…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

paul klee

Τῆς Εὐανθίας Ἀδαμτζίλογλου Δρος Θεολογίας

* Tο κείμενο ἔχει δημοσιευθεῖ στό περιοδικό Τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν «Τόλμη» Τεῦχος 16ο Φεβρ. 2002

http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/woman/woman_femin.html

Καθώς ὅλο καί περισσότερο ἐπικρατεῖ ἡ ἐκκοσμίκευση στήν κοινωνική ζωή καί γίνεται τό ἄλλοθι γιά νά ἑδραιώνεται ὁ χαρακτηρισμός τῆς ἐποχῆς μας ὡς μεταχριστιανικῆς, τόσο καί περισσότερο αὐξάνεται ἡ κριτική πρός τό κατεστημένο τῆς θεολογίας καί τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ φεμινιστική ἀρνητική κριτική ἐμφανίσθηκε ἐδῶ καί μερικές δεκαετίες, γιά νά προκαλέσει τίς γυναῖκες θεολόγους τοῦ δυτικοῦ κόσμου. Οἱ ἀμφισβητήσεις τῶν παύλειων κειμένων καί τῆς βιβλικῆς δημιουργίας, τά ἐπιχειρήματα γιά τή συμβολή τῆς ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης στήν ὑποτίμηση τῶν γυναικῶν καί ἡ πολεμική πού δεχόταν ἀπό τό φιλελεύθερο κοσμικό κίνημα τῶν γυναικῶν, ἦταν δριμύτατη. Στήν προσπάθειά τους οἱ χριστιανές γυναῖκες τῆς δυτικῆς Εὐρώπης νά ἀντιμετωπίσουν τήν ἐπίθεση αὐτή, ἐπιστράτευσαν τό ἐπιστημονικό τους ἀπόθεμα καί παρήγαγαν ἀξιόλογες μελέτες. Ἀπέδειξαν ὅτι ἡ βιβλική παράδοση διαθέτει πλούσιο ὑλικό, πού ἀναδεικνύει τήν ἀξιοπρέπεια τῆς γυναίκας καί τήν τιμητική της θέση στήν Ἐκκλησία καί στήν κοινωνία. Παράλληλα, ὅμως, ἐπεσήμαναν καί πολλές ἑρμηνευτικές παραδόσεις πού, ἀντί νά συμβάλλουν στό μετασχηματισμό τῆς κοινωνίας σέ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλάζουν τό Εὐαγγέλιο κατά τίς ἐπιθυμίες τῆς ἀνδροκρατικά δομημένης κοινωνίας. Μέ ἐντυπωσιακό τρόπο προσέκρουσαν σέ διεστρεβλώσεις πού, γιά πολλές ἀπό αὐτές, ἡ καθ’ ἡμᾶς ἀνατολή εἶχε ἐγκαίρως ἐπισημάνει στούς ὑπεύθυνους φορεῖς τῶν δυτικῶν ἐκκλησιαστικῶν κοινοτήτων. Ἡ πολιτιστική ὡριμότητα, στό μέτρο πρόσληψης τοῦ Εὐαγγελίου, φαίνεται νά ἀπαιτεῖ τό πλήρωμα τοῦ χρόνου καί δέν ἐκβιάζεται. Πολλές ἀπό τίς πτυχές τῆς θεολογικῆς σκέψης πού συζητοῦν οἱ γυναῖκες θεολόγοι στή δυτική παράδοση: – Παρατηροῦν ὅτι ἡ εἰκόνα γιά τό Θεό πού καλλιεργήθηκε στήν παράδοσή τους, δέν συμβιβάζεται μέ τό Εὐαγγέλιο. Ἀρνοῦνται νά δεχθοῦν τό Θεό ὡς δικαστή καί τιμωρό. Δέν κατανοοῦν τή σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ ὡς ἱκανοποίηση τῆς θεϊκῆς δικαιοσύνης ἑνός σαδιστῆ αἱμοχαροῦς θεοῦ-πατέρα, πού δέν μπορεῖ νά ἔχει καμία σχέση μέ τό Θεό τῆς ἀγάπης. Δέ θέλουν νά ἐννοήσουν τήν ἁμαρτία ὡς τιμωρία τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Δέν ἀνταποκρίνεται στά αἰσθητήριά τους ἕνας Θεός τῆς λογοκρατικῆς μεταφυσικῆς, πού δέν ἐπιτρέπει στόν ἄνθρωπο νά ἔχει τήν ἐμπειρική σχέση μαζί Του στήν καθημερινή πραγματικότητα. – Δέν μποροῦν νά κατανοήσουν τή δυαρχική ἀντίληψη στήν ἐκκλησιαστική παράδοση, πού θεωρεῖ τό ἀνδρικό πρότυπο ὡς ἔκφραση τοῦ καλοῦ καί τό θηλυκό ὡς ἔκφραση τοῦ κακοῦ. Στό πλαίσιο αὐτό, βλέπουν νά ἀποθεώνεται ἀπό τή μία μεριά ἡ ἀφηρημένη ἀνδρική λογική καί νά ὑποτιμᾶται ἡ ζωή τῶν αἰσθήσεων· νά προβάλλεται ἡ κυριαρχική νοοτροπία τῶν δυνατῶν, ὡς μοντέλο στρατηγικῆς εἰς βάρος τῶν ἀδυνάτων σέ ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς ζωῆς. Στή δυαρχική αὐτή νοοτροπία, ἡ θεότητα παίρνει τήν κυρίαρχη θέση μαζί μέ κάθε οὐράνιο καί πνευματικό, ἐνῶ ἡ γήινη πραγματικότητα καί ἡ ὕλη περνάει στό ἐπίπεδο τῆς κατωτερότητας. – Ἡ πυραμίδα τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας, μέ ἀνώτερους καί κατώτερους, ἑδραιώνεται στήν Ἐκκλησία καί τή θεολογική ὁρολογία. Ἡ ἀνδρική κυρίαρχη θέση συνωστίζεται στήν κορυφή τῆς πυραμίδας, γιατί εἶναι ἡ κεφαλή καί ἐκπροσωπεῖ τό θεϊκό, τό οὐράνιο καί τό λογικό, καί ἀφήνει στή γυναίκα τήν κατωτερότητα τῆς γήινης, ὑλικῆς καί σωματικῆς κατάστασης. – Ἡ δυαρχική αὐτή ἀντίληψη, πού δέν ἔχει καμιά σχέση μέ τό Εὐαγγέλιο καί προέρχεται ἀπό τή φιλοσοφική θεώρηση, διαπερνᾶ τό ὅλο σύστημα τῆς θεολογίας καί τῆς Ἐκκλησίας τους. Εἰσάγει τόν ἀνταγωνισμό καί τήν πόλωση. Ἐνισχύει τό γνωστικισμό, πού εἶναι γνωστός στήν Ἐκκλησία ἀπό τήν ἀρχαία ἐποχή. Τό χαρακτηριστικό του, βέβαια, εἶναι ὅτι καλλιεργεῖ μέν τήν νοησιαρχία καί τόν ὀρθολογισμό, ἀλλά ἀφήνει ἀνεξέλεγκτο τόν κόσμο τῶν αἰσθήσεων, πού ἀργά ἤ γρήγορα ὑπονομεύει τό ὅλο σύστημα. Γι’ αὐτό μπορεῖ ἐκεῖ πού δέχεται τόν αὐστηρό ἀσκητισμό, νά περνάει καί σέ ἀχαλίνωτες ἐλευθερίες. Τά ἀδιέξοδα πού προκύπτουν εἶναι εὔκολα. Ἡ πόλωση καί ὁ ἀνταγωνισμός, οἱ ἀκραῖες θέσεις πού δέ βρίσκουν τό μέτρο, καθώς καί ἡ ἰσοπέδωση τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν πολιτική ἐξουσία, ἐπιτρέπουν τήν ἀποθέωση τοῦ ἀνδρικοῦ προτύπου, πού εὔκολα μετατρέπεται στήν ἀποθέωση καί τοῦ θηλυκοῦ. Ὅμως ἔτσι, δέν ἀλλάζει τίποτε, γιατί τό κλίμα παραμένει τό ἴδιο. Ἀλλάζουν μόνο οἱ φορεῖς. Ὁ προβληματισμός τῶν γυναικῶν θεολόγων τοῦ δυτικοῦ κόσμου πού συγκλονίζει τό ἐκκλησιαστικό καί θεολογικό κατεστημένο, θορυβεῖ ὄχι λίγο τούς ὑπεύθυνους στή Δύση, γιατί τούς θέτει ὁμολογουμένως μπροστά σέ μεγάλες καί δύσκολες ἐξετάσεις. Ὅταν ὅλα αὐτά τά θέματα ἔρχονται στήν ἀνατολική μας παράδοση, μέ τίς αἰχμές τοῦ δόρατος τήν ἱερωσύνη τῶν γυναικῶν καί τήν ἀπαίτηση γιά τήν θηλυκή εἰκόνα τοῦ θείου, τότε οἱ θέσεις πού παίρνονται τίς περισσότερες φορές εἶναι ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς. “-Πρόβλημά τους…. -Δέν μᾶς ἀφορᾶ… -Ἄς καταλάβουν ἀπό τά ἀδιέξοδα τίς λανθασμένες ἐπιλογές τους….”. Αὐτή εἶναι ἡ ἀπάντηση. Εἶναι διπλωματική; Εἶναι λογοκρατική; Δηλώνει τήν ἀνδρική θέση ἰσχύος πού διατηρεῖ τήν ἀντιπαλότητα; Μήπως, ὅμως, ἔτσι ξεφεύγει, γιατί δέ γνωρίζει σέ βάθος τό πρόβλημα, δέν ἔχει ἐπιχειρήματα καί ἔτσι δέν μπορεῖ νά κάνει διάλογο; Δέ λειτουργεῖ μέ τήν καρδιά; Δέ βλέπει ὅτι ὅλη αὐτή ἡ προβληματική μπορεῖ νά γίνει δίαυλος ἐπικοινωνίας γιά ἐπίκαιρη θεολογική προσέγγιση; Νά δώσει ἐπιτέλους καί ἡ ἀνατολή ἀπό τή δική της πνευματική κληρονομιά, καί νά ἀποτρέψει νέες ἀκραῖες τοποθετήσεις πού δέν ἔχουν σχέση μέ τή βιωμένη εὐαγγελική μαρτυρία; – Στήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ τῆς δυτικῆς παράδοσης, τοῦ αὐστηροῦ δικαστῆ καί τιμωροῦ, ἡ ἀνατολική χριστιανοσύνη προτείνει τό Θεό τῆς ἀγάπης. Σέ αὐτό τήν βοήθησε ἡ ἐμμονή της στήν κοινωνία ἀγάπης τῶν ἴσων προσώπων τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἀνατολῆς ἔδωσαν προτεραιότητα στίς ὑποστάσεις τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί στήν ἀγαπητική περιχώρηση τῶν προσώπων, ἐνῶ οἱ Λατίνοι τόνισαν ἀφηρημένα τήν οὐσία τῆς Θεότητας, πού ἔθετε σέ δευτερεύουσα θέση τά πρόσωπα. Ἔτσι ἡ ὑπεράσπιση τῆς μίας Θείας Οὐσίας ἐπέτρεπε νά συνθλίβονται τά πρόσωπα, καί ὁ ἀνδρικός θεομορφισμός διαμόρφωνε τήν περί Θεοῦ εἰκόνα στήν παράδοσή τους. Ἀντίθετα, ἡ προσπάθεια τῆς ἐμπειρικῆς βίωσης τοῦ μυστηρίου τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἀπό τούς ἁγίους μας μέσα στήν ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρία, δέν ἐπέτρεψε τήν λογοκρατική ἀνθρωπομορφική θεώρηση τῆς θεότητας. -Ἡ συγκατάβαση τῆς Θεότητας νά προσλάβει τήν ἀνθρώπινη φύση καί νά περάσει στή γήινη καί ὑλική πραγματικότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀναιρεῖ κάθε δυαρχική φιλοσοφική θεώρηση. Ἡ ἐσχατολογική πρόσληψη τοῦ κόσμου συνεχίζεται μέσα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, σέ μία διαρκή μαρτυρική σάρκωση τοῦ Θεοῦ, πού πραγματώνεται σέ κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας, ἄνδρα καί γυναίκα, ἡλικιωμένο ἤ νέο, μορφωμένο ἤ ἀμόρφωτο. – Ἡ κατανόηση τῆς σταυρκῆς θυσίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὡς πράξη ὕψιστης ἀγάπης γιά τόν ἄνθρωπο, φωτίζει μέ διαφορετικό τρόπο τήν ἁμαρτητική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ κένωση τῆς ἀγάπης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, πού προσφέρεται συνεχῶς στήν εὐχαριστιακή σύναξη, καλεῖ τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου νά κατανοήσει τήν ἁμαρτία του ὡς βαρειά ἀρρώστεια, νά ζητήσει μέ μετάνοια τή θεραπεία, νά ζήσει τήν κάθαρση καί νά χαρεῖ τό φωτισμό τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς. – Ὅλα αὐτά βιώνονται μέσα στό φῶς τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ. Ὁ σταυρωμένος Ἰησοῦς Χριστός εἶναι συγχρόνως καί ὁ Ἀναστημένος. Ὁ Θεός καί Πατέρας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ δέν ἄφησε τόν Υἱό Του στή φθορά τοῦ θανάτου, ἀλλά τόν ἀνέστησε καί τόν δόξασε μέ τήν ἀνάληψή Του καί τήν ἐκ δεξιῶν Του καθέδρα. Ἡ κένωση τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ δίνεται ὡς πρότυπο γιά τήν ἀνθρώπινη βιωτή ἀνδρῶν καί γυναικῶν. Στήν ἀγαπητική κένωση τοῦ καθένα, ὁ ἄλλος ὀφείλει νά ἀπαντᾶ μέ τιμή, δόξα καί σεβασμό. – Στό μεγάλο πρόβλημα τῆς ἀποθέωσης τῆς κυριαρχικῆς ἐξουσίας τοῦ βιολογικοῦ ἀνθρώπου, τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ δείχνει πρός ἀντίθετη κατεύθυνση. Καλεῖ σέ ἄκρα ταπείνωση, καί μάλιστα ὅσους ἔχουν τήν μεγαλύτερη κυριαρχική κλίση. Ἡ ἀφηρημένη λογική, ἀπό τή μία μεριά, καλεῖται μέσα στήν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρία νά ταπεινώνεται στήν καρδιά. Ἐκεῖ εἶναι τό κέντρο τοῦ ἀνθρώπου κατά τήν ἀνατολική παράδοση. Ἀπό τήν ἄλλη μεριά, οἱ ἐπιθυμίες πού τραβοῦν τόν ἄνθρωπο πρός τά χαμερπῆ πάθη, μέσα στήν ἁγιαστική Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀφήνονται στήν ἑλξη τῆς θεϊκῆς ἀγάπης καί μέσα σέ συνεχή ἄθληση συναντοῦν τή λογική τοῦ ἀνθρώπου πάλι στήν καρδιά. Ἔτσι ἑνοποιεῖται ἄνθρωπος. Βρίσκει τόν ἑαυτό του καί ἰσορροπεῖ, γιά νά λειτουργεῖ ὡς ἀνθρώπινη ὑπόσταση. Ἔτσι μπορεῖ καί ὁ ἄρρωστος, ὡς πρός τή λειτουργία τοῦ φύλου του, ἄνθρωπος νά ξεπερνάει τόν ἑαυτό του, ἀντί νά γίνεται θύμα ἐκμετάλλευσης καί νά γελιοποιεῖται. Γιατί λοιπόν νά μήν δείξουμε τήν ἄλλη γλώσσα τῆς Ἐκκλησίας μέσα ἀπό τή θεολογική διαμαρτυρία τῶν γυναικῶν; Κάθε κριτική εἶναι ὠφέλιμη. Ἴσως μᾶς χρειάζεται καί στήν Ἀνατολή, γιά νά πετύχουμε τήν κάθαρση, καί γιατί ὄχι, καί τήν ἑνότητα ὅλων τῶν Χριστιανῶν μεταξύ μας. Μπορεῖ ἔτσι ἡ μεταχριστιανική ἐποχή νά ἀποδειχθεῖ ὅτι εἶναι μᾶλλον προχριστιανική.

Κάτω από : γυναίκα, φεμινιστικη θεολογια