Το χρονικό διάστημα που περικλείει τις γιορτές των Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Θεοφανίων, ονομάζεται στη λαογραφία και Δωδεκαήμερο. Μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα η Εκκλησία γιόρταζε μαζί τη Γέννηση και τη Βάπτιση του Χριστού στις 6 Ιανουαρίου, με το όνομα Επιφάνεια. Στο τέλος του 4ου αιώνα (376 μ. Χ.) πρώτος ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μιλά για τα Χριστούγεννα, χαρακτηρίζοντάς τα ως «μητρόπολιν πάσαν των εορτών» και αναφέρει ότι από το 376  μ. Χ. έγινε γνωστή αυτή η γιορτή ξεχωριστά στις Εκκλησίες της Ανατολής. Η γιορτή των γενεθλίων του Χριστού θεσπίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου από τους Χριστιανούς και ο εορτασμός της επεκτάθηκε σταδιακά σε όλο το ρωμαϊκό κράτος, ανατολικό και δυτικό.

Τα έθιμα των Χριστουγέννων.

Γενικά τα έθιμα στις «εορτές των Χριστουγέννων» προέρχονται από ένα συνδυασμό θρησκευτικών, και λαϊκών παραδόσεων που εορτάζονται κυρίως από τους χριστιανούς της Ευρώπης και Αμερικής αλλά και από άλλους λαούς μη χριστιανικούς (Κινέζοι, Ιάπωνες κλπ). Στην Ελλάδα συνδυάζονται διεθνή έθιμα όπως ο Άϊ Βασίλης και η υποδοχή του νέου έτους, με ελληνικά έθιμα όπως το πρωτοχρονιάτικο ρόδι και ιστορίες με καλικάντζαρους. Κάθε χώρα έχει τα ιδιαίτερα Χριστουγεννιάτικα έθιμά της.

Ανταλλαγή δώρων

Σημαντικότατο έθιμο στις γιορτές των Χριστουγέννων είναι η ανταλλαγή δώρων. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, η εποχή των Χριστουγέννων είναι αυτή κατά την οποία λαμβάνουν σημαντικό αριθμό δώρων από τους γονείς και συγγενείς τους, αλλά και από τον Άϊ Βασίλη.

Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση

Κύρια έθιμα στη διακόσμηση είναι ο στολισμός του δένδρου των Χριστουγέννων, η απεικόνιση Φάτνη της Γεννήσεως ή Φάτνη των αλόγων, το Αλεξανδριανό ή Αστέρι της Βηθλεέμ, το χριστουγεννιάτικο καράβι (ελληνική συνήθεια που έχει σχέση με την ενασχόληση των Ελλήνων με τη θάλασσα, αλλά και εκκλησιαστική αναφορά – η Εκκλησία συχνά συμβολίζεται με πλοίο), ο στολισμός τα φώτα των Χριστουγέννων και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο.

Φαγητά των Χριστουγέννων

Την περίοδο των Χριστουγέννων στην Ελλάδα προετοιμάζονται (και καταναλώνονται) ιδιαίτερα φαγητά και γλυκά, όπως η γαλοπούλα, το χριστόψωμο, η βασιλόπιτα, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες κλπ. που συμπληρώνουν το πατροπαράδοτο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

• Δεν είναι τυχαία και η επιλογή των γλυκών. Τα Χριστουγεννιάτικα γλυκά έχουν ως βάση τους το μέλι και το βούτυρο, θυμίζοντας σε όλους την προφητεία του Ησαΐα για τον Ιησού: «ιδού η παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾿Εμμανουήλ·  βούτυρον καὶ μέλι φάγεται…»

Τοπικά έθιμα σε περιοχές της Ελλάδας

Στη Θεσσαλία, στη Ρούμελη, στο Μωριά αλλά και στη Νησιωτική Ελλάδα, κυρίως του Αιγαίου, χαρακτηριστικά της γιορτής των Χριστουγέννων ήταν το διαρκές άναμμα της φωτιάς (κρατάει όλο το Δωδεκαήμερο) που έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα κατά των καλικάντζαρων και των κακών πνευμάτων και το σφάξιμο και μαγείρεμα του γουρουνιού. Όσοι δεν είχαν γουρούνι σφάζανε γίδα ή πρόβατο. Στόλιζαν το σπίτι με κλαδιά κέδρων και αγριοκερασιάς. Δεν λούζονταν, γιατί το θεωρούσαν γρουσουζιά, κι έβαζαν ένα αγοράκι να κάνει ποδαρικό. Άλλο έθιμο των Χριστουγέννων είναι το πάντρεμα της φωτιάς, δηλαδή έπαιρναν ένα αρσενικό ξύλο (π.χ. πλάτανος) και ένα θηλυκό (π.χ. κερασιά) και τα έβαζαν ξαπλωτά στο τζάκι. Έτσι γινόταν το πάντρεμα της φωτιάς.

Πηγές: Wikipedia, Παπαδοπούλου Ελένη-θεολόγος

Σύνταξη κειμένου: Θέμης Στεργιάδης Β2