Από τον Νίκο Ψαλτάκη (Γ2)
Ο Γρηγόριος Δικαίος Παπαφλέσσας ήταν Έλληνας κληρικός, πολιτικός και οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Γεννήθηκε στην Πολιανή Μεσσηνίας το 1788 και ήταν γιος του Δημητρίου Δικαίου. Φοίτησε στην ονομαστή Σχολή της Δημητσάνας και το 1816 έγινε μοναχός στο μοναστήρι της Βαλανιδιάς στην Καλαμάτα κι έλαβε το όνομα Γρηγόριος. Στην Κωνσταντινούπολη γνωρίστηκε με τον Αναγνωσταρά ο οποίος τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία στις 21 Ιουνίου 1818. Στα έγγραφα της Εταιρείας υπέγραφε με το όνομα Αρμόδιος και ως διακριτικά έβαζε τα αρχικά Α.Μ. Τον Μάιο του 1820 συντάσσει μαζί με τον Γεώργιο Λεβέντη στο Βουκουρέστι το Σχέδιον Γενικόν. Σύμφωνα με αυτό επιδιωκόταν η εξασφάλιση των Σέρβων και των Μαυροβουνίων ως συμμάχων, η πρόκληση αντιπερισπασμού στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και η κατάτμηση των δυνάμεων του εχθρού. Στο Ισμαήλιο της Βεσσαραβίας συγκαλείται σύσκεψη των στελεχών της Φιλικής Εταιρείας από τον Υψηλάντη, στη οποία αποφασίστηκε η αποστολή του Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο ως εκπρόσωπο του Αρχηγού. Τέλη Νοεμβρίου του 1820 αγοράζει καράβι από την Κωνσταντινούπολη και αφού λαμβάνει το ποσό των 90.000 γροσίων από την τοπική Εφορία της Εταιρείας, αναχωρεί για Πελοπόννησο. Στη συνέχεια συγκρούσθηκε με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό και τον Ανδρέα Ζαΐμη στην Συνέλευση της Βοστίτσας στην οποία συμμετείχε. Εκεί παρουσίασε τις εντολές του Αλέξανδρου Υψηλάντη σχετικά με την έναρξη της Επανάστασης στο Μοριά, και στη συνέχεια προτάθηκε η απόσυρσή του στο μοναστήρι της Σιδηρόπορτας προκειμένου να μην θέσει σε κίνδυνο την Επανάσταση. Όμως ο Δικαίος απείλησε τους προκρίτους πως θα ξεκινούσε μόνος του την επανάσταση μισθώνοντας 1000 Πελοποννήσιους χωρικούς και άλλους τόσους Μανιάτες και λέγοντας τη χαρακτηριστική φράση… «κι όποιον πιάσουν χωρίς όπλα οι Τούρκοι ας τον θανατώσουν». Ύστερα κινήθηκε στην Γορτυνία και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου προκειμένου ανακοινώσει ότι η 25 Μαρτίου είχε οριστεί ως ημέρα έναρξης της Επανάστασης. Αργότερα μεταφέρθηκε στα Λαγκάδια, στις 14 Φλεβάρη του 1821. Εκεί δεν τον πίστευαν. Τον θεωρούσαν ως άνθρωπο κατώτερης τάξης. Όταν ο Παπαφλέσσας βρισκόταν στην Γραϊδίου, έστειλε επιστολή στον Υψηλάντη στην οποία του ζήτησε να επισπεύσει τον ερχομό του.
Η ιστορία συνεχίζεται με τον Παπαφλέσσα να συναντάει τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ο οποίος δεν ήταν πολύ σίγουρος για την επανάσταση. Για αυτό τον λόγο, ο Δικαίος, του έταξε την ηγεμονία της Πελοποννήσου μετά την απελευθέρωση. Έρχεται σε επαφή με τους Κολοκοτρώνη και Νικηταρά, με τους οποίους άρχισε να μοιράζει στρατιωτικούς βαθμούς σε σημαντικούς οπλοφόρους με την εντολή να μαζέψουν και να εξοπλίσουν χωρικούς, προκειμένου να υπάρχει μία ενίσχυση. 21 Μαρτίου ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης έστειλε 20 άνδρες στη Μονή της Σιδερόπορτας, όπου βρισκόταν ο Παπαφλέσσας, με εντολή να τον σκοτώσουν. Όμως ο Ηλίας Μαυρομιχάλης προειδοποίησε τον Παπαφλέσσα, με αποτέλεσμα να σωθούν όλοι. Παρόλα αυτά 2 μέρες αργότερα, ο πολιτικός εισέρχεται με το σώμα του και με άλλους οπλαρχηγούς υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στην Καλαμάτα. Αργότερα άρχισε να πηγαίνει σε διάφορες περιοχές προκειμένου να τις βοηθήσει. Κινήθηκε προς την Ανδρίτσαινα, την Καρύταινα, τα Βέβαιά, το Άργος, όπου πήγε προς ενίσχυση των πολιορκημένων Ελλήνων του κάστρου με 15 άνδρες και τέλος στην Κόρινθο που πήγε για να ανακόψει τις τουρκικές δυνάμεις που κινούνταν προς τα εκεί, επειδή ο Μουσταφά μπέης κατέστρεφε όλα τα χωριά απ’ όπου περνούσε. Τέλος, τον Ιούλιο του 1821 βρέθηκε στα Μεγάλα Δερβένια της Μεγαρίδος προκειμένου να σταματήσει τον Ομέρ Βρυώνη και τον Δεκέμβριο στην Κορινθία όταν παραδόθηκε το κάστρο της Ακροκορίνθου στους Έλληνες.
Μετά από την επανάσταση, δηλαδή από το 1821 μέχρι το 1825, ο Γρηγόριος Παπαφλέσσας είχε κάνει πολλές δράσεις και είχε βοηθήσει πάρα πολύ την πατρίδα του. Μέχρι που έφτασε η μοιραία μάχη στο Μανιάκι, όπου έχασε και την ζωή του. Αρχικά ο Παπαφλέσσας ήθελε από καιρό να αντιμετωπίσει τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά. Είχε σχεδιάσει να παρατηρεί από ψηλά και μακριά τους εχθρούς του στο χωριό Δραΐνα της Μεσσηνίας. Όμως τελικά αποφάσισε να τα αντιμετωπίσει στο Μανιάκι. Η μάχη άρχισε το πρωί της 20ης Μαΐου 1825 και κράτησε περίπου οκτώ ώρες. Εκείνες τις 8 ώρες, Έλληνες και Αιγύπτιοι θα πάλευαν για την ζωή τους. Οι Έλληνες ήταν 400 πεζοί, και οι Αιγύπτιοι 3000 πεζοί μαζί με άλογα…Ο Παπαφλέσσας ήταν οργισμένος καθώς πολλοί από τους στρατιώτες του όταν είδαν τον στρατό του Ιμπραήμ έφυγαν. Ο Παπαφλέσσας άκουσε πάρα πολλές φορές τους λίγους στρατιώτες που έμειναν να θέλουν να εγκαταλείψουν προκειμένου να μην σκοτωθούν άλλα δεν εγκατέλειψε ποτέ. Πίστευε πως είχε κάποιες πιθανότητες να νικήσει την μάχη, καθώς του είχαν πει πως θα κατέφθαναν οι ενισχύσεις. Οι ενισχύσεις δεν κατέφθασαν ποτέ… Οι Αιγύπτιοι επιτέθηκαν με αποτέλεσμα να σκοτωθούν σχεδόν όλοι. Εκείνη την ήμερα ο Παπαφλέσσας έχασε την ζωή του. Οι Αιγύπτιοι δυστυχώς τον αποκεφάλισαν. Βέβαια ο Ιμπραήμ τον τίμησε φιλώντας στον στο κεφάλι.
Συνοψίζοντας συμπεραίνουμε αβίαστα πως ο Παπαφλέσσας ήταν πολύ σημαντικός για την Ελλάδα. Βοήθησε σε πολλές μάχες και ήταν αρκετά αγαπητός. Οι μάχες που συμμετείχε ήταν η Μάχη των Δερβενακίων, η Μάχη του Αγιονορίου και η Μάχη στο Μανιάκι. Υπάρχει και μια κινηματογραφική ταινία η οποία ονομάζεται «Παπαφλέσσας» και είναι η ζωή του Παπαφλέσσα και η επαναστατική του δράση κατά τη περίοδο του 1821 η οποία μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη με αρκετά μεγάλη επιτυχία, με τη παραγωγή της Φίνος Φιλμ και του Τζέιμς Πάρις του 1971. Πρωταγωνιστούν οι Δημήτρης Παπαμιχαήλ και Κάτια Δανδουλάκη.