…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

ΣΤΙΣ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ τιμάται κάθε χρόνο η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς σαν σήμερα το 1948 υπογράφηκε η Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, που ερχόταν να κλείσει οριστικά το θλιβερό κεφάλαιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945), στο τέλος του οποίου εκατομμύρια άνθρωποι ήταν νεκροί, εκατομμύρια άλλοι ήταν άστεγοι ή λιμοκτονούσαν, ενώ πόλεις ολόκληρες είχαν ισοπεδωθεί. Στον Ειρηνικό, οι Πεζοναύτες των ΗΠΑ μάχονταν ακόμη τους Ιάπωνες, ενώ ρωσικά στρατεύματα περικύκλωναν τη βομβαρδισμένη πρωτεύουσα της Γερμανίας, το Βερολίνο.

Τον Απρίλιο του 1945, πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών: εκπρόσωποι χωρών συναντήθηκαν στο Σαν Φρανσίσκο γεμάτοι αισιοδοξία και ελπίδα, με σκοπό ο Διεθνής Οργανισμός τους να προωθήσει την ειρήνη και να αποτρέψει μελλοντικούς πολέμους. Τα ιδανικά του οργανισμού διατυπώθηκαν στο προοίμιο του προτεινόμενου  Χάρτης του νέου Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών:«Εμείς, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών, είμαστε αποφασισμένοι να σώσουμε τις μελλοντικές γενιές από τη μάστιγα του πολέμου, η οποία δύο φορές στο διάστημα της ζωής μας επέφερε ανείπωτη θλίψη στο ανθρώπινο γένος».

Ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών — που τέθηκε σε ισχύ στις 24 Οκτωβρίου 1945, μια ημερομηνία που γιορτάζεται έκτοτε κάθε χρόνο, ως η Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών—καθιέρωσε έξι βασικούς οργανισμούς, μεταξύ των οποίων είναι η Γενική Συνέλευση, το Συμβούλιο Ασφαλείας, το Διεθνές Δικαστήριο και, σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ένα Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο (ECOSOC). Ο ΟΗΕ εξουσιοδότησε το ECOSOC να ιδρύσει «επιτροπές στο οικονομικό και στο κοινωνικό πεδίο για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων…» Μια απ’ αυτές ήταν η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, η οποία, υπό την Προεδρία της Έλινορ Ρούσβελτ, χήρας του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Φρανκλίνου Ρούζβελτ, υπερμάχου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αντιπροσώπου των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, επέβλεψε την δημιουργία της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η Ελινορ Ρούσβελτ διαβάζει τη Διακήρυξη (1948)

Η Διακήρυξη —την οποία η Ρούσβελτ αποκάλεσε «Μάγκνα Κάρτα της Ανθρωπότητας»— συντάχθηκε από εκπροσώπους όλων των περιφερειών του κόσμου και φρόντισε να περιλάβει όλες τις νομικές παραδόσεις. Εγκρίθηκε επίσημα από τα Ηνωμένα Έθνη στις 10 Δεκεμβρίου του 1948 και είναι το πιο οικουμενικό έγγραφο που υπάρχει σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, στον οποίο οριοθετούνται τα τριάντα θεμελιώδη δικαιώματα που αποτελούν τη βάση για μια δημοκρατική κοινωνία.

Μετά την ιστορική αυτή πράξη, η Γενική Συνέλευση ζήτησε από όλα τα κράτη-μέλη να δηµοσιεύσουν το κείµενο της Διακήρυξης και να «προκαλέσουν τη διάδοσή του, την έκθεση, την ανάγνωση και την υιοθέτησή του σε σχολεία και άλλους εκπαιδευτικούς οργανισµούς, αδιακρίτως της πολιτικής κατάστασης στις διάφορες χώρες και εδάφη». Τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ υποσχέθηκαν να συνεργαστούν για την προώθηση των τριάντα Άρθρων για τα ανθρώπινα δικαιώματα που, για πρώτη φορά στην ιστορία, συγκεντρώθηκαν και κωδικοποιήθηκαν σε ένα και μόνο έγγραφο. Έτσι, πολλά από αυτά τα δικαιώματα, με διάφορες μορφές, αποτελούν σήμερα συνταγματικούς νόμους των δημοκρατικών χωρών.

Σήμερα, η Διακήρυξη είναι ένα ζωντανό έγγραφο που έχει γίνει αποδεκτό ως μια σύμβαση μεταξύ μιας κυβέρνησης και του λαού της σε ολόκληρο τον κόσμο. Σύμφωνα με το Βιβλίο Ρεκόρ Guinness, είναι το πιο μεταφρασμένο κείμενο του κόσμου. Στο προοίμιό της, και στο Άρθρο 1, η Διακήρυξη δηλώνει κατηγορηματικά τα εγγενή δικαιώματα όλων των ανθρωπίνων όντων: «Η παραβίαση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου…Όλα τα ανθρώπινα πλάσματα έχουν γεννηθεί ελεύθερα και ίσα στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα».

Η Ιστορία των ανθρώπινων δικαιωμάτων

Για να οδηγηθεί, όμως, η ανθρωπότητα στο 1948 και να καθιερώσει τα τριάντα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, είχε στηριχθεί σε προηγούμενους σταθμούς στην ιστορία, που αποτέλεσαν τους γραπτούς προγόνους της θεσμοθέτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

1. Ο Κύλινδρος του Κύρου (539 π.Χ.)

Το 539 π.Χ., τα στρατεύματα του πέρση βασιλιά Κύρου του Μεγάλου κατέκτησαν τη Βαβυλώνα. Κατόπιν τούτου, ελευθέρωσε τους σκλάβους, διακήρυξε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν τη θρησκεία τους και εδραίωσε φυλετική ισότητα. Οι πρωτοποριακές αυτές αποφάσεις του καταγράφηκαν σε έναν πήλινο κύλινδρο με σφηνοειδή γραφή. Το αρχαίο αυτό αρχείο, γνωστό ως Κύλινδρος του Κύρου, θεωρείται ο πρώτος χάρτης των ανθώπινων δικαιωμάτων στον κόσμο και έχει μεταφραστεί και στις έξι επίσημες γλώσσες των του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Μάλιστα, οι διατάξεις του προσομοιάζουν με τα τέσσερα πρώτα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Από τη Βαβυλώνα, η ιδέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων εξαπλώθηκε σύντομα στην Ινδία, στην Ελλάδα και τελικά στη Ρώμη. Εκεί, προέκυψε η έννοια του «φυσικού νόμου», αφού παρατηρήθηκε οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν συγκεκριμένους άγραφους νόμους στη ζωή τους, ενώ το ρωμαϊκό δίκαιο βασιζόταν σε ορθολογικές ιδέες που προέκυπταν από τη φύση των πραγμάτων.

2. Η Μάγκνα Κάρτα (1215)

Το 1215, ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιωάννης αναγκάστηκε να παραχωρήσει αυτόν το χάρτη δικαιωμάτων στους ευγενείς, στον κλήρο, στην εμπορική και στην αγροτική τάξη της χώρας. Οι υπήκοοί του τον υποχρέωσαν να αποκηρύξει τις αυθαιρεσίες του και να υπογράψει στις 15 Ιουνίου 1215 στο Ρουνιμέντε του Ουίνδσορ το κείμενο που του πρότειναν οι βαρόνοι. Από τις σημαντικότερες διατάξεις της Μάγκνα Κάρτα είναι οι διατάξεις σχετικά με το σεβασμό της ατομικής ελευθερίας, την απαγόρευση δηλαδή της φυλάκισης, εξορίας ή τιμωρίας χωρίς δικαστική απόφαση, σχετικά με την υποχρέωση του βασιλιά να ζητά τη συγκατάθεση του Μεγάλου Συμβουλίου για την επιβολή φόρων και, τέλος, με την εκ μέρους του βασιλιά αναγνώριση των εξουσιών του Μεγάλου Συμβουλίου (που εξελίχτηκε στο σημερινό Κοινοβούλιο). Αρχικά, η Μάγκνα Κάρτα ήταν ένα κείμενο συμβιβαστικό ως προς τα δικαιώματα του βασιλιά και των φεουδαρχών, σταδιακά, όμως, η εφαρμογή της επεκτάθηκε στο σύνολο του λαού.

Η Μάγκνα Κάρτα ή «Μείζων Χάρτης» —το πρώτο συνταγματικό κείμενο της Αγγλίας— αναμφίβολα επηρέασε καταλυτικά την ιστορική πορεία προς το συνταγματικό δίκαιο του σύγχρονου αγγλόφωνου κόσμου και αποτέλεσε ένα σημείο καμπής στη μάχη για τη θεμελίωση της πολιτικής ελευθερίας.

3. Αναφορά Δικαίου (1628)

Το 1628 το Αγγλικό Κοινοβούλιο απέστειλε αυτή τη δήλωση των πολιτικών ελευθεριών στο βασιλιά Κάρολο τον Ι.

Το 1628, το Αγγλικό Κοινοβούλιο συνέταξε την Αναφορά Δικαίου και την απέστειλε στον Κάρολο τον Α΄ ως δήλωση πολιτικών ελευθεριών. Το Κοινοβούλιο είχε αρνηθεί να εγκρίνει τη χρηματοδότηση της εξωτερικής πολιτικής του βασιλιά, με αποτέλεσμα ο Κάρολος Α΄ να λάβει παράλογα οικονομικά μέτρα: αποφάσισε να αποσπάσει εξαναγκαστικά δάνεια και να στρατωνίσει τα στρατεύματα στα σπίτια των υπηκόων του. Ακολούθως, η αυθαίρετη σύλληψη και η φυλάκιση όσων ήταν αντίθετοι στην πολιτική του προξένησαν ισχυρή εχθρότητα για τον βασιλιά από τα μέλη του Κοινοβουλίου. Συντάχθηκε τότε η Αναφορά Δικαίου, η οποία είχε τέσσερις βασικές αρχές: (α) Δεν πρέπει να επιβάλλονται φόροι δίχως τη συναίνεση του Κοινοβουλίου· (β) Κανένας υπήκοος δεν μπορεί να φυλακίζεται χωρίς αποδείξεις (επαναβεβαίωση της αρχής του habeas corpus)· (γ) Κανένας στρατιώτης δεν μπορεί να στρατωνίζεται από πολίτη και (δ) Ο Στρατιωτικός Νόμος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εν καιρώ ειρήνης.

Επρόκειτο για άλλο ένα ορόσημο στη μακρά διαδρομή προς τη θεσμοθέτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που περιόριζε τη βασιλική αυθαιρεσία.

4. Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών (1776)

Στις 4 Ιουλίου 1776, εκπρόσωποι από τις 13 Πολιτείες της Αμερικής διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανική Αυτοκρατορία, και έτσι από αποικίες μετετράπηκαν σε κυρίαρχο κράτος. Έκτοτε, βέβαια, χρειάστηκαν επτά χρόνια σκληρών πολεμικών συγκρούσεων μέχρι να αναγνωριστεί επισήμως η ελευθερία τους.

Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, που συντάχθηκε από τον τρίτο Πρόεδρο των ΗΠΑ, Τόμας Τζέφερσον, με τη βοήθεια του Τζον Ανταμς και του Φραγκλίνο Ρούσβελτ, αποτελεί μια διακήρυξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στη διακήρυξη —που στο μεγαλύτερο μέρος της περιγράφει τους λόγους για τους οποίους οι δεκατρείς πολιτείες κηρύσσουν την ανεξαρτησία τους από τη βρετανική αυτοκρατορία— δηλώνεται ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι και έχουν δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία και στην επιδίωξη της ευδαιμονίας. Οι ιδέες αυτές υποστηρίχτηκαν ευρύτατα από τους Αμερικανούς, διαδόθηκαν διεθνώς και επηρέασαν τη Γαλλική Επανάσταση.

5. Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1787)
και η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων(1791)

Η Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Συντάγματος των ΗΠΑ προστατεύει τις βασικές ελευθερίες των πολιτών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών —το πρώτο γραπτό σύνταγμα ενός έθνους και ιστορικό έγγραφο για τον δυτικό κόσμο— γράφτηκε το καλοκαίρι του 1787 στη Φιλαδέλφεια και αποτελεί τον θεμελιώδη νόμο του ομοσπονδιακού συστήματος διακυβέρνησης των ΗΠΑ, καθώς καθορίζει τα βασικά όργανα διακυβέρνησης, τις δικαιοδοσίες τους και τα βασικά δικαιώματα των πολιτών.

Ως Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ορίζονται οι δέκα πρώτες τροπολογίες του Συντάγματος των ΗΠΑ, που τέθηκαν σε ισχύ στις 15 Δεκεμβρίου 1791, οριοθετούν τις εξουσίες της ομοσπονδιακής διακυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών και προστατεύουν τα δικαιώματα όλων των πολιτών, των κατοίκων και των επισκεπτών στην αμερικανική επικράτεια.

Η Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων προασπίζει την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία στη θρησκεία, το δικαίωμα κατοχής και οπλοφορίας, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, και το δικαίωμα της αναφοράς στις Αρχές. Επίσης, απαγορεύει την αδικαιολόγητη έρευνα και σύλληψη, τις σκληρές και ασυνήθιστες τιμωρίες και την αυτο-ενοχοποίηση κατόπιν πίεσης. Μεταξύ άλλων, η Διακήρυξη Δικαιωμάτων απαγορεύει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να στερήσει από κάποιο άτομο τη ζωή, την ελευθερία ή την περιουσία του, χωρίς να ακολουθηθεί η κανονική νομική διαδικασία. Στις περιπτώσεις ομοσπονδιακών εγκλημάτων απαιτείται παραπομπή από ανώτερο δικαστήριο για κάθε μείζον αδίκημα ή ειδεχθές έγκλημα και εξασφαλίζει άμεση δημόσια δίκη από ένα αμερόληπτο δικαστήριο στην περιοχή όπου διαπράχθηκε η εγκληματική πράξη και απαγορεύει τη δίωξη για αδίκημα για το οποίο ο κατηγορούμενος έχει ήδη δικαστεί.

6. Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (1789)

Εμπνευσμένη από τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Επανάστασης του 1776, καθώς και του φιλοσοφικού πνεύματος που κυριαρχούσε τον 18ο αιώνα, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789 σημειώνει το τέλος του Παλαιού Καθεστώτος.

Το 1789 ο λαός της Γαλλίας επέφερε την κατάργηση της απόλυτης μοναρχίας και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση της πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Έξι μόλις εβδομάδες μετά την κατάληψη της Βαστίλης και τρεις εβδομάδες μετά την κατάργηση της φεουδαρχίας, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (Déclaration des droits de l’Homme et du citoyen) υιοθετήθηκε από την Εθνική Συνταγματική Συνέλευση ως το πρώτο βήμα για τη σύνταξη του συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Η Διακήρυξη δηλώνει ότι εγγυάται για όλους τους πολίτες τα δικαιώματα «της ελευθερίας, της περιουσίας, της ασφάλειας και της αντίστασης κατά της καταπίεσης». Διατυπώνει την άποψη ότι η ανάγκη για την ύπαρξη νομοθεσίας προέρχεται από το γεγονός ότι «η άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων κάθε ανθρώπου περιορίζεται μόνο από την εξασφάλιση ότι και τα άλλα μέλη της κοινωνίας απολαμβάνουν των ίδιων δικαιωμάτων». Έτσι, η Διακήρυξη θεωρεί το νόμο ως«έκφραση της γενικής θέλησης» που σκοπό έχει την προώθηση της ισότητας και την απαγόρευση «μόνο των πράξεων εκείνων οι οποίες είναι επιβλαβείς για την κοινωνία».

7. Η Σύμβαση της Γενεύης (1864)

Το πρωτότυπο έγγραφο από την πρώτη Σύμβαση της Γενεύης το 1864 προβλέπει τη μέριμνα για τους τραυματισμένους στρατιώτες.

Το 1864, δεκαέξι ευρωπαϊκές χώρες συμμετείχαν σε μια συνέλευση στη Γενεύη, η οποία πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Επιτροπής της Γενεύης, με σκοπό την υιοθέτηση μιας συνθήκης για τη μεταχείριση των τραυματιών πολέμου.

Οι κύριες αρχές που διατυπώθηκαν στην πρώτη συνθήκη εκείνη προέβλεπαν την υποχρέωση να παρέχεται εκτεταμένη περίθαλψη στο τραυματισμένο στρατιωτικό προσωπικό με σεβασμό και χωρίς διακρίσεις, καθώς και την υιοθέτηση χαρακτηριστικής ένδειξης στις στολές του ιατρικού προσωπικού μεταφοράς και τον εξοπλισμό με το σήμα ενός κόκκινου σταυρού σε λευκό φόντο. Αναγνωρίζεται έτσι ο διεθνής ανθρωπιστικός ρόλος του Ερυθρού Σταυρού, καθιερώνεται η αρχή του σεβασμού των τραυματιών του πολέμου ξηράς και η υποχρέωση των εμπολέμων να τους παρέχουν προστασία και ιατρική περίθαλψη, θεμελιώνεται το απρόσβλητο και απαραβίαστο του υγειονομικού προσωπικού και των νοσηλευτικών εφοδίων του Ερυθρού Σταυρού, και υποχρεώνονται τα προσχωρούντα στη Σύμβαση κράτη να συγκροτήσουν εθνικούς Συλλόγους Ερυθρού Σταυρού, ένα σε κάθε κράτος, για την προστασία και περίθαλψη των τραυματιών και ασθενών στρατιωτικών σε καιρό πολέμου.

Και ακολούθησε το 1948 η Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. 

ω σ τ ό σ ο

Οι υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμφωνούν ότι χρόνια μετά την έκδοσή της η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παραμένει ακόμα περισσότερο όνειρο παρά πραγματικότητα. Παραβιάσεις σημειώνονται σε κάθε μέρος του κόσμου. Για παράδειγμα, η Παγκόσμια Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας του 2009 και άλλες πηγές δείχνουν ότι συμβαίνουν τα εξής:

• Βασανιστήρια ή κακοποίηση σε τουλάχιστον 81 χώρες
• Άδικες δίκες σε τουλάχιστον 54 χώρες
• Περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης σε τουλάχιστον 77 χώρες

Ειδικά οι γυναίκες και τα παιδιά περιθωριοποιούνται με διάφορους τρόπους, ο τύπος δεν είναι ελεύθερος σε πολλές χώρες και επιβάλλεται σιωπή στους διαφωνούντες, πολύ συχνά μόνιμα. Ενώ κατά τη διάρκεια των εξήντα χρόνων υπάρχουν κάποια κέρδη, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν ακόμα και σήμερα μάστιγα για τον κόσμο μας.

* * *

Κάτω από : Χωρίς κατηγορία | Με ετικέτα: Γ τάξη γυμν, γενικά