Προϊστορική Τεχνολογία

Κατά τη διάρκεια της Παλαιολιθικής περιόδου (που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της λίθινης εποχής) όλοι οι άνθρωποι είχαν έναν τρόπο ζωής που περιελάμβανε τη χρήση λίγων εργαλείων. Οι πρώτες σημαντικές τεχνολογίες συνιστούσαν τρόπους επιβιώσεως, κυνηγιού και ετοιμασίας της τροφής. Τα λίθινα (πέτρινα) εργαλεία και όπλα, ο έλεγχος της φωτιάς και η ενδυμασία υπήρξαν τεχνολογικές εξελίξεις με μείζονα σημασία την περίοδο αυτή.

Οι πρόγονοι του σημερινού ανθρώπου χρησιμοποιούσαν λίθινα και άλλα εργαλεία πολύ πριν την εμφάνιση του Homo sapiens, πριν από περίπου 200 χιλιάδες χρόνια. Οι αρχαιότερες μέθοδοι κατασκευής λίθινων εργαλείων, γνωστές ως «βιομηχανία» Oldowan, χρονολογούνται από τουλάχιστον 2,3 εκατομμύρια χρόνια, με την αρχαιότερη άμεση απόδειξη χρήσεως εργαλείων να έχει βρεθεί στην Αιθιοπία και να έχει χρονολογηθεί στα 2,5 εκατομμύρια έτη πριν από σήμερα. Αυτή η περίοδος χρήσεως λίθινων εργαλείων αποκαλείται Παλαιολιθική περίοδος και καλύπτει όλη την ανθρώπινη προϊστορία μέχρι τη διάδοση της γεωργίας περί το 10.000 π.Χ..

Για την κατασκευή ενός πέτρινου εργαλείου, ένας «λίθινος πυρήνας» σκληρής πέτρας με συγκεκριμένες ιδιότητες σχισμού δεχόταν χτυπήματα από μία άλλη πέτρα-σφυρί. Η απόσχιση κομματιών δημιουργούσε κοφτερές ακμές, χάρη στις οποίες η κατεργασμένη πέτρα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο, κυρίως για κοπή ή ξύσιμο. Τα εργαλεία αυτά βοήθησαν σημαντικά τους πρώτους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες ανθρώπους, π.χ. στο να κόβουν τα πτώματα και τα οστά ζώων, να κόβουν ξύλο, να ανοίγουν κάρυα, να γδέρνουν ζώα για να πάρουν την προβιά τους, καθώς και για να κατασκευάζουν άλλα εργαλεία από πιο μαλακά υλικά, όπως το κόκκαλο και το ξύλο.

Τα πρώτα πέτρινα εργαλεία ήταν χονδροειδή, αποτελώντας απλές κομμένες πέτρες. Κατά την Αχελαία εποχή, που άρχισε πριν από περίπου 1,65 εκατομμύριο έτη, εμφανίζονται μέθοδοι κατεργασίας των παραπάνω λίθινων τέχνεργων σε συγκεκριμένα σχήματα, όπως τσεκούρια με λαβή. Αυτή η πρώτη περίοδος του λίθου αποκαλείται «Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή».

Τη διαδέχθηκε η Μέση Παλαιολιθική πριν από περίπου 300 χιλιάδες χρόνια. Τότε εμφανίσθηκε η τεχνική των «έτοιμων πυρήνων», με την οποία πολλές λεπίδες μπορούσαν να παραχθούν γρήγορα από έναν μόνο λίθινο πυρήνα. Τέλος, η Ανώτερη Παλαιολιθική εποχή, που άρχισε πριν από περίπου 40 χιλιετίες, είδε την εισαγωγή της αποκοπής μικρών τεμαχίων με πίεση, μια τεχνική που μπορούσε να δώσει πολύ λεπτότερη διαμόρφωση ενός λίθου.

Το τέλος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων πριν από 10 χιλιάδες χρόνια περίπου θεωρείται συμβατικά το τέλος της Ανώτερη Παλαιολιθικής και η έναρξη της Επιπαλαιολιθικής/μεσολιθικής περιόδου. Η μεσολιθική τεχνολογία περιελάμβανε τη χρήση μικρόλιθων ως σύνθετων πέτρινων εργαλείων, μαζί με τη χρήση ξύλινων, οστέινων και κεράτινων εργαλείων. Σε μερικά μέρη της Ευρώπης η μικρολιθική τεχνολογία εγκαταλείφθηκε προς χάρη μιας μακρολιθικής τεχνολογίας.

Η ύστερη εποχή του λίθου, κατά την οποία αναπτύσσονται οι πρώτες γεωργοκτηνοτροφικές τεχνολογίες, ονομάζεται Νεολιθική περίοδος. Κατά τη διάρκειά της, λειασμένα εργαλεία κατασκευάζονταν από ποικιλία σκληρών ορυκτών, όπως ο χαλαζίας και ο ίασπις, που αρχικώς βρίσκονταν στην επιφάνεια του εδάφους αλλά αργότερα εξορύσσονταν σκάβοντας στο υπέδαφος. Τα λειασμένα τσεκούρια άρχισαν να χρησιμοποιούνται για τη διεκδίκηση εκτάσεων από τα δάση για γεωργική εκμετάλλευση, και ήταν τόσο αποτελεσματικά ώστε παρέμειναν σε χρήση και μετά την εμφάνιση μεταλλικών εργαλείων. Επιπλέον υπήρχε συνεχής χρήση λίθινων αιχμών, μαχαιριών και ξέστρων, όπως και εργαλείων από οργανικά υλικά.

Οι άνθρωποι της εποχής του λίθου ανέπτυξαν την πρώτη μουσική και διεξήγαν οργανωμένους πολέμους. Επίσης κατασκεύασαν τα πρώτα σκάφη ικανά για μεγάλα θαλάσσια ταξίδια, με αποτέλεσμα τις πρώτες μεταναστεύσεις στο Μαλαϊκό αρχιπέλαγος, ακόμα και διασχίσεις του Ινδικού Ωκεανού μέχρι τη Μαδαγασκάρη, κάτι που απαιτούσε γνώση των θαλάσσιων ρευμάτων, του καιρού, της ιστιοπλοΐας και του προσανατολισμού με τη βοήθεια των άστρων.

Παρά το ότι οι παλαιολιθικοί πολιτισμοί δεν άφησαν γραπτά τεκμήρια, η μετάβαση από τη νομαδική ζωή στη μόνιμη εγκατάσταση και τη γεωργική ζωή μπορεί να τεκμηριωθεί από σειρά ολόκληρη αρχαιολογικών ενδείξεων. Τέτοιες είναι τα εργαλεία^[11] και η προϊστορική τέχνη. Η εξέταση ανθρώπινων υπολειμμάτων, όπως τα οστά και οι μούμιες, παρέχουν και άλλες ενδείξεις. Οι επιστήμονες και οι ιστορικοί μπόρεσαν να εξαγάγουν σημαντικά συμπεράσματα για τον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό διάφορων προϊστορικών λαών και της τεχνολογίας τους.

Η Νεολιθική εποχή εξελίχθηκε στην Εποχή του Ορείχαλκου μετά τη λεγόμενη Νεολιθική επανάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από τις ριζικές αλλαγές στη γεωργική τεχνολογία, την εξημέρωση ζώων και την εκτεταμένη μόνιμη κατοίκηση σε οικισμούς. Αυτοί οι παράγοντες σε συνδυασμό ευνόησαν την ανάπτυξη της μεταλλουργίας του χαλκού και αργότερα του ορείχαλκου, αν και η χρήση λειασμένων λίθινων εργαλείων συνεχίσθηκε για αιώνες, εξαιτίας της αφθονίας των λίθων σε σχέση με τα μέταλλα.

Αυτή η τεχνολογική τάση φαίνεται ότι γεννήθηκε στην Εύφορη Ημισέληνο και εξαπλώθηκε με την πάροδο του χρόνου. Δεν ήταν παγκόσμια και ακόμα και σήμερα υπάρχουν φυλές που δεν έχουν περάσει σε αυτό το στάδιο. Το Σύστημα τριών εποχών δεν περιγράφει επαρκώς την ιστορία της τεχνολογίας σε πολιτισμούς έξω από την Ευρασία και καθόλου περιπτώσεις μερικών απομονωμένων πληθυσμών, όπως των Spinifex της Αυστραλίας, των ιθαγενών Σεντινελέζων, καθώς και φυλών της Αμαζονίας που χρησιμοποιούν ακόμα την τεχνολογία της λίθινης εποχής και δεν έχουν γεωργική ή μεταλλουργική τεχνολογία.

Η Εποχή του Σιδήρου χαρακτηρίζεται από την εφεύρεση της φρεατώδους καμίνου, η οποία επέτρεψε τη μεταλλουργία του σιδήρου. Το μέταλλο αυτό αντικατέστησε τον ορείχαλκο και έδωσε τη δυνατότητα της κατασκευής δυνατότερων αλλά και φθηνότερων εργαλείων. Σε πολλούς πολιτισμούς της Ευρασίας αυτή η εποχή σημειώνει το τελευταίο μείζον βήμα πριν την εφεύρεση της γραφής. Η παραγωγή χάλυβα (ατσαλιού) σε ποσότητα ήταν αδύνατη, καθώς χρειάζεται υψηλότερες θερμοκρασίες. Το υλικό αυτό μπορούσε πάντως να παραχθεί με τη σφυρηλάτηση του σιδήρου της φρεατώδους καμίνου, ώστε να μειωθεί η περιεκτικότητά του σε άνθρακα με ελεγχόμενο τρόπο. Το σιδηρομετάλλευμα απαντάται σε πολύ περισσότερα μέρη από ό,τι ο χαλκός. Στην Ευρώπη κατασκευάσθηκαν μεγάλες οχυρώσεις λόφων, είτε ως καταφύγιο σε περίπτωση πολέμου, είτε και ως μόνιμοι οικισμοί. Ο ρυθμός της εκχερσώσεως εκτάσεων γης με χρήση των αποτελεσματικότερων σιδερένιων εργαλείων επιταχύνθηκε, παρέχοντας περισσότερη γη για τη γεωργία για τη διατροφή του αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού.