H γλωσσική οικολογία είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τους γλωσσολόγους και τους κοινωνιολόγους από τα τέλη του 20ου αι. Το 1970, πρώτος ο Haugen δημιούργησε τον όρο ‘οικολογία της γλώσσας’ και τον όρισε ως τη μελέτη των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα σε οποιαδήποτε γλώσσα και το περιβάλλον της. Έκτοτε υπάρχουν πολλές θεωρίες πάνω στο συγκεκριμένο θέμα και πολλές σκέψεις σχετικά με το πού οδεύουν σήμερα οι γλώσσες του κόσμου.
Η επικράτηση της αγγλικής γλώσσας και η σταδιακή συρρίκνωση των υπολοίπων γλωσσών (ίσως να εξαιρούνται 2-3 ακόμα γλώσσες), προκαλεί μία γενικότερη ανησυχία στους μελετητές και λάτρεις του πολιτισμού. Η γλώσσα συνδέεται έντονα με τον πολιτισμό ενός λαού, την ιστορία του, τον τρόπο σκέψης του, την παιδεία του. Είναι ξεχωριστή για κάθε λαό, όπως και ο πολιτισμός του. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το οικοσύστημα σήμερα, όπου μέρα με τη μέρα καταστρέφεται. Όπως, λοιπόν, οφείλουμε να διαφυλάξουμε την οικολογική ισορροπία στον πλανήτη, έτσι καλούμεθα να αντιμετωπίσουμε και την πρόκληση της γλωσσικής ισορροπίας, στο νέο κόσμο της Ε.Ε.
Η Skutnabb Kangas υποστηρίζει ότι η γλώσσα συνδέει την πολιτισμική γνώση με την περιβαλλοντική πρακτική. Αυτό συμβαίνει διότι μέσα στην γλώσσα υπάρχουν γνώσεις για το πώς μπορούμε να επεμβαίνουμε δημιουργικά στο περιβάλλον, στη φύση, στη διαχείριση και στη συντήρησή τους. Έτσι αν μια γλώσσα χαθεί, χάνονται μαζί και τα “μυστικά” της. Το θέμα είναι πώς μπορούν, πρακτικά, να διαφυλαχθούν οι διαφορετικές γλώσσες ανά τον κόσμο.
Aς λάβουμε υπόψιν μας τον καταιγισμό των πληροφοριών, που δεχόμαστε καθημερινά, με θέμα τον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Η τηλεόραση, κυρίως, προβάλλει έντονα αυτή τη νέα παγκόσμια κουλτούρα και παγκόσμιο πολιτισμό. Παρακολουθούμε συνεχώς ταινίες στα αγγλικά, βλέπουμε να διαφημίζονται προϊόντα που προέρχονται από αμερικάνικες και αγγλικές χώρες, θαυμάζουμε τους καλλιτέχνες τους ( τραγουδιστες, ηθοποιοί, μοντέλα)˙ δημιουργείται έτσι μία παγκόσμια αγορά προϊόντων με βάση την αγγλική γλώσσα. Πόσο εύκολο είναι να πάρει κανείς μέρος σε αυτό το μονοπώλιο και να προωθήσει τη δική του γλώσσα, τον δικό του πολιτισμό και τρόπο ζωής; Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, είναι σχεδόν αδύνατον.
Από την άλλη, πάλι, πόσο πρακτικό θα ήτανε να ακούμε πολλές γλώσσες ταυτόχρονα; Σίγουρα θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρον, αλλά ίσως πιο δύσκολο στην κατανόησή τους. Φυσικά, όλα είναι θέμα συνήθειας. Αν είχαμε μάθει να ζούμε πολυγλωσσικά δεν θα υπήρχε κανένας ενδοιασμός. Το σίγουρο είναι πως για να συνεχίσουν να υπάρχουν οι γλώσσες που υπάρχουν σήμερα, πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα από τους πολιτικούς φορείς, που να αφορούν την παιδεία και το σεβασμό στη διαφορετικότητα κάθε λαού.
Ειδικότερα στα πλαίσια της Ε.Ε., θα πρέπει να γίνει πράξη η θεωρία, ότι κάθε κράτος – μέλος της, διατηρεί τα δικά του πολιτισμικά, ιστορικά και γλωσσολογικά στοιχεία. Άλλωστε όποιος νοιάζεται για την υγιή ανάπτυξη του πολιτισμού στον κόσμο, ενός πολιτισμού που να εμπεριέχει στοιχεία από την Ανατολή, τη Δύση, το Βορρά και το Νότο, δεν μπορεί να υπερασπίζεται το γλωσσικό μονοπώλιο. Παράδειγμα, ο Άγγλος γλωσσολόγος David Crystal, ο οποίος μιλώντας στην εφημερίδα Guardian υποστήριξε, ότι «ίσως μια μέρα η Αγγλική να είναι η μόνη γλώσσα που θα έχει μείνει να μάθει κανείς. Αν συμβεί κάτι τέτοιο θα είναι η μεγαλύτερη πνευματική καταστροφή (the gratest intellectual disaster) που γνώρισε ποτέ ο πλανήτης μας»!
Πόσοι, όμως, μπορούν να σκεφτούν κατ’ αυτόν τον τρόπο και ακόμα καλύτερα να πράξουν ανάλογα; Πόσοι, όταν τα συμφέροντα που μας κυβερνούν, είναι πάνω από τέτοιες σκέψεις και θεωρίες; Οι γλώσσες πλέον εξαπλώνονται, αλλά και εξαφανίζονται βάση συγκεκριμένων πολιτικών θέσεων. Θα μπορέσουμε, άραγε, να αλλάξουμε αυτήν την τάση; Μήπως θα έπρεπε να ενεργοποιηθούμε περισσότερο, έτσι ώστε να ακουστεί και η άλλη άποψη που λέει “ναι” σε έναν πολυγλωσσικό κόσμο; Μήπως φταίμε εμείς που σιωπούμε ή που δεν φωνάζουμε δυνατά;!
Πηγή:
