Η χριστιανική λατρεία θεμελιώθηκε κατά την αποστολική εποχή (33-70 μ.Χ.). στις συνάξεις των πρώτων χριστιανών. Ίχνη των πρώτων χριστιανικών ύμνων σώζονται στην Καινή Διαθήκη («ὓμνοι και ᾠδαί πνευματικαί» (Εφεσ. 5,19). Με το «διάταγμα των Μεδιολάνων» (313 μ.Χ.), ελεύθερα πια άρχισε η ανάπτυξη της χριστιανικής λατρείας (κτίζονται ναοί, γράφονται ύμνοι και ευχές), για να συνεχιστεί σ’ όλη τη βυζαντινή περίοδο. Σπουδαία κέντρα λειτουργικής ανάπτυξης ήταν τα Ιεροσόλυμα (μονή Αγίου Σάββα), η Κωνσταντινούπολη (μονή Στουδίου), η Σικελία κ.λπ. Ιδιαίτερα γόνιμη εποχή ήταν η περίοδος της Εικονομαχίας (8ος – 9ος αι.). Τότε καθιερώνεται η μορφή των ακολουθιών και των ύμνων, που χρησιμοποιούμε και σήμερα.

Κατά τις περιόδους της δουλείας (αραβοκρατία, λατινοκρατία, τουρκοκρατία), η λατρεία χάνει τη λαμπρότητά της, όχι όμως και το περιεχόμενό της. Αναδείχτηκε κιβωτός σωτηρίας του Γένους, γιατί, μαζί με την Παιδεία, διαφύλαξαν την πίστη και την εθνική συνείδηση των Ελλήνων. Στο τέλος του 18ου αιώνα οι Κολλυβάδες* – ησυχαστές* του Αγίου Όρους – με πολλούς αγώνες, πέτυχαν την κάθαρση της λατρείας μας από ξένες επιρροές και την ανανέωσή της με βάση τα πατερικά πρότυπα.

Οι βασικοί σταθμοί στην εξέλιξη της χριστιανικής λατρείας

– Αποστολική εποχή (33-70 μ.Χ.)
– Εποχή της ακμής και της άνθησης (4ος – 7ος αι.)
– Περίοδος της Εικονομαχίας.
– Περίοδος της δουλείας (αραβοκρατία, λατινοκρατία,
τουρκοκρατία).
– Από την ανεξαρτησία (19ος αι.) μέχρι σήμερα.