Οι σημειώσεις του μαθήματος

Η σημαία της Κρητικής Πολιτείας (1896 – 1913). Πρόκειται για μια παραλλαγή της ελληνικής σημαίας του 1822: λευκός σταυρός που χώριζε τη σημαία σε τέσσερα τετράγωνα από τα οποία τα τρία ήταν κυανά, ενώ το τέταρτο, το πάνω προς το μέρος του κονταριού ήταν κόκκινο μ’ ένα λευκό άστρο στο κέντρο του, συμβολίζοντας τον Τουρκικό πλυθησμό του νησιού που τότε ήταν το 1/4.
Πηγή: wikipedia: http://el.wikipedia.org/wiki

ΠΗΓΗ

Η άφιξη του πρίγκιπα Γεώργιου στην Σούδα.

 (η άφιξη του Γεωργίου στη Σούδα)

 

 (Ο Γεώργιος από εξώστη απευθύνει διάγγελμα στον Κρητικό λαό.

Διακρίνεται η Κρητική Σημαία)

Στηριζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις και στα στοιχεία του παραθέματος να απαριθμίσετε:
Α) Τα στοιχεία που προοιωνίζονταν θετικές εξελίξεις στο στόχο των Κρητικών για ένωση με την Ελλάδα
Β) Τα στοιχεία που έδειχναν τη δυσκολία για την επίτευξη του παραπάνω στόχου

 

Ο πρίγκιπας ορίστηκε Ύπατος Αρμοστής Κρήτης με τριετή θητεία. Στις 9 Δεκεμβρίου 1898 έφθασε στη Σούδα με τη ρωσική ναυαρχίδα “Νικόλαος Α΄”, συνοδευόμενη και από πλοία των άλλων Δυνάμεων, όπου του επιφυλάχθηκε αποθεωτική υποδοχή. Τον υποδέχονταν στη Σούδα οι ναύαρχοι Ποττιέ, Νόελ, Σκρύδλωφ και Μπέτολλο κι ο ενθουσιώδης Κρητικός λαός. Ο πρόεδρος του συμβουλίου των ναυάρχων Γάλλος Ποττιέ του παρέδωσε επίσημα στο Διοικητήριο Χανίων τη διοίκηση της Κρήτης, ενώ τα ευρωπαϊκά πολεμικά, έξω από το λιμάνι, χαιρέτιζαν με κανονιοβολισμούς την ύψωση της κρητικής σημαίας.
Σε σύντομο διάστημα ο Γεώργιος ανέθεσε σε επιτροπή από 16 μέλη (12 χριστιανούς και 4 μουσουλμάνους), με πρόεδρο τον Ιωάννη Σφακιανάκη, τη σύνταξη σχεδίου Συντάγματος που θα ενέκρινε η Κρητική Συνέλευση, η οποία συγκροτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 1899, ενώ ταυτόχρονα προκηρύχτηκαν για τις 24 του ίδιου μήνα εκλογές των πληρεξουσίων. Στις 8 Φεβρουαρίου έγινε η πρώτη συνεδρίαση της Κρητικής Συνελεύσεως που αποτελέστηκε από 138 χριστιανούς και 50 μουσουλμάνους. Η Συνέλευση, με πρόεδρο τον Σφακιανάκη, ψήφισε το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας. Μετά την επικύρωσή του από τον Ύπατο Αρμοστή και την έγκρισή του, με ελάχιστες μεταβολές, από τις Μεγάλες Δυνάμεις, το Σύνταγμα δημοσιεύτηκε στις 16 Απριλίου 1899 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

 

Στις 27 Απριλίου 1899, ο Ύπατος Αρμοστής όρισε Συμβούλιο του Ηγεμόνα (δηλαδή κυβέρνηση) από τους Κρητικούς αρχηγούς συνιστώμενη από πέντε Ανώτερες Διευθύνσεις, αντίστοιχες με τα σημερινά Υπουργεία. Οι σύμβουλοι με τις διευθύνσεις τους ήταν: Ελευθέριος Βενιζέλος της Δικαιοσύνης, Μανούσος Κούνδουρος των Εσωτερικών, Νικόλαος Γιαμαλάκης της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και των Θρησκευμάτων, Κωνσταντίνος Φούμης των Οικονομικών και Χασάν Σκυλιανάκης της Δημοσίας Ασφαλείας. Από τους αρχηγούς δεν συμμετείχε στο συμβούλιο μόνο ο Ιωάννης Σφακιανάκης, επειδή υπέβαλε στον Αρμοστή ένα σχέδιο για το οριστικό πολίτευμα του νησιού, αλλά ο Γεώργιος δεν το ενέκρινε.

 

Πηγή: Ερωτόκριτος, η φωνή της Κρήτης : http://www.erotokritos.gr/index.php?topic=news&nid=233

 

 

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

 

«Δυνάµεις της Διεθνούς Προστασίας» σελ. 206 δυνάµεις της Διεθνούς Προστασίας ονοµάζονταν οι ευρωπαϊκές δυνάµεις Γαλλία
Ρωσία, Αγγλία και Ιταλία που έθεσαν την Κρήτη υπό την προστασία τους για την περίοδο 1897-1913.
«Συµβούλιο των Ναυάρχων» – σελ.206 (Οι αντιπρόσωποι των Δυνάµεων της Διεθνούς Προστασίας στην Κρήτη. Πρόεδρός τους
ήταν ο Γάλλος Ναύαρχος Ποττιέ, ο οποίος παρέδωσε τη διοίκηση της Κρήτης στον Ύπατο Αρµοστή Γεώργιο στις 9 Δεκεµβρίου
1898.)
«Ύπατος Αρµοστής» σελ. 206 (Ύπατος Αρµοστής ή Ηγεµόνας ονοµάζονταν ο εκάστοτε εντολοδόχος των Μεγάλων Δυνάµεων που
αναλάµβανε τη διοίκηση της Κρήτης. Την περίοδο από τις 9 Δεκεµβρίου 1898 ως και τις 12 Σεπτεµβρίου 1906 στο αξίωµα αυτό είχε οριστεί ο πρίγκιπας Γεώργιος , δευτερότοκος γιος του βασιλιά Γεωργίου Α΄ της Ελλάδας )+ σελ 216 (Με νέα απόφαση … στη φάση
της οριστικής του επίλυσης. Και Ο Ανδρέας Ζαΐµης …στις 18 Σεπτεµβρίου 1906)
 «Σύνταγµα της Κρητικής Πολιτείας» σελ. 206 – 207 (Οι ξένοι Ναύαρχοι … αµέσως σε εφαρµογή)
«Κρητική Πολιτεία» – σελ. 206 – 207 (Οι ξένοι Ναύαρχοι … ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος .)
«Διάταγµα περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» – σελ. 207 (Ένα ακριβώς µήνα. … 8 Φεβρουαρίου 1899.)
«Συµβούλιο των Πρέσβεων των Προστάτιδων Δυνάµεων»– σελ. 207 (Το Σύνταγµα … αµέσως σε εφαρµογή.)

 

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

 

9 Δεκεμβρίου 1898: [σελ. 206], ο πρίγκιπας Γεώργιος αναλαμβάνει καθήκοντα ως αρμοστής
(10 Δεκεμβρίου 1898): [σελ. 206], οι ξένοι Ναύαρχοι φεύγουν από την Κρήτη
8 Φεβρουαρίου 1899:[σελ. 207], η κρητική βουλή αρχίζει τις εργασίες της

ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Η Κρήτη σπάει τα δεσμά της και απελευθερώνεται από τον Τούρκικο Ζυγό (γκραβούρα 1898).

 

 

Περίληψη των σημαντικότερων γεγονότων που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο από το ιστορικό αρχείο της ΕΡΤ

http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=620&tsz=0&act=mMainView&mst=00:21:56:00

Περίοδος της τουρκοκρατίας στην Κρήτη ( ντοκιμαντέρ

από το ιστορικό αρχείο της ΕΡΤ )
http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=6705&tsz=0&act=mMainView

 

 

Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Η οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας

2. Η περίοδος της δημιουργίας

3. Τα πρώτα νέφη

4. Η επανάσταση του Θερίσου  α. Τα αίτια και οι αφορμές

β. Η αντίδραση του πρίγκιπα

γ. Η στάση των Μ. Δυνάμεων…

δ. Το τέλος της επανάστασης του Θερίσου…

5. Η αρμοστεία τουΑλ. Ζαΐμη

6. Η κατάλυση της Αρμοστείας…

7. Τα γεγονότα των ετών 1909-1913

8. Η μετάκληση του Βενιζέλου…

9. Η οριστική λύση…

 

Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

Αύξηση βαθμού αστικοποίησης – Διόγκωση αστικών κέντρων

 

 

 

 Πηγή: ” Θεσσαλονίκη 1900 – 1917 ” Εκδόσεις Μ. Μόλχο

Από το αρχείο της ΕΡΤ

http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=634&tsz=0&act=mMainView&mst=00:12:52:00

 

ΠΗΓΕΣ

1.”Στα 1927 λειτουργούν περισσότερα από 4.000 ταπητουργικοί αργαλειοί…”

Στηριζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις και στα στοιχεία του παραθέματος να δείξετε:
Α) την ώθηση που έδωσε η άφιξη των προσφύγων στην άνθηση της βιοτεχνίας
Β) το ρόλο που διαδραμάτισε η εργασία των γυναικών στον τομέα αυτόν

Πολύ σαφείς είναι επίσης οι πρόοδοι στην ταπητουργία που βρίσκεται σε άμεση σχέση με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Πράγματι, οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας φέρνουν μαζί τους πολύτιμες παραδόσεις, αναγόμενες στο Βυζάντιο, τόσο στην ταπητουργία, όσο και στην κεραμική, ώστε η Ελλάδα από τα 1926 να μπορεί ν’ ανταγωνίζεται με επιτυχία σ’ αυτό το πεδίο τις χώρες της Ανατολής και προ πάντων την Τουρκία. Στα 1927 λειτουργούν περισσότερα από 4.000 ταπητουργικοί αργαλειοί, από τους οποίους τα 2/3 στην Αθήνα και στον Πειραιά και το 1/3 στο εσωτερικό της χώρας. Αυτή η βιοτεχνία απασχολεί 10.000 εργάτες. Από την παραγωγή τα 80% τα εξάγουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και το υπόλοιπο το πουλούν στην Ελλάδα και σης διάφορες χώρες της Ευρώπης. Στα 1929 ιδρύεται ο Αυτόνομος Ταπητουργικός Οργανισμός και ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού.
Η ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας των προσφύγων και η γενική άνθιση της λαϊκής τέχνης οφείλουν πολλά σε μια γυναίκα ζωγράφο, στην Αγγελική Χατζημιχάλη. Αυτή επιδόθηκε με ενθουσιασμό στη μελέτη της ελληνικής λαογραφίας και των έργων της βιοτεχνίας, ταπήτων, μεταξωτών, υφασμάτων, επίπλων κλπ. και δημοσίευσε μεθοδικές εργασίες, καλά τεκμηριωμένες, που τράβηξαν την προσοχή του κόσμου σ’ αυτά τα θαυμαστά προϊόντα της καλλιτεχνικής ιδιοφυίας του λαού. Με το παράδειγμα της, με τη διδασκαλία της στο «Σπίτι των νέων κοριτσιών», με την οργάνωση εκθέσεων λαϊκής τέχνης, με την ίδρυση εργαστηρίων και πρατηρίων, τέλος με τα δημοσιεύματα της στα ελληνικά και ξένα περιοδικά συνετέλεσε στη δημιουργία ζωηρής κινήσεως γύρω από τη λαϊκή τέχνη και ενέπνευσε λαογράφους, ζωγράφους, διακοσμητές κλπ. Η Χατζημιχάλη επηρέασε πολύ την εξέλιξη της λαϊκής τέχνης στην Ελλάδα και σ’ αυτήν οφείλεται κατά μεγάλο μέρος η σημερινή άνθηση και ακμή της.

Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία
Πηγή: http://www.de.sch.gr/mikrasia/keimoiko.htm

2.Επιπτώσεις-βιομηχανία

Αντλώντας στοιχεία από το ιστορικό παράθεμα και με βάση τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο να δείξεις επιδράσεις της άφιξης των προσφύγων στον τομέα της βιομηχανίας

“…στη Νέα Ιωνία υπήρξε πιο συγκεκριμένη η έκφραση της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΑΠ.”
Το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων, που αρχικά είχε αναλάβει το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων, συνέχισε η διεθνής Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, η γνωστή ως ΕΑΠ, που, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Γενεύης, έργο της ήταν η ένταξη των προσφύγων στο κοινωνικό σύνολο, αφού εξασφαλιζόταν, εκτός από τη στέγη, δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης. Η ΕΑΠ εξαρχής βρήκε τη λύση της ταπητουργίας ως «πανάκεια» και σε κάθε προσφυγικό συνοικισμό χρηματοδοτούσε την ανέγερση ενός ή περισσοτέρων μεγάλων οικοδομημάτων, ώστε η οικιακή ενασχόληση των προσφύγων να μετατραπεί σε σύγχρονη βιομηχανική διαδικασία. Αντίθετα από τους άλλους οικισμούς, στη Νέα Ιωνία υπήρξε πιο συγκεκριμένη η έκφραση της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΑΠ. Βέβαια, είναι γνωστό ότι η ΕΑΠ κατηγορήθηκε για την αναποτελεσματικότητα που είχε στον τομέα αυτό και πολλοί ερευνητές θεώρησαν ότι αρνήθηκε να ασχοληθεί με το θέμα.

Όλγα Βογιατζόγλου, «Η βιομηχανική εγκατάσταση των προσφύγων στη Νέα Ιωνία Παράμετρος της αστικής εγκατάστασης», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σ. 149

3.Επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων γυναικών στη Λέσβο

Στηριζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις και στα στοιχεία του παραθέματος να δείξετε:
Α)ποια επαγγέλματα συνήθως ασκούσαν οι Μικρασιάτισσες ;
Β)ποιες δυσκολίες αντιμετώπιζαν;

Στη Λέσβο το 1923, και για μια πενταετία περίπου, λειτούργησε ο «Σύνδεσμος παροχής εργασίας εις τα πρόσφυγας γυναίκας» ο οποίος βρήκε δουλειά σε πολλές Μικρασιάτισσες. Ήταν τότε που στα αρχοντόσπιτα της Μυτιλήνης εργάστηκαν ως παραμάνες και παραδουλεύτρες πολλές Μικρασιάτισσες, αρχόντισσες στον τόπο τους. Επίσης, οι «Αμερικανοί φίλοι της Ελλάδος» δημιούργησαν στη Μυτιλήνη εργαστήρια για τις πρόσφυγες γυναίκες που έφτιαχναν εργόχειρα και κεντήματα και προίκες ολόκληρες στον αργαλειό. Έτσι στη Μυτιλήνη βρήκαν απασχόληση 250 Μικρασιάτισσες.
«Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι οι αρχόντισσες των Κυδωνιών, που κεντούσαν στην πατρίδα μας για την ευχαρίστηση τους, όταν δεν διάβαζαν, θα έφτανε η ώρα να κεντούν για να ζήσουν τα παιδιά τους και τους γέρους γονείς τους. Δεν είναι υπερβολή να πω ότι στην Μυτιλήνη το κέντημα το έφεραν οι πρόσφυγες».

Άννα Παναγιωταρέα, ό.π., σσ. 171172

“Ανοίξαμε εργαστήρια, βρεφοκομεία, νηπιαγωγεία, σχολεία κεντήματος και ραπτικής…”
Μα ήταν αμέτρητοι οι πεινασμένοι. Μας είχε παραχωρήσει ο Πλαστήρας τα Παλαιά Ανάκτορα κι εκεί είχαμε εγκαταστήσει τα επιτελεία μας, όσοι εργαζόμαστε για τους πρόσφυγες, η πρώτη επιτροπή εγκαταστάσεως όπου εργάζουνταν ο Στέφανος, η Μάνα, η Κουντουριώτη, διάφορες άλλες κυρίες, κι εγώ. Ανοίξαμε εργαστήρια, βρεφοκομεία, νηπιαγωγεία, σχολεία κεντήματος και ραπτικής, παπουτσίδικα, ό,τι μπορούσαμε να φανταστούμε και ό, τι μπορούσαν αυτοί να κάνουν.

Ελευθέριος Βενιζέλος, Αρχείο Π.Σ. Δέλτα, ό.π., σσ. 133-134

Εργαζόμενες στα εργοστάσια του Κυρκίνη

Οι σχέσεις της Εταιρείας με τον προσφυγικό οικισμό είχαν πολλές στιγμές όξυνσης. Η στέρηση του νερού από τον συνοικισμό και η παραχώρηση του στα εργοστάσια του Κυρκίνη, το 1926, είχε ως αποτέλεσμα τον ξεσηκωμό των κατοίκων και την κατάσχεση του φύλλου της τοπικής εφημερίδας που επιτέθηκε στην κυβέρνηση και την ΕΑΠ. Ακόμη, πολλές φορές καταγγέλθηκε στο σωματείο των εργαζομένων η βάναυση συμπεριφορά του διευθυντή του Εργοστασίου Κοπής και Ραφής Α. Μαραγκόπουλου προς τις δύστυχες προσφυγίνες. Γενικότερα όμως οι πρόσφυγες θεωρούσαν τον Ν. Κυρκίνη ευεργέτη τους και τον υποστήριξαν για δημοτικό σύμβουλο στον συνδυασμό του Σπύρου Πάτση, που ονομάστηκε δήμαρχος των Ποδαράδων για τις υποσχέσεις του στους πρόσφυγες.

Όλγα Βογιατζόγλου, «Η βιομηχανική εγκατάσταση στη Νέα Ιωνία Παράμετρος εγκατάστασης», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σσ. 147-149,155

3.Πολιτισμός

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τa ιστορικά παραθεματα να στηρίξετε τις παρακάτω προτάσεις «Οι πρόσφυγες αναγκάστηκαν να έρθουν στην Ελλάδα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης που όριζε ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Έφεραν μαζί τους στις νέες πατρίδες πολλές παραδόσεις»

«Εις την Ιεράν οδόν, πλησίον της Αγίας Τριάδος, ακούει κανείς μακρόθεν άσματα ανατολικά. Ακούει φωνών μετά πάθους, από των βαθυτάτων σπλάχνων τη συμφωνία μετά του λάρυγγος εξερχομένων:
Το πληγωμένο στήθος μου πονεί, μα δεν το λέει
τ΄αχείλι μου κι αν τραγουδεί, μα η καρδιά μου κλαίει.
Ιδού λοιπόν, παίζουσιν εκλεκτόν τεμάχιον κατά το διάσημον της Σμύρνης άλλοτε μουσικόν Μπινέταν. Ιδού τα δύο τοξάρια των δύο βιολίων συγχρόνως ανεβοκατεβαίνουν, το σαντούριον στενάζει υπό την ταχείαν και επανειλημμένην κρούσιν, το λαούτον αγωνίζεται και ενδόξως παρακολουθεί τας υψίστας και παθητικωτέρας φωνάς του πρώτου βιολίου. Ο τούτο κρούων, καλείται Παναγός Βογιατζής, διακεκριμένος εκ Σμύρνης μουσικός, πολλάς ιδών πανηγύρεις και πολλών την ευθυμίαν μελετήσας, όλως δε αφοσιωμένος εις την τέχνην του. Άνευ του βιολίου του, είναι μηδέν. Αυτός και το βιολίον του αποτελούσι τον γνωστόν Παναγόν Βογιατζήν».
(Πηγή: άρθρο στην «Εφημερίδα» της 17 Ιουνίου 1924)
Το Σμυρνέϊκο τραγούδι στις μέρες μας

Η συμβολή των προσφύγων στην ανάπτυξη της μουσικής στην Ελλάδα

Περισσότερες ακόμη δυσκολίες παρουσιάζει η ανίχνευση των ποικίλων πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων που προέκυψαν από την εγκατάσταση των προσφύγων. Συνήθως παραπέμπουμε, για τη Σύρο, στο ρεμπέτικο, που άνθισε εκεί με την άφιξη των προσφύγων και όπου έκανε την πρώτη του μαθητεία ο Μάρκος Βαμβακάρης.
Χ. Λούκος, «Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερμούπολη», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σ. 210

Παραδοσιακό Σμυρνέϊκο
Στρατος Παγιουμτζης.Γεννηθηκε το 1904 στο Αιβαλι της Μικρας Ασιας.Μελος της θρυλικης τετραδας του Πειραια.Πεθανε στην Νεα Υορκη το 1971,πανω στο παλκο!!!Εγινε ερανος για να γυρισει στν Ελλαδα!!!!!

Πνευματική κίνηση και λογοτεχνία

Οι Έλληνες, παράλληλα προς την προσπάθεια για την προσαρμογή τους στη νέα πραγματικότητα, δεν αμέλησαν να στραφούν και προς άλλα πνευματικότερα έργα πολιτισμού, όπως ήταν η ίδρυση εκτός από την Ακαδημία, όπως είπαμε παραπάνω και δεύτερου πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη (1926), η ανέγερση πολλών και συγχρονισμένων σχολείων και γυμναστηρίων, η αναβίωση του αρχαίου πνεύματος στις γιορτές των Δελφών, στις παραστάσεις αρχαίων θεατρικών έργων και η άνθιση μιας νέας αξιόλογης λογοτεχνίας. Μέσα στην περίοδο αυτή που εξετάσαμε ανήκουν οι πεζογράφοι Στράτης Μυριβήλης, που γίνεται γνωστός κυρίως με το αντιπολεμικό μυθιστόρημα «Η ζωή εν τάψω», ο Φώτης Κόντογλου, με την τάση του προς το πρωτογονικό, το παράξενο και την περιπετειώδη ζωή των ναυτικών, οι ποιητές Άγγελος Σικελιανός, ο εμπνευσμένος από την αρχαία τραγωδία και από τη δελφική ιδέα, ο πολύμορφος και βαθύς στοχαστής, ποιητής και πεζογράφος Νίκος Καζαντζάκης, ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης με την έντονη ως τον σαρκασμό απαισιοδοξία του και την απογοήτευση του από τις ανθρώπινες σχέσεις και την υπαλληλική του ζωή, ο Κώστας Ουρανής με τη διάχυτη μέσα στο έργο του νοσταλγία και μελαγχολία, ο Κώστας Βάρναλης με την πλούσια εσωτερική του ορμή και το ενδιαφέρον του για τους φτωχούς και βασανισμένους και ο Κωνσταντίνος Καβάφης, με τον λιτό και υποβλητικό του στίχο, με την τάση του για την καλοδουλεμένη αρχαιόπρεπη έκφραση, με την ιδιότυπη γλώσσα, με την ευαισθησία του στην αναπαράσταση της αλεξανδρινής εποχής, ο ποιητής που τον μελετούν τα τελευταία χρόνια με ζωηρότερο ολοένα ενδιαφέρον. Εδώ είναι ανάγκη να μνημονευθούν και δυο κριτικοί, ο Γιάννης Αποστολάκης και ο Φώτος Πολίτης, οι οποίοι με τα αυστηρά, έστω και υπερβολικά κάποτε κριτήρια τους, συντελούν στην ανύψωση της λογοτεχνικής παραγωγής. Γενικά οι νέοι λογοτέχνες, γηγενείς ή πρόσφυγες, παρουσιάζονται με περισσότερο έντονα τα ατομικά τους χαρακτηριστικά και προοιωνίζουν ευοίωνες τις πιθανότητες για εξέλιξη στο μέλλον.
Μελετώντας όλα τα γεγονότα της εποχής αυτής και την εξέλιξη τους διαπιστώνουμε ότι για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία παρατηρείται η συνεργασία του συμπαγούς αυτού ελληνισμού, που από εξωτερικά κυρίως προσκόμματα εμποδίζεται στη διαρκή τάση του προς τη διασπορά και βαίνει τώρα πια προς την οριστική του διαμόρφωση. Η ανάμειξη των γηγενών και των προσφύγων είχε και θα έχει βαθύτερες αμοιβαίες επιδράσεις στη σκέψη και στη δράση, τις οποίες διαισθάνεται και διαβλέπει κανείς ιδίως στην ορμητική φορά, με την οποία προχωρεί προς τα εμπρός ο ενωμένος λαός.
Ένα μέρος της ανοδικής αυτής πορείας, που παρατηρείται μέσα στο ελληνικό κράτος, συμπίπτει με τα χρονικά όρια της διακυβερνήσεως της χώρας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο (1928-1932).

Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ, 388-389

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1922: [σελ. 166], παραλληλίζεται με το 1453 ή θεωρείται αφετηρία για τη νέα Ελλάδα.

Α. εξωτερική πολιτική
Β. πληθυσμός…

1920 :[σελ. 166], η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθόδοξους
σελ. 167, η Ελλάδα είχε 6% μη Έλληνες ορθόδοξους
1920 : [σελ. 167], η Μακεδονία είχε 48% μη Έλληνες ορθόδοξους
1928: [σελ. 167], η Μακεδονία είχε 12% μη Έλληνες ορθόδοξους

Γ. Οικονομία

Δεκαετία (1922-1931) : [σελ. 167], αύξηση κατά 50% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, διπλασιασμός αγροτικής παραγωγής
Δεκαετία 1922-1932: [σελ. 168], διπλασιασμός βιομηχανικών μονάδων
1930 : [σελ. 169], οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των εργατών στην κλωστοϋφαντουργία

Δ. Πολιτισμός

μέχρι το 1940
σελ. 169, οι πρόσφυγες κυριαρχούν στη μουσική

Οι σημειώσεις του μαθήματος

ΠΗΓΕΣ

1.Κοινωνική ένταξη των προσφύγων

Αντλώντας στοιχεία από τa ιστορικά παραθέματα και με βάση τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο να καταγράψετε τους λόγους που στάθηκαν εμπόδιο στη γρήγορη κοινωνική ένταξη των προσφύγων

“…οι εκλογικοί κατάλογοι των προσφύγων είναι νοθευμένοι.”
Αντιβενιζελικές ομάδες άρχισαν να βλέπουν με δυσαρέσκεια την πολιτική βαρύτητα που απέκτησαν οι πρόσφυγες με τη δυνατότητα τους να ψηφίζουν. Είναι γνωστό ότι η βενιζελική, ιδιαίτερα, παράταξη ευνοήθηκε από την ψήφο τους. Συχνές είναι οι καταγγελίες του αντιπάλου κόμματος ότι οι εκλογικοί κατάλογοι των προσφύγων είναι νοθευμένοι.
Χ. Λούκος, «Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερμούπολη», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σ. 209

“…τίτλος ανυποληψίας το «πρόσφυγας»…”
«Είμαστε Έλληνες όσο κι εδώ. Αλλά με το «πρόσφυγες» μας ξεχώρισαν, μας τοποθέτησαν στο περιθώριο της κοινωνίας και κοντέψαμε να ξεχάσουμε τις ήμαστε. Ήταν τίτλος ανυποληψίας το «πρόσφυγας», πώς να σας το πω. Μόνο όταν πιάσαμε στα χέρια μας τον κόπο μας και κάναμε δικό μας σπίτι, όταν έγιναν γνωστοί οι Κόντογλου, Βαλσαμάκης, Βενέζης, οι επιστήμονες μας κι έτρεχαν σ’ αυτούς οι ντόπιοι να τους συμβουλευτούν, τότε το “πρόσφυγας”, δεν μας ένοιαζε. Τιμή μας, που αν και μας ήθελαν πρόσφυγες, εμείς τα είχαμε καταφέρει» (μαρτυρία Π. Καλαϊτζή).
Άννα Παναγιωταρέα, ό.π., σ. 177

Σχέσεις προσφύγων και ντόπιων

Με όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω θέλησα να δείξω ότι η ελληνική κοινωνία βρέθηκε μπροστά σε ζητήματα δυσεπίλυτα, σε ζητήματα που, ενώ δεν ανατρέπουν δομές, ενώ υποτάσσονται στο κοινωνικό status quo, δημιουργούν ωστόσο παρενέργειες στην καθημερινή ζωή των γηγενών, πολύ περισσότερες από αυτές που δημιουργούν οι άλλες μέθοδοι της στεγαστικής πολιτικής. Επιτάξεις και συγκατοίκηση, όταν θεωρούνται στο επίπεδο της καθημερινότητας, όπου οι σχέσεις των ανθρώπων μεταλλάσσονται σε σχέσεις φόβων, καχυποψίας, προκαταλήψεων και επιρροής στερεοτύπων, αντεγκλίσεων και ε¬ντάσεων, φαίνεται ότι δεν τεκμηριώνουν αυτές τις στάσεις κοινωνικής ευαισθησίας και σύμπνοιας που θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπήρξαν και ότι οδήγησαν στην αμοιβαία αφομοίωση των δύο κοινωνικών μορφωμάτων, προσφύγων και ντόπιων. Όταν όμως θεωρούνται στο επίπεδο μιας γενικεύουσας προοπτικής του ευρύτερου φαινομένου, αποδεικνύουν περίτρανα την ύπαρξη μιας κοινωνίας με ανεκτικότητα, αντοχή και βαθύ αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης, μιας κοινωνίας που στάθηκε εντέλει ικανή να αφομοιώσει 1,5 σχεδόν εκατομμύριο πληθυσμού, πραγματοποιώντας ένα τεράστιο έργο αποκατάστασης και παραχωρώντας, ως ένα βαθμό, ακόμα και τα σχολεία της, ακόμα και τα ενδότερα της οικογενειακής της ζωής.
Μένει να διερευνηθεί αν η διαφορά της κοινωνικής συμπεριφοράς στα δύο αυτά επίπεδα ανάλυσης εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο του φυσιολογικού και του αναμενόμενου, ή μήπως υποδηλώνει ίδιες της κοινωνίας μας εσωτερικές αντιφάσεις. Βίκα Δ. Γκιζελή, «Επίταξις ακινήτων κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σσ. 84-85

2.Η ενσωμάτωση των προσφύγων

Αντλώντας στοιχεία από τα ιστορικά παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να δείξετε την αποφασιστικότητα της ΕΑΠ να επιτελέσει το έργο της αλλά και των ίδιων των προσφύγων να ενταχθούν στη νέα πραγματικότητα. Ποια στοιχεία αποτέλεσαν εμπόδιο στην αποκατάσταση;

Δήλωση του εκπροσώπου της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) στο Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών το 1924
«Είμαστε αποφασισμένοι να διαθέσουμε το ποσόν του ενός εκατομμυρίου αγγλικών λιρών, το οποίο μας έχει χορηγηθεί ως τώρα για να αποδείξουμε πως αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να στεγαστούν και να εγκατασταθούν και πώς αυτή η τεράστια συμφορά μπορεί να μετατραπεί σε ευλογία Θεού και αφενός να καταστήσει τους πρόσφυγες οικονομικά αυτάρκεις, αφετέρου να συμβάλει στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής σε τέτοιο βαθμό, ώστε να γίνει και η Ελλάδα ένα κράτος αύταρκες, το οποίο ύστερα από λίγα χρόνια δεν θα εξαρτάται πια από τις εισαγωγές».
Ε. Κοντογιώργη, «Αγροτικές προσφυγικές εγκαταστάσεις στη Μακεδονία 1923-1930», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τ. 9ος, Μικρασιατική Καταστροφή και Ελληνική Κοινωνία, Αθήνα 1992, σ. 54)

Ο πρόσφυγας Σάββας Φωτόπουλος αποκαλύπτει τις διαστάσεις του προβλήματος της προσφυγικής αποκατάστασης
«Ο καημός όμως ήτανε να ΄χουμε ένα μικρό κτήμα δικό μας, ν΄αποκτήσουμε πάλι λίγη γη και να πούμε πως κάναμε πάλι χωριό δικό μας. Πες, πες, καταφέραμε και μας έστειλαν στην Ήπειρο, σ΄ένα χωριό κοντά στα σύνορα της Αλβανίας, την Πέρδικα … Η Πέρδικα που πήγαμε, ήταν πιο πολύ τούρκικο χωριό κι ελάχιστοι χριστιανοί. Τετρακόσιοι Τούρκοι ήτανε, απ΄τους οποίους μόνο καμιά εκατοστή είχανε φύγει με την Ανταλλαγή. Οι άλλοι δηλώσανε πως είναι Τουρκαλβανοί και μείνανε.
Κι εκεί δεν μπορέσαμε να ριζώσουμε. Νοικιάζαμε χωράφια, δουλεύαμε στα τούρκικα, αλλά τίποτε δεν κάναμε.
Κι επιτέλους στα 1925 κατορθώσαμε και μας έστειλε το κράτος σ΄ ένα μέρος έξω από την Πρέβεζα. Εκεί μας έδωσαν στον καθένα ένα χωράφι και σπίτι να κάτσουμε. Το μέρος αυτό το έλεγαν Σινώπη, γιατί είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από τη Σινώπη του Πόντου. Εκεί αποκτήσαμε επιτέλους τη γη που θέλαμε. Δουλέψαμε σκληρά, παλέψαμε με το κρύο και με τη ζέστη και πάλι όμως δεν μπορέσαμε να ζήσουμε όπως νομίσαμε. Φτώχεια και δυστυχία …»
(Πηγή: Μαρτυρία του Σάββα Φωτόπουλου από την Ακκαγιά της Κερασούντας, Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Συλλογέας, Ελένη Γαζή, 6/7/1961, στο Προσφυγική Ελλάδα, Αθήνα 1992, σ. 9 – 12)

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Δεκαετίες 1920 και 1930: [σελ. 163], αντικειμενικές δυσχέρειες για ενσωμάτωση προσφύγων, οικονομία και πολιτική.
1924-1928 :[σελ. 163], το μεγαλύτερο μέρος του έργου από την ΕΑΠ για την αποκατάσταση προσφύγων
(από το 1922): [σελ. 163], ύπαρξη νόμων που απαγόρευαν τη μεταβίβαση ακίνητης μουσουλμανικής περιουσίας
δεκαετία 1940: [σελ. 166], τερματίζεται ο διαχωρισμός γηγενών και προσφύγων

Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

 Η ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΦΙΛΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ

 http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=27876&tsz=0&act=mMainView&mst=00:02:05:00

 

ΠΗΓΕΣ

1.Το Σύμφωνο Φιλίας

Συνθέτοντας τις πληροφορίες του παραθέματος με αυτές του σχολικού βιβλίου να παρουσιάσετε το Σύμφωνο φιλίας που υπέγραψε ο Βενιζέλος το 1930 και τα αποτελέσματά του

Του Αριστείδη Αποστόλου
(arap@kathimerini.gr)
Πηγή: Kathimerini.gr : http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_100052_28/10/2006_169840

Το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας Ουδετερότητας, Συνδιαλλαγής και Διαιτησίας υπογράφηκε στην Άγκυρα, στις 30 Οκτωβρίου του 1930. Σε αυτό, διακηρυσσόταν η ανάγκη φιλίας ανάμεσα στις δύο χώρες, ενώ ταυτόχρονα, υπογράφηκε και το Πρωτόκολλο για τους ναυτικούς εξοπλισμούς, το Σύμφωνο Εγκαταστάσεως και η Σύμβαση Εμπορίου.

Οι όροι του Συμφώνου Φιλίας ήταν σαφώς πολύ ευνοϊκοί για την Τουρκία: ως βάση της συμφωνίας ορίστηκε ο συμψηφισμός των περιουσιών των προσφύγων, γεγονός που εξίσωνε τους εύπορους Έλληνες πρόσφυγες με τους σαφώς οικονομικά ασθενέστερους Τούρκους. Παράλληλα, με βάση το σύμφωνο, οι δύο χώρες δεσμεύονταν να μην υπογράψουν με τρίτους, κανένα σύμφωνο πολιτικής ή οικονομικής υφής, το οποίο θα έβλαπτε την άλλη χώρα (Ελλάδα – Τουρκία), ενώ οι πρόσφυγες δεν θα μπορούσαν πλέον να εγκατασταθούν ξανά στην περιοχή, από την οποία είχαν φύγει με τον πόλεμο και την ανταλλαγή.
Η συμφωνία αποτέλεσε μία ρεαλιστική προσέγγιση των συνθηκών της εποχής. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αναγνωρίζοντας την αλλαγή των ισορροπιών ανάμεσα στις δύο χώρες που είχε επιφέρει η νίκη του Κεμάλ, αντιμετώπισε ως μονόδρομο τον ιστορικό συμβιβασμό, έστω και με το πολιτικό κόστος που θα του επέφερε η δικαιολογημένη αντίδραση των προσφύγων της Ελλάδας. Ταυτόχρονα, εκτίμησε ότι οι νέες στρατιωτικο-πολιτικές συνθήκες που διαμορφώνονταν συνολικά στην Ευρώπη, πιθανότατα θα οδηγούσαν σε νέα εμπόλεμη σύρραξη (κάτι που τελικά συνέβη, μία δεκαετία αργότερα) και προσπάθησε να «οχυρώσει» το μικρό κράτος της Ελλάδας, πίσω από διαδοχικές συμφωνίες με τους γείτονές της. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, η Ελλάδα θα έπρεπε να είναι «φίλη και σύμμαχος όλων, και εχθρός ουδενός».
Με την υπογραφή του Συμφώνου Φιλίας, η Ελλάδα και η Τουρκία δεν έγιναν – αυτομάτως – δύο φίλα διακείμενες χώρες. Ωστόσο, με τη συμφωνία αυτή, διακήρυσσαν ότι ουσιαστικά δεν έχουν πλέον τίποτα να χωρίσουν, ενώ έθεσαν τις βάσεις για μία πιθανή, μελλοντική «πραγματική» φιλία ανάμεσα στις δύο χώρες. Τρία χρόνια αργότερα (14/9/1933), οι δύο χώρες υπέγραψαν ένα ακόμα σύμφωνο (Εγκάρδιας Συνεννόησης), το οποίο εγγυούταν το απαραβίαστο των κοινών τους συνόρων. Η αρχή μίας – πολύτιμης και για τις δύο χώρες – φιλίας είχε ξεκινήσει: πάντως, η συνέχεια δεν έμελλε να δικαιώσει τις αισιόδοξες προσδοκίες των εμπνευστών της.
Kathimerini.gr

2.Η ελληνοτουρκική προσέγιση

Αντλώντας στοιχεία από το ιστορικό παράθεμα και με βάση τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο να αναφέρετε τα αρνητικά και τα θετικά σημεία της ελληνοτουρκικής προσέγγισης

Ο Ελ. Βενιζέλος δεν ανήκεν εις την κατηγορίαν των ανθρώπων που εδίσταζον να αναλάβουν ευθύνας. Άλλωστε, όταν η Ελλάς είχε βαστάσει το βάρος της Μικρασιατικής καταστροφής, όταν είχεν υποστή τόσας θυσίας εις άψυχον και έμψυχον υλικόν, ποίαν αξίαν ημπορούσαν να έχουν μερικαί εκατοντάδες χιλιάδων λιρών, όταν δια της θυσίας αυτής επετυγχάνετο ένας ευρύτερος διακανονισμός των ελληνοτουρκικών σχέσεων, εγεφυρούτο το από αιώνων χάσμα μεταξύ των δύο λαών και το Αιγαίον πέλαγος μετετρέπετο από χωριστικόν όριον εις συνδέουσαν γέφυραν;

Εάν ο Βενιζέλος δεν ανελάμβανε την ευθύνην της οριστικής εκκαθαρίσεως του κυκεώνος των οικονομικών διαμφισβητήσεων μεταξύ των δύο χωρών, εάν άφηνε τα πράγματα να κυλούν όπως προέβλεπαν αι μέχρι τότε συμβάσεις, αι ελληνοτουρκικαί σχέσεις καθημερινώς θα εδηλητηριάζοντο, η καχυποψία αμοιβαίως θα εγένετο εντονωτέρα, η προσφυγή εις τους εξοπλισμούς θα καθίστατο αναπόφευκτος, με αποτέλεσμα την επιβάρυνσιν της Ελλάδος δια ποσών θετικώς μεγαλύτερων από την αρνητικήν ζημίαν που υπέστη δια της παραιτήσεως από μιας αξιώσεως αμφιβόλου βασιμότητας. Το θέμα ήτο: Εσύμφερεν ή όχι την Ελλάδα να λησμονήση το παρελθόν και να επιδίωξη ειλικρινώς την αποκατάστασιν φιλικών σχέσεων με την Τουρκίαν; Εσύμφερεν ή όχι να μεταβληθή ο προαιώνιος εχθρός εις φίλον; Εφ’ όσον η απάντησις εις το ερώτημα τούτο θα ήτο καταφατική, η συμφωνία της 10ης Ιουνίου παρουσιάζετο ως το καλύτερον δυνατόν πρώτον βήμα δια την συμφιλίωσιν με την Τουρκίαν. Οι επικριταί, άλλωστε, του Βενιζέλου, όπως απέδειξεν η μετά ταύτα πολιτική των, επίστευον ότι η συμφωνία εκείνη ήτο κατά βάσιν ορθή.

Το επιστέγασμα της επελθούσης συνεννοήσεως ήτο το ταξίδιον του Έλληνος πρωθυπουργού εις Άγκυραν, κατόπιν προσκλήσεως της τουρκικής κυβερνήσεως, και η υπογραφή του συμφώνου φιλίας, ουδετερότητας και διατησίας.

Γρ. Δάφνη, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940), τόμ. Β’, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1997, σσ. 66-68

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

«Σύµβαση της Άγκυρας» – «Συµφωνία των Αθηνών» – σελ . 161 (Μετά την … ποτέ)

«Συµφωνία της Άγκυρας» – «Σύµφωνο Φιλίας»- σελ. 161 (Στις 10 Ιουνίου … άλλου κράτους)

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Ιούνιος 1925: [σελ. 161], Σύμβαση Άγκυρας, ελληνοτουρκική προσέγγιση.

Δεκέμβριος 1926: [σελ. 161] Συμφωνία Αθηνών

10 Ιουνίου 1930:[σελ. 161], Συμφωνία Άγκυρας

30 Οκτωβρίου 1930: [σελ. 161], Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας. Πρωτόκολλο περιορισμού ναυτικών εξοπλισμών, Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας.

1930: [σελ. 161], ελληνοτουρκικές συμφωνίες.

1932 και 1933: [σελ. 162], οι πρόσφυγες απομακρύνονται από το κόμμα των Φιλελευθέρων που χάνει τις εκλογές.