλογος
Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Ήταν ο πιο διάσημος κωμικός ποιητής του αρχαίου κόσμου και ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος και διαμορφωτής της αρχαίας κωμωδίας. Λέγεται πως αποτελούσε υπόδειγμα ηθικού και σεμνού συντηρητικού ανθρώπου που σατίριζε τα τρωτά της πολιτικής ζωής της Αθήνας. Τα διασωθέντα έργα του είναι: Ἀχαρνῆς, Ἱππῆς, Νεφέλαι, Σφῆκες, Εἰρήνη,Ὄρνιθες, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσαι, Βάτραχοι, Ἐκκλησιάζουσαι, Πλοῦτος.
ΠΡΟΣΩΠΑ: Δῆμος ὁ Πυκνίτης (λαός), ένας νωθρός γέροντας με υπηρέτες στο σπίτι του. 2) Παφλαγών: ο νέος υπηρέτης του Δήμου, φωνακλάς και βάρβαρος, τομαράς στο επάγγελμα. (παραπέμπει στο γνωστό φιλοπόλεμο δημαγωγό Κλέωνα). 3) Αλλαντοπώλης. 4) Δημοσθένης. 5) Νικίας. 6) Χορός από ιππείς.
ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Δήμος έχει υπηρέτες στο σπίτι του, μεταξύ των οποίων και τους στρατηγούς Νικία και Δημοσθένη. Ο νέος υπηρέτης Παφλαγόνας εκμεταλλεύεται το Δήμο και βασανίζει το υπόλοιπο προσωπικό. Ο Δημοσθένης και ο Νικίας συζητούν πώς θα απαλλαγούν από αυτόν. Βρίσκουν ένα χρησμό που προβλέπει ότι θα τον διαδεχτεί ένας αλλαντοπώλης χειρότερος από αυτόν σε όλα. Πάνω στην ώρα εμφανίζεται ένας σαλαμοποιός και οι υπηρέτες τον πείθουν να γίνει ο διάδοχος του Παφλαγόνα. Όταν βγαίνει στη σκηνή ο Παφλαγόνας αρχίζει να διαγωνίζεται με τον Αλλαντοπώλη στις ψευτιές και την ανηθικότητα. Νικητής αναδεικνύεται ο Αλλαντοπώλης, κερδίζει την εύνοια του Δήμου και λαμβάνει την εντολή να γίνει ο νέος κυβερνήτης.
ΣΤΟΧΟΣ: Οι “Ἱππῆς” είναι μια καυστική σάτιρα: Ενάντια σε λαοπλάνους πολιτικούς όπως ο Κλέων. Ενάντια στη δημαγωγία και το λαϊκισμό. Στην κοινή γνώμη που συντάσσεται μόνο με ό,τι συνδέεται με παροχές και ασυδοσία. Ενάντια στην πολιτική-κοινωνική ατμόσφαιρα που μόνο ένα χειρότερο απ’ τον Κλέωνα θα δεχόταν για διάδοχο και εκφραστή της.
Βιβλιογραφία: Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, Αριστοφάνους Ιππείς, Εκδόσεις Επικαιρότητα.

Της φιλολόγου κ. Μαρίας Νέλλα

Ο Ιωάννης Γ᾽ Δούκας Βατάτζης γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1193 μ.Χ. και πέθανε στο Νυμφαίο της Μ. Ασίας. Παντρεύτηκε την Ειρήνη, κόρη του ιδρυτή του Βυζαντινού κράτους της Νίκαιας και έγινε αυτοκράτορας. Ήταν η περίοδος κατά την οποία οι Σταυροφόροι είχαν διαμοιράσει μεταξύ τους τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.

Ο Ιωάννης ήταν εκφραστής της μεγάλης πλειονότητας των Βυζαντινών που ήθελαν το κράτος να εξασφαλίζει την εσωτερική και εξωτερική ειρήνη, αλλά και την ευημερία των υπηκόων. Διακρίθηκε ως δίκαιος κυβερνήτης, ως ικανός στρατιωτικός, ως λόγιος και  διπλωμάτης. Με την οικονομική πολιτική που εφάρμοσε (ελαφρά φορολογία, εξασφάλιση πόρων από την άμεση καλλιέργεια της κρατικής γης, διανομή γαιών στους στρατιωτικούς και τους δημόσιους υπαλλήλους) εξασφάλισε ευημερία για τη μεσαία τάξη. Επίσης, τον χαρακτήρισαν ελεήμονα, επιδή φρόντισε με έργα και με νόμους να ελαφρύνει τα βάρη των φτωχών.

Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την παιδεία και συνέβαλε στην ανάπτυξη των γραμματων με διάφορους τρόπους. Ίσρυσε σχολή ανώτατης παιδείας, την οποία φρόντισε ακόμη περισσότερο ο γιος του Θεόδωρος Β᾽. Συγκέντρωσε αρκετούς ικανούς δασκάλους, ανάμεσά τους και ο Νικηφόρος Βλεμμύδης. Τους ζήτησε να περισυλλέξουν και να κωδικοποιήσουν όλα τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας τα οποία είχαν διασωθεί και έτσι ανέδειξε τη συνέχεια του Ελληνισμού.

Μερίμνησε για την άμυνα των πόλεων, χτίζοντας νέα τείχη και λαμβάνοντας μέτρα για τον ανεφοδιασμό τους σε περίπτωση πολέμου. Ενίσχυσε τη βιοτεχνία και το εμπόριο και απαγόρευσε την εισαγωγή πολλυτιμων αντικειμένων από το εξωτερικό. Ενοχλούνταν από τις πολυτελείς ενδυμασίες και επέπληττε όσους τις φορούσαν και δεν χαρίστηκε ούτε και στο γιο του στο ζήτημα αυτό.

Όταν ο Πάπας Γρηγόριος Θ᾽ σε μια ιταμή επίστολή του ζήτησε να μην πιστεύει στην απελευθέρωση της Κωνσταντινουπόλεως, ο Ιωάννης του απάντησε ότι στο γένος των Ελλήνων δώρισε την Κωνσταντινούπολη ο Μέγας Κωνσταντίνος και ότι οι Βυζαντινοί ονομάζονταν Ρωμαίοι, αλλά ήταν απόγονοι του αρχαίου γένους των Ελλήνων. Επίσης τον προειδοποίησε να λάβει υπόψη του την ισχύ του κράτους της Νίκαιας και ότι δεν θα πάψει να εγωνίζεται εναντίον εκείνων που κατείχαν την Κωνσταντινούπολη, εννοώντας τους Φράγκους Σταυροφόρους. Η μνήμη του έμεινε αθάνατη και αγιοποιήθηκε.

Τελειώνοντας να επισημάνουμε ότι τέτοια πρότυπα έχουν ανάγκη οι σημερινοί Έλληνες. Αποδίδοντας τιμές στον Ι. Βατάτζη διακηρύσσουμε τη διαχρονική παρουσία του Ελληνισμού. Στις 4 Νοεμβρίου η Εκκλησία τίμησε τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη Βατάτζη. Επίσης, στη γενέτειρά του το Διδυμότειχο πραγματοποιήθηκαν τα “Βατάτζεια”, αφιερωμένα σε αυτόν. Μέχρι το 1922 οι Έλληνες στην περιοχή της μικρασιατικής Μαγνησίας τιμούσαν τον Ιωάννη, που είχε ταφεί στη Μονή των Σωσάνδρων.

Πηγές

1) Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών

2) “Ι. Βατάτζης: Πρότυπο για κάθε Έλληνα”, Κων/να Χολέβα, πολιτικός επιστήμονας, Εφημερίδα “Δημοκρατία”, 5/11/2013

Διαβατήρια έθιμα

Πρόκειται για τα εορταστικά έθιμα των ημερών του Δωδεκαημέρου που συνδέονται με το πέρασμα από τη μια εποχή στην άλλη, από τη μια κατάσταση στην άλλη. Τα Χριστούγεννα περνάμε από τη μια ηλιακή περίοδο στην άλλη, από το χειμώνα στην πορεία προς την άνοιξη. Την Πρωτοχρονιά θα περάσουμε στο νέο δωδεκάμηνο. Τα Φώτα, που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους θαλασσινούς, θα περάσουμε στην εύκολη περίοδο ταξιδιών, γιατί τα νερά με τον αγιασμό (διαβατήρια τελετή) θα γαληνέψουν και η νύχτα θα γίνεται μικρότερη. Όλο αυτό το διάστημα ανάμεσα στα Χριστούγεννα και τα Φώτα, οι διακοπές των σχολείων και οι άδειες των εργαζομένων, δεν αποτελούν μια απλή ανάπαυλα, αλλά και μια μαζική θέαση της μεγάλης αλλαγής που κυοφορείται στη φύση, μια συμβολική «σιωπή» απαραίτητη και για τη φύση και για την ανθρώπινη ζωή. Τα κυριότερα διαβατήρια έθιμα είναι:

α) Τα κάλαντα: Αυτά είναι μια διαβατήρια επωδή, μια τραγουδιστή ευχή για το νέο έτος.

β) Τα ρεβεγιόν συμβολίζουν τη διαβατήρια εγρήγορση την κρίσιμη στιγμή της αλλαγής. Όπως στη διάρκεια μιας επικίνδυνης καταστάσεως, εμποδίζουμε τον εχθρό να μας αιφνιδιάσει, έτσι και την ώρα των μεταφυσικών αλλαγών ξενυχτάμε παρακολουθώντας την τύχη μας. Χαρακτηριστική είναι η παγκόσμια αναμονή των λαών τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς, για να υποδεχτούν το νέο έτος.

γ) Το έθιμο της κοπής της βασιλόπιτας. Το μοίρασμα των τεμαχίων σε θεία και ανθρώπινα πρόσωπα συμβολίζει τη γεφύρωση ανάμεσα σε παλιότερους και νεώτερους και τη στήριξη των ελπίδων μας για το νέο έτος.

Γενικά το βασικό γνώρισμα των εθίμων του Δωδεκαημέρου είναι η παροχή ευλογίας στη χρονική μετάβαση από το παλιό στο νεώτερο στάδιο: από το λιγοστό φως του φθινοπωρινού ηλιοστασίου στο περισσότερο του χειμερινού, από την απώλεια των φύλλων των δέντρων στην ελπιδοφόρα αναβλάστηση και από την διάψευση των παλιών ελπίδων μας στις πιθανές επιτυχίες του ερχόμενου  χρόνου.

Επιμέλεια: Νέλλα Μαρία, Φιλόλογος

Βιβλιογραφία / πηγή: Δ. Λουκάτος,  Έθιμα των Χριστουγέννων, Εφ. «Τα Νέα»