«Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις τεχνολογικές προόδους και τις αλλαγές, είναι το ανθρώπινο γένος πιο ευτυχισμένο και πιο σοφό από ότι ήταν εκατό χρόνια πριν;» [Th.Stearns Elliot]

Συχνά ακούμε τη φράση «Φιλοσόφησέ το λίγο», «ποια είναι η φιλοσοφία σου τέλος πάντων;». Αυτές αποτελούν απλές, καθημερινές φράσεις, που σε μικρό η μεγάλο βαθμό όλοι τις έχουμε χρησιμοποιήσει, όλοι έχουμε δώσει μια θέση στο καθημερινό, ανεπίσημο και μη, λεξιλόγιό. Σχεδόν πάντοτε όμως, οι προκείμενες φράσεις βγαίνουν ασυναίσθητα, αβασάνιστα, αυθόρμητα. Το κακό όμως είναι ότι, αν ζητηθεί από τα άτομα που τις ξεστομίζουν τη γνώμη τους για την πρακτική αξία της φιλοσοφικής επιστήμης, η απάντηση στην καλύτερη περίπτωση θα είναι αδιευκρίνιστη και αόριστη και στη χειρότερη χλευαστική: «Άσε τις άχρηστες θεωρίες επιτέλους και κοίτα τα πρακτικά προβλήματα που βρίσκονται μπροστά στα μάτια σου». Ας αφήσουμε λοιπόν τις ανούσιες θεωρίες σύμφωνα με το κάλεσμα του αντιδραστικού της υπόθεσης και ας το φιλοσοφήσουμε επαγωγικά, με τον πλέον αγαπητό μαθηματικό τρόπο δηλαδή των ανθρώπων της πράξης.

Όταν λοιπόν κάποτε κάποιοι άνθρωποι πρωτόγονοι μέσα στην απελπισία της γύμνιας τους αναρωτήθηκαν για ποιο λόγο κρυώνουν και υποφέρουν, ενώ θα μπορούσαν κάλλιστα να δανειστούν το τομάρι κάποιου άγριου ζώου, σκέφτηκαν πρακτικά και το έπραξαν, το φόρεσαν. Έτσι κατόρθωσαν να κερδίσουν μια βασική μάχη στον αδυσώπητο αγώνα της επιβίωσης. Το τομάρι αυτό έγινε η βασική ασπίδα τους απέναντι στις αντίξοες παγωνιές. Το αρχικό όμως ερώτημα που τους έδωσε το έναυσμα για να περάσουν στην πράξη, όσο και αν μας φαίνεται σύμφωνα με τα σύγχρονα δεδομένα απελπιστικά αυτονόητο, ήταν προϊόν πρωτοποριακού για την εποχή συλλογισμού. Ήταν με λίγα λόγια προϊόν φιλοσοφίας, γέννημα γνήσιου στοχασμού. Όταν αργότερα το ένα «γιατί» έφερνε το άλλο, ο άνθρωπος προόδευε. Ανακάλυψε τη φωτιά, τον τροχό, την οδό αναζήτησης της υπαρξιακής του αιτίας και τόσα άλλα. Κι όταν έφτασε η χρονική στιγμή που η ζωή συσσώρευσε πολλά «γιατί», η ζωή είχε πλέον αυξήσει σημαντικά τις απαιτήσεις της. Τότε ήταν που αυτά τα «γιατί» ταξινομήθηκαν και έγιναν συστηματικά για να εκπληρώσουν αποτελεσματικότερα το σκοπό τους. Αυτό το χρονικό σημείο στάθηκε η ιστορική στιγμή γέννησης επιμέρους κλάδων αναζήτησης, επιμέρους δηλαδή επιστημών. «Γιατί αστράφτει ο ουρανός στην κακοκαιρία;», θα σε ρωτήσει ο φυσικός επιστήμονας. «Γιατί το υδροκυάνιο σκοτώνει;», θα σε ρωτήσει ο χημικός. «Γιατί δυο παράλληλες ευθείες γραμμές δεν έχουν κανένα κοινό σημείο; », ρωτά ο Μαθηματικός. Και ο φιλόσοφος τι ρωτά τελικά; Αυτός αρκείται στο «γιατί». Τώρα βέβαια αρχίζει να καταλαβαίνει ο αντιδραστικός φίλος που αμφισβήτησε την πρακτική αξία της φιλοσοφίας ότι αυτή είναι η επιστήμη των επιστημών. Είναι ο κορμός ολόκληρης της συστηματικής αναζήτησης, ο κορμός του επιστημονικού δένδρου που διακλαδώνεται συνεχώς και γιγαντώνεται ανά τους αιώνες. Η Φιλοσοφία, ως η ευρύτερη επιστήμη λοιπόν, αποτελεί το «γιατί» των «γιατί», τη σκέψη των σκέψεων και καθαρά επαγωγικά την πράξη των πράξεων.

Είναι φανερό πλέον το τι είδους θέματα πραγματεύεται η Φιλοσοφία. Δεν επιδιώκει αποκλειστικά να δώσει λύση σε κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά να καταστήσει τον άνθρωπο γνώστη της δύναμής του, ώστε να πορευθεί με σταθερά βήματα προς την ουτοπική κατάκτηση του Όλου. Βέβαια εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς αν είναι λογικό, σκόπιμο ή ωφέλιμο να επιδιώκει κάτι που από την αρχή γνωρίζει πως ελάχιστες πιθανότητες έχει να το φτάσει, όπως είναι η προαναφερθείσα ουτοπία. Δε θα βιαστούμε όμως να του δώσουμε εξηγήσεις αφού αναπόφευκτα θα καταλάβει από μόνος του ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο σκοπός, τόσο μεγαλύτερη είναι και η προσπάθεια. Κυνηγώντας συστηματικά και μεθοδικά το Όλο θα κατακτά ολοένα και περισσότερο το Μερικό, εκείνο δηλαδή που αναφέρεται στις διάφορες πτυχές της καθημερινής του ζωής, στα πρακτικά προβλήματα που συνεχώς τίθενται ενώπιόν του. Το Μερικό αναφέρεται στην επιβίωση, ενώ το Όλο στην αυτοπραγμάτωση. Το Μερικό πηγάζει από το Όλο. Εναπόκειται πλέον στη κρίση του καθενός το που αξίζει να αφιερώσει τη βάση της επίγειας διαμονής του.

Και τώρα αντιδραστικέ μου φίλε, θα μας επιτρέψεις να το φιλοσοφήσουμε λίγο, και εμείς με τη σειρά μας θα διαβούμε ανενδοίαστα τους δρόμους της λογικής. Παρ’ όλα αυτά, θα επιτρέψουμε και σε σένα να μας ακολουθήσεις και να ανακαλύψεις την αλήθεια, που ίσως αναζητάς και συ εδώ και καιρό, ενδεχόμενα σε εσφαλμένη οδό. Μην αιφνιδιαστείς όμως αν κάπου στη διαδρομή συνειδητοποιήσεις πως η πολυπόθητη ουσιαστική αλήθεια βρίσκεται κάπως βαθύτερα από όσο περίμενες, πέρα από αυτά που μέχρι τώρα είχες συνηθίσει να βλέπεις. Ίσως να τη βρεις και μπροστά σου αν είσαι από τους τυχερούς, ίσως τη βρεις όμως και κάπου στο αινιγματικό Επέκεινα.