Διαβατήρια έθιμα
Πρόκειται για τα εορταστικά έθιμα των ημερών του Δωδεκαημέρου που συνδέονται με το πέρασμα από τη μια εποχή στην άλλη, από τη μια κατάσταση στην άλλη. Τα Χριστούγεννα περνάμε από τη μια ηλιακή περίοδο στην άλλη, από το χειμώνα στην πορεία προς την άνοιξη. Την Πρωτοχρονιά θα περάσουμε στο νέο δωδεκάμηνο. Τα Φώτα, που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους θαλασσινούς, θα περάσουμε στην εύκολη περίοδο ταξιδιών, γιατί τα νερά με τον αγιασμό (διαβατήρια τελετή) θα γαληνέψουν και η νύχτα θα γίνεται μικρότερη. Όλο αυτό το διάστημα ανάμεσα στα Χριστούγεννα και τα Φώτα, οι διακοπές των σχολείων και οι άδειες των εργαζομένων, δεν αποτελούν μια απλή ανάπαυλα, αλλά και μια μαζική θέαση της μεγάλης αλλαγής που κυοφορείται στη φύση, μια συμβολική «σιωπή» απαραίτητη και για τη φύση και για την ανθρώπινη ζωή. Τα κυριότερα διαβατήρια έθιμα είναι:
α) Τα κάλαντα: Αυτά είναι μια διαβατήρια επωδή, μια τραγουδιστή ευχή για το νέο έτος.
β) Τα ρεβεγιόν συμβολίζουν τη διαβατήρια εγρήγορση την κρίσιμη στιγμή της αλλαγής. Όπως στη διάρκεια μιας επικίνδυνης καταστάσεως, εμποδίζουμε τον εχθρό να μας αιφνιδιάσει, έτσι και την ώρα των μεταφυσικών αλλαγών ξενυχτάμε παρακολουθώντας την τύχη μας. Χαρακτηριστική είναι η παγκόσμια αναμονή των λαών τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς, για να υποδεχτούν το νέο έτος.
γ) Το έθιμο της κοπής της βασιλόπιτας. Το μοίρασμα των τεμαχίων σε θεία και ανθρώπινα πρόσωπα συμβολίζει τη γεφύρωση ανάμεσα σε παλιότερους και νεώτερους και τη στήριξη των ελπίδων μας για το νέο έτος.
Γενικά το βασικό γνώρισμα των εθίμων του Δωδεκαημέρου είναι η παροχή ευλογίας στη χρονική μετάβαση από το παλιό στο νεώτερο στάδιο: από το λιγοστό φως του φθινοπωρινού ηλιοστασίου στο περισσότερο του χειμερινού, από την απώλεια των φύλλων των δέντρων στην ελπιδοφόρα αναβλάστηση και από την διάψευση των παλιών ελπίδων μας στις πιθανές επιτυχίες του ερχόμενου χρόνου.
Επιμέλεια: Νέλλα Μαρία, Φιλόλογος
Βιβλιογραφία / πηγή: Δ. Λουκάτος, Έθιμα των Χριστουγέννων, Εφ. «Τα Νέα»