Παπαδιαμάντης

Α. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

 

Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ:

 

  • .ΗΘΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ:

 

Με ρεαλιστικό τρόπο και χωρίς διάθεση εξιδανίκευσης  ή υπερβολής απεικόνίζει τα ήθη, τα έθιμα, τους χαρακτήρες ,την καθημερινή ζωή  στις πιο απλές λαϊκές της εκδοχές, την αγροτική και θαλασσινή Ελλάδα, τον απλό άνθρωπο της υπαίθρου. Έθιμα, και συνήθειες, μάγια, ξόρκια, δεισιδαιμονίες και προλήψεις, ανέκδοτα, ιστορίες και παραμύθια, καφενέδες αγροτοποιμενικές ασχολίες, ψαράδες, ναυτικοί, γεωργοί, παπάδες, γριούλες, αγροφύλακες, και άλλα τέτοια στοιχεία της απλής, παλαιικής, καθημερινής  ζωής  αποτελούν το υπόστρωμα του εργου του. «Το νησί του θα αποτελέσει το φυσικό πλαίσιο και οι συγχωριανοί του τις τυπικές υπάρξεις μέσα από τις οποίες ο Παπαδιαμάντης θα εκφράσει την προσήλωσή του στον κόσμο της παράδοσης και της ορθοδοξίας, των ακατάλυτων, δηλαδή, από τα δυτικά ρεύματα αξιών»(M.Vitti).Αυτό το νησί,η Σκιάθος,που πάντα νοσταλγεί,αποτέλεσε το λυρικό και ηθογραφικό πλαίσιο του καλύτερου μέρους του έργου του.

 

  • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ:

Διάχυτο στο έργο του είναι το στοιχείο της θρησκευτικότητας που αφορά τη χριστιανική πίστη και αυτό οφείλεται στο οικογενειακό του περιβάλλον  (γιος ιερωμένου με πολλές εκκλησιαστικές παραστάσεις) αλλά και στη μύησή του στη μοναστική ζωή και στη μελέτη εκκλησιαστικών κειμένων  και της βυζαντινής μουσικής και αγιογραφίας.

Το θρησκευτικό στοιχείο φαίνεται στα κείμενά του από:

α).λέξεις, φράσεις, εκκλησιαστικά τροπάρια ,συναξάρια και ψαλμούς ,χωρία της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, συμβολισμούς και παραβολές

β).αναφορές στο βίο προσώπων της θρησκείας ,στο λειτουργικό της Εκκλησίας, σε ναούς και σε πιστούς

γ).θεματολογία που σχετίζεται με το θρησκευτικό βίο

 

  • ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΑ: (ο προεξέχων ρόλος της φύσης είναι δείγμα επίδρασης του ευρωπαϊκού ρομαντισμού)

 

H σχέση του Παπαδιαμάντη με τη φύση είναι αισθητική αλλά και ηθική:

 η αισθητική φαίνεται από το γεγονός ότι επειδή είναι συγγραφέας του ανοιχτού χώρου, τοποθετεί τα δρώμενά του μέσα στο ανοιχτό χώρο, στη φύση .Η φύση παρουσιάζεται με εξιδανικευμένη ομορφιά, με κάλλος, παρθενικότητα και αγνότητα. Η φυσιολατρία είναι διάχυτη σε όλα τα έργα του και μετατρέπεται συχνά σε ερωτισμό που αγκαλιάζει τα άψυχα αντικείμενα ,ενώ οι λυρικότατες περιγραφές της φύσης και η ειδυλλιακή παρουσιαση  των φυσικών στοιχείων κάνουν τα έργα του να μοιάζουν με ποιήματα και συνιστούν μια φλογερή κατάφαση στη ζωή.

Η ηθική σχέση στηρίζεται στην άποψή του ότι η φύση και ο άνθρωπος αλληλοεξαρτώνται και αλληλοεπηρεάζονται και επομένως αν αποκοπούν ,επερχεται στον άνθρωπο η φθορά και η αλλοτρίωση. Για το λόγο αυτό η φύση καθίσταται σημείο αναφοράς, αφου κάνει τον άνθρωπο αθώο, φυσικό, αγνό  και τον βοηθά να επικοινωνήσει με το θεό-Κτίστη της φύσης και του κόσμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντιληψης αποτελεί το< <Ονειρο στο κύμα >>,που εκφράζει τον ενδόμυχο πόθο του ανθρώπου-αφηγητή να ξεφύγει από το ασφυκτικό παρόν της πόλης και να βρεί καταφύγιο και παραμυθία στον απλό βουκολικό βίο της φυσικής ζωής  και του χωριού που εξασφαλίζει την αθωότητα, την αγνότητα ,την ξεγνοιασιά. (νοσταλγία για τη χαμένη αθωότητα /ειδυλλιακή διάσταση ).

 

  • ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ-ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

Τα διηγήματά του λειτουργού, συχνά, ως χρονικά που μας προσφέρουν αναμνήσεις για τα παιδικά του χρόνια στο νησί του, για την αθηναϊκή περίοδο της ζωής του, τα βιώματα, τα οράματα και τα αδιέξοδά του χωρίς, βέβαια, να καθορίσουμε με ακρίβεια σε τι ποσοστό μεταφέρονται πραγματικά τα βιώματά του.

Συχνά ο αφηγητής εμφανίζεται με την πραγματική ταυτότητά του ή κρύβεται πίσω από ψευδώνυμο.

<Στη διηγηματογραφία του υϊοθετεί το ακόλουθο σχήμα: προκρίνει δύο στιγμές, χρονικά απομακρυσμένες η μια από την άλλη εκ των οποίων η μία αναφέρεται στην παιδική ηλικία του ήρωα ενώ η άλλη δηλώνει το πέρασμα προς την ωριμότητα…Ετσι οι παπαδιαμαντικές  αυτοδιηγητικές αφηγήσεις βρίσκονται ανάμεσα στο απομνημόνευμα και στην εξομολόγηση>.

 

  • ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

Δε  έμεινε μόνο στην επιφανειακή ηθογραφία αλλά αναμειγνύει τα ηθογραφικά στοιχεία άλλοτε με στοιχεία κοiνωνικά  (είναι άριστος κοινωνικός παρατηρητής) και άλλοτε με ψυχογραφικά: διεισδύει στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων και παρουσιάζει  την κλιμάκωση των συναισθημάτων, τα διλήμματα και τις εσωτερικές ταλαντεύσεις, τις ψυχικές διεργασίες τους

 

  • ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

Τα έργα του << βασίζονται επί της πραγματικότητος>> δηλαδή τα πρόσωπα των έργων του είναι καθημερινοί άνθρωποι(συχνά υπαρκτά πρόσωπα),οι χώροι κατονομάζονται με τοπωνύμια, οι υποθέσεις των διηγημάτων είναι ιστορίες της ζωής  της μικρής κοινωνίας του τόπου του και η καθαρεύουσά του ,εμπλουτισμένη με ιδιωματικούς τύπους, διασώζει τον καθημερινό ζωντανό λόγο και υπάρχει ακριβής επισήμανση των χρονικών προσδιορισμών( ρεαλισμός) .Μάλιστα ,συχνά, στις περιγραφές του δείχνει επίμονη παρατηρητικότητα και εμμονή στη λεπτομέρεια αξιοποιώντας, έτσι και τα διδάγματα του νατουραλισμού. Ωστόσο, παρουσιάζει έντονα και τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, γιατί τα έργα του αποπνέουν μια ποιητική πνοή που στηρίζεται σε δυο θεμελιώδη θέματα: τον προεξέχοντα ρόλο της φύσης και τον ανέφικτο έρωτα.

 

  • ΠΑΡΑΔΟΣΗ:

Μέσα από την τέχνη του προεκτείνεται και μας μεταφέρει ,ως λαό, στο ανεξήγητο εκείνο καθεστώς των πατέρων ή στο επίκεντρο της πνευματικότητάς μας, στην πνευματική ρίζα της ζωής, στην παράδοση μας. Εχει βαθιές λαϊκές ρίζες, ζει κοντά στο λαό ,γίνεται γνήσιος λαϊκός ηθογράφος και πετυχαίνει ,έτσι, να δωσει τον Ελληνα στη πιο απροσποίητη έκφρασή του .

Το ζωντανό γλωσσικό αμάλγαμα που χρησιμοποιεί, το οποίο απηχεί όλόκληρη  τη  γλωσσική παράδοση( δημώδη και έντεχνη) ,τα γνήσια ελληνικά ήθη, που αντλεί από την καθημερινή ζωή του απλού ανθρώπου της  αγροτικής και θαλασσινής υπαίθρου μέσα σε  λυρικό πλαίσιο, το χριστιανικό-ορθόδοξο στοιχείο σε συνδυασμό με τη λατρεία της ελληνικής φύσης, η δημιουργία <ατμόσφαιρας> διάχυτης σε όλο το έργο του ,όλα αυτά δίνουν το χαρακτήρα της ελληνικότητας στη διηγηματογραφία του .

 

  • ΓΛΩΣΣΑ-ΥΦΟΣ:

Η παπαδιαμαντική γλώσσα είναι ιδιότυπη: πρόκειται για ένα είδος καθαρεύουσας, ένα< <γλωσσικό αμάλγαμα καθαρεύουσας, εκκλησιαστικής ,δημοτικής με ιδιωματισμούς του τόπου του, και αρχαίας ελληνικής, που εκτυλίσσεται με αφηγηματική άνεση και με μια ρυθμικότητα που παραπέμπει σε ποιητικό λόγο>>.( Άλλωστε ο Παπαδιαμάντης αγαπα να μαθαίνει και να παραθέτει ρητά και χωρία αρχαίων κειμένων, της Γραφής, των Ψαλμών και των Προφητών. Μπορούσε να δανείζεται λέξεις της δημοτικής και  από τον τεράστιο πλούτο της αρχαίας ελληνικής  και της γαλλικής ,που ήταν η τελειότερη από τις σύγχρονες ,να δανείζεται πρότυπα για τη σύνταξη)

 

στους διαλόγους:

 χρησιμοποιεί την ομιλούμενη λαϊκή γλώσσα (δημοτική) διανθισμένη με σκιαθίτικους ιδιωματισμούς και μάλιστα επειδή είχε αλάθητο το αίσθημα του προφορικού, του δημοτικού λόγου, οι διάλογοί του είναι απόλύτως φυσικοί

στα αφηγηματικά μέρη:

χρησιμοποιεί την καθαρεύουσα νοθευμένη με προσμείξεις πολλών στοιχείων της δημοτικής τόσο στο λεξιλόγιο όσο και στο τυπικό και στη σύνταξη

στις περιγραφές και στις λυρικές παρεκβάσεις:

χρησιμοποιεί την αμιγή καθαρεύουσα των παλαιότερων πεζογράφων με γλωσσικά στοιχεία της αρχαίας και της εκκλησιαστικής  παράδοσης

συνάμα:

τοποθετεί το επίθετο μετά το ουσιαστικό  και αυτό καθιστά το ύφος του περίεργο

v  έχει βαθύ το αίσθημα της ακριβολογίας και χρησιμοποιεί σύνθετα(που αρμόζουν στην ανάγκη της στιγμής ή είναι σπάνια ( πχ: μυριοπτέρυγα, λιναρόξανθοι, χρυσαυγίζουσα, νεοδρεπή, κυνέρωτες ),γοητευτικούς υπερθετικούς (πελαγιώτερα) ή νεόκοπες συζεύξεις (χρυσώδη  πάλλευκον χρώτα)

 

:

  • ΕΡΩΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ(ο ανέφικτος κυρίως έρωτας είναι δείγμα της επίδρασης του ευρωπαϊκού ρομαντισμού):

 

Τα ερωτικά διηγήματα του είναι μια ειδική κατηγορία όπου ο ερωτισμός λειτουργεί μονόπλευρα και παρουσιάζεται σαν ένα ακοίμητο πάθος.

 

-συχνά αναφέρει τη θέα του γυμνού γυναικείου σώματος που είναι κυρίαρχη φαντασίωση

-συχνά ο ερωτισμος του μεταφέρεται στη φύση και αγκαλιάζει τα άψυχα αντικείμενα σαν ανθρωπόμορφα υποκατάστατα του γυναικείου σώματος

-πολλές φορές με το λυτρωτικό μηχανισμό της καλλιτεχνικής δημιουργίας εξιδανικευμένος ο ερωτικός καημός γίνεται πηγή ποιητικότατων αφηγήσεων

-σε πολλά διηγήματά του παρουσιάζει άντρες που έχουν παντρευτεί, σε δεύτερο γάμο, γυναίκες μικρότερές από τις κόρες τους ή παρουσιάζει το ερωτικό σκάνδαλο, την περιέργεια και το κουτσομπολιό ως κυρίαρχα θέματα ή άλλοτε ο ερωτισμός ρίχνει στη διήγηση τη βαριά σκιά του πειρασμού.Το παρόν διήγημα ανήκει στα ερωτικά.

 

Β.  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ  <<ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ>>

 

  1. ερμηνεία από ηθικο-θρησκευτική σκοπιά:η ιστορία μπορεί να διαβαστεί ως αλληγορία της έκπτωσης του ανθρώπου από μια αρχική ιδανική κατάσταση ευδαιμονίας(ποίημα ερωτικό και πομενικό) σε μια δυστυχισμένη και ανώφελη ζωή
  2. ερμηνεία που αντιμετωπίζει το διήγημα ως μια εκδήλωση της αντίθεσης φύσης και πολιτισμού: η φύση αντιπροσωπεύει την εφηβική ηλικία του αφηγητή όταν είναι ωραίος και ευτυχισμένος έφηβος αλλά και <φυσικός άνθρωπος>, ενώ ο πολιτισμός ταυτίζεται με την ώριμη ηλικία, όταν εργάζεται στο γραφείο ενός δικηγόρου και αισθάνεται δέσμιος και καταπιεσμένος
  3. η ερμηνεία που στηρίζεται στην αισθητική προσέγγιση του διηγήματος: αμφιταλάντευση ανάμεσα στο υψηλό και το αισθησιακό ,στην παραίσθηση και την υπερβατικότητα
  4. η τέταρτη ερνηνεία: η αντιπαράθεση της ευτυχισμένης εφηβείας στη φθορά της ωριμότητας, δηλαδή μπορεί να ερμηνευθεί ως μια ιστορία μετασχηματισμού του βοσκού σε δικηγόρο, που αντιστοιχεί σε ένα περασμα από το βουνό στην Αθήνα, από την εφηβεία στην ωριμότητα(επικαλύπτει τη 2η ερμηνεία)
  5. η ψυχαναλυτική ερμηνεία:το διήγημα αντιπροσωπεύει την καταστολή της επιθυμίας, το στραγγάλισμα της εφηβικής φαντασίωσης, την αμφιταλάντευση ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, στη φυσική ζωή και στην τεχνητή.

 

 

 

Γ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟ <ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ>

 

1.ΤΥΠΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗ

 

♦Είναι δραματοποιημένος (είναι παρών στην αφήγηση) και  μάλιστα όχι απλώς ένα πρόσωπο του έργου που διηγείται σε ά ενικό τις περιπέτειες τις δικές του και των άλλων αλλά αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο, τον πρωταγωνιστή της ιστορίας του (αυτοδιηγητικός αφηγητής)

 

♦η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και έτσι αποκτά εξομολογητικό χαρακτήρα

 

♦εντοπίζεται το στοιχειο της πλαστοπρωσοπίας (συγγραφικός δόλος):ο συγγραφέας ,όπως φαίνεται στο τέλος, αποποιείται την ταύτισή του με τον αφηγητή, δίνοντας την εντύπωση ότι απλώς μεταφέρει όσα του διηγήθηκε ο αφηγητής και για να γίνει πειστικός παρουσιάζει ολόκληρο το διήγημα μέσα σε εισαγωγικά ,κλείνει με την τυποποιημένη φραση <Διά την αντιγραφήν> και υπογράφει. Ουσιαστικά, όμως, υπαρχει ταυτοπροσωπία (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το διήγημα είναι  καθαρά αυτοβιογραφικό) και αυτή διαφαίνεται από τα εξής σημεία:

 

α. και οι δυό (αφηγητής και συγγραφέας)έχουν εκκλησιαστικό χαρακτήρα στην εκπαίδευση, στην πνευματική και ηθική συγκρότηση και στη βιοθεωρία τους

β. και οι δύο γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον

γ. και οι δύο ασφυκτιούν στο αστικό περιβάλλον

 

εξήγηση πλαστοπροσωπίας:

ισως επειδή ο συγγραφέας έκρινε εξαιρετικά τολμηρό, για την εποχή του, το περιεχόμενο του έργου και θέλησε να κρυφτεί πίσω από το παραπλανητικό <δια την αντιγραφήν>, να αποστασιοποιηθεί από τα γεγονότα και να ενισχύσει την εσωτερική οπτική γωνία του ήρωα-αφηγητή

Πάντως η δυναμική αντιπαράθεση παρελθόντος-παρόντος, στο διήγημα, υπερβαίνει τα όρια της καταθεσης ενός προσωπικού βιώματος και προσδίδει την αίσθηση της γενικευμένης εμπειρίας.

 

2.ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Ουσιαστικά ο αφηγητής είναι ένας αλλά προσεγγίζει ,<βλέπει>  διαφορετικά τα πράγματα σε δυο διαφορετικές ηλικίες.Εντοπίζουμε δυο ενδιαφέρουσες παραλλαγές της οπτικής γωνιας/εστίασης/προοπτικής του αφηγητή που συνδυάζονται στην αφήγηση για την εξασφάλιση του αναγνωστικού ενδιφέροντος του κοινού:

 

α.)την προοπτικη  του νεαρού απαίδευτου ήρωα-βοσκού που αποτυπώνεται στο τρόπο βίωσης και αντιμετώπισης του περιστατικού

(εσωτερική εστίαση) και επικρατεί στο μεγαλύτερο τμήμα του κειμένου

 

β.) τη διευρυμένη προοπτική του ώριμου μορφωμενου  αφηγητή, που ανακαλεί στη μνήμη του το περιστατικό που του σημάδεψε τη ζωή και έχει μια σφαιρική θεώρηση των γεγονότων με τη βοήθεια της χρονικής απόστασης(μηδενική εστίαση).Αυτή η προοπτική αξοποιείται στην αρχή και στο τέλος του διηγήματος

 

3.Ο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΌΣ ΧΡΌΝΟΣ:

 

Το κείμενο κινείται σε δύο επίπεδα:

το παρελθόν του φυσικού βίου και της νεότητας του αφηγητή,μέσα στο οποίο διαδραματίζεται το περιστατικό(χρόνος ιστορίας).Ετσι ολόκληρο το διήγημα αποτελεί μια αναδρομική αφήγηση του ώριμου αφηγητή.

-το παρόν τη αστικής ζωής και της ωριμότητας του αφηγητή(χρόνος αφήγησης)

η δομή του διηγήματος είναι κυκλική: παρόν-παρελθόν-παρόν, σε αντίθεση με τη συνήθη γραμμική εξέλιξη της αφήγησης

– ως προς τη χρονική σειρά:

  • αναδρομικές αφηγήσεις
  • προσημάνσεις
  • δραματικά απρόοπτα

-ως προς τη χρονική διάρκεια:

  • έλλειψη(αφηγηματικό κενό)
  • επιβραδύνσεις

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

 

  • μίμηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση)

 

  • περιγραφή κυρίως με εικονοπλασία με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται η επιβράδυνση αλλά και η παραστατικότητα.Αναφορικά με τις εκτενείς παπαδιαμαντικές περιγραφές θα λέγαμε ότι υπηρετουν επιπλέον ρόλους αφού ενισχύουν τη στατικότητα των σκηνικών,εκδηλώνουν με ένταση την ποιητικότητα του Παπαδιαμάντη,καθοδηγούν τον αναγνώστη στη σύλληψη του βαθύτερου νοήματος του έργου ,αφού οι τόποι,οι εικόνες ,τα τοπία,όπως περιγράφονται αφαιρετικά ή μεταφορικά ανάγονται σε σύμβολα ποιητικά

 

  • διάλογος (που χρησιμοποιείται ελάχιστα)

 

 

  • εσωτερικός μονόλογος που υποκαθιστά την πλοκή

 

5.ΔΟΜΗ –ΠΛΟΚΗ

 

 

[[Η πλοκή είναι στοιχειώδης, υποτυπώδης και η δράση περιορισμένη και περισσότερο εσωτερική( ψυχικός κόσμος, διλήμματα, σκέψεις του ήρωα).Πρόκειται για μια απλή ιστορία που ξετυλίγεται αβίαστα μπροστά μας, αλλά στην κατάλληλη στιγμή ένα απρόοπτο περιστατικό (το κολύμπι της νέας κοπέλας) θα κινήσει το ενδιαφέρον μας και θα ενεργοποιήσει τις ηθικοθρησκευτικές αξίες του ήρωα. Τέλος μικρές ακόμα πινελιές απροόπτου ,όπως το βέλασμα της κατσίκας και η εμφάνιση της βάρκας προκαλούν την αγωνία και το ενδιαφέρον του αναγνώστη και εντείνουν περισσότερο τη δράση]](Μoodle)

 

 

ΓΕΝΙΚΑ ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ  :

 

  1. σύγκριση Μοσχούλας με τη σολωμική Φεγγαροντυμένη:
  • και οι δύο είνα εξιδανικευμένες(περισσότερο η Φεγγαροντυμένη)
  • αντιμετωπίζονται και οι δύο με πνεύμα αυτοθυσίας από το βοσκό και τον Κρητοκό αντίστοιχα
  • εξαίρεται το κάλλος τους που συνδέεται με την πανδαισία της φύσης
  • το σεληνόφως αποτελεί κοινό τόπο στην παρουσίασή τους
  • είναι και οι δύο άμεμπτες,ηθικά αγνές
  • αναδύονται από τη θάλασσα

 

  1.  κοινά στοιχεία με το «Μοιρολόγι της φώκιας»:
  • ίδιος τόπος:η Σκιάθος με τις λεπτομερείς περιγραφές του θαλασσινού τοπίου
  • ίδιος χρόνος: όταν αρχίζει να νυχτώνει (αμφιλύκη/λυκόφως)
  • ίδια ατμόσφαιρα:ηθογραφικό πλαίσιο,ύπαιθρος του νησιώτικου περιβάλλοντος με τις αγροτοποιμενικές ασχολίες
  • πρόσωπα: δύο κορίτσια πέφτουν στη θάλασσα,το ένα αθέλητα το άλλο ηθελημένα
  • πνιγμός:ενός ζώου και ενός κοριτσιού
  • το σχοινί:περιορίζει την κατσίκα και το σκύλο στο ένα διήγημα-κρατά εγκλωβισμένη τη γολέτα στο άλλο

 

 

  1. στοιχεία που προσδίδουν ποιητική λειτουργία :
  • το ονειρικό στοιχείο
  • ο αόριστος και κυκλικός χρόνος
  • η εξωπραγματική ατμόσφαιρα που συνίσταται στη χρήση λαϊκών παραδόσεων,στοιχείων από τη Βίβλο και από τη μυθολογία
  • ο λυρισμός που αναδύεται από την περιγραφή μέσω εικονοποϊίας και πλούσιων εκφραστικών μέσων
  • ο ανέφικτος έρωτας
  • η φυσιολατρία και γενικά ο προεξέχων ρόλος της φύσης
  • το σκηνογραφικό πλαίσιο (νύχτα,σελήνη,βράχος,φλοίσβος κυμάτων κλπ)
  1. επίδραση από τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό
  1. στοιχεία παραμυθιού:

στη μορφή:περιγραφή,εσωτερικός μονόλογος,δραματικός ενεστώτας,λαϊκοί τύποι γλώσσας

στο περιεχόμενο: το ονειρικό στοιχείο,η εξιδανικευμένη φύση,ο έρωτας,ο βοσκός με το κοπάδι του

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Α.ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ “ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ”

A.ENOTHTA(«Ημην… προϊσταμένου μου»)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

1.ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

Αρχικά ο αφηγητής ανατρέχει στο παρελθόν του και μας πληροφορεί:

  • Ø Ως τα 18 χρόνια του ήταν ένα φτωχό βοσκόπουλο και δεν είχε μάθει ακόμη γράμματα
  • Ø Ήταν ευτυχισμένος χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει τους λόγους της ευτυχίας του
  • Ø Ήταν «ωραίος έφηβος» με αρρενωπό πρόσωπο και καλογυμνασμένο κορμί
  • Ø Ζούσε φυσική ζωή(… «να γυαλίζεται…και τα βουνά»)

Στη συνέχεια ο αφηγητής περιγράφει την πορεία προς την επαγγελματική αποκατάσταση (χρονικό διάστημα ανάμεσα στη φυσική ζωή και στην αστική ζωή):

  • Ø εμαθε τα πρώτα γράμματά του «πλησίον του γηραιού Σισώη»
  • Ø συνέχισε τις σπουδές του σε κάποια ιερατική σχολή(«ως υπότροφος της μονής») όπου και κατατάχτηκε αμέσως στην ανώτερη τάξη
  • Ø φοίτησε στη Ριζάρειο (εκκλησιαστική )Σχολή των Αθηνών
  • Ø γύρω στα είκοσι χρόνια του ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές σπουδές του,που τις ολοκλήρωσε στα τριάντα του ως δικηγόρος( «εξήλθα δικηγόρος με δίπλωμα προλυτου»)

Στις δυο τελευταίες παραγράφους αναφέρεται στο καταθλιπτικό παρόν του:

  • Ø νιώθει αισθήματα πικρίας και απογοήτευσης,καθώς δεν κατάφερε να προκόψει επαγγελματικά,αφού μετά από τόσο καιρό στη δουλειά του παραμένει ένας απλός βοηθός, που τον χαρακτηρίζει η οικονομική στενότητα («περιωρισμένος και ανεπιτήδειος»)
  • Ø αισθάνεται ανικανοποίητος και ταπεινωμένος στο χώρο της εργασίας, επειδή ο εργοδότης του δεν του αφήνει περιθώρια πρωτοβουλίας. Αισθητοποιεί την τωρινή του ταπείνωση και ανελευθερία που νιώθει  με την παρομοίωση του εαυτού του με ένα σκυλί δεμένο με κοντό  σχοινί.

 

2.H ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΣΙΣΩΗ:

Πρόκειται για εγκιβωτισμένη αφήγηση,εκτεταμένη,που λειτουργεί ως παρέκβαση .Η παρουσία της παρέκβασης  δικαιολογείται γιατί:

v έχει άμεση σχέση με την υπόθεση του διηγήματος,αφού ο Σισώης και ο αφηγητής έχουν αναλογίες στον ηθικό τους βίο και έχουν κοινή αφετηρία αλλά διαφορετική διαδρομή και κατάληξη:

ο Σισώηςξεκινά με αγνότητα (μοναχός και διάκονος) ,αλλά οδηγείται σε αμαρτία ερωτική (αγάπησε μια Τουρκάλα,την έκλεψε,εγκατέλειψε το μοναχικό βίο,) και στο τέλος επανέρχεται στη μοναστική ζωή ,αφού αποκατέστησε την οικογένειά του και βρίσκει τη λύτρωση και τη σωτηρία της ψυχής(κυκλική πορεία)

-ο αφηγητής ομοίως ξεκινά με αγνότητα (βοσκός της Μονής),οδηγείται σε αμαρτία ερωτική και αυτός (αντικρίζει και απολαμβάνει τη θέα του γυμνού γυναικείου κορμιού) αλλά έχει διαφορετική πορεία και κατάληξη,αφού εμμένει στην ανάμνηση του θεάματος,στρέφεται στην κοσμική ζωή και χάνει για πάντα τη λύτρωση και τη σωτηρία της ψυχής ζώντας μια ανυπόφορη ζωή.

v ο  Σισώης είχε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου σκέψης και στην ηθική συμπεριφορά του αφηγητή και γι’ αυτό ο αφηγητής αναφέρει την ιστορία του.

v ο αφηγητής ίσως θέλησε να τιμήσει το δάσκαλο που του έμαθε τα πρώτα γράμματα.

 

3.ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ  ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

 

  • Ø αγάπη και γνώση της φύσης και της φυσικής ζωής ,αίσθηση ελευθερίας στη φύση(«Ημην…τα βουνά»)
  • Ø γνώση της καθημερινής ζωής του χωριού με τις αγροτοποιμενικές ασχολίες(«Ημην πτωχόν βοσκόπουλο εις τα όρη», «ο σκύλος ο δεμένος με πολύ κοντό σχοινίον στην αυλή..») →ηθογραφικό στοιχείο
  • Ø ένδεια βίου («πτωχόν βοσκόπουλο», «υπότροφος της μονής»)
  • Ø στενή σχέση με την εκκλησία και η εκκλησιαστική παιδεία (αναφορά στο Σισώη,οι  σπουδες σε ιερατική σχολή)
  • Ø η απέχθεια για την αστική ζωή που δημιουργεί αίσθημα αφυξίας
  • Ø αναφορά σε τοπωνύμια και περιοχές της Σκιάθου (πχ η Μονή Ευαγγελισμού)
  • Ø πρωτοπρόσωπη αφήγηση με εσωτερική εστίαση και αυτοδιηγητικό αφηγητής →εξομολογητικός χαρακτήρας

 

4.ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΌ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:είναι χαρακτηριστικό ότι ο Παπαδιαμάντης δεν έμεινε στην επιφανειακή ηθογραφία αλλά κάνει και λεπτές ψυχολογικές παρατηρήσεις,αφού διεισδύει στον ψυχικό κόσμο των ηρώων του και παρουσιάζει τις ψυχικές διεργασίες τους:

  • Ø η ψυχογραφική παρατήρηση του συγγραφέα, αφοπλιστικά διατυπωμένη, για το μίσος του ευεργετημένου προς τον ευεργέτη:νιώθει «περιωρισμένος και ανεπιτήδειος», «αυλικός» κοντά στον ευεργέτη του και γι ΄αυτό τον μισεί ,επειδή τον έχει «προστάτην και ευεργέτην» →η ευεργεσία που δέχεται γίνεται από θέση ισχύος ,ενώ η οφειλή ευγνωμοσύνης του ίδιου, ως ευεργετημένου,είναι ταπεινωτική, αφου υπενθυμίζει και διαιωνίζει την κατωτερότητά του,με αποτέλεσμα να αντιπαθεί και να μισελι τον ευεργέτη του.
  • Ø Η παραστατική αναφορά στην  παροντική ανελεύθερη ζωή του αφηγητή στην πόλη μεσω της παρομοίωσης με το σκύλο και ουσιαστικά είναι σαν αυλικός,με περιορισμένη ελευθερία και έντονο το αίσθημα της ασφυξίας και της ταπείνωσης.

 

5.ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ :

 

  • Ø υπολανθάνει μέσα από την αντίθεση μεταξύ ευτυχίας στη φύση και δυστυχίας στο αστικό περιβάλλον,όπου οι οργανωμένες μορφές κοινωνικής οργάνωσης συντελούν στην έκπτωση του ανθρώπου από την αγνότητα και την ελευθερία στην αμαρτία και την ταπείνωση.(«πτωχόν βοσκόπουλο εις τα όρη…εγεύθην την ευτυχίαν..» ≠  «…εν Αθήναις…είμαι περιωρισμένος και ανεπιτήδειος..»., Δηλαδή ,η παραδεισιακή ελευθερία της ζωής στο χωριό,κοντά στη φύση,συγκρούεται με την όλο μέριμνες δουλειά  του κόσμου της πόλης

6.ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

Λέξεις,γεγονότα,πρόσωπα και πράξεις του εκκλησιαστικού και θρησκευτικού βίου είναι εγκατεσπαρμένα σε όλη την έκταση του διηγηματος και φανερώνουν την εξοικείωση και τη βιωματική επαφή του συγγραφέα Παπαδιαμάντη με τον  κόσμο και τα κείμενα της εκκλησίας:

  • Ø η γνώση της διάκρισης ανάμεσα στο «μοναχό»   και «διάκονο»και της συνύπαρξης των δύο ιδιοτήτων σε ένα πρόσωπο
  • Ø η φράση «κωλυόμενος να ιερατεύει» που δηλώνει ότι του απαγορευόταν να τελεί μυστήρια,ως ιερέας,ίσως ως ποινή για το παράπτωμά του
  • Ø το ρήμα «έκλαυσε» που στη γλώσσα της λατρείας δηλώνει μετάνοια
  • Ø η αναφορά στο « Κοινόβιον του Ευαγγελισμού» ,(όπου ήταν υπότροφος) και στις δύο ιερατικές σχολές στις οποίες φοίτησε ο ήρωας του διηγήματος
  • Ø η όλη εγκιβωτισμένη αφήγηση της ιστορίας του Σισώη

7.Ο ΕΙΡΩΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ:

  • Ø «..το αμάρτημά του,το έχον γενναίαν αγαθοεργίαν,ως εξόχως ελαφρυντικήν περίστασιν..»:λεπτή ειρωνεία του αφηγητή που δεν αποδέχεται τα ελαφρυντικά ότι δηλαδή α/ο Σισώης έφερε στους κόλπους της χριστιανικής εκκλησίας μια μωαμεθανή και β/ότι ενήργησε με τόλμη που κατέληξε σε γάμο ή γ/ότι βρήκε τόσο εύκολα τη δικαιολογία για να καθησυχάσει τη συνείδησή του και μάλιστα την αμαρτία του την παρουσίασε ως πράξη θάρρους και γενναιότητας
  • Ø «Μεγάλην προκοπήν…δεν έκαμα.Σήμερα….ακόμη…δικηγόρου»: σαρκασμός που μεταπίπτει σε αυτοσαρκασμό για την ταπεινωτική και ανελευθερη ζωή του στο αστικό παρόν

8.ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ:ένας από του βασικούς πυλώνες του διηγήματος

  • Ø παρουσιάζεται ο ευδαιμονισμός του βοσκού μέσα σ’ένα ειδυλλιακό,φυσικό  αγνό πλάισιο ζωής και ο ίδιος ο αφηγητής δεν αναφέρει τους λόγους της ευτυχίας αλλά ο αναγνώστης υποθέτει ότι την ευτυχία του συνιστούσε η η ξεγνοιαστη φυσική ζωή
  • Ø η φράση «την τελευταίαν φοράν του έτους 187..» λειτουργεί  α/ως οριακό σημείο ανάμεσα στην ευτυχισμένη ζωή των χρόνων εκείνων και στο άχαρο παρόν και β/λειτουργεί ως προσήμανση.

 

 

 

9.Η ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ:

Ολόκληρη η ενότητα-όπως και όλο το διήγημα-δομείται πάνω σε πολλές αντιθέσεις,οι οποίες πηγάζουν από μια θεμελιώδη :παρελθόν→ ομορφιά,νιότη,βοσκόςευτυχία,ελευθερία,φυσική ζωή≠παρόν: ωριμότητα,πτυχιούχος,εργαζόμενος,ανελευθερος στο γραφείο,αστικό περιβάλλον

10. ΤΟ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

Τοπωνύμια και ακριβείς χρονικοί προσδιορισμοί με στόχο την αληθοφάνεια (βλ.σχετική φωτοτυπία).

11.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

 

Α/ΑΦΗΓΗΤΗΣ:

δραματοποιημένος /ομοδιηγητικός αφηγητής,που συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται,όπως αποκαλύπτει η πρωτοπρόσωπη αφήγηση.Ο αφηγητής αυτός είναι και πρωταγωνιστής της ιστορίας του (αυτοδιηγητικός)

Β/ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ:χαρακτηρίζεται από δύο προοπτικές:

  1. 1.     αυτή του νεαρού βοσκού που αποτυπωνεται στον τρόπο βίωσης και αντιμετώπισης του περιστατικού(«Ημην..προλύτου») → εσωτερική οπτική γωνία.
  2. 2.     Η διευρυμένη προοπτική του ώριμου αφηγητή που ανακαλεί στη μνήμη του το περιστατικό που σημάδεψε τη ζωή του και έχει μια σφαιρική θέαση των πραγμάτων με τη βοήθεια της χρονικής απόστασης. →μηδενική εστίαση («Μεγάλην ..προϊσταμένου μου»)

Γ.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: κινείται σε δύο επίπεδα

  1. 1.     Το παρελθόν του φυσικού βίου και της νεότητας του αφηγητή στο οποίο διαδραματίζονται τα περιστατικά (χρόνος ιστορίας) δηλαδή οι 4 πρώτες παράγραφοι του προλόγου.Ετσι,ολο το διήγημα αποτελεί μια αναδρομική αφήγηση του ώριμου αφηγητή .
  2. 2.     Το παρόν της αστικής ζωής και της ωριμότητας του αφηγητή (χρόνος της αφήγησης)
  3. 3.     Ως προς τη χρονική σειρά παρατηρούμε:
  • Ø στις 4 πρώτες παραγράφους φαίνεται ότι πρόκειται για μια  αναδρομική αφήγηση ενός ώριμου αφηγητή
  • Ø ηαναδρομική αφήγηση της ιστορίας του Σισώη λειτουργεί ως εγκιβωτισμένη παρέκβαση  στην κύρια αφήγηση.Η αφήγηση αυτή είναι εξωδιηγητική-ετεροδιηγητική ,περιλαμβάνει οι ακριβείς χρονικούς προσδιορισμούς που τής προσδίδουν αληθοφάνεια και έχει κυκλική σύνθεση (σωτηρία → απώλεια παραδείσου → σωτηρία)
  • Ø «Την τελευταίαν…του έτους 187..», «το κοντόν σχοινίον» αποτελούν προσήμανση για μεταγενέστερα γεγονότα

 

 4.Ως προς τη χρονική διάρκειαπαρατηρούμε:

  • Ø η εγκιβωτισμένη παρέκβαση της ιστορίας του Σισώη λειτουργεί ως επιβράδυνση
  • Ø η μετάβαση από τη λήξη των σπουδών στο επαγγελματικό παρόν  γίνεται με παράλειψη γεγονότων  →έλλειψη/αφηγηματικό κενό (ή κατά άλλη γνώμηεπιτάχυνση)

 

Δ.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

  • μίμηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση που ενισχύει τη ζωντάνια και το βιωματικό χαρακτήρα της αφήγησης
  • εσωτερικός μονόλογος που υποκαθιστά την πλοκή (αξιολογεί τη ζωή του στο παρελθόν και στο παρόν

12.ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

  • παρομοίωση(α/«οιονεί αυλικού» →όπως ο αυλικός πρέπει πάντα να φροντίζει να διατηρεί την εύνοια του αφέντη του,προκειμένου να μη χάσει τα όποια προνόμια του έχουν παραχωρηθεί,έτσι και ο ήρωας,για να μη χάσει τη δουλειά του ,έχει υποχρέωση να γίνεται αρεστός στον εργοδότη του φροντίζοντας για τα συμφέροντά του ,β/η παρομοίωση με το σκύλο::όπως ο σκύλος δεμένος με πολύ κοντό σχοινί στην αυλή του αφέντη του δεν μπορεί μα γαυγίζει και να δαγκώσει παρά μόνο μέσα στην ακτίνα που διαγράφει το κοντό σχοινί του με αποτέλεσμα να  ζει ασφυκτικά,έτσι και ο αφηγητής τώρα στην πόλη ,που εργάζεται ως βοηθός στο γραφείο δικηγόρου,δεν έχει οικονομική άνεση,δεν μπορεί να ωφεληθεί από τη θέση που κατέχει,είναι εγκλωβισμένος και καταπιεσμένος χωρίς περιθώριο δράσης και πρωτοβουλιών.
  • μετωνυμία(«δεν ήξευρα ακόμη την άλφα»)
  • μεταφορά («εγεύθην την ευτυχία»,» «στρυφνόν προσωπον», «σκοτεινής αφορμής»
  • ειρωνεία («ως εξόχως ελαφρυνικήν περίστασιν», «μεγάλην προκοπήν ,εννοείται,δεν έκαμα»

 

 

 

 

 

Β.ΕΝΟΤΗΤΑ («Η τελευταία…εβρέχετο από το κύμα»

1.ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

Ο αφηγητής ανακαλεί στη μνήμη του στοιχεία λεπτομερή για τη ζωή και τον κόσμο του στη φύση την περίοδο της νιότης του.Δίνει πληροφορίες

α/για τον ίδιο

  • Ø ηταν νέαρός, βοσκός που έβοσκε « τας αίγας της Μονής Ευαγγελισμού»
  • Ø περιγράφει το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούσε και εργαζόταν και με το οποίο ήταν συνδεδεμένος
  • Ø παρουσιάζει την αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας που είχε
  • Ø παρουσιάζει την οικονομική κατάστασή του και τη δυνατότητά του να απολαμβάνει ανεμπόδιστα τα αγαθά από τις γύρω καλλιέργειες

 

β/για το γείτονά του.

  • Ø παρουσιάζει τον μεγαλοκτηματία κυρ-Μόσχο και δίνει πληροφορίες για το δύστροπο χαρακτήρα του,την οικογενειακή του κατάσταση και ειδικότερα την ανεψιά του Μοσχούλα, την οικονομική του κατάσταση και το μεγάλο παραθαλάσσσιο κτήμα του.

2.ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ (ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ).

Όπως γνωρίζουμε η φύση έχει προεξέχοντα ρόλο στην παπαδιαμαντική  διηγηματογραφία και αυτό δείχνει τη φανερή η επίδραση του ευρωπαϊκού ρομαντισμού.Μάλιστα  σχέση μεταξύ τους είναι  τόσο αισθητική(τα δρώμενα τοποθετούνται μέσα σ΄ένα ιδανικά όμορφο,αγνό και ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον) όσο και ηθική(ο άνθρωπος και η φύση αλληλεξαρτώνται και αλληλοεπηρεάζονται και αν αποκοπούν ,επέρχεται στον άνθρωπο η φθορά,η αλλοτρίωση και η αποκοπή του από  το θεό –Κτίστη).Έτσι,και στο παρόν διήγημα ο κεντρικός ήρωας αυτοαποκαλείται «φυσικός άνθρωπος»( ο Παπαδιαμάντης γενικά δεν συμπαθούσε τον πολιτισμό των αστικών κέντρων που απομάκρυνε τους ανθρώπους από την παράδοση) και περιγράφει ένα αρκαδικό τοπίο ευτυχίας και αμεριμνισίας στο οποίο εντάσσεται το βουκολικό στοιχείο και θα εμφανιστεί και το ερωτικό:

  • Ø γνώση της τοπιογραφίας και των τοπωνυμίων ( «Ολον το κατάμερον…ήτον ιδικόν μου»,«Η πετρώδης…Βορραν», «Οι λόγγοι…και τα βουνά») (→ η γνώση των σκιαθίτικων τοπωνυμίων αποτελείβιωματικό στοιχείο)
  • Ø γνώση της χλωρίδας («..οι θάμνοι κ’αι αγριελαιαι», «…εις άμπελον…ή μποστάνια»
  • Ø η γνώση των αγροτοποιμενικών ασχολιών στη διάρκεια του έτους («Το χωράφι ήτον.. κ’ έλεγεν», «Εγώ χωρίς…εν μέρει», «Της πτωχής χήρας…δια τρύγημα») και η εμφαντική της παρουσίαση μέσω θαμιστικής αφήγησης ,με τη χρήση Παρατατικού,που δηλώνει  την επανάληψη των αγροτικών εργασιών
  • Ø η χρήση κτητικής αντωνυμίας,που δεν δηλώνει απλώς κτήση,αλλά επιτείνει τη συνάφεια και την ενότητα του ανθρώπου με τον κόσμο,όχι μέσω νομικών διαδικασιων αλλά μέσω συναισθήματος. («Όλα εκείνα ήσαν ιδικά μου»,  «Όλον τον άλλον καιρό ήτον κτήμα ιδικόν μου»).Μάλιστα η ελευθερίακαι η κυριαρχία που αισθάνεται ο ίδιος πάνω στη φύση γίνεται πράξη με την ανεξέλεγκτη  νομή και κάρπωση  των προϊόντων των ξένων χωραφιών και αμπελιών.(«Εγώ χωρίς ποτε…ήτον κτήμα ιδικόν μου».

 

  • οι παρομοιώσεις που δείχνουν ότι αντιλαμβάνεται τον κόσμο έχοντας ως κέντρο τον εαυτό του και τον εαυτό του έχοντας ως κέντρο τον κόσμο και υποδεικνύουν την απόλυτη ταυτισή του με τη φύσηκαι την αγάπη του  για αυτήν:

α/«Εφαινόμην…τούτους ανέμουςβ/…  «οι οποίοι ανέμιζαν…φραγγέλιον»

  • Ø η εκτεταμένη περιγραφή φυσικών χώρων μέσω της εικονοπλασίας (χωράφια, βουνά, άνεμοι, καράβια «ξάρμενα» ή «ξυλάρμενα», θάμνοι και δέντρα, γιαλός,αγροκτήματα,απόκρημνα βράχια) δηλώνουν την άμεση εξοικείωση του ήρωα με το φυσικό στοιχείο.Ιδιαίτερα η περιγραφή του απομονωμένου περιβάλλοντος όπου διέμενε θείος και ανεψιά αποτελεί το τυπικο΄στοιχείο του αρκαδικού τοπίου (locusconclusus).

 

 

3.ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ/ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΦΗΓΗΣΗΣ:

  • Ø η εκτενής περιγραφή του κτήματος του κυρ-Μόσχου («’Εκτισεν εις..από το κύμα») και η περιγραφή του τρόπου απόκτησης της περιουσίας του κυρ-Μόσχου («Ο κυρ Μόσχος…δια την ανεψιάν του»)υποδηλώνουν  τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ πλούσιων και φτωχών,πλούσιων μεγαλοκτημόνων και φτωχών αγροτών.
  • Ø η επιθυμία του πλούσιου να διαιωνίσει το όνομά του  μέσω μιας υϊοθεσίας(«Ο κυρ Μόσχος εκατοίκει…ήτο θυγάτηρ του»)
  • Ø η υπαινικτική αναφορά στις αυθαιρεσίες των κρατικων οργάνων, που λυμαίνονταν τις ατομικές ιδιοκτησίες και έκλεβαν αγροτικά προίόντα προστατευμένοι από το νόμο («Μόνους αντιζήλους…δι’εμέ»)
  • Ø το ειρωνικό σχόλιο του ώριμου αφηγητή για την υποκρισία κάποιων θρησκόληπτων που προσπαθούν να δώσουν ηθική νομιμότητα στις αντιχριστιανικές πράξεις τους επικαλούμενοι χωρία της Γραφής, των οποίων το περιεχόμενο ίσχυε για άλλες εποχές και περιστάσεις ή τα  παρερμηνεύουν  («Εγώ χωρίς ποτέ…να τας γνωρίζω»).

[Στο ίδιο χωρίο ανιχνεύουμε και χιουμοριστικό στοιχείο,αφού ο αφηγητής αναφέρει ότι απολάμβανε τους καρπούς από τα ξένα χωράφια,σαν να του ανήκαν].

  • Ø Ο κυρ-Μοσχος,ως σύμβολο αστικής ζωής (αγορές,ιδιοκτησία,περιτείχισμα) αντιπαραβάλλεται στον τρόπο σκέψης και λειτουργίας των απλών και αγνών ανθρώπων της υπαίθρου.’Ετσι τονίζεται περισσότερο η απέχθεια του αφηγητή-συγγραφέα για τον αστικό τρόπο ζωής .
  • Ø  

 

4.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ:

  • Ø η συχνή αναφορά στη Μονή του Ευαγγελισμού(«Μοναστήριον»και στις συνήθειες των καλογέρων(.. «μου έδιδε και φασκιές…οι καλόγηροι»
  • Ø η ευαγγελική φράση «φραγγέλιον»
  • Ø η αναφορά στο γεωργό που «έκαμνε τρις το σημείον του Σταυρού»
  • Ø η προσευχή του γεωργού πριν από τη σπορά ,η οποία ξεκινούσε με την τυπική εκκλησιαστική φράση «Εις το όνομα του Πατρός»
  • Ø η αναφορά του περιστατικού με « τους πεινασμένους μαθητάς του Σωτήρος»
  • Ø η γνώση των διατάξεων του «Δευτερονομίου»,βιβλίου της Π.Διαθήκης που ανακεφαλαιώνει τη διδασκαλία του Μωυσή
  • Ø η αναφορά στα  «πετεινά του ουρανού»

 

5.ΗΘΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ: αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των διηγημάτων του Παπαδιαμάντη,αφού στα έργα του εξεικονίζονται ρεαλιστικά και χωρίς διάθεση υπερβολής τα ηθη,οι χαρακτήρες και η λαϊκή καθημερινή ζωή της αγροτικής και θαλασσινής Ελλάδας:

  • Ø αναφέρονται αγροτοποιμενικές ασχολίες και συνήθειες (γεωργοί,όργωμα,σπορά,θειάφισμα,αργολόγισμα,θερισμός,τρύγος,μισθωμένη βοσκή)
  • Ø παρουσιάζονται  οι απλοί κάτοικοι του χωριού,η χήρα,αγροφύλακες και οι συνήθειές τους
  • Ø παρουσιάζεται η συνήθεια να κλέβουν ξένους καρπούς οι άνθρωποι της υπαίθρου
  • Ø προβάλλεται η χλωρίδα και τοπωνύμια  και περιγράφονται κοιλάδες,βουνά,φαράγγια,γιαλοί
  • Ø παρουσιάζεται το εκτεταμένο αγρόκτημα του κυρ-Μόσχου,με το αμπέλι,τον ελαιώνα και το αγροκήπιο
  • Ø παρουσιάζονται οι συνήθειες των μοναχών («φασκιές δια τσαρούχια…ή πίττες»)

 

 

 

6.ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ –ΚΥΡ ΜΟΣΧΟ:

 Ο αφηγητής γενικά δείχνει να τον αντιπαθεί

  • Ø τον αποκαλεί «μικρόν άρχοντα»
  • Ø σχολιάζει το χαρακτήρα τουως «ιδιότροπον»
  • Ø επισημαίνει τη σχέση του με την ορφανή ανιψιά του(«την οποίαν είχεν υιοθετήσει…και άτεκνος»→ αγαπά το κορίτσι αλλά το θεωρεί ιδιοκτησία του
  • Ø περιγράφει «τον ωραίον και μικρόν πύργον»,όπου κατοικούσε με την ανιψιά του
  • Ø αναφέρει την οικονομική του κατάσταση, χωρίς να ξεκαθαρίζει τι είδους ήταν οι επιχειρήσεις που του απέφεραν τέτοια κέρδη
  • Ø προκειμένου να διευρύνει την έκταση του κτήματό του εκμεταλλεύτηκε την ανάγκη κάποιων φτωχών που τα χωράφια τους συνόρευαν με το δικο του και τα αγόρασε
  • Ø έκανε πολυδάπανη περίφραξη στο αγρόκτημά του προκειμένου να ζει απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο
  • περιγράφει διεξοδικά το εκτεταμένο και πλούσιο κτήμα του.Αυτή η διεξοδική περιγραφή γίνεται  για αρκετούς λόγους:
    • ο αφηγητής,από τη σκοπιά της ώριμης ηλικίας,εκφράζει κοινωνικό προβληματισμό για το οικονομικό-κοινωνικό χάσμα ανάμεσα στον πλούσιο άρχοντα και στους φτωχούς χωρικούς της περιοχής
    • με την περιγραφή του κτήματος η αφήγηση πλησιάζει στο πρόσωπο της Μοσχούλας,η οποία θα παίξει κύριο ρόλο στην υπόθεση του διηγήματος
    • η διεξοδική περιγραφή του κτήματος είναι στοιχείο που υποβοηθά την υπόθεση ,γιατί τονίζει την εξέχουσα οικονομική και κοινωνική θέση του κυρ-Μόσχου( «μικρός άρχοντας») ,η οποία θα καθιστά ακόμα πιο μακρινό,πιο ανέφικτο το πλησίασμα της Μοσχούλας από το νεαρό ήρωα,που ήταν ένας φτωχός «παραγιός» και έβοσκε τα γίδια της Μονής.
    • Ο κυρ-Μοσχος,ως σύμβολο αστικής ζωής (αγορές,ιδιοκτησία,περιτείχισμα) αντιπαραβάλλεται στον τρόπο σκέψης και λειτουργίας των απλών και αγνών ανθρώπων της υπαίθρου.’Ετσι τονίζεται περισσότερο η απέχθεια του αφηγητή-συγγραφέα για τον αστικό τρόπο ζωής .
    • Η διεξοδική περιγραφή συνθέτει το πλαίσιο του χώρου και περέχει ουσιαστικές πληροφορίες για την κατοπινή κατανοηση της υπόθεσης(πχ. το κτήμα βρεχόταν από τη θάλασσα και από εκεί κατέβαινε η Μοσχούλα για μπάνιο) και στοιχεία προοϊκονομίας

7.ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ:  ο συγγραφέας για την ηθογραφία των προσώπων του χρησιμοποιεί την τεχνική της αντίθεσης,προκειμένου να παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη ψυχογραφική εικόνα των ηρώων του:

 ο γεωργός και η χήρα: είναι έντονη μέσα τους η έννοια της προσφοράς.Το χωράφι του ο γεωργός,το αμπέλι της η φτωχή χήρα,το βλέπουν ως μέσο για να φάνε «όλ’ οι ξένοι κ’οι διαβάτες και τα πετεινά τα’ ουρανού».Δεν είναι πλούσιοι-ιδιαίτερα η γυναίκα αναφέρεται ως «πτωχή χήρα»-,εντούτοις η έλλειψη υλικών αγαθών αναπληρώνεται από πλούσια αισθήματα ανθρωπιάς και ανιδιοτελούς προσφοράς

οι αγροφύλακες:με τρυφερή ειρωνεία ο αφηγητής αναπολεί τους « τρομερούς ανταγωνιστάς του»,που έκλέβαν τους καλύτερους καρπούς από τα περιβόλια,που οι ίδιοι-υποτίθεται-ότι τα προστάτευαν από επίδοξους κλεφτεςς.

ο κυρ-Μόσχος:είναι ο άρχοντας της περιοχής.Εμφανίζεται ως άνθρωπος με μεγάλη περιουσία,αλλά έλλειψη αισθημάτων,αφού καταφέρνει να μεγαλώσει την έκταση του κτήματός του εκμεταλλευόμενος τις οικονομικές δυσκολίες των συγχωριανών του.Από το δικό του κτήμα κανένας ξένος ή διαβάτης δεν επιτρέπεται να φάει ,γιατί το έχει περιφραγμένο.Ο άρχοντας της περιοχής μπορεί να διαθέτει πύργο και μεγάλες εκτάσεις γης,όμως φαντάζει φτωχός μπροστά στον πλούτο  της καλοσύνης που διακρίνει τους απλούς ανθρώπους του νησιού τους οποίους  ο ίδιος δείχνει να αποστρέφεται και να περιφρονεί.

Επομένως: είναι φανερή η αγάπη του αφηγητή για τους απλούς κατοίκους του χωριού  και με τρυφερότητα και λεπτό χιούμορ αναπολεί την καλοσύνη,την ανθρωπιά αλλά και την αφέλεια και πονηριά  που τους διέκρινε.

 

8.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

  • δραματοποιημένος αυτοδιηγητικός αφηγητής (αφηγείται τη δική του ιστορία)
  • Ø ο αφηγητής αφηγείται με εσωτερική εστίαση ( εξομολογητικός χαρακτήρας) από τη νεαρή ηλικία,από την οπτική γωνία του μικρού βοσκού
  • Ø ο χρόνος της ιστορίας είναι το παρελθόν και συνεχίζεται η αναδρομική αφήγηση από το δραματοποιημένο αφηγητή
  • Ø ως προς τη χρονική σειρά η αφήγηση γίνεται με γραμμική σειρά ενώ η αναφορά στο τρόπο απόκτησης της περιουσίας του κυρ-Μόσχου αποτελεί ένα είδος αναχρονίας και συγκεκριμένααναδρομή/ανάληψη.
  • Ø ως προς τη χρονική διάρκεια παρατηρείται αφηγηματικό κενό στην αρχή της ενότητας(«Η τελευταία…187.»
  • Ø ο κύριος αφηγηματικός τρόπος είναι η περιγραφή,η οποία
    • υποκαθιστά την ανύπαρκτη πλοκή,όπως συνηθίζεται στο παπαδιαμαντικό έργο
    • κατατοπίζει τους αναγνώστες για το χωροχρονικό πλαίσιο και τα πρόσωπα που εμφανίζονται στην υπόθεση
    • δημιουργεί λυρισμό με τις πλούσιες εικόνες της φύσης (πχ.οι παρομοιώσεις του αφηγητή με τους ανέμους)  που καλλιεργούν υποβλητική ατμόσφαιρα
    • περιγράφει διεξοδικά το εκτεταμένο και πλούσιο κτήμα του κυρ Μόσχου (για τη λειτουργικότητα αυτής ιδιαίτερα της περιγραφής βλ.προηγούμενα στοιχεία σ.16)
    • Ø άλλοι αφηγηματικοί τρόποι είναι η μίμηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση)που δίνει εξομολογητικό χαρακτήρα και το σχόλιο(«Εγώ χωρίς ποτέ…δι΄εμέ»

9.ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

  • Ø παρομοιώσεις(βλ.2.ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ)
  • Ø μεταφορές («με το αιώνιον της πνοής των φραγγέλιον», «παρά το χείλος της θαλάσσης»)
  • Ø εικονοπλασία
  • Ø συγχρονική αντίθεση(ο νέος βοσκός με την αγνότητα,την ελευθερία,την απλότηται την αυτάρκειά ,την απραγμοσύνη και την έλλειψη φιλοδοξίας αντιπαρατίθεται στον ιδιότροπο κυρ-Μόσχο,που ζει στην εξοχή ,μετά από «επιχειρήσεις και ταξίδια»αφού πρώτα μεταφέρει στο παραδεισένιο τοπίο το νόμο και τις συνήθειες της πόλης(ιδιοκτησία,περιτειχισμός).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γ.ΕΝΟΤΗΤΑ(«Ο κυρ-Μόσχος…γεματο πετμέζι»)

 

1.ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

  • Ø περιγράφει την ανιψιά του κυρ-Μόσχου,τη Μοσχούλα δίνοντας την ηλικία,τις δραστηριότητές της,τα γνωρίσματα του χαρακτήρα της και κυρίως την ομορφιά της
  • Ø προσθέτει την ομοιότητά της ,σε μερικά στοιχεία ομορφιάς,με την κατσίκα του ,στην οποία έχει δώσει το όνομα του κοριτσιού
  • Ø παρουσιάζει τις δύο πρώτες φάσεις της προσέγγισης του ίδιου με τη Μοσχούλα

2.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΩΘΟΥΝ ΤΟ ΜΥΘΟ  →προσέγγιση και διάλογος των δύο νέων

  • Ø το κτήμα του κυρ-Μόσχου βρίσκεται στα μέρη που κινείται ο ήρωας(«Μόνον διαρκή…τον κυρ-Μόσχο», «Το κτήμα ήτο…του μικρού βουνού», «Το παράθυρον …των πνευματικών πατέρων μου»
  • Ø η πρώτη εξαφάνιση της κατσίκας
  • Ø η ομωνυμια κοριτσιού και κατσίκας

3.ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΟΣΧΟΥΛΑΣ :

  • Ø το όνομά της ήταν «Μοσχούλα»,όνομα που προέρχεται από το προσηγορικό ουσιαστικό μόσχος( ένα παχύρευστο σκουρόχρωμο άρωμα φερμένο από την Ανατολή ) και επομένως το όνομά της έχει ποιητική σημασία και σημαίνει «ευωδιαστή»
  • Ø ήταν γύρω στα δεκαέξι(«θα ήτον ως δύο έτη νεωτέρα εμού»
  • Ø περιγράφει τις δραστηριότητές της («επήδα από ….τα καβούρια»)
  • Ø ως προς το χαρακτήρα της ήταν ζωηρή,αεικίνητη και ανάλαφρη («θερμόαιμος…του αιγιαλού»)
  • Ø ως προς την εξωτερική της εμφάνιση :
    • ήταν «ωραία,μελαχροινή» , «ηλιοκαυμένη»
    • θύμιζε στην ομορφιά «την νύμφην του Άσματος»η οποία φυλαγε τα πρόβατα
    • ο λαιμός της ήτον «απείρως λευκότερος από τον χρώτα του προσώπου της»
    • ήταν «ωχρά,ροδίνη,χρυσαυγίζουσα»: τα φαινομενικά αντιφατικά μεταξύ τους δύο πρώτα επίθετα  συνδυάζονται με το τρίτο,γιατί το επίθετο «χρυσαυγής» σημαίνει « λαμπερός σαν την αυγή την ώρα που ανατέλλει ο ήλιος»  και επομένως το επίθετο εδώ υποδηλώνει την ανώριμη αλλά υποσχετική νεότητα του κοριτσιού
    • υποδηλώνονται και τρία άλλα γνωρίσματα (μικρόσωμη,λεπτοκαμωμένη και με στιλπνά μαλλιά) σε συσχετισμό με την αγαπημένη κατσίκα του βοσκού(.. « και μου εφαίνετο…Μοσχούλα»)

η όλη περιγραφή αισθητοποιείται με χαρακτηριστικά εκφραστικά μέσα:

  • εικόνα οπτική-κινητική(«Μικρή επήδα…τα καβούρια»
  • μεταφορές («θερμόαιμος» για να τονίσει το ανήσυχο πνεύμα και τη ζωντάνια της μικρής

«οι οφθαλμοί σου οεριστεραί», «έφεγγεν», «υπέφωσκεν», «χρυσαυγίζουσα» δηλώνουν την υπο

Σχετική νεότητα του κοριτσιού

  • παρομοιώσεις :«ανήσυχος ως πτηνόν του αιγιαλού», «ενθύμιζε την νύμφην του Άσματος», «οφθαλμοί σου περιστεραί» οι δύο τελευταίες παρομοιώσεις παραπέμπουν στο «Άσμα Ασμάτων» [=το τραγούδι των τραγουδιών],διαλογική ερωτικο-ποιμενική αλληγορία της Π.Διαθήκης,που αποδίδεται στο Σολομώντα και  θεωρείται το πιο ερωτικό  λυρικό τραγούδι όλων των εποχών
  • πληθώρα επιθέτων(ωραία,ηλιοκαυμένη,μελαχροινή,ωχρά,σοδίνη,χρυσαυγίζουσα,λευκότερος) και ρημάτων (έφεγγε,υπέφωσκεν)πουτονίζουν  την ομορφιά και τη λάμψη της
  • σύγκριση του λαιμού με το χρώμα του προσώπου
  • τριμερές ασύνδετο («ωχρά,ροδίνη,χρυσαυγίζουσα»
  • υπερβολή («απείρως λευκοτέρα»

 

. Έτσι η Μοσχούλα ενσαρκώνει το επαναλαμβανόμενο μοτίβο ομορφιάς στο παλαιοδιαθηκικό ποίημα και γενικότερα το εξιδανικευμένο πρότυπο ομορφιάς της βουκολικής ποίησης και αυτή η περιγραφή της προδίδει  το θαυμασμό και την ερωτική έλξη που ασκεί στον αφηγητή. Συνάμα η εξαιρετική ομορφιά της σε συνδυασμό με την πλούσια ζωή της στον απομονωμένο πυργίσκο αποτελούν στοιχεία παραμυθιακής παράδοσης.

4.Η ΟΜΩΝΥΜΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ-ΚΑΤΣΙΚΑΣ:

  • ο αφηγητής παρομοιάζει τη Μοσχούλα με την αγαπημένη του κατσίκα σε κάποια σωματικά γνωρίσματα ( ντελικάτη εμφάνιση, στιλπνό τρίχωμα) όμως νοείται αντίστροφα η παρομοίωση, αφού η κατσίκα έχει ομοιότητες εξωτερικής εμφάνισης αλλά και συμπεριφοράς  με τη Μοσχούλα.Ετσι ο βοσκός έδωσε στην κατσίκα του το όνομα της Μοσχούλας
  •  η ομωνυμία αποτελεί εξαιρετικό λογοτεχνικό εύρημα ως στοιχείο προοικονομίας για την πρώτη συνάντηση των δύο παιδιών,αφού θα καλέσει την κατσίκα του και θα απαντήσει η κοπέλα( στοιχείο εξέλιξης της υπόθεσης)
  • η ομωνυμία αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό υποκατάστασης συναισθημάτων,αφού το πραγματικό αντικειμενο της αγάπης του αφηγητή ήταν άπιαστο όνειρο και έτσι εξηγείται η συμπάθεια του βοσκού στην κατσίκα.

5.ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ:

 

α/προσέγγιση =  τυπική και άκαρπη

  • Ø επισημαίνει την απουσία της αγαπημένης κατσίκας του κατά τη συνηθισμένη καταμέτρηση του κοπαδιού
  • Ø ταράζεται όταν αντιλαμβάνεται την απουσία τηε συγκεκριμένης κατσικας(«η απουσία της Μοσχούλας ήτον επαισθητή»
  • Ø τονίζει πόσο αναστατώνεται η ψυχή του από την απώλεια («ετρόμαζα,εφώναζα ως τρελός»)
  • Ø στο κάλεσμα που απευθύνει ο βοσκός στην κατσίκα αποκρίνεται η κοπέλα, που τον άκουσε και προβαίνει στο παράθυρο
  • Ø ακολουθεί ένας σύντομος διάλογος ανάμεσα στους δύο νέους,στον οποίο ο βοσκός αιφνιδιάζεται,μένει αμήχανος δείχνοντας απειρία και εγωισμό,ενώ το κορίτσι αποτραβιέται απότομα μέσα δυσαρεστημένο («δεν ήξευρα…   εγινε άφαντη»).

 

 β/προσέγγιση =εποικοδομητική

  • Ø ενώ ο ήρωας τραγουδούσε ένα βουκολικό άσμα,η κοπέλα,από το παράθυρό της, με τόλμη και πειραχτική διάθεση  του ζητάει να παίξει με τη φλογέρα του («σουραύλι») δικαιολογώντας το αίτημά της με την άποψη ότι ο πραγματικός βοσκός παίζει σουραύλι («Βοσκός…μου φαίνεται»).

(Το «σουραυλι»του βοσκού που επικαλείται η Μοσχούλα και  φανερώνει ότι  το στερεότυπο που είχε η ηρωίδα για τους βοσκούς μαρτυρεί ότι η γνώση της για την ποιμενική ζωή δεν είναι πρωτογενής και άμεση ,αλλά γνωρίζει από πηγές (διηγήσεις,εικόνες βιβλίων),όπου η ζωή αυτή εμφανίζεται εξωραϊσμένη. Η αρκαδική (ξέγνοιαστη βουκολική) παράσταση του νεαρού βοσκού με το σουραύλι του εμφανίζεται και στο διήγημα «Το μοιρολόγι της φώκιας»)

  • Ø ο ήρωας ανταποκρίνεται στην επιθυμία της με προθυμία («την φοράν ταυτην…αυτή»
  • Ø η κοπέλα τον ανταμείβει με «ολίγα ξερά σύκα κ’ ένα τάσι γεμάτο πετμέζι») και αυτή η χειρονομία της ηρωίδας μαρτυρεί πέρα από την προσήνειά της,ή ότι δεν της φάνηκε κακή «η αυλητική τέχνη»του αφηγητή ,πράγμα που και ο ίδιος ήξερε αλλά από αιδημοσύνη δυσκολεύεται να το ομολογήσει ευθέως (..αλλά δεν ηξεύρω…η αυλητική»  ή  ότι δεν της ήταν αυτός αδιάφορος και θέλησε να ανταποκριθεί στα ερωτικά συναισθληματα του βοσκού.
  • Ø Αυτό το επικοινωνιακό στάδιο είναι πιο αποτελεσματικό ,αφού φέρνει τους δύο νέους πιο κοντά δημιουργώντας αμοιβαία συμπάθειακαιπροωθείται:

α/.από την τολμηρή για τα ήθη της εποχής της στάση της Μοσχούλας.(Στην εποχή αυτή ήταν ανεπίτρεπτο για τα κορίτσια να έχουν κοινωνικές επαφές με νεαρά άτομα του άλλου φύλου,γιατί αυτό θα στιγμάτιζε τη φήμη τους.

 β/.από την ευεργετική παρουσία της μουσικής που δημιουργεί την κατάλληλη συναισθηματική ατμόσφαιρα

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι και στα δύο στάδια το κορίτσι είναι αυτό που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία της επικοινωνίας και ενεργεί με τόλμη παίρνοντας αφορμή από ορισμένες τυχαίες ενέργειες του βοσκού,ενώ εκείνος εκδηλώνεται με ατολμία,συστολή και αιδημοσύνη

 

 

6.Ο ΙΔΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΑΝΘΑΝΩΝ ΕΡΩΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ  ΕΝΟΤΗΤΑ:

  • Ø το όνομα «Μοσχούλα» με την ποιητική σημασία  «ευωδιαστή»
  • Ø η παρομοίωση της Μοσχούλας με τη νύμφη στο « Άσμα Ασμάτων»
  • Ø η εξιδανικευμένη περιγραφή του σώματος και της ομορφιάς της
  • Ø η ομωνυμία κοριτσιού –κατσίκας

7.ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

  • Ø η λέξη «παιδίσκη»που είναι συχνή στα κείμενα της Γραφής
  • Ø η αναφορά στο γνωστό βιβλίο της Π.Διαθήκης «Ασμα Ασμάτων»
  • Ø η αναφορά στους «καλογήρους,τους πνευματικούς πατέρας του»  (προφανώς κουβέντιαζαν μαζί του,τον νουθετούσαν,φανερώνοντάς του το θέλημα του θεού, προκειμένου να αποφύγει την αμαρτία.Αλλωστε και ο Σισώης που του έμαθε τα πρώτα γράμματα ήταν μοναχός).
  • Ø η απώλεια της κατσίκας,που παραπέμπει τον αναγνώστη στην παραβολή για το χαμένο πρόβατο,που αναφέρεται από τους ευαγγελιστές («το απολωλός πρόβατον»).Αλλωστε το θέμα αυτό είναι ιδιαίτερα προσφιλές στον Παπαδιαμάντη,αφού το αναπλάθει χαρακτηριστικά σε παλαιότερο έργο του «Η Γλυκοφιλούσα»

8.ΒΟΥΚΟΛΙΚΟ  /ΑΡΚΑΔΙΚΟ  ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

  • Ø η αναφορά στο «Άσμα Ασμάτων» που έχει ποιμενικό χαρακτήρα
  • Ø η παρομοίωση του κοριτσιού με την κατσίκα
  • Ø η αναφοράς στον επικίνδυνο αετό ,που επιτίθεται στα ποίμνια
  • Ø το χαμένο ζώο του κοπαδιού ,που το αναζητά ο βοσκός
  • Ø το «αιπολικόν άσμα του βουνού» που σφύριζε ο βοσκός «πλαγιασμένος εις ένα ίσκιον»
  • Ø το «σουραυλι»του βοσκού που επικαλείται η Μοσχούλα και  φανερώνει ότι  το στερεότυπο που είχε η ηρωίδα για τους βοσκούς μαρτυρεί ότι η γνώση της για την ποιμενική ζωή δεν είναι πρωτογενής και άμεση ,αλλά γνωρίζει από πηγές (διηγήσεις,εικόνες βιβλίων),όπου η ζωή αυτή εμφανίζεται εξωραϊσμένη. Η αρκαδική (ξέγνοιαστη βουκολική) παράσταση του νεαρού βοσκού με το σουραύλι του εμφανίζεται και στο διήγημα «Το μοιρολόγι της φώκιας»)
  • Ø το κέρασμα-ανταμοιβή από ξερά σύκα και ένα τάσι γεμάτο πετμέζι.

9.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

  • Ø δραματοποιημένος αυτοδιηγητικός αφηγητής (αφηγείται τη δική του ιστορία)
  • Ø η αφήγηση ξετυλίγεται από την προοπτική του νεαρού απαίδευτου ήρωα-βοσκού (εσωτερική εστίαση)
  • Ø ο χρόνος της ιστορίας είναι το παρελθόν και συνεχίζεται η αναδρομική αφήγηση από το δραματοποιημένο αφηγητή
  • Ø η αφήγηση γίνεται με χρονική /γραμμική σειρά( κάποιοι θεωρούν ότι τα δύο στάδια επικονωνίας των νέων συνιστούν αναχρονία( αναδρομικές αφηγήσεις) και εντοπίζουμε  προοϊκονομία  (ομωνυμία κοριτσιού-κατσίκας), η οποία προετοιμάζει την επικοινωνία των δύο νέων και προωθεί την πλοκή του μύθου
  • Ø ως προς τη χρονική διάρκεια υπάρχουν αφηγηματικά κενά: «Μίαν ημέραν…», «Μιαν άλλην ημέραν..»
  • Ø ο κύριος αφηγηματικός τρόπος είναι η περιγραφή (περιγραφή της εμφάνισης και του χαρακτήρα της Μοσχούλας) μέσω εικόνων και εκφραστικών μέσων ,προκειμένου να τονιστεί η εξαιρετική ομορφιά της και ο  λανθάνων ερωτισμός που εξέπεμπε στο νεαρό βοσκό → λυρισμός,υποβλητική ατμόσφαιρα.Επίσης  η μίμηση(πρωτοπρόσωπηαφήγηση) αποτυπώνει έμεσα το βιωματικό στοιχείο  αλλά και με το διάλογο,που εμφανίζεται για πρώτη φορά, εξασφαλίζεται  αμεσότητα, παραστατικότητα και ζωντάνια στον τρόπο προσέγγισης των δύο νέων.

10.ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΧΙΟΥΜΟΡ / ΕΙΡΩΝΕΙΑΣ:

  • Ø «Ο κυρ-Μόσχος…την Μοσχούλαν»
  • Ø «Εις τα μέρη εκείνα…επισκέπτωνται συχνά»
  • Ø «Αλλά δεν μου…της μικράς κατσίκας μου»

 

 

11. ΓΛΩΣΣΑ:

Τα παρακάτω στοιχεία για τη γλώσσα αφορούν κάθε ενότητα του διηγήματος:

  • Ø Η παπαδιαμαντική γλώσσα είναι ιδιότυπη :πρόκειται για ένα είδος καθαρεύουσας,ένα «γλωσσικό αμάλγαμα καθαρεύουσας,εκκλησιαστικής,αρχαίας ελληνικής και δημοτικής γλώσσας , με ιδιωματισμούς του τόπου του ,η οποία εκτυλίσσεται με αφηγηματική άνεση και με μια ρυθμικότητα που παραπέμπει σε ποιητικό λόγο»
    • στους διαλόγους:χρησιμοποιεί την ομιλούμενη λαϊκή γλώσσα(δημοτική) διανθισμένη με σκιαθίτικους ιδιωματισμούς και μάλιστα επειδή έχει αλάθητο το αίσθημα του προφορικού λόγου οι διάλογοί του είναι  απολύτως φυσικοί ( «Με σένα δεν έχω να κάμω»)
    • στα αφηγηματικά μέρη: χρησιμοποιεί την καθαρεύουσα νοθευμένη με προσμείξεις πολλών στοιχείων της δημοτικής τόσο στο λεξιλόγιο όσο και στο τυπικό της σύνταξης («..καθώς είχα κατεβάσει,λέγω,…και την ελιμπίστηκα» , «Αφησα εκεί τα γίδια μου…επεινούσαν πλέον», )
    • στις περιγραφές και στις λυρικές παρεκβάσεις: χρησιμοποιεί την αμιγή καθαρεύουσα των προγενέστερων πεζογράφων με γλωσσικά στοιχεία της αρχαίας και της εκκλησιαστικής παράδοσης.(«..και ανάμεσα …που το έψαυσε», «Δεξιά από …αι νύμφαι των θαλασσών»

 

 

Δ’ ΕΝΟΤΗΤΑ («Μιαν εσπέραν…γυμνή, κ’ ελούετο»)

1.ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

  • Ø Μιαν αυγουστιάτικη μέρα ο νεαρός βοσκός κατέβασε τα κατσίκια του στο γιαλό για να βοσκήσουν
  • Ø Λιμπίστηκε τη μαγεία της θάλασσας και θέλησε να βουτήξει
  • Ø Άφησε το κοπάδι του ψηλά κα απόλαυσε το μπάνιο του το δειλινό
  • Ø Έχοντας στο νου του την ασφάλεια του κοπαδιού του  βγήκε από τη θάλασσα και ετοιμάστηκε να φύγει
  • Ø Άκουσε ένα δυνατό πλατάγισμα στα νερά του διπλανού κοιλώματος του βράχου και υπέθεσε ότι ήταν η Μοσχούλα,που συνήθιζε να κολυμπά εκεί
  • Ø Ανέβηκε στο βράχο αθόρυβα και βεβαιώθηκε ότι ήταν αυτή που έκανε μπάνιο γυμνή

2.Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΠΛΟΚΗΣ:

α/το μοναχικό μπάνιο του βοσκού:

  • κατέβασε το κοπάδι του στο γιαλό,για να βοσκήσει αρμυρήθρες και να πάρει αλάτι
  • λιμπίστηκε και ο ίδιος τη μαγεία της θάλασσας και θέλησε να κολυμπήσει (το ρήμα «λιμπίζομαι»,που σημαίνει «ορέγομαι,επιθυμώ σφόδρα» δεν χρησιμοποιείται τυχαία,αφού προέρχεται ετυμολογικά από το λατινικό libido,που παραπέμπει στο γενετήσιο ένστικτο και έτσι ,ίσως,προσημαίνεται η κατοπινή  ερωτική ατμόσφαιρα από τη θέαση του γυμνού κορμιού της κοπέλας)
  • αφού εξασφάλισε το κοπάδι του ,ρίχτηκε στη θάλασσα και περιγράφει τα υπέροχα συναισθήματα που νιώθει: γλύκα, μαγεία, απόλυτη ταύτιση με το υγρό στοιχείο της θάλασσας ( «ησθανόμην γλύκαν…δροσώδους» ) →  μαγική επενέργεια τουθαλασσινού νερούκαι ταύτιση του βοσκού με το αναζωογονητικό αυτό στοιχείο της φύσης,που έχει τη δύναμη να απελευθερώνει τον άνθρωπο και να του προσφέρει στιγμές ξεγνοιασιάς και απόλαυσης.

β/ η φροντίδα του βοσκού για την ασφάλεια του κοπαδιού:

  • η αίσθηση της ευθύνης απέναντι στο κοπάδι τον επαναφέρει στην πραγματικότητα: φοβόταν μήπως κάποια κατσίκια ξεκόψουν από το κοπάδι και φύγουν.

Η αντιπαράθεση απόλαυσης και καθήκοντος,δοσμένη με κάθε λεπτομέρεια,προαναγγέλλει το βασικό δίλημμα του βοσκού που θα κυριαρχήσει στις επόμενες ενότητες

γ. η φροντίδα για την ασφάλεια ειδικά της Μοσχούλας-κατσίκας:

  • προβάλλεται η φροντίδα και το ενδιαφέρον του νεαρού βοσκού για την ενοούμενή του κατσίκα,αφού για να μην την ξαναχάσει τη δένει μ’ ένα σχοινάκι στη ρίζα ενός θάμνου,λίγο παραπάνω από το βράχο ,που στη βάση του ο ήρωας είχε αφήσει τα ρούχα του πριν αρχίσει να κολυμπά.
  • Το δέσιμο με το σκοινί αποτελεί στοιχείο προοϊκονομίας,αφού αυτό το σκοινί θα γίνει η θηλιά που θα πνίξει το ζώο και συνάμα λειτουργεί και ως τραγική ειρωνεία

 

 

3.ΕΙΔΥΛΛΙΑΚΟ / ΛΥΡΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ / ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΑ

  • Ø Περιγράφεται με εξαίσιο λυρισμό, το παραδείσιο χωροχρονικό πλαίσιο, που θα  αποτελέσει  το ιδανικό αισθητικό περιβάλλον,μέσα στο οποίο ο ήρωας ένιωσε την απόλυτη ευτυχία της ταύτισης με τη φύση και σε λίγο εκεί θα διαδραματιστεί το κύριο και καθοριστικό για τη ζωή του επεισόδιο:

α/ο γιαλός:

  • οπτική-κινητική εικόνα του του «αιγιαλού»με τους κολπίσκους,τα βράχια και τα σπήλαια

υπερβολή («..χιλίους κολπίσκους»)

  • μεταφορές («εσχημάτιζε αγκαλίτσες το κύμα», «μεγάλη μαγεία»
  • αντίθεση («αλλού εκυρτώνοντο ≠..αλλού εκοιλαίνοντο)
  • προσωποποίηση του νερού («εισεχώρει…και αφρούς»
  • ασύνδετο («μορμυρίζον,χορεύον»)
  • παρομοίωση «όμοιον με το βρέφος»,στην οποία το προσωποποιημένο νερό αποκτά τη χάρη του μικρού παιδιού που πηδά στο κρεβάτι του λαχταρώντας  το μητρικό χάδι

 β/το δειλινό:

  • το γενικό χρονικό πλαίσιο είναι ο μήνας Αύγουστος και ειδικότερα «μιαν εσπέραν» ,η οποία προσδιορίζεται   από τις κινήσεις του ήλιου και του φεγγαριού.Συγκεκριμένα επιλέγεται η χρονική στιγμή  ανάμεσα στη δύση τιου ήλιου και στην ανατολή του φεγγαριού («αμφιλύκη» την αποκαλεί ο συγγραφέας σε άλλα έργα του),η στιγμή της συνύπαρξης των πιο φωτεινών ουράνιων σωμάτων,που δημιουργούν μια εικόνα εξαιρετικά υποβλητική με ερωτικό κλίμα τα οποία αισθητοποιούνται με ποικίλα εκφραστικά μέσα:
  • το λυρικό σύνθετο «ολόγεμον  φεγγάρι»
  • μεταφορά «από την πορφύραν του ήλιου»,που προβάλλει το έντονο πορφυρό χρώμα της δύσης
  • παρομοίωση: α/ «ήτον η ουρά της λαμπράς αλουργίδος»,με την οποία παρομοιάζεται η πτυχή της πορφύρας του ήλιου με πολυτελές μακρύ ένδυμα με ουρά,κάτι σαν αρχιερατικός μανδύας

β/ «ήτον ο τάπης»,με την οποία παρομοιάζεται το φως του ηλιοβασιλέματος με το χαλί που στρώνει η μάνα του ήλιου,για να δειπνήσει ο γιος της (παραπέμπει στη δημοτική ποίηση).Εδώ ενυπάρχει και προσωποποίηση

 

 γ/το θαλάσσιο άντρο και το μονοπάτι:

περιγράφει με ιδιαίτερα λυρικό τρόπο το μικρό άντρο του βράχου,όπου θα διαδραματιστεί το κύριο επεισό-  διο και στο οποίο διαπλέκεται το ονειρικό με το πραγματικό στοιχείο

  • αντίθεση «μέγα βράχον-μικρόν άντρον»
  • μεταφορά «έζωνεν…όλον τον αιγιαλόν»
  • πληθώρα εκφραστικών επιθέτων  (« μέγα κυρτόν(βράχον)», «μικρόν θαλάσσιον..» , «κρυσταλλοειδή (κοχύλια), «λαμπρά ποικολόχρωμα (χαλίκια), «απότομον (ακρογιαλιάν)
  • παρομοίωση «..εφαίνετο πως το είχον… των θαλασσών»

 

  • Ø ο εκστασιασμός του ήρωα
    • νιώθει: γλύκα, μαγεία, απόλυτη ταύτιση με το υγρό στοιχείο της θάλασσας ( «ησθανόμην γλύκαν…δροσώδους» ) ζει εκστασιασμένος  μέσα στη μαγεία της φύσης→  μαγική επενέργεια τουθαλασσινού νερούκαι ταύτιση του βοσκού με το αναζωογονητικό αυτό στοιχείο της φύσης,που έχει τη δύναμη να απελευθερώνει τον άνθρωπο και να του προσφέρει στιγμές ξεγνοιασιάς και απόλαυσης.Είναι φανερό ότο ο ήρωας δεν κουράζεται να αναφέρεται συνεχώς στη φύση και να προβάλλει τη φυσική καλλονή αδιάκοπα.Μόνο κοντά στη φύση έζησε πραγματικά ελεύθερα,ευτυχισμένα και ισορροπημένα τα ανέμελα χρόνια της νιοτης του.Η οικονομική  και επαγγελματική αποτυχία που βιώνει στην ενήλικη ζωή του είναι φυσικό  να τον στρέφει στον καιρό που μόνο ευτυχία και ψυχική πληρότητα βίωνε εκεί στο μικρόκοσμο της ιδιαίτερης πατρίδας του.(→Να γίνει αναφορά στον προεξέχοντα ρόλο της φύσης στην παπαδιαμαντική διηγηματογραφία σύμφωνα με το βοηθητικό υλικό.)

4.ΒΟΥΚΟΛΙΚΟ/ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ

  • η περιγραφή του γιαλού με τα βράχια και τους κολπίσκους
  • η μεταφορά του κοπαδιού στο γιαλό για να φάνε αρμυρήθρες
  • η συμπεριφορά του βοσκού προς το κοπάδι του(επιβάλλει την τάξη με το σιγανό σφύριγμα)
  • τα κουδούνια των τράγων και η ιστορία για το περιλαίμιο της αγαπημένης του κατσικούλας
  • η περιγραφή της ώρας του δειλινού
  • η περιγραφή του άντρου και η αναφορά των θαλάσσιων θηλυκών θεοτήτων
  • η φροντίδα του βοσκού για το κοπάδι του
  • ο χαρακτηρισμός «σατυρίσκος του βουνού»

5.ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

 

  • «εγώ,ο σατυρίσκος του βουνού»:  με τη φράση αυτή, που παραπέμπει στην αρχαία βουκολική ποίηση (αρκαδική παράσταση)  εννοεί πως ως σατυρίσκο θα τον αντιμετώπιζε η ηρωίδα,αν τον έβλεπε ξαφνικά μπροστά της.Οι τραγόμορφοι σάτυροι(θεοί των δασών),από τους συνοδούς του Διονύσου,λόγω της οχλητικής ερωτοτροπίας τους, έγιναν πολύ νωρίς συνώνυμα των ασελγών,λάγνων και ερωτικά παρενοχλητικών ανθρώπων.Έτσι και εδώ η φράση δημιουργεί στον ήρωα ένα κλιμα ενοχής,βέβαιος ότι ως σάτυρο θα τον αντιμετώπιζε η Μοσχούλα. Ωστόσο, περιορίζεται στο υποκοριστικό ,γιατί με αυτό διασκεδάζει την αρνητικήεντύπωση της   λέξης σάτυρος (που παραπέμπει σε ασελγή και λάγνα όντα),με την ελπίδα ότι απενοχοποιείται. Ωστόσο,αυτή η φράση υποδηλώνει τα πραγματικά αισθήματα του βοσκού,την ερωτική του επιθυμία.
  • «Δεν θα ερριψικινδύνευα…συνήθως ελούετο»:με το χωρίο αυτό ο αφηγητής μας διαβεβαιώνει ότι δεν θα πλησίαζε στα σύνορα του κτήματος,αν ήξερε ότι το κορίτσι συνήθιζε να λούζεται τη νύχτα.’Ετσι,αποσείει την ενοχή της παρακολούθησης,αν και δεν μπορεί να κρύψει το ερωτικό του ενδιαφέρον για την κοπέλα.
  •  Τα συναισθήματα του ήρωα την ώρα που κολυμπά: γλύκα, μαγεία, απόλυτη ταύτιση με το υγρό στοιχείο της θάλασσας ( «ησθανόμην γλύκαν…δροσώδους» )→ζει εκστασιασμένος  μέσα στη μαγεία της φύσης

 

 

6.ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ /ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

 

  • «…μικρόν θαλάσσιον άντρον…αι νύμφαι των θαλασσών» αναφορά στην αρχαία ελληνική μυθολογία,στους θρύλους για τις γυναικείες θεότητες των υδάτων,που εποβιώνουν και μέσα στις νεότερες παραδόσεις των λαών για τις ναράιδες,τις»ξωθιές» των σπηλαίων,ιδίως των θαλασσινών.
  • «Ήτον η ουρά…να δειπνήση» αντίληψη για τον ήλιο-γιο και τις περιποιήσεις της  μάνας  του (στοιχείο λαϊκής παράδοσης)
  • Το «λίκνον»
  • «υποκάμισον», «περισκελίδα», «τον επίχρυσον κωδωνίσκον», «το κόκκινον περιδέραιο”

7.ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

  • Όλα όσα προαναφέρθηκαν στο 3ο(ΕΙΔΥΛΛΙΑΚΟ / ΛΥΡΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ / ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΑ)
  • Ασύνδετο: «επλύθην,ελούσθην,εκολύμβησα», «δεν θα μου έκενε ποτέ…το κολύμβημα», «ο μικρός εκείνος ανήφορος,ο ολισθηρός κρημνός…»
  • Παρομοίωση:«ως να ήμην εν με το κύμα», «δυσάγωγα …μικρά παιδία», «ως σώματος πίπτοντος εις το κύμα»
  • Πολυσύνδετο: «της υγράς…δροσώδους»

8.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

  • Ø δραματοποιημένος αυτοδιηγητικός αφηγητής (αφηγείται τη δική του ιστορία)
  • Ø η αφήγηση ξετυλίγεται από την προοπτική του νεαρού απαίδευτου ήρωα-βοσκού (εσωτερική εστίαση)
  • Ø ο χρόνος της ιστορίας είναι το παρελθόν και συνεχίζεται η αναδρομική αφήγηση από το δραματοποιημένο αφηγητή
  • Ø επιμέρους αναδρομική αφήγηση αποτελεί η αναφορά στην κλοπή του  επίχρυσου κουδουνιού και του περιλαιμίου της κατσίκας («Οσον αφορά…από τον λααιμόν»)
  • Ø στοιχείο προσήμανσης αποτελεί η φράση «γλαφυρούς κολπίσκους του αιγιαλού» που προσημαίνουν τους «γλαφυρούς κόλπουςτης γυμνής  Μοσχούλας
  • στοιχεία πλοκής και  προοικονομίας όσων θα ακολουθήσουν στο κεντρικό επεισόδιο  είναι: η μεταφορά του κοπαδιού στο γιαλό, η επιθυμία για μπάνιο, η μέριμνα για τα κατσίκια,το δέσιμο της κατσίκας με «ένα σχοινάκι εις την ρίζαν ενός θάμνου..» η επιστροφή και το άκουσμα του πλαταγίσματος,ενώ « το σφοδρόν πλατάγισμα» αποτελεί  δραματικό απρόοπτο /στοιχείο περιπέτειας και συμβάλλει στην δραστική προώθηση της πλοκής.
  • Ø ως προς τη χρονική διάρκεια παρατηρούμε αφηγηματικό κενό(«Μίαν εσπέραν..»)
  • Ø εντοπίζουμε  και πολλές επιβραδύνσεις που καθιστούν αργόσυρτη την αφήγηση και επιτείνουν το ενδιαφέρον και την αγωνία:α/η επιμέρους αναδρομική αφήγηση για τηην κλοπή του επίχρυσου κουδουνιού και του περιλαίμιου της κατσίκας,β/η αναφορά στο δέσιμο της κατσίκας και κυρίωςγ/οι μακρόσυρτες περιγραφές (του αιγιαλού,του θαλάσσιου άντρου,του δειλινού)
  • Ø ο κύριος αφηγηματικός τρόπος της ενότητας (εκτός από τη μίμηση=πρωτοπρόσωπη αφήγηση)) είναι η περιγραφή(του αιγιαλού,του θαλάσσιου άντρου,του δειλινού) .Ιδιαίτερα στην παρούσα ενότητα η λειτουργία της περιγραφής είναι χαρακτηριστική:
    • λειτουργεί ως επιβραδυντικό στοιχείο της υπόθεσης
    • υποκαθιστά την ανύπαρκτη δράση και πλοκή,πράγμα σύνηθες στην παπαδιαμαντική διηγηματογραφία
    • αισθητοποιεί με ζωντάνια,παραστατικότητα και έμφαση το ειδυλλιακό  και ονειρικό χωροχρονικό πλαίσιο στο οποίο θα εκτυλιχθεί σε λίγο το κύριο επεισόδιο
    • με τον πλούσιο λυρισμό και την υποβλητική ατμόσφαιρά της η περιγραφή υποβάλλει στον αναγνώστη το λανθάνον ερωτικού-αισθησιακό  στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτή την ενότητα και τον προετοιμάζει για την  επόμενη ενότητα
    • το πλούσιο φυσιολατρικό στοιχείο πλημμυρίζει την ενότητα καθιστά τον αναγνώστη μέτοχο της φύσης,του δίνει την αίσθηση ότι ανήκει και αυτός στο φυσικό πλαίσιο και είναι στοιχείο του

 

 

 

Ε’  ΕΝΟΤΗΤΑ («Την ανεγνώρισα…πλέον τα επίγεια»

 

1.ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

  • Ø ο βοσκός βεβαιώνεται ότι η κοπέλα που κάνει μπάνιο είναι η Μοσχούλα και μας δίνει μια πρώτη περιγραφή της
  • Ø αντιμετωπίζει το δίλημμα:να φύγει για το κοπάδι του αλλά φοβάται μήπως γίνει αντιληπτός ή να μείνει αλλά φοβάται να αντιμετωπίσει το γυναικείο πειρασμό
  • Ø αποφασίζει να μείνει  έχοντας εμπιστοσύνη στον ηθικό χαρακτήρα του,όμως τον νικά η περιέργεια  και στρέφει κρυφά το βλέμμα του στο κορίτσι.
  • Ø το εξαίσιο θέαμα που απολαμβάνει τον κάνει να νιώθει ότι αιωρείται ανάμεσα στην πραγματικότητα και στο όνειρο

 

2.ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΟΥ ΒΟΣΚΟΥ   (ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ):

 Όχι απλή και επειφανειακή ηθογραφία αλλά παρουσίαση των διλήμματων,συναισθημάτων,αμφιταλαντεύσεων  και εσωτερικών συγκρούσεων  του ήρωα μπροστά στη θέα της γυμνής λουόμενης κόρης:

  • Ø 1η επιλογή: μας αναφέρει ότι η πρώτη αντίδρασή του,όταν είδε γυμνή τη Μοσχούλα,ήταν να σηκωθεί και να φύγει από το μέρος που βρισκόταν («Δια να φύγω…κρότον ή θρουν).Όμως δεν το έκανε,γιατί καθώς θα έφευγε,υπήρχε κίνδυνος να γίνει αντιληπτός από την κοπέλα («Αλλ’ η στιγμή…και τότε αλλίμονον εις τον μικρόν βοσκόν»

 

  • Ø 2η επιλογή:σκέφτηκε να της φωνάξει,να κάνει διακριτικά  αισθητή την παρουσία του και στη συνέχεια να φύγει(«Η πρώτη ιδέα μου…κοπέλα μου»). Όμως δεν το έκανε, γιατί ένιωσε αδέξιος και άτολμος, για να

έχει κόσμια συμπεριφορά («Πλην …κ’επερίμενα») → έντονο το στοιχείο του αυτοσαρκασμού στη συγκεκριμένη διαπίστωση του βοσκού.

 

  • Ø 3η επιλογή: σκέφτηκε να καθίσει και να περιμένει να τελειώσει το μπάνιο της και  να φύγει η Μοσχούλα και ο ίδιος να φύγει από το δικό του δρόμο («Αυτή δεν θ’αργήσει…τον κρημνόν μου!»  → στα λόγια του αυτά δύσκολα αποκρύπτεται ο μελαγχολικός τόνος, αφού ο ήρωας δεν τρέφει αυταπάτες για το αντικείμενο του πόθου του. Είναι τόσο μεγάλη η κοινωνική και οικονομική απόσταση ανάμεσά τους,που ούτε του περνά από το μυαλό ότι μπορεί να ανταποκριθεί στο αίσθημά του η κοπέλα.Ωστόσο, στην επιλογή του αυτή θα ερχόταν σε επαφή με το γυναικείο πειρασμό και οι ηθικές αντιστάσεις του διαμορφωμένες από τους πνευματικούς του πατέρες δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο.Τα συγκεκριμένα λόγια/συμβουλές του πάτερ-Σισώη και του παπα-Γρηγόρη ,για αποφυγή του γυναικειου πειρασμού,αποτελουν τη βάση της ηθικής του ήρωα.(«Κ’ ενθυμήθην …γυναικείον  πειρασμόν»).

 

  • Ø 4η επιλογή: να φύγει κολυμπώντας προς την αντίθετη κατεύθυνση, χωρίς να γίνει αντιληπτός από την κοπέλα και έτσι να φθάσει από μακριά στο κοπάδι του.(«Εκ της ιδέας…σπηλαίων και βράχων»).Ωστόσο,η εφαρμογή αυτής της ιδέας ήταν κουραστική για τον ήρωα,γιατί:
    • Έπρεπε να βαδίσει μια απόσταση δύο χιλιάδων βημάτων
    • Θα χρειαζόταν παραπάνω από μια ώρα για να βρεθεί ξανά στο κοπάδι του και στην αγαπημένη του κατσίκα
    • Δεν ήταν σίγουρος πως δεν θα κινδύνευε το κοπάδι του όλη αυτήν την ώρα που αυτός θα καθυστερούσε .(«Θα άφηνα τη Μοσχούλα μου…του κοπαδιού μου»)

Στο δίλημμά του περιπλέκονται  πολλές παράμετροι:

  • Η διαφύλαξη της υπόληψής του
  • Η αποφυγή του πειρασμού/ερωτικής επιθυμίας
  • Η υποχρέωση για τη φύλαξη του κοπαδιού του.

Το ουσιαστικό δίλημμά του είναι:

  • Να αντισταθεί στον ερωτικό πειρασμό υπακούοντας στις ηθικές αρχές του
  • Να υποκύψει στον πειρασμό απολαμβάνοντας τη θέα του γυμνού κορμιού

Οι σκέψεις του παρουσιάζονται ανοργάνωτες και έτσι αισθητοποιείται η εσωτερική σύγχυση του ήρωα που τον οδηγεί σε αντιφάσεις.

Η τελική επιλογή του:

μετά από πολλές αμφιταλαντεύσεις,πιθανές λύσεις και επιχειρήματα αποφασίζει να περιμένει(«δεν υπήρχεν άλλη αίρεσις,ειμή να περιμένω»ακολουθεί την τρίτη επιλογή,που την είχε απορρίψει με το επιχείρημα του πειρασμού ,αλλά τώρα για να τη στηρίξει και να τα βολέψει με τη συνείδησή του χρησιμοποιεί ένα αντεπιχείρημα:«ήμην εν συνειδήσει αθώος»,δηλαδή μπορεί να υπήρχε πειρασμός ,όμως ο ίδιος ήταν συνειδητά απονήρευτος και αθώος και δεν θα υπέκυπτε στον πειρασμό.

Τελικά .ομως υποκύπτει στον πειρασμό(«έκυψα να ίδω την κολυμβώσαν νεάνιδα» και μάλιστα παρουσιάζει τις κινήσεις του προκειμένου να είναι σε θέση να απολαύσει το θέαμα της γυμνής κοπέλας («Και ανερριχήθην…όπισθεν των θάμνων». Δικαιολογείται προβάλλοντας την περιέργεια ως αίτιο της ενδοτικότητάς του,μολονότι φαίνεται πως ο ερωτικός πόθος υπερισχύει και έτσι φαίνεται η απελπισμένη προσπάθειά του να συγκαλύψει εύσχημα την ενδοτικότητά του μπροστά στον πειρασμό.

Μάλιστα δηλώνει ότι του δόθηκε η ευκαιρία να φύγει,όταν η Μοσχούλα,καθώς κολυμπούσε,γύρισε από το άλλο μέρος και δεν υπήρχε πιθανότητα να τον δει.Όμως δεν το έκανε και έμεινε εγκλωβισμένος στο όνειρό του δείχνοντας απόλυτη ενδοτικότητα..

 

3.Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΛΟΥΟΜΕΝΗΣ ΜΟΣΧΟΥΛΑΣ   (   ΙΔΑΝΙΣΜΟΣ/ ΛΥΡΙΣΜΟΣ/ΑΙΣΘΗΣΙΑΚΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ )

Η περιγραφή της γυμνής Μοσχούλας επιτείνει το ερωτικό στοιχείο της αφήγησης και αποκτά ονειρική διάσταση.Η λουόμενη κοπέλα προβάλλεται ως ενσάρκωση του ονείρου και συνάμα η ιδανική  ομορφιά της γυναίκας ενυπάρχει στο αρμονικό δέσιμο της φύσης και του ανθρώπου

  • Ø αρχικά:
    • ήταν βυθισμένη στη θάλασσα λουσμένη από το φως της σελήνης,,με βρεγμένη την κόμη της και καθώς αναδυόταν έτρεχε νερό από τους βοστρύχους της(«είχε βυθιστεί…είχεν αναδύσει»)
    • απολάμβανε το νερό παίζοντας και κινούνταν εδώ και εκεί(«έβλεπε κατά τύχη…να κολυμβά»)
    • Ø στη συνέχεια:
      • περιγράφει τη μαύρη και ελαφρώς χρυσίζουσα κόμη, τον καλλίγραμμο τράχηλο, τις λευκές ωμοπλάτες, τους καλογραμμένους βραχίονες («Εβλεπα…της σελήνης»).
      • περιγράφει –όπως διαβλέπει-τους ευλύγιστους γοφούς της,τα ισχία,τις κνήμες,τα πόδια,που λούζονταν από το κύμα («Διέβλεπα…εις το κύμα»»
      • περιγράφει –όπως φαντάζεται-το στέρνο και τα στήθη της,που τα αγκάλιαζε η νυχτερινή θάλασσα («Εμάντευα…άρωμα»)
      • τη φαντάζεται ως μια νύμφη,μια σειρήνα ,μια νηρηίδα,μια ονειρική,ιδεατή μορφή που επιπλέει στο κύμα, ένα μαγικό,ονειρικό καράβι («Ητον πνοή…των ονείρων»)

 

  • Ø εκφραστικά μέσα με τα οποία αισθητοποιείται η περιγραφή της Μοσχούλας:

 

αρχικά:πρώτη περιγραφή

  • εικόνα του απέραντου πελάγους,πάνω στο οποίο έπεφτε το ασημένιο φως του φεγγαριού
  • μεταφορά και παρομοίωση («οθόνη του γαληνιώντος πελάγους»
  • προσωποποίηση των κυμάτων («…να χορεύουν κύματα»
  • παρομοίωση («ως ποταμός από μαργαρίτας»)

 

στη συνέχεια: ακολουθεί  μια εξαιρετικής λογοτεχνικής σύλληψης εικόνα του θεσπέσιου κορμιού της λουόμενης κοπέλας,στην οποία διαπλέκεται τι πραγματικό με το ονειρικό στοιχείο:

  • πλούτος εκφραστικών και λυρικών επιθέτων
  • η πρώτη εντύπωση του βοσκού και τα συναισθήματά του εκφράζονται με το τριμερές ασύνδετο «ήτον απόλαυσις, ό νειρο, θαύμα», στο οποίο ενυπάρχει ανοδική κλιμάκωση και μεταφορές( «ονειρον,θαύμα»)υποδηλώνεται η ανείπωτη ευτυχία και η έκσταση που νιώθει από την ομορφιά  της κοπέλας.
  • Υπάρχει κλιμάκωση των στοιχείων της εικόνας ,αφού περιγράφει όσα «έβλεπε», «διέβλεπε», «εμάντευε»

 

στην περιγραφή των πάνω μερών του σώματος:

  • αλλεπάλληλα και διαπλεκόμενα σχήματα χιαστί,μεταξύ επιθέτων και διαπλεκόμενων ουσιαστικών,όπου υπάρχουν παράλληλα και ασύνδετα:

αμαυράν και χρυσίζουσαν    –   κόμην

τράχηλον                                   – εύγραμμον

λευκάς                                       -ωμοπλάτας

βραχίονας                                 -τορνευτούς

  • το οξύμωρο σχήμα(«αμαυράν και όμως χρυσίζουσαν»)
  • η παρομοίωση(«λευκάς ως γάλα ωμοπλάτας»),αφού το λευκό χρώμα ήταν ανέκαθεν στοιχείο ομορφιάς
  • η μεταφορά («τους βραχίονας τους τορνευτούς»,με την οποιά υπογραμμίζονται οι λείες καμπύλες των βραχιόνων

 

στην περιγραφή των κάτω και μεσαίων μερών του σώματος:

  • ασύνδετα σχήματα(«την οσφύν …τους πόδας της», «το στέρνον της,τους κόλπους της», «γλαφυρούς,προέχοντας,δεχομένους»)
  • μεταφορά («θείον άρωμα»)

   στη γενική εντύπωση που έδωσε η εικόνα:

η εικόνα του κοριτσιού αίρεται σε σφαίρες της ιδεατής και θεϊκής ομορφιάς,παίρνοντας μαγικές,μυθικές και ονειρικές καταστάσεις και αυτά εκφράζονται:

  • ασύνδετα(«πνοή,ίνδαλμα,όνειρον» , «νηρηίς,νύμφη,σειρήν»)
  • παρομοίωση(«ως πλέει ναυς μαγική»
  • μεταφορά(«ναυς των ονείρων»)

 

4.ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΟΝΕΙΡΙΚΟΥ –ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ

Σε ολόκληρο το κείμενο διαπλέκεται το ονειρικό/μαγικό/εξωπραγματικό στοιχείο με την πραγματικότητα  και μάλιστα σε πολλά σημεία τα όρια μεταξύ τους είναι ασαφή. Αυτή η διαπλοκή φαίνεται

α/ήδη από τον τίτλο

β/από το κέντρο του μύθου που είναι μια ονειρική εικόνα:ένα 16χρονο όμορφο κορίτσι κάνει μπάνιο στη θάλασσα το δειλινό μέσα σε μια ειδυλλιακή ατμόσφαιρα

γ/πολλά σημεία μέσα στοκείμενο(εκτός από τη συγκεκριμένη ενότητα):

  • «είδα την ακρογιαλιά…χαρά και μαγεία» → δίνεται η μαγική διάσταση της θάλασσας στην οποία θα κολυμπήσει ο βοσκός
  • «Ητον η ουρά…να δειπνήση»→δίνεται με μυθικές διαστάσεις η εικόνα του ηλιοβασιλέματος
  • «αι νύμφαι των θαλασσών είχον ευτρεπίσει και στολίσει (το θαλάσσιον άντρον)
  • Ο νεαρός βοσκός αισθανόταν «μαγείαν άφατον»
  • «ήτον απόλαυσις,όνειρο,θαύμα» η λουόμενη Μοσχούλα
  • Τα μέλη του σώματός της ήταν «μελιχρά και ονειρώδη εις το φέγγος της σελήνης»
  • Το στέρνο και οι κόλποι της Μοσχούλας δέχονται «όλας τας αύρας τας ριπάς και της θαλάσσης το θείον άρωμα»
  • Η Μοσχούλα «ήτο πνοή…εις το κύμα…ήτο νηρηίς…η ναυς των ονείρων»
  • Ο νεαρός βοσκός απολαμβάνοντας το θέαμα  και ομολογεί ότι είχε μείνει «χάσκων,εν εκστάσει,και δεν εσκεπτόμην πλέον τα επίγεια»: μεταρσιωμένος στο εκστατικό όνειρό του, έχει την ψευδαίσθηση ότι ζει στα επουράνια,ενώ το θέαμα που απολαμβάνει είναι κατεξοχήν επίγειο.

 

5.ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ :

  • Όσα προαναφέρθηκαν στο 3 (ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΟΣΧΟΥΛΑΣ)
  • Υπερβατό(«ήτον αδύνατον…να φύγω αόρατος»)
  • Κλιμακωτό («θα εξαφανίζετο…εις τον μικρόν βοσκόν»
  • Υπερβολή («άπατα νερά»)
  • Ασύνδετο («η ακρογιαλιά ήτον άβατος..αληθής άθλος»)
  • Μεταφορά («το λίκνον εκείνο του θαλασσίου νερού»)
  • Συνεκδοχή («στάζων άλμην και αφρόν»)

 

6.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

 

  • Ø δραματοποιημένος αυτοδιηγητικός αφηγητής (αφηγείται τη δική του ιστορία)
  • Ø ο αφηγητής αφηγείται με εσωτερική εστίαση ( εξομολογητικός χαρακτήρας) από τη νεαρή ηλικία,από την οπτική γωνία του μικρού βοσκού
  • Ø ο χρόνος της ιστορίας είναι το παρελθόν και συνεχίζεται η αναδρομική αφήγηση από το δραματοποιημένο αφηγητή
  • Ø ως προς τη χρονική σειρά η αφήγηση γίνεται με γραμμική σειρά ενώ η υπόμνηση των συμβουλών του Σισώη και του παπα-Γρηγόρη αποτελούν μικρή  αναδρομή/ανάληψη
  • Ø ο κύριος αφηγηματικός τρόπος είναι η περιγραφή,η οποία
    • υποκαθιστά την ανύπαρκτη πλοκή, όπως συνηθίζεται στο παπαδιαμαντικό έργο,αφου εδώείναι χαρακτηριστικό ότι η εσωτερική δράση( διλήμματα,συναισθήματα,αμφιταλαντεύσεις) αντικαθιστά την εξωτερική. Ετσι προβάλλεται η ψυχογράφηση του ήρωα
    • δημιουργεί λυρισμό με τις εξαίσιου λυρισμού  εικόνες της λουόμενης Μοσχούλας και προβάλλει τη διαπλοκή του ονειρικού με το πραγματικό στοιχείο ,την εξιδανίκευση της φύσης και το λανθάνον ερωτικό στοιχείο
    • Ø άλλοι αφηγηματικοί τρόποι είναι η μίμηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) που δίνει εξομολογητικό χαρακτήρα και ιδιαίτερα επικρατεί  ο εσωτερικός μονόλογος(η περιγραφή του διλήμματος,που υποδηλώνει την ψυχογραφική δεινότητα του συγγραφέα.

 

 

ΣΤ’  ΕΝΟΤΗΤΑΔεν δύναμαι… ταλαίπωρον ζώον»

1.ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

α/υποενότητα

  • Ø καθώς ο βοσκός παρακολουθεί την κοπέλα να κάνει μπάνιο,εύχεται  αυτή να κινδυνεύσει,για να πέσει στο νερό να τη σώσει
  • Ø ενώ σκέφτηκε να φύγει απαρατήρητος κολυμπώντας από το άλλο μέρος,ο πειρασμός δεν τον άφησε να το κάνει

β/υποενότητα

  • Ø ξαφνικά ακούγεται το βέλασμα της κατσικούλας και ο βοσκός ξεκινά τρέχοντας για να τη λύσει,ώστε να μην τρομάξει το κορίτσι αλλά και να βρεθεί κοντά της,γιατί ίσως κινδύνευε.

 

  2. ΠΡΩΤΗ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ:

  • Ø στην πρώτη παράγραφο επικρατεί εσωτερικός   μονόλογος
  • Ø ο αφηγητής προσποιείται ότι δεν θυμάται,γιατί οι σκέψεις που κάνει τον ενοχοποιούν και νιώθει ντροπή:εύχεται κρυφά να κινδυνεύσει η Μοσχούλα και να καλέσει σε βοήθεια,με στόχο (που δεν αναφέρεται )να πέσει ο ίδιος στο νερό, για να την σώσει και έτσι να του δοθεί η ευκαιρία να έρθει σε επαφή με το γυμνό κορμί του κοριτσιού.
  • Ø οι πονηρές σκέψει του αφηγητή αποτελούν προσήμανση,γιατί πράγματι σε λίγο θα κινδυνεύσει η Μοσχούλα
  • Ø τονίζεται η μοναδική και πρωτόγνωρη εμπειρία που βιώνει ο ήρωας και μάλιστα τόσο έντονα είναι τα συναισθήματά που τον κατακλύζουν, ώστε παίρνει την απόφαση «να φύγω,να φύγω τον πειρασμόν»
  • Ø για μια ακόμη φορά ο πειρασμός αποδεικνύεται πιο ισχυρός από τις ηθικές του αρχές,καθώς παραμένει στη θέση του παραδεχόμενος «Και πάλιν δεν εχόρταινα…το όνειρον..»,μια επανάληψη που τονίζει την απόλυτη παράδοση του ήρωα στην απόλαυση των αισθήσεών του.
  • Ø εξομολογείται τον έρωτά του,ο οποίος παρουσιάζεται ανέφικτος (επίδραση ευρωπαϊκού ρομαντισμού), γιατί  οι ηθικές αντιστάσεις τον ωθούν να θέλει να αποφύγει τον πειρασμό και έτσι η ένωση με το κορμί του κοριτσιού θα είναι ανέφικτη
  • Ø επικρατεί το ονειρικό στοιχείο,αφού ο ήρωας εξακολουθεί να βρίσκεται βυθισμένος στο όνειρό του  και να μην χορταίνει («Είναι αληθές…το πλέον εις το κύμα» .Ετσι, επιβεβαιώνεται η σύνδεση της ομολογίας του αφηγητή με τον τίτλο του έργου.

2.ΔΕΥΤΕΡΗ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ:

  • Ø με το «αίφνης» μας προετοιμάζει για την αλλαγή που πρόκειται να ακολουθήσει ,η οποία θα βγάλει το νεαρό βοσκό από την ονειρική ατμόσφαιρα και θα τον  επαναφέρει στον κόσμο της πραγματικότητας
  • Ø το ανήσυχο βέλασμα της κατσίκας («Ημικρή Μοσχούλα ήρχισεν αίφνης να βελάζει») αποτελεί δραματικό απρόοπτοκαι με ένα κωμικό τρόπο  ο ήρωας συνέρχεται από την έκσταση και η κατσικούλα του είναι αυτή που επιφέρει τη λύση του διλήμματός του.
  • Ø η επανάληψη  «αίφνης» και το θαυμαστικό (έμμεσο σχόλιο) υποδηλώνουν ότι ο ήρωας δεν είχε καν σκεφτεί πως το βέλασμα της ευνοούμενης κατσίκας του α/θα τον έβγαζαν από την ονειρική κατάσταση,στην οποία τον είχε βυθίσει η θέα της λουόμενης κοπέλας ,β/ίσως γινόταν η αιτία η Μοσχούλα να αντιληφθεί την παρουσία του
  • Ø φανερή η ειρωνεία και το χιούμορ του ήρωα(«Δεν ήξευρα..δια να μη βελάζη»),όταν  ομολογεί ότι δεν του ήταν εύκολο να επιβάλει σιωπή στην κατσίκα,αφού δεν είχεμάθει να κλέβει ζώα,που τα φιμώνουν οι ζωοκλέφτες ,για να μην τους προδίδουν με τη φωνή τους και παραδέχεται «αλλά και αν το ήξερα πού να το συλλογισθώ!»
  • Ø  «Ετρεξα τότε…πλησίον της κατσίκας»:Στην προσπάθειά του να σταματήσει το βέλασμα της κατσίκας δεν αντιλαμβάνεται ότι,καθώς τρέχει προς το μέρος της Μοσχούλας,είναι κάτι παραπάνω ορατός ο κίνδυνος να τον διακρίνει η κοπέλα,που μέχρι εκείνη τη στιγμή κολυμπούσε αμέριμνη και δεν υπήρξε τίποτε που να την κάνει να υποπτευθεί ότι δεν ήταν μόνη της αλλά κάποιος την παρακολουθούσε.
  • Ø συνάμα δηλώνει «μ’ εκυρίευσε ο φόβος»,αφού φοβάται παράλληλα για τη ζωή της ευνοούμενης κατσίκας του,γιατί –όπως ο ίδιος διευκρινίζει-το μικρό ζώο θα μπορούσε να πνιγεί με το κοντό σχοινί με το οποίο ήταν δεμένο(«Ταχα μην εσχοινιάσθη…ταλαίπωρον ζώον;»

3.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ:

  • Ø οι σκέψεις του ήρωα στην πρώτη παράγραφο(«Δεν δύναμαι…βοήθειαν»)
  • Ø η παραδοχή του ότι ήταν αδύνατο να αντισταθεί στη θέα της γυμνής γυναίκας («Είναι αληθές…να βλέπω το όνειρον»)
  • Ø οι σκέψεις και οι ενέργειες που ακολουθούν το βέλασμα της κατσίκας του («Αίφνης..πλησίον της κατσίκας»)
  • Ø ο φόβος και η ανησυχία του αφηγητή για την τύχη του ζώου(«Συγχρόνως…ταλαίπωρον ζώον;»)

4.ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΕΜΠΤΗΣ-ΕΚΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ:

  • Ø αισθησιακή ατμόσφαιρα ≠ δραματική ένταση
  • Ø εσωτερική δράση ≠ εξωτερική δράση
  • Ø λανθάνον ερωτικό συναίσθημα≠συμπόνια,στοργή

 

5. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ   ΣΤΟΙΧΕΙΑ :

  • Ø δραματοποιημένος αυτοδιηγητικός αφηγητής (αφηγείται τη δική του ιστορία)
  • Ø ο αφηγητής αφηγείται με εσωτερική εστίαση ( εξομολογητικός χαρακτήρας) από τη νεαρή ηλικία,από την οπτική γωνία του μικρού βοσκού.Εξαίρεση αποτελεί το σημείο της  α’ παραγράφου όπου ο αφηγητής προσποιείται πως δεν θυμάται αν έκανε πονηρές σκέψεις → διευρυμένη προοπτική του ώριμου αφηγητή που ανακαλεί στη μνήμη του ..
  • Ø ο χρόνος της ιστορίας είναι το παρελθόν και συνεχίζεται η αναδρομική αφήγηση από το δραματοποιημένο αφηγητή
  • Ø ως προς τη χρονική σειρά η αφήγηση γίνεται με γραμμική σειράενώ η η αναφορά της κλοπής  του κωδωνίσκου  («καθώς ο άγνωστος εχθρός…δια να μη βελάζη» ) αποτελεί   μικρή  αναδρομή/ανάληψη
  • Ø το ανήσυχο βέλασμα της κατσίκας που ξυπνά τον ήρωα από την ονειρική κατάσταση συνιστά δραματικό απρόοπτο (στοιχείο περιπέτειας) και προσημάνσεις αποτελούν α/οι πονηρές σκέψεις να κινδυνεύσει η Μοσχούλα ,β/οι υποψίες μήπως « εσχοινιάσθη» και γ/οι τρυφεροί χαρακτηρισμοί του βοσκού για την κατσίκα του που προϊδεάζουν για το θάνατό της( «την πτωχήν αίγαν μου», «η μικρή Μοσχούλα.)
  • Ø ο κύριος αφηγηματικός τρόπος είναι η μίμηση, (η οποία παραστατικά αποδίδει την αμφιταλάντευση του ήρωα μπροστά στη θέα της λουόμενης κοπέλας αλλά και την απότομη επαναφορά του ήρωα στην πραγματικότητα) και ο εσωτερικός μονόλογος,στην α΄παράγραφο,όπου εκφράζεται η προσποίηση του αφηγητή ότι δεν θυμόταν τον κρυφό πόθο του.

 

 

Ζ’ ΕΝΟΤΗΤΑ («Δεν ηξεύρω…το  ίδιον όνειρόν του»)

 

1.ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

  • Ø η κοπέλα αντιλαμβάνεται την παρουσία του βοσκού και φωνάζει φοβισμένη
  • Ø ο βοσκός προσπαθώντας να την καθησυχάσει αντιμετωπίζει το δίλημμα αν θα πρέπει να φύγει ή να πάει κοντά της να την ηρεμήσει
  • Ø η εμφάνιση μιας ψαρόβαρκας τρομάζει περισσότερο τη Μοσχούλα,η οποία βυθίζεται χειρότερα στο νερό
  • Ø ο βοσκός πέφτει αστραπιαία στο νερό,στο σημείο που βουλιάζει η Μοσχούλα,την αγκαλιάζει  και τη βγάζει σώα στη στεριά
  • Ø ο αφηγητής μας διαβεβαιώνει για την αγνότητα των συναισθημάτων του κατά την επαφή με το γυμνό κορίτσι και για το ονειρώδη  και μαγική εμπειρία που έζησε και τον σημάδεψε.

2.ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

  • Ø η Μοσχούλα φοβήθηκε όταν άκουσε τα βελάσματα της κατσίκας και περισσότερο όταν είδε τη σιλουέτα του βοσκού πάνω στο βράχο και ανάμεσα στους θάμνους («αφήκε μισοπνιγμένη κραυγήν φόβου»
  • Ø ο νεαρός βοσκός τρομοκρατείται , πανικοβάλλεται και του λύνονται τα γόνατα(«Τότε με …εκάμφθησαν»)
  • Ø ωστόσο,καταφέρνει του μέσα στην ταραχή να λειτουργήσει με ψυχραιμία:απευθύνεται στην κοπέλα και προσπαθεί να την καθησυχάσει(«Εξαλλος εκ τρόμου…θέλω κακόν!»)
  • Ø αντιμετωπίζει ένα νέο δίλημμα («Και εσκεπτόμην…και να φύγω») :
    • να βουτήξει να τρέξει  κοντά της ,για να την ηρεμήσει διαβεβαιώνοντάς την και δείχνοντας από κοντά ότι δεν κινδυνεύει από αυτόν
    • να απομακρυνθεί προς το κοπάδι του,ώστε να την απαλλάξει από την παρουσία του
    • Ø η εμφάνιση αλιευτικής βάρκαςεπιτείνει το φόβο της Μοσχούλας  (άφησε «δευτέραν κραυγήν μεγαλυτέρας αγωνίας») και η ζωή της πλέον κινδυνεύει άμεσα ,γιατί «γίνεται άφαντη εις το κύμα».Ο φόβος της Μοσχούλας πρέπει να αποδοθεί σε δύο λόγους:α/ντρεπόταν μήπως την δουν γυμνή οι ξένοι β/φοβόταν μήπως της επιτεθούν ερωτικά οι άντρες μέσα στην ερημιά της θάλασσας
    • Ø ο ήρωας ενεργεί αυθόρμητα,χωρίς αμφιταλαντεύσεις και δισταγμούς :ακαριαία  και αποφασιστικά πέφτει στη θάλασσα παραμερίζοντας τους ενδοιασμούς του για τη διαφύλαξη της υπόληψής του και τη διάσωση της Μοσχούλας. Η ταχύτητα των ενεργειών του ήρωα αποδίδεται και με τα κατάλληλα λεκτικά μέσα: «εν ακαρεί την είδα», «πάραυτα όπως ήμην  ερρίφθην εις στην θάλασσα», «πάραυτα ανέδυν», «εντός ολίγων στιγμών έφθασα πλησίον  της»

 

  • Ø η αγωνία του ήρωα για τη διάσωση του κοριτσιού ( « όπου ηγωνία η κόρη»,«Είχα φθάσει εγκαίρως,δόξα τω θεώ», «αι δυνάμεις μου επολλαπλασιάζοντο θαυμασίως» «ω!ας έζη,και ας ήτον ευτυχής») και η συμπόνια για το κορίτσι («ως μνήμα…δια την ατυχή παιδίσκην»)

 

  • Ø τα συναισθήματα ανακούφισης και ευτυχίας του βοσκού από τη διάσωση:
    • «Ησθάνθην ότι…δεν θα εζήτουν αμοιβήν!»: μπροστά στον πόθο του νεαρού βοσκού να σωθεί η αγαπημένη του το ερωτικό στοιχείο υποχωρεί δίνοντας τη θέση του στο σεβασμό και τη αξία της ανθρώπινης ζωής. Τονίζεται η αγνή, ανιδιοτελής αγάπη του ήρωα-τη στιγμή που βιώνει την επαφή με το γυμνό σώμα του κοριτσιού. Εδώ το όνειρο παίρνει σάρκα και οστά, καθώς ο αφηγητής έρχεται σε επαφή με το κορμί που τον θάμπωσε, στην προσπάθειά του να σώσει την κοπέλα από βέβαιο πνιγμό.
    • «Επί πόσον…ανωφελούς ζωής μου!»:ποτέ ο νεαρός βοσκός δεν ξέχασε την επαφή του με το γυμνό σώμα της Μοσχούλας.Εκείνη η επαφή εξακολουθεί να παραμένει η ωραιότερη,η πολυτιμότερη ανάμνηση της ζωής του,μιας ζωής για την οποία ο ήρωας δεν έχει πολλά να καυχηθεί,καθώς τα χρόνια που ζούσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του ήταν πολύ φτωχός γι’αυτό και έβοσκε τα γίδια της Μονής,αλλά τώρα ζει εγκλωβισμένος στο άχαρο περιβάλλον της μίζερης πόλης.
    • «Δεν ήτο βάρος…και αναψυχή» :η επαφή του με το γυμνό κορμί ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία που λειτούργησε ανακουφιστικά για το υπόλοιπο της ζωής του
    • «Ημην ο άνθρωπος…όνειρόν του»: το ζωντανό όνειρο αποβαίνει για τον αφηγητή

α/ λυτρωτικό τη στιγμή που το ζει ,γιατί επιτέλους αγγίζει το γυμνό κορμί της κοπέλας και βιώνει πρωτόγνωρη αισθησιακή απόλαυση και συνάμα αισθάνεται απόλυτα ευτυχισμένος,γιατί είχε το προνόμιο να αγγίξει ό,τι ποθούσε περισσότερο, το μαγευτικό νεανικό  σώμα της Μοσχούλας.

β/βασανιστικό στα κατοπινά χρόνια, επειδή παραμένει η μοναδική αγνή,ανιδιοτελής επαφή με ένα γυναικείο σώμα,μια αίσθηση που δεν ξαναβίωσε μέσα στη φθορά του αστικού πολιτισμού.

 

3.Η ΣΚΗΝΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ →   αποκορύφωμα δραματικής έντασης

  • Ø η απόσταση της βάρκας από τη Μοσχούλα ήταν πολύ μεγαλύτερη από την απόσταση που  τη χώριζε από το βοσκό
  • Ø ο βοσκός έπεσε από το βράχο στη θάλασσα με το κεφάλι προς τα κάτω και αμέσως βγήκε στην επιφάνεια,απέχοντας τώρα στα οκτώ μέτρα.
  • Ø Το βάθος της θάλασσας εκεί ήταν πάνω από τριάμισι μέτρα,αλλά ο πυθμένας ήταν ομαλός και ακίνδυνος
    • Ø στο σημείο όπου βυθίστηκε η Μοσχούλα σχηματίζονταν δίνες στην επιφάνεια του νερού
    • Ø σε λίγες στιγμές βρέθηκε κοντά στη Μοσχούλα
    • Ø είδε στο βάθος του νερού το σώμα της Μοσχούλας και αφού βούτηξε άρπαξε το κορίτσι στην αγκαλιά του και ανέβηκε στην επιφάνεια κρατώντας το με το αριστερό του μπράτσο
    • Ø αισθάνθηκε ελαφρά την αναπνοή του κοριτσιού στο μάγουλό του και χάρηκε,που την πρόλαβε ζωντανή .
    • Ø την τίναξε για να αναπνεύσει
    • Ø τέλος κολύμπησε με δύναμη και έφθασε στην στεριά

 

ως προς την τεχνική :

 

κυριαρχεί η παραστατική περιγραφήκαι μέσω αυτής

  • με την περιγραφή του φυσικού τοπίου προσφέρεται στον αναγνώστη μια απόλυτα κατατοπιστική αίσθηση του κινδύνου που άμεσα διατρέχει το πανικόβλητο κορίτσι
  • δίνεται η ευκαιρία στον αφηγητή να προβάλει εμφαντικά την αισθησιακή ατμόσφαιρα,τον εξιδανικευμένο χαρακτήρα της σαρκικής επαφής αλλά και το ονειρικό στοιχείο που θα καθορίσουν ανεξίτηλα τη μετέπειτα ζωή του ήρωα
  • επιβραδύνεται ο αφηγηματικός ρυθμός και η επιβράδυνση της αφήγησης παρατείνει την αγωνία των αναγνωστών για την τύχη της Μοσχούλας και εξάπτει το ενδιαφέρον τους για την εξέλιξη
  • αποκορυφώνεται η δραματική ένταση, αφού προβάλλεται το βασικότερο επεισόδιο του διηγήματος
  • μέσα από τις έντονες κινητικές εικόνες ,τα εκφραστικά μέσα ,την πληθώρα των επιθέτων και την εμφαντική στίξη αποτυπώνεται γλαφυρά και παραστατικά η συναισθηματική κλιμάκωση του βοσκού και επιτείνεται η συγκίνηση του αναγνώστη
  • προβάλλεται ο πλούσιος ψυχισμός του ήρωα και η ηθογράφησή του: αγνότητα, πνεύμα αυτοθυσίας, σεμνότητα, ηρωισμός και  ανιδιοτέλεια ,αξιοθαύμαστη δύναμη με μοναδικό κίνητρο τη σωτηρία μιας ανθρώπινης ζωής .

 

4.ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

  • Ø ο βράχος ανάμεσα εις τους θάμνους
  • Ø ο αιγιαλός
  • Ø η βάρκα με τους αλιείς
  • Ø το «κέρας του κολπίσκου»
  • Ø ο «αμμόστρωτος»βυθός
  • Ø η ρεαλιστική εικόνα: «διναι και κύκλοι συστρεφόμενοι εις τον αφρόν της θάλασσας,οι οποίοι θα ησαν ως μνήμα υγρόν..»
  • Ø «προσεκολλάτο το πλάσμα επάνω μου.ήθελε την ζωήν της»:γνώση των συμβάντων στη φύση και ιδιαίτερα στη θάλασσα: ο αφηγητής γνωρίζει ότι όποιος κινδυνεύει  να πνιγεί πιάνεται από οπουδήποτε και μπορει με τα σφιχτό αγκάλιασμά του να παρασύρει και όποιον θελήσει να τον σώσε

5.ΕΡΩΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ-ΙΔΑΝΙΣΜΟΣ:

 

  • Ø Η πρώτη και μοναδική επαφή του ήρωα με το γυμνό σώμα της αναίσθητης κοπέλας από την οποία απουσιάζει η ερωτική διάθεση και έτσι η επαφή τους εξαϋλώνεται ,εξιδανικεύεται,γίνεται «αιθέριος,εκλεκτή επαφή» που θα καθορίσει τη μετέπειτα ζωή του ήρωα
  • Ø Οι διαβεβαιώσεις του νεαρού βοσκού ότι τη στιγμή της διάσωσης καμιά ιδιοτελής σκέψη δεν πέρασε από το μυαλό του αλλά αντίθετα το πνεύμα της αυτοθυσίας κατανίκησε κάθε άλλη πρόθεση ή ερωτική επιθυμία(«Κανείς ιδιοτελής…δεν θα εζήτουν αμοιβήν!»)
  • Ø Η αποτίμηση του περιστατικού από την οπτική γωνία του ώριμου αφηγητή:το σύντομο άγγιγμα του «αβρού και απαλού σώματος της αγνής κόρης» αντιπαρατίθεται στις «ιδιοτελείς περιπτύξεις,τας λυκοφιλίας και τους κυνέρωτας του κόσμου»

 

 

6.ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΩΡΙΟΥ «Και οπόσον διέφερεν…εκείνη επαφή»:

  • Ø σχόλιο του ώριμου αφηγητή  και αξιολόγηση της ζωής του από τη διευρυμένη  οπτική γωνία του ώριμου μορφωμένου :αντιπαραθέτει τις μέχρι τότε ευτελείς σχέσεις του με την εκλεκτή,αιθέρια επαφή του με το κορίτσι,η οποία  προβάλλεται εξιδανικευμένη,εξωπραγματική μαγευτική,ανεπανάληπτη και έτσι εξακολουθεί η παρουσία του ονειρικού στοιχείου  και προβάλλεται ο ιδανισμός του συγγραφέα Παπαδιαμάντη
  • Ø Τονίζεται η μοναδικότητα της εμπειρίας,γιατί αυτή την αίσθηση από την επαφή με το συγκεκριμένο γυναικείο σώμα δεν την ξαναβίωσε μέσα στη ζωή του
  • Ø προβάλλεται και η πάγια άποψή του συγγραφέα Παπαδιαμάντη ότι ο  αστικός τρόπος ζωής φθείρει την αγνότητα και τις αυθεντικές σχέσεις και έτσι εδώ λανθάνει το βιωματικό στοιχείο που ενισχύεται ,άλλωστε και με την εξομολογητική διάθεση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης.Με τον τρόπο αυτό φωτίζεται καλύτερα και μια από τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις που έχουν διατυπωθεί για το διήγημα ότι αποτελεί μια εκδήλωση της αντίθεσης φύσης και πολιτισμού
  • Ø γενικότερα εκφράζεται έντονη αποδοκιμασία για τις ιδιοτελείς,υποκριτικές ανθρώπινες σχέσεις,που τους λείπει το βάθος και η ποιότητα(«κυνέρωτες» ή στηρίζονται σε ευτελή κριτήρια και στον ωφελιμισμό(«λυκοφιλίες»).Έτσι επιχειρείται μια κοινωνιολογική προσέγγιση και αντιλαμβανόμαστε ότι η οξυμμένη ευαισθησία και παρατηρητικότητα του συγγραφέα Παπαδιαμάντη σχολιάζει ένα διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο,το οποίο είναι ιδιαίτερα αισθητό  και στη σύγχρονη ανερμάτιστη καταναλωτική κοινωνία,όπου, κυρίως, στα μεγάλα απρόσωπα αστικά κέντρα επικρατουν οι ψεύτικες διαπροσωπικές  σχέσεις που στηρίζονται στο συμφέρον,ενώ απουσιάζει η αγνότητα,η πηγαία ειλικρίνεια και αυθεντικότητα,η άδολη ανιδιοτελής αγάπη.

 

 

7.ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

  • Ø εμφαντικά σημεία στίξης που υποδηλώνουν συναισθηματικές καταστάσεις(«ποίος φόβος ήτον:», «μη φοβάσαι!», «δόξα τω θεώ!» κ.λ.π
  • Ø ασύνδετο («με κατέλαβε…απερίγραπτος» που υποδηλώνει την κλιμάκωση του φοβου που κυρίευσε τον ήρωα,«Ήτον όνειρον,πλάνη,γοητεία» που υποδηλώνει την απερίγραπτη μαγεία και ανεπανάληπτη  αισθησιακή απόλαυση που βιώνει
  • Ø ο διάλογος (-Μη φοβάσαι)
  • Ø η παρομοίωση(«οιονεί κέρας του κολπίσκου», «ως μνήμα υγρόν»
  • Ø παραστατικές εικόνες(η εικόνα του υγρού τάφου,η σκηνή της διάσωσης του κοριτσιού
  • Ø η πληθώρα των επιθέτων και τα πλούσια σύνθετα (ευάγκαλον,κυνέρωτες,λυκοφιλίας κ.λ.π.)
  • Ø υπερβατο΄κα αναδίπλωση(«έπλευσα με την χείρα…προς την ξηράν»
  • Ø σύγκριση(..πλησιέστερον…τον αφρόν του κύματος,εγγύτερον του θανάτου..ζωής»
  • Ø  

8. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

 

  • Ø Δραματοποιημένος αφηγητής και μάλιστα αυτοδιηγητικός που αφηγείται   με εσωτερική εστίαση,η οποία ενισχύει την αληθοφάνεια και επιφέρει αγωνία για την εξέλιξη.
  • εξαίρεση στις δύο τελευταίες παραγράφους ,οπου η αφήγηση γίνεται με μηδενική εστίαση,καθώς επικρατεί η προοπτική του ώριμου αφηγητή,ο οποίοςμετά από μεγάλο χρονικό διάστημα αποτιμά και σχολιάζει την καθοριστική επίδραση του περιστατικού στη ζωή του
  • Ø κύριοι αφηγηματικοί τρόποι είναι η μίμηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση)που αποδίδει παραστατικά την κλιμάκωση των συναισθημάτων του ήρωα και κυρίως η περιγραφή,με την οποία επιτυγχάνεται:

α/η επιβράδυνση της αφήγησης ,για να αυξηθεί η αγωνία του αναγνώστη

β/η παραστατική και διεξοδική  απόδοση της διάσωσης ,ώστε ο αναγνώστης να γίνεται κοινωνός της δραματικής έντασης

γ/ η έντονη κινητικότητα (εξωτερική δράση).

Συνάμα η περιορισμένη παρουσία του διαλόγου(-Μη φοβάσαι…κακόν!»)αποδίδει με παραστατικότητα την αγωνία του ήρωα να διαφυλάξει την υπόληψή του και να διαβεβαιώσει το κορίτσι για την αγνότητα του.Τέλος στις καταληκτικές παραγράφους της ενότητας επικρατεί το σχόλιοτου ώριμου,πλέον, αφηγητή για την καθοριστική επίδραση που του άσκησε το όνειρο στη μετέπειτα ζωή του.

  • Ø Ως προς τη χρονική σειρά η εξιστόρηση των γεγονότων γίνεται γραμμικά ,στο πλαίσιο της ευρύτερης αναδρομικής αφήγησης ,ενώ η αναπάντεχη εμφάνιση της αλιευτικής βάρκας αποτελεί δραματικό απρόοπτο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η’ ΕΝΟΤΗΤΑ («Η Μοσχούλα…βοσκός εις τα όρη»)

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

1.ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:

Ο αφηγητής επανέρχεται στο αφηγηματικό παρόν και ολοκληρώνει όλα τα θέματα της ιστορίας:

  • Ø πηροφορεί ότι η κοπέλα σώθηκεκαι δεν την ξανάδε από τότε άλλά ότι  η κατσίκα του πνίγηκε με το κοντό σκοινί
  • Ø πληροφορεί ότι ο ίδιος δεν έγινε κληρικός,αλλά έμαθε γράμματα και έγινε δικηγόρος
  • Ø επισημαίνει ότι νιώθει ασφυκτικά στο εργασιακό του περιβάλλον μέσα στην πόλη και παρομοιάζει τον εαυτό του με ένα σκυλί που είναι δεμένο με κοντό σκοινί
  • Ø αναπολεί το παρελθόν του και πιστεύει ότι αν έμενε στα λίγα γράμματα θα μπορούσε να σώσει την ψυχή του
  • Ø γεμάτος νοσταλγία εκφράζει την ανεκπλήρωτη ευχή να ήταν βοσκόςστα όρη.

 

 

 

2.ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣ /ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ:

Ο αφηγητής από τη σκοπιά της  ώριμης πλέον ηλικίας και αφού έχει μεσολαβήσει μεγάλη χρονική απόσταση από το συμβάν που αφηγήθηκε διατυπώνει αξιολογικές απόψεις για τη Μοσχούλα-γυναίκα,για τη Μοσχούλα-κατσίκα,για τα γράμματα και τη μόρφωση γενικότερα,για την επίδραση του ονείρου στη ζωή του,για τη σωτηρία της ψυχής και για την παροντική ζωή του στην πόλη.Ετσι ,με  τη νηφαλιότητα που του παρέχει η ασφάλεια του χρόνου,,κρίνει,αποτιμά και διατυπώνει τη βιοθεωρία του κάνοντας απολογισμό της ζωής του :

 

.

v για τη Μοσχούλα-γυναίκα:

 

Δε μας αφήνει την εντύπωση της Μοσχούλας του ονείρου,αλλά μιλά με ψυχρότητα και αδιαφορία («Η Μοσχούλα…όπως όλαι») θεωρώντας την ως μια συνηθισμένη,ασήμαντη  γυναίκα,που είναι κληρονόμος των αδυναμιών και των ελαττωμάτων της πρωτόπλαστης Εύας.Ετσι στα λόγια του λανθάνει κάποιο παράπονο,σαν να της καταλογίζει κάποια ευθύνη, όταν υπογραμμίζει με έμφαση το κόστος που είχε γι’αυτόν η διάσωση του κοριτσιού(«εγώ επλήρωσα…δια την ζωήν της», «την οποίαν είχα λησμονήσει προς χάριν της»).Η παραπάνω στάση εξηγείται:

 

α/.δεν υπάρχουν περιθώρια για παράταση των ονείρων στη ζωή μας,αφού η σκληρή πραγματικότητα κρύβει διαφορετική όψη:όλες οι γυναίκες είναι  Εύες, κληρονόμοι του προπατορικού αμαρτήματος (αυτή η  βεβαιότητα και γενικευτική, ισοπεδωτική κρίση υποκρύπτει κάποιο μισογυνισμό) .

 

β/.η νεαρή Μοσχούλα ήταν το γοητευτικό σύμβολο της ευτυχίας και της ομορφιάς του παρελθόντος,ενώ τώρα στην ωριμότητά του ίσως θέλει να την παρουσιάσει ως το θλιβερό σύμβολο του αποπνικτικού και δυσάρεστου παρόντος. Δηλαδή  τώρα πια την βλέπει από τη ματιά ενός ανθρώπου που τον έχει φθείρει ηθικά ο αστικός πολιτισμός και τα λόγια του αυτά αποδεικνύουν πως ο νεαρός εκείνος που ζούσε αθώος και αγνός στο φυσικό περιβάλλον της ιδιαίτερης πατρίδας του δεν έχει την παραμικρή σχέση με τον ώριμο άντρα του αστικού περιβάλλοντος,που οδηγείται σε αυτή την άδικη, γενικευτική κρίση, ακριβώς γιατί η ζωή στην πόλη έχει σκοτώσει κάθε αξία και κάθε ηθική και ψυχική ομορφιά.

γ/.κατά τη λαϊκή θρησκευτική αντίληψη,όπως η ενδοτικότητα της Εύας θεωρείται η αιτία για το προπατορικό αμάρτημα και την έξωση από τον Παράδεισο,έτσι και η Μοσχούλα,που ενσαρκώνει το γυναικείο πειρασμό, αποτέλεσε το αίτιο για την απώλεια της σωτηρίας της ψυχής του.

v για τη Μοσχούλα-κατσίκα:

α/.Η απώλειά της ήταν γι’αυτόν το τίμημα της διάσωσης της κοπέλας- Μοσχούλας. Αν και δηλώνει ότι «μετρίως ελυπήθην», ωστόσο στα λόγια του διακρίνουμε τρυφερότητα, συμπόνια και θλίψη για το αγαπημένο του ζώο.

β/.Ωστόσο,το «μετρίως ελυπήθην» υποδηλώνει ότι δε λυπήθηκε και πολύ για τον πνιγμό της ευνοούμενης κατσικούλας του,επειδή έζησε στιγμές πρωτόγνωρης έκστασης,κατάφερε να αγγίξει το όνειρό του,το γυμνό κορμί της κοπέλας,και αυτή η ευτυχία που του χάρισε η επαφή με το αντικείμενο του πόθου του άξιζε το αντίτιμο που πλήρωσε,το θάνατο της μικρής του κατσίκας.

 

Ο ρόλος της Μοσχούλας-κατσίκας:

  • είναι κατά κάποιο τρόπο το υποκατάστατο του απόμακρου κοριτσιού και ο βοσκός προβάλλει σ’ αυτήν τα συναισθήματά του για την κοπέλα Μοσχούλα
  • χάρη στην ομωνυμία κοπέλας-κατσίκας γίνεται η πρώτη προσέγγιση του βοσκού με το κορίτσι και έτσι προωθείται η δέση
  • το βέλασμα της κατσίκας θα αποτελέσει το αίτιο για την αποκάλυψη της παρουσίας του βοσκού και για το φόβο της κοπέλας με αποτέλεσμα να λάβει άλλη τροπή η υπόθεση (δραματικό απρόοπτο)

 

 

v για την καθοριστική επίδραση του ονείρου στη ζωή του:

Εξομολογείται ότι σκοπός της ζωής του ήταν να γίνει κληρικός. Ομως η «η ονειρώδης εκείνη ανάμνησις της λουομένης κόρης» τον εμπόδισε να υλοποιήσει το στόχο του: από τη στιγμή που έγινε λαθροβαστάζος της καλλονής ,από εκείνη τη στιγμή μαγνητίστηκε από τη γυναίκα,από τον ερωτικό πόθο, πλανεύτηκε και γελάστηκε, όπως ο σκύλος της παραβολής,και έτσι στράφηκε στην κοσμική ζωή και απομακρύνθηκε από τη σωτηρία, ενώ θα έπρεπε να στραφεί στον ιερατικό ή μοναχικό βίο,για να εξιλεωθεί ,να μετανοήσει και να σώσει την ψυχή του,όπως έκανε ο Σισώης. («Φευ!…να γίνω μοναχός»). Ετσι,έχασε τη σωτηρία της ψυχής και ζει σε ένα αποπνικτικό παρόν με περιορισμένη ζωή.Η μοναχική ζωή,η φυσική ζωή με τον παράδεισο της ψυχικής γαλήνης,θα ήταν αντίβαρο του ονείρου του.Αντίθετα το να μη γίνει μοναχός σημαίνει αιώνια καταδίκη στην κόλαση της σύγχρονης,αλλοτριωμένης πόλης και εφόσον δε μετάνιωσε,δεν έχει δικαίωμα στη σωτηρία.

 

v για την κοσμική μόρφωση

  • Mε την τεχνική της επιτάχυνσης ο αφηγητής μας πληροφορεί για τις γνώσεις που απέκτησε και τις σχολές από τις οποίες αποφοίτησε:έμαθε γράμματα χάρη στη συμπόνια των μοναχών της Μονής και μάλιστα ο πάτερ Σισώης ήταν αυτός που του έμαθε τα πρώτα γράμματα.Συνάμα,φοίτησε σε δυο ιερατικές σχολές και απέκτησε θεολογική γνώση και τέλος σπούδασε δικηγόρος και απέκτησε νομικές γνώσεις.(«Κ’εγώ…ήτον επόμενον!»).

Αυτές οι σπουδές του ήρωα,με επίσης σύντομη αναφορά,παρουσιάστηκαν και στον πρόλογο και η επανάληψή τουςεπιτείνει το αίσσθημα :

α/της δυστυχίας του αφηγητή,αφού οι σπουδές τον απομάκρυναν από τη φυσική ομορφιά της ιδιαίτερης πατρίδας του(«Ω! ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη»)

β/της πικρίας και της απογοήτευσης για την επαγγελματική του αποτυχία,καθώς παρόλη τη μόρφωσή του παραμένει φτωχός και ένας απλός υπάλληλος χωρίς δυνατότητα να εξελιχθεί επαγελματικά.(«…και αναλογίζομαι…όπως η Γραφή λέγει».

  • Πιστεύει πως τα πολλά γράμματα που έμαθε (είναι χαρακτηριστικός ο ειρωνικός τόνος του ο οποίος υποδηλώνεται και από τα σημεία στίξης «Κ’εγώ …ήτον επόμενον!») είναι ξερές,τυπικές γνώσεις,που σε τίποτα δεν τον βοήθησαν να αναπτύξει ΄ςμυνες απέναντι στη διαφθορά του αστικού τρόπου ζωής και που τον απομάκρυναν από τη σωτηρία της ψυχής,ενώ αυτό θα γινόταν,αν έμενε στα λίγα «κολλυβογράμματα»,δηλαδή στις στοιχειώδεις γνώσεις και στην άγνοια,που ήταν αρκετά για τη μοναχική ζωή.Ίσως πρόκειται εδώ για την αφελή αντίληψη των απλοϊκών ανθρώπων σύμφωνα με την οποία «τα γράμματα χαλάνε τον άνθρωπο».Φαίνεται,επίσης,ότι ο αφηγητής έχει στο μυαλό του και την παρερμηνεία χωρίων της Π.Διαθήκης,που αναφέρονται στον απαγορευμένο καρπό της γνώσης.
  • Πάντως εννοεί πως η  κοσμική ζωή όχι μόνο δεν τον βοήθησε να εξαγνίσει την ψυχή του από το αμάρτημα της νεανικής του ηλικίας αλλά τον οδήγησε στον κυνισμό και τη διαφθορά,που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους των πόλεων,οι οποιοι αναλώνονται στις γνώσεις,στα πτυχία,στην καριέρα και γι’αυτό δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ότι με όλα τούτα που θεωρούν αξίες απομακρύνουν την ψυχή τους από την απλότητα ,την ηθική καθαρότητα και το θεό.

 

v για την τωρινή ζωή του

 

ζει σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον,με πνιγηρές συνθήκες ζωής και εργασίας με έλλειψη πρωτοβουλιών και νιώθει ότι καταπιέζεται και πνίγεται.Μάλιστα συγκρίνει το αίσθημα του πνιγμού που βιώνει με:

 το βρόχο,«το κοντόν εκείνο σχοινίον,από το οποίον εσχοινιάσθη και επνίγη η Μοσχούλα»

 το « σχοινίον της παραβολής»,με το οποίο είναι δεμένος ο σκύλος στην αυλή του αφέντη του και δεν μπορεί να κινηθεί ελεύθερα

 το υποθετικό σχοινί(«σχοίνισμα κληρονομίας» με το οποίο καταμετρήθηκε και οριοθετήθηκε ο σημερινός κόσμος του

και αυτή η σύγκριση επιτείνει το αίσθημα της πικρίας και της ταπείνωσης που ο ήρωας βιώνει στην ενήλικη ζωή του στην πόλη

ρόλος σκοινιού :αποκτά χαρακτήρα πολλαπλού συμβόλου  για τον ώριμο αφηγητή:

α/είναι αυτό που τον «πνίγει» όπως το σκοινί της κατσίκας.β/είναι αυτό που περιορίζει τις κινήσεις και στερεί την ελευθερία του ύστερα από την παγίδευσή του στους πειρασμούς.γ/είναι αυτό που τελικά χάραξε τα όρια του τωρινού κόσμου του

 

 

v για τη σωτηρια της ψυχής

η απώλειά της  είναι οριστική και οφείλεται στα προαναφερθέντα:

α/στην επίδραση του ονείρου όχι τόσο ως απόλαυση αλλά ως βασανιστική ενοχή και στο γεγονός ότι ο ήρωας δε μετάνιωσε γι’αυτό,

β/στην κοσμική μόρφωση που έλαβε,

γ/στη ζωή που έζησε – μακριά από την αγνότητα που είχε κοντά στη φύση και στο μοναστήρι-μέσα στη διαφθορά και την αλλοτρίωση του αστικού περιβάλλοντος

δ/στην αποπνικτική ζωή του ,που του στερεί την ελευθερία κινήσεων.

3.ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

  • Ø τα συναισθήματά του για τη Μοσχούλα-κατσίκα(«η ταλαίπωρος μικρή μου κατσίκα» που υποδηλώνουν τρυφερότητα, συμπόνια, λύπη,μολονότι δεν το ομολογεί ευθέως («μετρίως ελυπήθην»)
  • Ø το παράπονο που λανθάνει ότι το τίμημα για τη διάσωση της κοπέλας ήταν η κατσικούλα του(«Αλλά εγώ επ΄ληρωσα τα λύτρα δια την ζωήν της»
  • Ø ο αυτοσαρκασμός του που υποδηλώνει τη ματαιότητα των κοσμικών σπουδών για την κατάκτηση της σωτηρίας της ψυχής («Αφού επέρασα….ήτον επόμενον!»
  • Ø η πίκρα και η απογοήτευσή του αφηγητή υπολανθάνουν στο σχετλιαστικό επιφώνημα «φευ!»καθώς αποτιμώντας την ανάμνηση της «λουόμενης κόρης»θεωρεί ότι σημάδεψε τη ζωή του και τον έκανε να χάσει τη σωτηρία της ψυχής.
  • Ø το αίσθημα του πνιγμού και της ανελευθερίας που νιώθει στο δικηγορικό περιβάλλον της πόλης αισθητοποιούνται με τη σύγκριση με το «κοντό σχοινίον» της Μοσχούλας και « το σχοινίον  της παραβολής με το οποίον είναι δεμένος ο σκύλος εις την αυλήν του αφέντη του».Έτσι επιτείνεται η πικρία και η ταπείνωση που βιώνει.
  • Ø η νοσταλγική,αγωνιώδης και γεμάτη απόγνωση αναζήτηση του χαμένου φυσικού παραδείσου της νιότης που εκφράζεται με την περιπαθή ευχή «Ω! ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη!…»

4.ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ:

  • Ø «θυγάτηρ της Ευας» → περίφραση για τη γυναίκα που αντιμετωπίζεται εδώ ως κληρονόμος των αδυναμιών της πρωτόπλαστης Εύας
  • Ø το ρήμα « εσχοινιάσθη»,η βιβλική παρομοίωση με  το «σχοινίον της παραβολής», το «σχοίνισμα κληρονομιάς…όπως η Γραφή λέγει» που υποδηλώνουν τη γνώση των θρησκευτικών κειμένων
  • Ø η γνώση της διάκρισης αναμεσα στο μοναχό και στον κληρικό(«Τάχα…να γίνω μοναχός)
  • Ø η οπτική αμαρτία στην οποία περιέπεσε ο νεαρός ήρωας:είναι τόσο μεγάλη η θρησκευτικότητα και η ευσέβεια του αφηγητή,ώστε μάλλον ακολούθησε τα λόγια του Χριστού,συμφωνα με τα οποία και να επιθυμήσει κανείς ερωτικά μέσα του μια γυναίκα ισοδυναμεί με την πραγματοποίηση της επιθυμίας.
  • Ø η  αντίληψη ότι τα «τα ολίγα κολλυβογράμματα ήρκουν δια την σωτηρίαν της ψυχής του» που απηχεί την απλοϊκή αντίληψη ότι τα γράμματα χαλάνε τον άνθρωπο και συνδέεται με παρερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης,που αναφέρεται στον καρπό της γνώσης.
  • Ø η αναφορά στους καλόγερους,στο μοναστήρι και στις ιερατικές σχολές( «Κ’εγώ έμαθα…ήτον επόμενον!»), η ιδιαίτερη αναφορά στα λόγια του Σισώη(«Ορθώς έλεγεν…μοναστήρι»)αλλά και η υπόμνηση της διδασκαλίας του («…τα οποία αυτός με είχε διδάξει»).

5.H ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΣΙΣΩΗ:   ξεκινά και τελειώνει το διήγημα με την αναφορά του (σχήμα κύκλου)

  • Ø του έμαθε τα πρώτα γράμματά και έβαλε τις βάσεις για την ηθικο-θρησκευτική του συγκρότηση
  • Ø την ώρα του πειρασμού τις συμβουλές του θυμάται ο ήρωας προαπαθώντας να μην υποκύψει στην αμαρτία.Και μάλιστα αυτές οι συμβουλές του Σισώη δεν ήταν κούφια λόγια,γιατί και ο ίδιος ο ιερωμένος βρέθηκε κάποτε αντιμέτωπος με τον πειρασμό
  • Ø ξανά στο τέλος,όταν ως ώριμος άντρας ο αφηγητής κάνει πια τον απολογισμό του,θυμάται τα λόγια του Σισώη,που μιλούσε για σωτηρία της ψυχής.

6.Η ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΗ ΕΥΧΗ:

  • Ø η  αφήγηση κλείνει κυκλικά:το διήγημα αρχίζει με την πληροφοριακή φράση «Ημην πτωχόν βοσκόπουλον εις τα όρη» και κλείνει με την ίδια περίπου ευχετική φράση «Ω!ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη!»
  • Ø εκφράζεται έτσι μέσα από αγωνία και απόγνωση η λαχτάρα του να λυτρωθεί από τη μιζέρια του παρόντος με τη μετάβασή του στην αγνή και ειδυλλιακή ζωή της φύσης και η έντονη συναισθηματική φόρτιση της ευχής  υποδηλώνεται από την πληθώρα των σημείων στίξης
  • Ø η φύση παρουσιάζεται άρρηκτα δεμένη με την αγνότητα και την ευτυχία.Ο αφηγητής του παρόντος είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει το παραμικρό κοινό σημείο με τον  έφηβο που ζούσε ξέγνοιαστος,ελεύθερος και απόλυτα ευτυχισμένος στο φυσικό περιβάλλον της ιδιαίτερης πατρίδα του.Αυτό που κυρίως τον ταράζει ψυχικά δεν είναι τόσο η επαγγελματική του αποτυχία,όσο το γεγονός ότι τώρα βρίσκεται μακριά,αποξενωμένος από το ειδυλλιακό περιβάλλον της αγνής και ανέφελης ζωής.
  • Ø Ο αφηγητής γνωρίζει,βέβαια,ότι η ευχή είναι ανεκπλήρωτη,αφού δεν είναι δυνατή η επιστροφή στο παρελθόν ούτε ο απεγκλωβισμός του από το καταθλιπτικό,ανελεύθερο  παρόν.Η βούλησή του για μια φυσική,αγνή και ευτυχισμένη  ζωή θα παραμείνει στο επίπεδο της νοσταλγίας.
  • Ø Ο κύκλος υπογραμμίζει και τηνβαθιά αντίθεση ανάμεσα στους δύο κόσμους που εμφανίζονται στη διάρκεια της ζωής του ήρωα( βλ.7.)

 

7.ΟΙ ΔΥΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΙ:

Προβάλλονται δύο αντίθετοι δρόμοι για την ηθική πορεία του ανθρώπου:

α/ο κόσμος του πολιτισμού και της αποπνικτικής αστικής ζωής που τον χαρακτηρίζει η αλλοτρίωση,η διαφθορά και οι ψεύτικες σχέσειςο περιορισμός των ελευθεριών,η ρουτίνα ,η επαγγελματική καταπίεση και οδηγεί στην απώλεια της σωτηρίας της ψυχής γι’αυτό και αποτελεί αιτία της δυστυχίας του ώριμου αφηγητή.

β/ο ωραιοποιημένος κόσμος της φύσης που τον χαρακτηρίζει η αγνότητα,η αθωότητα,η ομορφιά και η ελευθερία,το όνειρο  και οι λίγες γνώσεις και που οδηγεί στη σωτηρία της ψυχής και γι’αυτό αποτελεί την πηγ΄ή ευτυχίας του νεαρού βοσκού.

 

8.ΓΛΩΣΣΑ:

Τα παρακάτω στοιχεία για τη γλώσσα αφορούν κάθε ενότητα του διηγήματος:

  • Ø Η παπαδιαμαντική γλώσσα είναι ιδιότυπη :πρόκειται για ένα είδος καθαρεύουσας, ένα «γλωσσικό αμάλγαμα καθαρεύουσας, εκκλησιαστικής, αρχαίας ελληνικής και δημοτικής γλώσσας , με ιδιωματισμούς του τόπου του ,η οποία εκτυλίσσεται με αφηγηματική άνεση και με μια ρυθμικότητα που παραπέμπει σε ποιητικό λόγο»
    • στους διαλόγους: χρησιμοποιεί την ομιλούμενη λαϊκή γλώσσα (δημοτική) διανθισμένη με σκιαθίτικους ιδιωματισμούς και μάλιστα επειδή έχει αλάθητο το αίσθημα του προφορικού λόγου οι διάλογοί του είναι  απολύτως φυσικοί ( δεν έχουμε παράδειγμα στην ενότητα)
    • στα αφηγηματικά μέρη: χρησιμοποιεί την καθαρεύουσα νοθευμένη με προσμείξεις πολλών στοιχείων της δημοτικής τόσο στο λεξιλόγιο όσο και στο τυπικό της σύνταξης
    • στις περιγραφές και στις λυρικές παρεκβάσεις: χρησιμοποιεί την αμιγή καθαρεύουσα των προγενέστερων πεζογράφων με γλωσσικά στοιχεία της αρχαίας και της εκκλησιαστικής παράδοσης («ονειρώδης ανάμνησις της λουόμενης κόρης», «σχοίνισμα κληρονομίας», κ.λ.π

     9.ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ  :

  • Ø ασύνδετο («έζησε,δεν απέθανε»)
  • Ø περίφραση ( «θυγάτηρ της Εύας»)
  • Ø μεταφορά(«τα λύτρα δια την ζωήν της.Την έκαμα θυσίαν προς χάριν της»
  • Ø πληθώρα σημείων στίξης,που υποδηλώνουν ποκίλα συναισθήματα
  • Ø ειρωνική διάθεση που γίνεται και αυτοσαρκασμός («…κ’ έγινα δικηγόρος…Αφού…ήτον επόμενον!

 

10.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

 Α.ΤΥΠΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΣΗ

  • Δραματοποιημένος( ομοδιηγητικός )αφηγητής
  • Χρησιμοποιεί πρωτοπρόσωπη αφήγηση που υποδηλώνει την εξομολογητική του διάθεση
  • Επικρατεί η διευρυμένη προοπτική του ώριμου-παντογνώστη αφηγητή,ο οποίος αξιολογεί τα γεγονότα και γνωρίζει απείρως περισσότερα από τον έφηβο( μηδενική εστίαση)
  • Ως προς τη σχέση αφηγητή-συγγραφέα παρατηρούμε το φαινόμενο της πλαστοπροσωπίας (συγγραφικός δόλος):ο συγγραφέας Παπαδιαμάντης αποποιείται την ταύτισή του με τον αφηγητή,δίνοντας την εντύπωση ότι απλώς μεταφέρει στο χαρτί όσα του διηγήθηκε ο αφηγητής και για να γίνει πιο πειστικός παρουσιάζει ολόκληρο το διήγημα μέσα σε εισαγωγικά και κλείνει με την τυποποιημένη φράση «Διά την αντιγραφήν» και υπογράφει.Ουσιαστικά,όμως,υπάρχει ταυτοπροσωπία ,(χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το διήγημα είναι καθαρά αυτοβιογραφικό  και παραθέτει αυτούσιο ένα περιστατικό της ζωής του)και αυτό διαφαίνεται από τα παρακάτω στοιχεία:
    • Και οι δυο(συγγραφέας-αφηγητής) έχουν εκκλησιαστικό χαρακτήρα στην εκπαίδευσή τους,στην πνευματική και ηθική συγκρότηση και βιοθεωρία τους.
    • Και οι δυο γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον και δείχνουν ιδιαίτερη αγάπη γι’αυτό
    • Και οι δυο ασφυκτιούν στο αστικό περιβάλλον

Εξήγηση πλαστοπροσωπίας:ίσως επειδή ο συγγραφέας έκρινε εξαιρετικά τολμηρό ,για την εποχή του,το περιεχόμενο του διηγήματος θέλησε να να κρυφτεί πίσω από τον παραπλανητικό «Δια την αντιγραφήν»,να αποστασιοποιηθεί από τα γεγονότα και να ενισχύσει την εσωτερική οπτική γωνία τουήρωα-αφηγητή

Β.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

  • συνεχίζεται η πρωτοπρόσωπη αφήγηση(μίμηση) αλλά κυρίως επικρατεί ο εσωτερικόςμονόλογος και το σχόλιο,που υποκαθιστούν τη δράση και την πλοκή και που ταιριάζουν με τον αξιολογικό χαρακτήρα του επιλόγου→αποτίμηση από τη διευρυμένη προοπτική του ώριμου αφηγητή.

Γ.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ:

  • επανερχόμαστε στο χρόνο της αφήγησης,που είναι το παρόν του ώριμου,μορφωμένου αφηγητή
  • με γραμμική χρονική σειρά πληροφορεί για τη Μοσχούλα-γυναίκα,το τέλος της κατσικούλας του αλλά και τα δικά του συναισθήματα
  • ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρονική διάρκειαόπου παρατηρούμε συστολή του χρόνου η οποία εκδηλώνεται :

α/. με την τεχνική τηςεπιτάχυνση των γεγονότων (πληροφορίες για τη Μοσχούλα που τελικά έζησε,για τις ελάχιστες φορέςπου την ξαναείδε,για την τωρινή ώριμη ηλικία της και για την άγνοιά του για την τωρινή ζωή της αλλά και για τις γνώσεις που έλαβε ο ίδιος και για τις σπουδές που έκανε)

 

β/.με την τεχνική τηςπαράλειψης γεγονότων,αφού αποφεύγει να δώσει περισσότερα στοιχεία για το πώς διαμορφώθηκαν μετά οι σχέσεις του με τη Μοσχούλα και για άλλα ενδιάμεσα γεγονότα της ζωής του)

  • Ø η αφήγηση κλείνει κυκλικά :το διήγημα αρχίζει με την πληροφοριακή φράση «Ημην πτωχόν βοσκόπουλον εις τα όρη» και κλείνει με την ίδια περίπου ευχετική φράση «Ω!ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη!».Την ίδια κυκλική πορεία έχουν και η αναφορά στον πατερ-Σισώη και το σκοινί του σκύλου,Ετσι δίνεται η εντύπωση ότι έκλεισε ο κύκλος της αφήγησης.Το σχήμα του κύκλου υποδηλώνει και το τέλος της σύγκρουσης αλλά και της ελπίδας του ήρωα:είναι πλέον τελεσίδικα εγκλωβισμένος στο δυστυχισμένο παρόν του και η βούλησή του για μια αγνή,φυσική ζωή θα παραμεινει στο επίπεδο της νοσταλγίας
  •  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση