…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

Mόλις κάνουμε μιὰ σοβαρὴ προσπάθεια νὰ προσευχηθοῦμε «ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ», ἀμέσως συνειδητοποιοῦμε ἔντονα τὴν ἐσω- τερική μας ἀποσύνθεση, τὴν ἔλλειψη τῆς ἑνότητας καὶ ὁλοκλήρωσής μας. Παρόλες τὶς προσπάθειές μας νὰ σταθοῦμε μπρὸς στὸ Θεό, οἱ σκέψεις συνε- χίζουν νὰ τρέχουν ἀνήσυχα καὶ ἄσκοπα μέσα στὸ μυαλό μας, ὅπως τὸ βόμβισμα τῆς μύγας ἢ τὸ ἰδιότροπο πήδη- μα τῶν πιθήκων ἀπὸ κλαδὶ σὲ κλαδί. Ἐνατένιση σημαίνει πρῶτα ἀπ’ ὅλα, νὰ ὑπάρχεις ἐκεῖ ποὺ βρίσκεσαι – νὰ εἶσαι ἐδῶ καὶ τώρα. Ἀλλὰ συνήθως εἴμαστε ἀνίκανοι νὰ σταματήσουμε τὴ σκέψη μας νὰ περιπλανιέται ὅπου τύχει, στὸν τόπο καὶ στὸ χρόνο. Θυ- μόμαστε τὸ παρελθόν, ἀτενίζουμε τὸ μέλλον, σχεδιάζουμε τί θὰ κάνουμε στὴ συνέχεια· ἄνθρωποι καὶ τόποι ἔρχονται μπρός μας σὲ μιὰ ἀτέλειω τη ἀκολουθία. Δὲν ἔχουμε τὴ δύνα- μη νὰ αὐτοσυγκεντρωθοῦμε στὸ μέ- ρος ἀκριβῶς ποὺ θά ’πρεπε νὰ βρισκόμαστε – ἐδῶ, στὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ· εἴμαστε ἀνίκανοι νὰ ζήσουμε ὁλοκληρωτικὰ στὴ μόνη στιγμὴ τοῦ χρόνου ποὺ ἀληθινὰ ὑπάρχει – τὸ τώρα, τὸ ἄμεσο παρόν. Αὐτὴ ἡ ἐσω- τερικὴ ἀποσύνθεση εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ τραγικὰ ἐπακόλουθα τῆς Πτώσης. Οἱ ἄνθρωποι ποὺ πετυχαίνουν στὴ ζωή, ἔχει σωστὰ παρατηρηθεῖ, εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ κάνουν μόνο ἕνα πράγ- μα κάθε φορά. Ἀλλὰ τὸ νὰ κάνεις κάθε πράγμα στὴ σειρά του δὲν εἶναι καθόλου εὔκολο. Ἐνῷ κάτι τέτοιο εἶναι ἀρκετὰ δύσκολο στὴν ἐξωτε- ρικὴ ἐργασία, ἀκόμα δυσκολότερο εἶναι στὴν προσπάθεια τῆς ἐσωτε- ρικῆς προσευχῆς. Τί πρέπει νὰ γίνει λοιπόν; Πῶς θὰ μάθουμε νὰ ζοῦμε στὸ παρόν, στὴν αἰωνιότητα τοῦ Τώρα; Πῶς μποροῦμε νὰ κατακτήσουμε τὸν Καιρό, τὴν ἀποφασιστικὴ στιγμή, τὴ στιγμὴ τῆς εὐκαι- ρίας; Εἶναι ἀκριβῶς σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο ποὺ ἡ Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ μπορεῖ νὰ βοηθήσει. Ἡ ἐπανειλημμένη Ἐπί- κληση τοῦ Ὀνόματος μπορεῖ νὰ μᾶς φέρει, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τὴ διαίρεση στὴν ἑνότητα, ἀπὸ τὴ διά- σπαση καὶ τὴν πολλαπλότητα στὴν ἑνοποίηση. «Γιὰ νὰ σταματήσεις τὸ συνεχῆ συνωστισμὸ τῶν σκέψεών σου», λέγει ὁ ἐπίσκοπος Θεοφάνης, «πρέπει νὰ δέσεις τὴ διά- νοιά σου μὲ μία σκέψη ἢ μὲ τὴ σκέψη τοῦ Ἑνὸς μόνο» 1 . Οἱ ἀσκητὲς Πατέρες, ἰδιαίτερα ὁ Βαρσανούφιος καὶ o Ἰωάννης, διαχωρίζουν δύο τρόπους γιὰ τὸν πόλεμο τῶν λογισμῶν. Ἡ πρώτη μέθοδος εἶναι γιὰ τοὺς «δυνατοὺς» ἢ τοὺς «τέλειους». Αὐτοὶ μποροῦν νὰ «ἀντιλέγουν» στοὺς λο- γισμούς τους, δηλαδὴ νὰ τοὺς ἀντιμετωπίζουν πρόσωπο μὲ πρόσωπο νὰ τοὺς ἕλκουν σὲ κατὰ πρόσωπο ἀναμέ- τρηση. Ἀλλὰ γιὰ τοὺς περισσότερους ἀπὸ μᾶς μιὰ τέ- τοια μέθοδος εἶναι πολὺ δύσκολη, καὶ ἴσως πράγματι ὁδηγήσει σὲ οὐσιαστικὴ ζημία. Ἡ ἄμεση ἀναμέτρηση, ἡ προσπάθεια νὰ ἐκριζώσουμε καὶ νὰ ἀποβάλουμε λογισμοὺς μὲ τὴ δύ- ναμη τῆς θέλησής μας, συχνὰ δίνει ἁπλῶς μεγαλύτερη δύναμη στὴ φα- ντασία μας. Οἱ φαντασιώσεις μας, βίαια κατα- πιεσμένες, τείνουν νὰ ἐπιστρέψουν μὲ μεγαλύτερη δύναμη. Ἀντὶ νὰ μα- χόμαστε τοὺς λογισμούς μας κατευ- θείαν καὶ νὰ προσπαθοῦμε νὰ τοὺς ἀποδιώξουμε μὲ μιὰ προσπάθεια τῆς θέλησης, εἶναι σοφότερο νὰ στρα- φοῦμε καὶ νὰ προσηλώσουμε τὴν προσοχή μας ἀλλοῦ. Ἀπὸ τὸ νὰ ἀτε- νίζουμε κάτω, μέσα στὴν ταραγμένη φαντασία μας καὶ νὰ συγκεντρωνό- μαστε γιὰ νὰ ἐναντιωθοῦμε στὶς σκέ- ψεις μας, καλύτερα θὰ εἶναι νὰ κοιτά- ξουμε πρὸς τὰ πάνω, πρὸς τὸν Κύριο Ἰησοῦ καὶ νὰ ἐμπιστευθοῦμε τοὺς ἑαυτούς μας στὰ χέρια Του, ἐπικα- λούμενοι τὸ Ὄνομά Του· καὶ ἡ χάρη ποὺ ἐνεργεῖ διαμέσου τοῦ Ὀνόματός Του θὰ ὑπερπηδᾶ τοὺς λογισμούς, τοὺς ὁποίους δὲ θὰ μπορούσαμε νὰ ἐξαλείψουμε μὲ τὴ δικιά μας δύνα- μη. Ἡ πνευματική μας στρατηγικὴ θὰ πρέπει νὰ εἶναι θετικὴ καὶ ὄχι ἀρνητι- κή: ἀντὶ νὰ προσπαθοῦμε νὰ ἀδειά- σουμε τὴ σκέψη μας ἀπὸ ὁτιδήποτε κακό, θὰ εἶναι καλύτερα νὰ τὴ γεμί- ζουμε μὲ ὅ,τι καλό. «Μὴν ἀντιλέγεις στὶς σκέψεις ποὺ ἔρχονται ἀπ’ τοὺς ἐχθρούς σου» συμ- βουλεύουν ὁ Βαρσανούφιος καὶ ὁ Ἰωάννης, «γιατὶ αὐτὸ ἀκριβῶς αὐτοὶ θέλουν καὶ δὲ θὰ πάψουν νὰ σὲ ἐνοχλοῦν. Ἀλλὰ γύρισε στὸν Κύριο γιὰ νὰ σὲ βοηθήσει ἐναντίον τους, καταθέτοντας μπροστά Του τὴ δική σου ἀδυναμία· διότι Αὐτὸς εἶναι ἱκανὸς νὰ τοὺς ἐκδιώξει καὶ νὰ τοὺς ἐκμηδενίσει»

1. The Art of Prayer, σ. 97.

2. Ἀποκρίσεις, ἐκδ. Σχοινᾶς, (Βόλος 1960), 91.

Κάτω από : θεολογωντας, Κάλ. Γουέαρ