…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

Τοῦ Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Ἀπὸ τὸ κείμενο «Προβλήματα τῆς θεολογίας στὴν Ἑλλάδα» (Σημείωμα 3ο καὶ 5ο), ποὺ βρίσκεται στὸ βιβλίο «Ἀνεστιότητα καὶ Παραπεμπτικότητα», ἐκδ. Ἁρμός, 1997.

Αν ἀφουγκραστοῦμε τὴν καρδιὰ τῆς τρέχουσας θεολογίας μας, θὰ δοῦμε ὅτι ἔχει ἄσχημο βηματοδότη: τὴν Ἀνιστορικότητα, ἡ ὁποία ἐκλύει μιὰν Ἀνιστορικὴ Πνευματικότητα. Θὰ ἔλεγα ὅτι αὐτὸ εἶναι τὸ κύριο καὶ καίριο πρόβλημα τῆς θεολο- γίας ποὺ ἐκφέρεται σήμερα ἀπὸ τὴν πλειοψηφία τῶν θεολογούντων ἀτόμων καὶ κύκλων. Ὁ ριζικὰ ἱστορικὸς καὶ ἐσχατολογικὸς χαρακτήρας τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ δὲν ἔχει ἐμποτίσει τὶς συνειδήσεις. Ἡ ἱστορικότητα ἐκλαμβά- νεται ἁπλῶς ὡς ταυτόσημο τῆς προσωρινότητας τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἡ ἐσχατολογία ὡς ἡ ἀγωνία μπροστὰ στὴν ἐπικείμενη τελικὴ Κρίση, ἢ (ὑπὸ τὴ μορφὴ τοῦ «ὑπερεσχατολογισμοῦ») ὡς ἀπαξίωση τῆς ἱστορικῆς παρουσίας τῆς Ἐκκλησίας. Παραβλέπεται ὅτι τὸν ἄνθρωπο δὲν τὸν σώζει κανένα εἶδος πνευματικῆς γυμναστικῆς, ἀλλὰ ἡ συνάντηση Θεοῦ καὶ κτιστοῦ, ἡ ὁποία ἐνερ- γεῖται μέσα στὸν ἀληθὴ ἱστορικὸ χῶρο (κι ὄχι σὲ κάποιον «ἱερό» χρόνο ἔξω ἀπὸ τὴν ἱστορία), μέσα σὲ ἅπαξ τελεσθέντα ἱστορικὰ γεγονότα (ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου ἐν ἡμέραις Ἡρώδου τοῦ βασιλέως), καὶ μέσα στὴν ἱστορικὴ σάρκα τοῦ Χριστοῦ, τὴν Ἐκκλησία, ὅπου καὶ ἡ ἐσχατολογικὴ παρουσία Του. Ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι πνευματικὸς ἀγωνιστὴς μέσα σ’ ἕναν ἀκίνητο κι ἀνίκητο χρόνο, καὶ σωτηρία δὲν εἶναι ἡ ἀτομικὴ ἔξοδος ἀπὸ ἕναν χρόνο ἀνακυκλούμενο. […] Ἔκφανση ἐπίσης τῆς Ἀνιστορικότητας εἶναι ἡ δια- στροφὴ τοῦ σχήματος Παρελθόν – Παρόν – Μέλλον. Ὅποιος παραβλέπει ὅτι μέχρι τὰ Ἔσχατα ἡ Ἐκκλησία θὰ βρίσκεται in statu viae, τότε ἐπιθυμεῖ νὰ φέρει τὴ Δευτέρα Παρουσία πρὶν τὴν ὥρα της, ἐπιθυμεῖ δηλαδὴ νὰ διακόψει τὴν ἱστορικὴ κυοφορία τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ καισαρικὴ τομὴ νὰ τὴ βιάσει νὰ γεννήσει στὶς δικές του μέρες. Εἶναι πεπεισμένος ὅτι βρισκόμαστε στὸν ὀμφαλό, στὸ τέρμα, στὴν ὁλοκλήρωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς πορείας, κι ἔτσι χάνει τὴν προοπτικὴ τοῦ Μέλλοντος καὶ ἐγκλωβίζεται σὲ μία ἀπὸ τὶς δυὸ ἀνεπάρκειες ποὺ ἔχουν ἐξ ἴσου ἀρνητικὲς πρακτικὲς συνέπειες στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας: ἢ δικαιώνει τὸ Παρὸν πιστεύοντας ὅτι ἡ παροῦσα κατάσταση εἶναι ἡ ὁριακὴ καὶ ὁριστικὴ κατάληξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὅδευ- σης ὅπου ὅλα λειτουργοῦν ὅπως πρέπει, ἀφοῦ σ’ αὐτὰ «κατέληξε» ἡ Ἐκκλησία, ἢ – τὸ συχνότερο – δικαιώνει τὸ Παρελθόν, συγκροτώντας ἕνα ἰδανικό, κρυστάλλινο καὶ ἀεροστεγὲς μοντέλο ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ποὺ δῆθεν ὑπῆρξε κάποτε καὶ ἀπὸ τὸ ὁποῖο ξεπέσαμε στὴ σημε- ρινὴ ἀθλιότητα. Σ’ αὐτὴ τὴν περίπτωση, ἡ παραπομπὴ στὴν «Παράδοση» γίνεται σχεδὸν παγανιστικά: ὅλα τὰ κακὰ συμβαίνουν σή- μερα, ὅλοι οἱ ἀντίχριστοι φύτρωσαν στὰ σημερινὰ χωράφια – φτάνουν με- ρικοὶ νὰ ἀναρωτιοῦνται ἂν ἡ σημερινὴ λαβωμέ- νη Ἐκκλησία εἶναι ὄντως Ἐκκλησία. Ἔτσι ἀναδύεται μιὰ ἀδιέξοδη γκρίνια κι ἕνα ἀνυπόφορο βογγητὸ γιὰ τὴ σημερινὴ κατάσταση, λὲς καὶ ἡ ὅποια ἀναπηρία μας ἐμποδίζει τὴ Χάρη καὶ τὴν Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, λὲς καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία ἦταν ποτὲ ἀπρό- σκοπτη, χωρὶς στροβιλι- σμούς, χωρὶς ἀντινομίες καὶ ἐκπτώσεις. Ἐδῶ ἀναφαίνε- ται καὶ ὁ Τρόμος ἀπέναντι στὴν Ἱστορία: συγκρίνουμε μὲ ταπεινότητα Τελώνη τὴν κάθε ἀνολοκλήρωτη στιγμὴ μὲ τὸ ἰδεατὸ μοντέλο ἐκκλη- σιαστικοῦ καθωσπρεπισμοῦ, τὸ ὁποῖο οἱ ἴδιοι συγκρο- τήσαμε μὲ αὐθαιρεσία Φαρισαίου, καὶ πέφτουμε κατόπιν σὲ ἀπόγνωση γιὰ τὰ χάλια μας. Ἢ προσπαθοῦμε νὰ παρ- θενογεννήσουμε σήμερα τὸ ἐξιδανικευμένο παρελθόν μας (π.χ. τὶς κοινότητες τῆς Τουρκοκρατίας), χάνοντας τὸν ἴδιο τὸν ἐσώτατο καταλύτη του, δηλαδὴ τὴν εὐκαμψία ἡ ὁποία γεννᾶ σοφὰ τὴ σύζευξη τοῦ Αἰωνίου μὲ τὶς ἰδιο- μορφίες κάθε μιᾶς ἱστορικῆς φάσης. n

Κάτω από : θεολογωντας