Της φιλολόγου κ. Μαρίας Νέλλα
Ο Ιωάννης Γ᾽ Δούκας Βατάτζης γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1193 μ.Χ. και πέθανε στο Νυμφαίο της Μ. Ασίας. Παντρεύτηκε την Ειρήνη, κόρη του ιδρυτή του Βυζαντινού κράτους της Νίκαιας και έγινε αυτοκράτορας. Ήταν η περίοδος κατά την οποία οι Σταυροφόροι είχαν διαμοιράσει μεταξύ τους τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Ιωάννης ήταν εκφραστής της μεγάλης πλειονότητας των Βυζαντινών που ήθελαν το κράτος να εξασφαλίζει την εσωτερική και εξωτερική ειρήνη, αλλά και την ευημερία των υπηκόων. Διακρίθηκε ως δίκαιος κυβερνήτης, ως ικανός στρατιωτικός, ως λόγιος και διπλωμάτης. Με την οικονομική πολιτική που εφάρμοσε (ελαφρά φορολογία, εξασφάλιση πόρων από την άμεση καλλιέργεια της κρατικής γης, διανομή γαιών στους στρατιωτικούς και τους δημόσιους υπαλλήλους) εξασφάλισε ευημερία για τη μεσαία τάξη. Επίσης, τον χαρακτήρισαν ελεήμονα, επιδή φρόντισε με έργα και με νόμους να ελαφρύνει τα βάρη των φτωχών.
Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την παιδεία και συνέβαλε στην ανάπτυξη των γραμματων με διάφορους τρόπους. Ίσρυσε σχολή ανώτατης παιδείας, την οποία φρόντισε ακόμη περισσότερο ο γιος του Θεόδωρος Β᾽. Συγκέντρωσε αρκετούς ικανούς δασκάλους, ανάμεσά τους και ο Νικηφόρος Βλεμμύδης. Τους ζήτησε να περισυλλέξουν και να κωδικοποιήσουν όλα τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας τα οποία είχαν διασωθεί και έτσι ανέδειξε τη συνέχεια του Ελληνισμού.
Μερίμνησε για την άμυνα των πόλεων, χτίζοντας νέα τείχη και λαμβάνοντας μέτρα για τον ανεφοδιασμό τους σε περίπτωση πολέμου. Ενίσχυσε τη βιοτεχνία και το εμπόριο και απαγόρευσε την εισαγωγή πολλυτιμων αντικειμένων από το εξωτερικό. Ενοχλούνταν από τις πολυτελείς ενδυμασίες και επέπληττε όσους τις φορούσαν και δεν χαρίστηκε ούτε και στο γιο του στο ζήτημα αυτό.
Όταν ο Πάπας Γρηγόριος Θ᾽ σε μια ιταμή επίστολή του ζήτησε να μην πιστεύει στην απελευθέρωση της Κωνσταντινουπόλεως, ο Ιωάννης του απάντησε ότι στο γένος των Ελλήνων δώρισε την Κωνσταντινούπολη ο Μέγας Κωνσταντίνος και ότι οι Βυζαντινοί ονομάζονταν Ρωμαίοι, αλλά ήταν απόγονοι του αρχαίου γένους των Ελλήνων. Επίσης τον προειδοποίησε να λάβει υπόψη του την ισχύ του κράτους της Νίκαιας και ότι δεν θα πάψει να εγωνίζεται εναντίον εκείνων που κατείχαν την Κωνσταντινούπολη, εννοώντας τους Φράγκους Σταυροφόρους. Η μνήμη του έμεινε αθάνατη και αγιοποιήθηκε.
Τελειώνοντας να επισημάνουμε ότι τέτοια πρότυπα έχουν ανάγκη οι σημερινοί Έλληνες. Αποδίδοντας τιμές στον Ι. Βατάτζη διακηρύσσουμε τη διαχρονική παρουσία του Ελληνισμού. Στις 4 Νοεμβρίου η Εκκλησία τίμησε τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη Βατάτζη. Επίσης, στη γενέτειρά του το Διδυμότειχο πραγματοποιήθηκαν τα “Βατάτζεια”, αφιερωμένα σε αυτόν. Μέχρι το 1922 οι Έλληνες στην περιοχή της μικρασιατικής Μαγνησίας τιμούσαν τον Ιωάννη, που είχε ταφεί στη Μονή των Σωσάνδρων.
Πηγές
1) Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών
2) “Ι. Βατάτζης: Πρότυπο για κάθε Έλληνα”, Κων/να Χολέβα, πολιτικός επιστήμονας, Εφημερίδα “Δημοκρατία”, 5/11/2013