Κατηγορία: Νεοελληνική Γλώσσα

ΕΝΟΤΗΤΑ 7:    O KOΣMOΣ MEΣA AΠO THN OΘONH – EIKONA.

                                                                     

ΟΔΗΓΙΕΣ

1. Θα διαβάσετε στο μάθημά μας κάποια κείμενα και θα ασχοληθείτε με ασκήσεις.
2. Μπορείτε να αξιοποιήσετε και το ψηφιακό βιβλίο

(http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/346/2302,8787/)

3. Θα εξετάσουμε τα παράγωγα επίθετα.

 

ΑΣΚΗΣΗ

1. Διαβάστε το Kείμενο 6

Αφού διαβάσετε το κείμενο 6, βρείτε ένα ρήμα και τρία ουσιαστικά και παραγάγετε επίθετα προσθέτοντας τα κατάλληλα επιθήματα (καταλήξεις).

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/346/2309,8829/

 

2. Σ’ αυτή την ενότητα, θα συνεχίσουμε με την περιγραφή. Για την περιγραφή μπορείτε να διαβάσετε και τα εξής  στην παρακάτω ιστοσελίδα.

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/glossa/01-1-0-Perigrafi.htm

 

 

Παράγωγα επίθετα

Τα παράγωγα επίθετα σχηματίζονται με την προσθήκη στο θέμα μιας λέξης ενός παραγωγικού επιθήματος. Τα πιο συχνά από αυτά τα επιθήματα είναι τα: -ικός, -τος, -ένιος, -ινος, -ερός, -ακός, κ.ά. (βλ. Γραμματική Τριανταφυλλίδη, σ. 136 κ. εξ. και Σχολική Γραμματική).

 

«Ως βάση για την παραγωγή επιθέτων χρησιμοποιούνται στοιχεία όλων των γραμματικών κατηγοριών:

 

ρήματα: λυπώ > λυπηρός – λυπηρή – λυπηρό

χτίζω > χτιστός – χτιστή – χτιστό

αφαιρώ > αφαιρετέος – αφαιρετέα – αφαιρετέο

φουντώνω > φουντωτός – φουντωτή – φουντωτό

νηστεύω > νηστήσιμος – νηστήσιμη – νηστήσιμο

 

ονόματα: πείσμα > πεισματάρης – πεισματάρα – πεισματάρικο

μαλλί > μαλλιαρός – μαλλιαρή – μαλλιαρό

αγκάθι > αγκαθωτός – αγκαθωτή – αγκαθωτό

Κυριακή > κυριακάτικος – κυριακάτικη – κυριακάτικο

Γαλλία > γαλλικός – γαλλική – γαλλικό

 

επίθετα: μαύρος > μαυρούλης – μαυρούλα – μαυρούλικο

καλός > καλούτσικος – καλούτσικη – καλούτσικο

κόκκινος > κοκκινωπός – κοκκινωπή – κοκκινωπό

άσπρος > ασπριδερός – ασπριδερή – ασπριδερό

φτωχός > φτωχικός – φτωχική – φτωχικό

 

επιρρήματα: μπροστά > μπροστινός – μπροστινή – μπροστινό

σήμερα > σημερινός – σημερινή – σημερινό

πάντοτε > παντοτινός – παντοτινή – παντοτινό

απόψε > αποψινός – αποψινή – αποψινό

σιγά > σιγανός – σιγανή – σιγανό».

 

Μπορείτε να θυμηθείτε τα επίθετα στη σχολική σας γραμματική:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4006,17972/

Και σε μια άλλη γραμματική.

http://www.greek-language.gr/greekLang/files/document/modern_greek/grammatiki.triantafyllidi.pdf

Επίσης και εδώ:

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/klisi_epitheto.htm

 

 

Περιγραφή

Μπορεί να διακρίνει κανείς δύο είδη περιγραφής, ανάλογα με τον βαθμό εμπλοκής σε αυτήν του ομιλητή/συγγραφέα (και ανεξάρτητα από την αυθεντικότητα ή την πλαστότητά της): την αντικειμενική και την υποκειμενική περιγραφή.

 

Στην αντικειμενική περιγραφή αναπαράσταση γίνεται με τρόπο που αντιστοιχεί στα πράγματα (κυριαρχία του τρίτου ρηματικού προσώπου, του προσώπου που εξαφανίζει το υποκείμενο από το προσκήνιο του λόγου, προκειμένου να αναδειχθεί το αντικείμενο της περιγραφής).

 

Στην υποκειμενική περιγραφή, που αφθονεί στη λογοτεχνία, οι λεπτομέρειες που επιλέγονται συνυπάρχουν με τα συναισθήματα που ανακαλεί στον συγγραφέα το αντικείμενο της περιγραφής και γι’ αυτό είναι συχνά επίμονη η παρουσία του πρώτου ρηματικού προσώπου, του προσώπου που εισάγει στον λόγο τη διάσταση της γλωσσικής υποκειμενικότητας.

 

ΑΣΚΗΣΗ: Τα παρακάτω αποσπάσματα σε ποιο είδος περιγραφής ανήκουν;

Α. Αβαθές βαρομετρικό χαμηλό στην Κρήτη κινείται ανατολικά. Ψυχρό μέτωπο στη Ν. Ιταλία κινείται αργά προς την περιοχή μας και θα επηρεάσει αύριο τη Δυτική, Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Τοπικές ομίχλες θα σημειωθούν κυρίως στα ηπειρωτικά. Υψηλές θερμοκρασίες σχεδόν σε όλη τη χώρα.

 

Β. Ήταν ένα λουλούδι εκεί! Συλλογίσου. Ένα λουλούδι είχε φυτρώσει εκεί μέσα στους σαπρακιασμένους γεώσακους. Και μου φανερώθηκε έτσι ξαφνικά τούτη τη νύχτα που ‘ναι γιομάτη θάματα. Απόμεινα να το βλέπω σχεδόν τρομαγμένος. Τ’ άγγισα με χτυποκάρδι, όπως αγγίζεις ένα βρέφος στο μάγουλο. Είναι μια παπαρούνα. Μια τόσο δα μεγάλη, καλοθρεμμένη παπαρούνα, ανοιγμένη σαν μικρή βελούδινη φούχτα. Αν μπορούσε να τη χαρεί κανένας μέσα στο φως του ήλιου, θα ‘βλεπε πως είναι άλικη, μ’ ένα μαύρο σταυρό στην καρδιά, με μια τούφα μαβιές βλεφαρίδες στη μέση. Είναι καλοθρεμμένο λουλούδι, γεμάτο χαρά, χρώματα και γεροσύνη. Το τσουνί του είναι ντούρο και χνουδάτο. Έχει κι ένα κόμπο που δεν άνοιξε ακόμα. Κάθεται κλεισμένος σφιχτά μέσα στην πράσινη φασκιά του και περιμένει την ώρα του. Μα δε θ’ αργήσει ν’ ανοίξει κι αυτός. Και θα ‘ναι δυο λουλούδια τότες! Δυο λουλούδια μέσα στο περιβόλι του Θανάτου. Αιστάνουμαι συγκινημένος ξαφνικά ως τα κατάβαθα της ψυχής.

 

Συστηματική περιγραφή δύο αρχαίων ειδωλίων (από το βιβλίο των Λευτέρη Oικονόμου και Πέπης Ρηγοπούλου Σταθμοί στην ιστορία της ελληνικής τέχνης, Α’ τόμος, OΕΔΒ, 1985)

Η μινωική γλυπτική δεν είναι τόσο γνωστή, όσο οι τοιχογραφίες της ίδιας εποχής που έγιναν στην Κρήτη ή τα ειδώλια των Κυκλάδων που μελετήσαμε προηγουμένως. Τα έργα που έφτασαν ως εμάς είναι εξάλλου μικρά στο μέγεθος και λιγοστά. Αυτό ωστόσο δε μειώνει ούτε την καλλιτεχνική αξία τους ούτε τη σημασία τους για τον πολιτισμό στον οποίο ανήκουν. Ας ξεκινήσουμε από μια αντιπαραβολή των ισταμένων γυναικείων και ανδρικών μορφών. Η μεγάλη θεά των όφεων (περίπου 1600 π.Χ.) και η μικρή θεά των όφεων (περίπου 1600-1580 π.Χ.) του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, είναι φτιαγμένες από χρωματιστή φαγεντιανή (ψημένο πηλό με υάλωση). Το κάτω μέρος του κορμιού τους μοιάζει με κόλουρο κώνο που η άνω  – στενότατη – περιφέρεια συνιστά τη “δαχτυλιδένια” μέση της θεάς. O κορμός, λεπτός ως το θώρακα, διευρύνεται προς τα πάνω όπου σχηματίζεται το πλούσιο γυμνό στήθος, σημάδι γονιμότητας αλλά ίσως και πιστή απόδοση ενός ευρύτερα διαδεδομένου συρμού. Το κεφάλι έχει σχήμα καρδιάς ή ανεστραμμένου τριγώνου με τα πελώρια καθηλωτικά μάτια, την ίσια μύτη και το σαρκώδες στόμα, ενώ τα χέρια απλώνονται στον χώρο με αξιοπρόσεχτη τόλμη κρατώντας τα ιερά φίδια στον αέρα ή έχοντάς τα τυλιγμένα πάνω τους.

 

 

Σας θυμίζει τίποτε από το βιβλίο Ιστορίας Α΄  Γυμνασίου;  

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%AC_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CF%8C%CF%86%CE%B5%CF%89%CE%BD

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A105/749/4879,22314/

 

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Από το Aκούω και μιλώ: Βλέποντας τις εικόνες και ακούγοντας την «ψηφιακή ξενάγηση» (κείμ. 2) στον ναό του Δία, πείτε πώς ξεκινάει την περιγραφή του ο «ηλεκτρονικός ξεναγός», πώς τη συνεχίζει και πώς την ολοκληρώνει.

 

Ρίξτε μια ματιά. Ο ναός του Δία στην Ολυμπία:

• Αναπαράσταση από ΙΜΕ

http://www.fhw.gr/cosmos/index.php?id=15&m=2&s=15&lk=118&lg=#

 

• Αναπαράσταση της ανατολικής όψης του Ναού του Διός στην Αρχαία Ολυμπία.

http://el.travelogues.gr/item.php?view=37991

 

• Φανταστική απεικόνιση του εσωτερικού του Ναού του Δία στην αρχαία Ολυμπία.

http://el.travelogues.gr/item.php?view=56887

 

 

2. Διαβάζω και γράφω

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/346/2309,8834/

ΕΝΟΤΗΤΑ 7     

Η ενότητα 7 έχει θέμα: O KOΣMOΣ MEΣA AΠO THN OΘONH – EIKONA.

• Θα διαβάσετε στο μάθημά μας κάποια κείμενα και θα ασχοληθείτε με ασκήσεις.
• Μπορείτε να αξιοποιήσετε και το ψηφιακό βιβλίο (http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/346/2302,8787/)
• Να αντιληφθείτε τη διαφορά ανάμεσα στο οριστικό και στο αόριστο άρθρο, αλλά και να εξοικειωθείτε μέσα από τα κείμενα με τους ποικίλους κλιτικούς τύπους των άρθρων.
• Διαβάστε το Kείμενο 3 [Oι σύγχρονες μαύρες τρύπες!] και βρείτε τα οριστικά και αόριστα άρθρα

 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/346/2309,8829/

• Σ’ αυτή την ενότητα, ξεκινώντας από την περιγραφή του χώρου, θα μελετήσουμε και την περιγραφή αντικειμένων, προσώπων, καταστάσεων κ.λπ.

 

ΟΡΙΣΤΙΚΟ – ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ

Διδακτικές οδηγίες

Oι μαθητές θα ασκηθούν να αναγνωρίσουν στα κείμενα τους τύπους των άρθρων, να κατανοήσουν τη διαφορά του οριστικού από το αόριστο άρθρο. Να προσεχτεί ιδιαίτερα η διαφορά ανάμεσα στο ένας, μια, ένα ως άρθρο και ένας, μία, ένα ως αριθμητικό. Καλό είναι παράλληλα να ασκούνται οι μαθητές με τα κείμενα και τις ασκήσεις του Τετραδίου Εργασιών.

Αξιοποιείστε και τη γραμματική σας σελίδες  29 – 30

 

Το οριστικό άρθρο χρησιμοποιείται ως εξής:

1. Με ουσιαστικά αποκλειστικής αναφορικής σχέσης, όταν το οριστικό άρθρο χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η μοναδικότητα ύπαρξης στοιχείων ή φαινομένων του σύμπαντος και γενικότερα της ανθρώπινης εμπειρίας:

H σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο.

 

2. Σε περιπτώσεις εξειδικευτικής αναφοράς σε συγκεκριμένο πρόσωπο ή αντικείμενο γνωστό ήδη από τον στενότερο ή ευρύτερο κόσμο της εμπειρίας του ομιλητή και του ακροατή ή από αναφορά που έχει προηγηθεί: […]

Άνοιξε την τηλεόραση […].

O Γιάννης αγόρασε μια τηλεόραση κι ένα ραδιόφωνο, αλλά επέστρεψε το ραδιόφωνο, γιατί ήταν χαλασμένο […].

 

3. Με γενικευτική σημασία. Πρόκειται για περιπτώσεις αναφοράς σε όλα τα μέλη ενός συνόλου ομοειδών στοιχείων στον ενικό αλλά και στον πληθυντικό (όταν τα ονόματα είναι αριθμητά):

Το άλογο/ Τα άλογα είναι ωραία ζώα.

Η μουσική είναι ωραία.

Το σώμα δε γερνάει, αν δε γεράσει πρώτα η καρδιά.

 

4. Σε ποσοτικές εκφράσεις: […]

Κοστίζει δέκα δραχμές το κιλό.

Το ένα τρίτο των Ελλήνων καπνίζει.

Και οι τρεις υπουργοί παραιτήθηκαν.

 

5. […] για να δηλώσει έμφαση – κυρίως στον τύπο και στον προφορικό λόγο– με τη βοήθεια του επιτονισμού:

Έχουν ΤOΝ αθλητή.

Η προσφορά

 

6. Σε ελλειπτικές επιφωνηματικές εκφράσεις με επιτιμητικό περιεχόμενο:

Το κτήνος! Και του φέρθηκα τόσο καλά!

O αθεόφοβος! Έφυγε χωρίς να πληρώσει!».

 

 

Το αόριστο άρθρο, με βάση τα ίδια κριτήρια, χρησιμοποιείται:

1. Σε περιπτώσεις αόριστης και εξειδικευτικής αναφοράς:

Καθόταν ήσυχα σε μια γωνιά του δωματίου.

 

2. Σε περιπτώσεις αόριστης και μη εξειδικευτικής αναφοράς:

Ζητάει μια δεσποινίδα που να ξέρει από υπολογιστές.

 

3. Με γενικευτική σημασία, «οπότε αναφερόμαστε σε όλα ή σε καθένα από τα μέλη ενός συνόλου δηλώνοντας τι είναι κανονικό ή τυπικό για τα μέλη αυτού του συνόλου

Ένα λιοντάρι ποτέ δεν υποχωρεί.

 

4. Με εμφατική σημασία, με τον κατάλληλο επιτονισμό:

Έχω ΕΝΑΝ πονοκέφαλο…

 

 

ΑΣΚΗΣΗ

1. Διαβάστε το Kείμενο 3 [Oι σύγχρονες μαύρες τρύπες!] και βρείτε τα οριστικά και αόριστα άρθρα.  Μπορείτε να τα υπογραμμίσετε και σε ένα κείμενο word που θα σας δημιουργήσετε αντιγράψτε το με τα άρθρα υπογραμμισμένα..

 

Kείμενο 3 [Oι σύγχρονες μαύρες τρύπες!]

Ενώ […] οι «μίνι» μαύρες τρύπες (του διαστήματος) δεν έχουν γίνει ακόμα αποδεκτές από την επιστημονική σκέψη, ο υποφαινόμενος* υποπτεύεται ότι πράγματι υπάρχουν. Δεν έχουν όμως ηλικία 20 δισεκατομμυρίων, αλλά μόνον είκοσι ετών· και ενεδρεύουν σε κάθε ελληνικό σπίτι, σε καφενεία χωριών και σε πλατείες. Οι μαύρες αυτές τρύπες έχουν μέγεθος 14, 21 ή και 27 ίντσες κι απορροφούν οτιδήποτε, ακόμα και μια φωτεινή σκέψη, αν πλησιάσει στον ορίζοντά τους. Χρόνος, αξίες, ανθρώπινη επικοινωνία εξαφανίζονται προς ένα άγνωστο εσωτερικό, που υπακούει σε νόμους όχι οικείους στην επιστήμη αλλά γνωστούς στην αγορά.

Ας σημειωθεί ότι οι σύγχρονες μαύρες τρύπες συνήθως εκπέμπουν το χυδαίο ή την παραμόρφωση της αλήθειας, την πολιτική ασημαντότητα και την αλαζονεία των ασήμαντων. Σπάνια να προβληθεί λόγος πολιτισμένος ή η γοητεία ενός προσώπου. Ευτυχώς ο τηλεθεατής – συγγνώμη, ο φυσικός – γνωρίζει ότι η ενέργεια που εκπέμπουν αυτές οι μαύρες τρύπες αναλώνεται εις βάρος της ίδιας τους της ύπαρξης. Λέγεται μάλιστα ότι μια πειραματική συσκευή, που στη διεθνή βιβλιογραφία απαντάται με το όνομα τηλεκοντρόλ, έχει τη δυνατότητα να μεταπηδά ταχύτατα από το ένα κανάλι –συγγνώμη, τη μία μαύρη τρύπα– στην άλλη· έτσι διαχέεται η ενέργεια της κάθε μαύρης τρύπας και γίνεται λιγότερο επικίνδυνη η παρουσία της.

Υπάρχει μάλιστα και μια νεότερη θεωρία, που διατυπώνεται σε μυημένους επιστημονικούς κύκλους και σε ώρες άλαλες και μυστικές. Η θεωρία αυτή επιμένει ότι ένα από τα κουμπιά, συνήθως το επάνω δεξιά, αυτής της σωτήριας πειραματικής συσκευής είναι σε θέση να εξαφανίσει ολότελα τη μαύρη τρύπα από τον ορίζοντά μας. Τότε ο άνθρωπος ανακαλύπτει πάλι τους άλλους και τον εαυτό του. Ανακαλύπτει τις εξαίσιες ή ταπεινές μουσικές του κόσμου και της ζωής, την πραγματική ζωή που μακράν από τις μαύρες τρύπες έχει άλλες πίκρες και περιεχόμενο.

* υποφαινόμενος: εγώ ο ίδιος ή αυτός που υπογράφει ένα κείμενο.

 

Γιώργος Γραμματικάκης, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 1995 (διασκευή)

 

 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Δ

Σε προηγούμενη ενότητα παρουσιάσαμε τα πρώτα βήματα για την προσέγγιση-γραφή ενός περιγραφικού κειμένου. Διαβάσαμε και γράψαμε κείμενα που αναφέρονται στην περιγραφή του χώρου. Σ’ αυτή την ενότητα, ξεκινώντας από την περιγραφή του χώρου, θα μελετήσουμε και την περιγραφή αντικειμένων, προσώπων, καταστάσεων κ.λπ.

 

ΑΣΚΗΣΗ : Aκούω και μιλώ

 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/346/2309,8832/

Παρατηρώντας τη φωτογραφία που είδατε στην έκθεση Έλληνα φωτογράφου, περιγράψτε το περιεχόμενό της, ξεκινώντας από τον χώρο και καταλήγοντας στο πρόσωπο της φωτογραφίας.

Καλό διάβασμα

Αργυρίου Νικόλαος 

Φιλόλογος

Νεοελληνική Γλώσσα

Α΄ Γυμνασίου

Ενότητα 1^η

Διαθεματική Εργασία: Το παρελθόν μέσα από ασπρόμαυρες φωτογραφίες

Στα πλαίσια της συγκεκριμένης ενότητας, επιχειρήσαμε να υλοποιήσουμε την προτεινόμενη δραστηριότητα συλλέγοντας ασπρόμαυρες φωτογραφίες για το σχολείο μας. Επειδή οι σχολικές φωτογραφίες όπως φάνηκε ήταν αρκετά σπάνιες, γι’ αυτό διευρύναμε το θέμα και ψάξαμε γενικά για ασπρόμαυρες οικογενειακές φωτογραφίες. Αφού συζητήσαμε στην τάξη για την εφεύρεση της φωτογραφίας και την αξία των παλιών φωτογραφιών, οι μαθητές προσφέρθηκαν να αναζητήσουν παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες γάμου, βάφτισης, οικογενειακών ή σχολικών γιορτών, από τη στρατιωτική θητεία ή την ώρα της εργασίας.

Τονίστηκε στην τάξη ότι οι φωτογραφίες παλιά δεν ήταν κάτι το εύκολο και κοινό όπως τώρα. Δεν υπήρχε φωτογραφική μηχανή σε κάθε σπίτι, πολύ περισσότερο κινητό τηλέφωνο με κάμερα, για να αποτυπώνουμε αυτόματα κάθε στιγμή της ζωής μας. Οι φωτογράφοι ήταν επαγγελματίες που καλούνταν ειδικά για να απαθανατίσουν μια σημαντική στιγμή της οικογένειας ή του ατόμου. Επομένως, δεν υπήρχε και η έννοια της αυθόρμητης πόζας, η στάση του σώματος ήταν πάντα προσχεδιασμένη σύμφωνα με τις υποδείξεις του φωτογράφου. Ακριβώς επειδή οι παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες ήταν λίγες σε κάθε σπίτι, ειδικά στα χωριά που η πρόσβαση στο φωτογράφο ήταν ακόμη πιο σπάνια, έχουν και μεγαλύτερη αξία.

Οι φωτογραφίες που έφεραν τα παιδιά, φωτοτυπήθηκαν και στη συνέχεια κολλήθηκαν σε δύο ταμπλό. Παρακάτω παραθέτουμε μερικές από τις φωτογραφίες των μαθητών, για να τις απολαύσετε και εσείς.

Τμήμα Α΄2, σχολικό έτος 2012-13

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντανίκα Αναστασία, φιλόλογος