Σέρρα ή Πυρριχειος – Ο χορός των Ποντίων
“..Η αφήγηση της ιστορίας του Πόντου με το σώμα…”
“… είναι ο χορός των Ποντίων… είναι η αφήγηση της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού με τη γλώσσα του σώματος… ο Χάροντας το βάζει στα πόδια όση ώρα χορεύουν… ο γέρον πα ζωντάνευε…. θεωρώ τον χορό την αυριανή ταυτότητα της ράτσας μου….”
Πώς δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα στοιχεία που απεικονίζονται στο χορό Σέρρα; Ποια είναι η καταγωγή του χορού και από πού πήρε το όνομά του; Είναι «πυρρίχιος» – πολεμικός χορός; ποιοί τον χόρευαν, πότε και γιατί;
Ο φακός της εκπομπής ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ περιηγήθηκε στις αμιγώς περιοχές κατοικίας Ποντίων στην πόλη της Κοζάνης και στα χωριά Αλωνάκια, Άγιος Δημήτριος, Πρωτοχώρι, Σκήτη, Τετράλοφος, Κοιλάδα κ.α. και κατέγραψε αυθεντικές χορογραφικές απεικονίσεις του χορού «Σέρρα» μαζί με αυθεντικές αφηγήσεις για την πρωταγωνιστική σχέση που κατέχει ο συγκεκριμένος χορός στη ζωή τους.
ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ, 27-01-2013, ΕΤ3
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες των Αθηνών το 2004 παρουσιάσθηκε απο 70 χορευτές μία,λόγω των συνθηκών, παραλλαγή του Πυρίχειου Χορού των ΠΟΝΤΙΩΝ χωρίς ωστόσο να γίνει η ελάχιστη αναφορά στην πανάρχαια ιστορία του και να χαθεί έτσι μια μοναδική ευκαιρία να διαφημησθεί σ΄όλον τον Πλανήτη.
Ο Πυρίχειος Χορός σύμφωνα με τους πλέον έγκυρους μελετητές πρωτογεννήθηκε κατά την πολιορκία της Τροίας και εκτελέστηκε για πρώτη φορά κοντά στη φωτιά, που είχαν ανάψει οι Έλληνες για να κάψουν τον νεκρό Πάτροκλο. Αλλη εκδοχή αναφέρει πως πρωτοχορεύτηκε απ’ τους Δωριείς στην Κρήτη, ενώ άλλη Θέλει την καταγωγή του ενόπλιου χορού Λακωνική. Αναφέρεται ακόμη πως τον Πυρίχιο πρωτοχόρεψε ο Νεοπτόλεμος(Πύρρος), ήρωας της Τροίας και γιος του Αχιλλέα, απ’ τη χαρά του που σκότωσε τον Ευρύπυλο, γιο του Τήλεφου. Τον Πυρίχειο χορεύουν μέχρι σήμερα οι ΠΟΝΤΙΟΙ, θεματοφύλακες των πανάρχαιων Ελληνικών Παραδόσεων, εδώ και τρείς χιλιετίες.
“Pyricheios Choros” the “Pyrrhic Dance” of Greeks from Pontos, according to the most authoritative scholars was first born during the siege of Troy and was first performed by the fire that Greeks had set in order to burn Patroclos’ dead body . Another account of history has it that Pyricheios was danced by the Dorians in Crete , while another claims the origin of the armed dance to originate in Laconia . It is also said that the Pyricheios dance was first danced by Neoptolemos ( Pyrrhos ) , hero of Troy and son of Achilles , in triumph over killing Eurypyloss , son of Telephos .
In any case we trace the origin of the Pyrrhic dance back to ancient Greeks ,one more proof how important music and dancing are to what makes the cultural identity of a people.
To date Pyricheios is danced and , one would say , with ‘religious” piety preserved as a cutlural treasure , by the Greeks of Pontos, “the Pontian Greeks” faithful custodians of ancient Greek traditions , for 3,000 years now till today .
Παρατηρήστε και νοιώσετε όλα αυτά που δε λεγονται με λόγια αλλα με αφοσοίωση δηλώνονται με το σώμα. Νοιώσετε , όπως ένοιωσα κι εγώ την συλλογική ψυχή να λέει το παραμυθι της, αυτό που ξέρει, αυτό που εμαθε από τους προγόνους αυτό που του χτιστηκε συν τω χρόνω απο μια αρρηκτη σχέση του ανθρώπου με τον τόπο. Νοιώστε και δείτε την επαφη του ανθρώπου του Πόντιου Ελληνα, του Ελληνα, με τη γη, ετσι οπως άλλοτε την πατά σαν να δηλώνει “εδώ ανήκω, σου ανήκω και μου ανήκεις” και άλλοτε χορευει αναλαφρα και χαρουμενα πανω της όταν η ψυχή και τα χέρια τείνουν ψηλά. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια μυσταγωγία.
Η επαφή με τη γή ,η βροντερή σχεδόν πεισματάρικη επαφή με τη γή ειναι η ιδια η ζωή. Η αγαπη για τον τόπο ειναι η αγαπη για τη ζωή “…Οταν χορευουν σερα ο χαροντας το βάζει στα πόδια ..” λέει ο Πόντιος Δείτε με τι υπεροχο τρόπο ο ανθρωπος δηλωνει την παρουσία του “βρονταει το πόδι στη γή” σαν πεισματαρικο και αθώο παιδί. Δείτε με τι ομοψυχία, και τι αρμονια και ρυθμό μοιραζεται τον ιδιο πόθο με τους αλλους του χορού. Ποδια γερά στη γή , πεισμα για ζωή και τα χέρια ψηλα σε με εκκληση προς τον ουρανό ψηλα τείνει το πνευμα , ψηλά πετάει η ψυχη.
Ο Ανθρωπος όμως ανήκει στη γη του , ανήκει στον τόπο του ανήκει στη Ζωή. Δειτε με τι πεισμα και αποφασιστικότητα! Πεισμα, αγάπη, παθος, διεκδικηση, υπεράσπιση, θριαμβος, ενιοτε και αγριος και πολεμικός -ας μην ξεχναμε την καταγωγή του χορού ως υπερτατη εκφραση αλλοτε θριαμβου , αλλοτε πολεμικής ετοιμασιας, αλλοτε υπεράσπισης των ιέρων του ανθρώπου.
Ολα αυτα ειχα την ευλογία να τα διαπιστώσω αφου εψαξα και εμβαθυνα στο χορο των Ποντίων με μια ερμηνευτική ματιά και με τα αναγνωριστικά εκείνα εργαλεια της ψυχής μια και ειχα την τύχη να ειμαι σε ενα σχολείο οπου οι μαθητές του ειναι επι το πλείστον Πόντιοι.
Μεγάλη τύχη.
Κι ενώ το να τους μαθεις Αγγλικά ειναι μια προκληση οχι παντα καλοδεχούμενη βρέθηκα με συγκίνηση να διδάκομαι απο τα νέα παιδια τη γλώσσα της ψυχής ,τα μυστικά τα κληρονομημένα απο γενια σε γενια και, αν ο τόπος βίαια αλλαξε, αυτό που δε θα αλλάξει ποτέ ειναι η συλλογική ψυχη και ο πόθος της:να ανήκει στη ζωή και στον τόπο της, να την υπερασπιζεται και να πολεμά γι αυτήν, να τείνει προς τον ουρανό και να χορεύει.Στον πόνο , στη χαρά στην ήττα και στο θρίαμβο.
Ειμαι ευγνώμων πράγματι στους μαθητές μου , τα νέα παιδιά που με δίδαξαν τόσα πολλά με .. τόσα λίγα λόγια μοντέρνα ελληνικά, λιγότερα αρχαία και ακόμη λιγότερα αγγλικά. 😉 Ποια γεωγραφία, ο τόπος φτιαχνει την ψυχή και η ψυχή κουβαλάει τον τόπο της οπου κι αν παει. Ετσι ειναι ο Έλληνας, έτσι είναι ο άνθρωπος. Για μαθηματικά δεν γίνεται λόγος αφού ουτε τη χάρη να μετρησουν τα βήματα -ενα δυο τρια τεσσερα μπρος πίσω και λοιπα δεν μου έκαναν.-“Οχι έτσι κυρια, να, δείτε πώς, ελάτε”….”εε μα πώς χωρις ένα δύο τρία , δεν ειμαι πολυ εξυπνη θέλω να μου τα κανετε “λιανα” Δεν ειχαν χρόνο ούτε υπομονή, βιαζονταν να χορεψουν. Ωστόσο ως φιλοτιμη μαθήτρια των μαθητών μου προσπαθησα να τους δώσω το καλο παράδειγμα οτι για να μαθεις πρεπει πρωτίστως να θέλεις.
Κι εγώ θέλω. Γιατι θαυμάζω ολα αυτα τα συναισθήματα που εκφράζονται με το χορό, τη σέρα , το κότσαρι , ολη αυτη τη βαρια και μεγάλη ιστορία πολλών χρόνων η διατήρηση των οποίων ως ζωντανή και παλλόμενη παράδοση μπορεί μονάχα να μας πάει στο μέλλον.
Ο ‘Ανθρωπος είναι ο Τόπος αλλά και ο Τόπος είναι ο Άνθρωπος και αυτά τα νέα παιδιά κουβαλούν με αθωότητα ένα βαρύ πολιτισμικό θησαυρό και καλόν είναι να το γνωρίζουν. Και ευθύνη για τους το γνωρίσουμε έχουμε εμείς οι μεγάλοι.
Το αφιέρωμα τούτο δεν είναι παρά ενα “Ευχαριστώ” στους μαθητές μου που με δίδαξαν ποντιακούς χορούς και ευχαριστώ τους γονείς τους και την τοπική κοινότητα που δεν ξέχασαν να τους διδάξουν αυτό το προαπαιτούμενο για να πάει κανεις μπροστά στο μέλλον:την παραδοση: μια μακρά ιστορία του παρελθόντος κλεισμένη και ευλαβικά προστατευμένη σε ένα τραγούδι, ενα χορό , ενα έθιμο.
Με βαθύ σεβασμό στον Ποντιακό Ελληνισμό,
Κατερίνα Γ. Κατσάρα
ΥΓ.και φυσικά δεν μπορώ να κλείσω αυτό το αφιέρωμα χωρις τα δυο ( τρία, τέσσερα , ω.. ειναι πολλά τελικά) αγαπημένα μου ποντιακά τραγούδια , αγαπημένα πολυ πριν μαθω να χορευω σερενιτσα αλλα αφότου γνώρισα τους μαθητές μου που με μύησαν στην ποντιακή μουσική κουλτούρα
Το τσάμπασιν
και φυσικά..
Ποντιακά ή Κρητικά? Οπως λένε και ολοι οι ξένοι: “It’s all Greek to me” !!
Αφήστε μια απάντηση