Οι σημειώσεις του κειμένου

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Φωτογραφίες από τον Α΄Παγκόσμιο πόλεμο

 

Ενδιαφέροντα  βίντεο στις ακόλουθες διευθύνσεις:

Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

και ο

Α΄ Παγκόσμιος μέσα από την επιθεώρηση

(από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ )

ΠΗΓΕΣ

1. Εθνικός διχασμός

 

Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο να εμπλουτίσετε την έννοια «Εθνικός διχασμός» όπως αυτή αναφέρεται στις σελίδες 49-50 και 93-95 του σχολικού σας βιβλίου

 

Το 1915, όταν ο Βενιζέλος, εκυρίχτικε εναντίον των παλαιών κομμάτων που εξεδηλώθησαν μαζύ με το στέμα, καί υπέρ της Γερμανίας, καί επαναστάτησε, κυρίχτηκε υπέρ των συμμάχων, έφυγε στη Θεσ/ίκη. Έτσι ή Ελλάς εμοιράσθη σε δύο, όλοι οι εκπρόσωποι των τότε πρωταρχικών εργατικών σωματείων Πειραιώς, κατέφυγαν στη Θεσ/ίκη, μαζύ δε πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι Αθηνών καί στελέχη τού στρατού, προσκολημένοι στην προσωπικότητα του Βενιζέλου και στον φιλελεύθερον καί φιλεργατικόν πολιτικόν. Όλοι αυτοί πήραν τον τίτλον του «βενιζελικού» που σήμενε ταυτόχρονα φιλελεύθερος καί μάλιστα φιλεργατικός! Οι αρχηγοί των εργατικών σωματείων, από τον Πειραιά καί μερικοί καί από την Αθήνα πήραν τον ελαφρώς ειρωνικό τίτλο τού «εργατο-πατέρα»…
Και μεταξύ των διανοουμένων φυγαδεύοντο πολλοί στη Θεσσαλονίκη καί έτσι επληθήνοντο οι οπαδοί της Κυβέρνησης Θεσ/ίκης, οπαδοί του Βενιζέλου και το κίνημα αυτό ήταν ισχυρό εναντίων των γερμανοφΐλων. Και στον στρατό συνέβει κάτι πού επέτρεψε στην Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης να οργάνωση τον στρατόν και να επιβάλη την διήκηση της Επαναστατικής Κυβέρνησης σ’ όλη τη Μακεδονία και σε τμήμα πέραν της Μακεδονίας αρχίζουσα με την κατάληψη των νήσων τού Αιγαίου όλων.

 

Αβραάμ Μπεναρόγια, Ελπίδες και πλάνες, εκδ. Στοχαστής σελ. 59-60 (διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτότυπου κειμένου)

 

2.Μεταστροφή της πολιτικής των Συμμάχων

 

Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αιτιολογήσετε την αλλαγή στάσης των Συμμάχων απέναντι στην Ελλάδα μετά την εκλογική ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου τον Νοέμβριο του 1920 και να αναφερθείτε στις οικονομικές και πολιτικές συνέπειες αυτής της αλλαγής.

 

Ο Γάλλος πρωθυπουργός Leygues πρότεινε να σταλεί στην ελληνική κυβέρνηση σαφής προειδοποίηση ότι τυχόν επιστροφή του Κωνσταντίνου Θα σήμανε παραδοχή της πολιτικής τον κατά τη διάρκεια τον πολέμου και ανασύσταση ενός καθεστώτος εχθρικού προς τους Συμμάχους. Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε η Ελλάδα να γνωρίζει ότι οι Σύμμαχοι δεν ήταν σε θέση να εμπιστευθούν σημαντικά στρατηγικά σημεία στη Μικρά Ασία σε μια μη φιλική κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, επιστροφή τον Κωνσταντίνου θα σήμαινε αναθεώρηση, από τις Δυνάμεις, της Συνθήκης των Σεβρών. Το τελικό κείμενο, που υιοθετήθηκε από τη Συμμαχική Συνδιάσκεψη του Λονδίνου και επιδόθηκε στην κυβέρνηση Ράλλη, στις 20Νοεμβρίον/3Δεκεμβρίου, αποτελούσε, τυπικά, συμβιβασμό ανάμεσα στις δύο απόψεις με ουσιαστική παραδοχή των γαλλικών θέσεων. Δεν έθετε θέμα αναθεωρήσεως της Συνθήκης, αλλά τόνιζε ότι οι δυνάμεις της Εηtente, θα θεωρούσαν την τυχόν επιστροφή τον Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο σαν μια μη φιλική ενέργεια που θα τους έδινε το δικαίωμα να επανεξετάσουν ολόκληρη την πολιτική τους στην Εγγύς Ανατολή χωρίς καμία δέσμευση• χωρίς δηλαδή να δεσμεύονται από τη Συνθήκη των Σεβρών. Η Ελλάδα θα έπαυε να θεωρείται σύμμαχος-εντολοδόχος της Εηtente στη Μικρά Ασία. Στις 21 Νοεμβρίου/4 Δεκεμβρίου, μια μέρα πριν από το Δημοψήφισμα για την επιστροφή τον Κωνσταντίνου, οι πρεσβευτές της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας εξουσιοδοτήθηκαν να γνωστοποιήσουν στην ελληνική κυβέρνηση ότι οι Σύμμαχοι θα διέκοπταν κάθε οικονομική υποστήριξη προς την Ελλάδα αν ξαναγύριζε ο εξόριστος μονάρχης.
[Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 150]

 

3. Η «διχοτόμηση της δραχμής»
Συνδυάζοντας τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τα παρακάτω κείμενα με τις πληροφορίες από το σχολικό σας βιβλίο να παρουσιάσετε τον εσωτερικό δανεισμό της κυβέρνησης Γούναρη το 1922 και τις συνέπειες (θετικές και αρνητικές) της διχοτόμησης του χαρτονομίσματος

 

Κείμενο 1
Οι προσπάθειες τον Γούναρη για δανειοδότηση από το εξωτερικό αποτυγχάνουν. Οι Αγγλογάλλοι έχουν ακυρώσει όλες τις πιστώσεις από την εποχή της επανόδου του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα. Ο Γούναρης αναγκάζεται να ακολουθήσει αντιλαϊκή δημοσιονομική πολιτική. Ο υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης προχωρεί με νόμο στη σύναψη εσωτερικού αναγκαστικού δανείου ύψους ενός δισεκατομμυρίου πεντα¬κοσίων εκατομμυρίων δραχμών (Μάρτιος 1922). Ο τρόπος εφαρμογής του αναγκαστικού δανείου ήταν πρωτότυπος: το χαρτονόμισμα που κυκλοφορούσε χάνει τη μισή του αξία. Οι πενήντα δραχμές, για παράδειγμα, που είχε στα χέρια τον ο πολίτης αποκτούν ονομαστική αξία είκοσι πέντε δραχμών. Οι άλλες είκοσι πέντε κατατίθενται στο δημόσιο ταμείο. ‘Έτσι, ο ελληνικός λαός, αιφνιδιαστικά, χάνει το μισό του νόμισμα.
[Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη Γ΄ Λυκείου του ΟΕΔΒ]
Κείμενο Β
Στον οικονομικό τομέα η κατάσταση χειροτέρευε με σταθερά επιταχυνόμενο ρυθμό. Το αναγκαστικό δάνειο που είχε εισαγάγει ο Πρωτοπαπαδάκης με τη διχοτόμηση τον χαρτονομίσματος ενίσχυσε με ένα αρκετά σημαντικό ποσό το Δημόσιο Ταμείο, αλλά δεν ενίσχυσε καθόλου τη δημοτικότητα της κυβερνήσεως [ ]Αλλά και το ποσό αυτό δεν
επαρκούσε παρά μονο για τη συντήρηση του στρατού και την οργάνωση της αποχωρήσεώς του από τη Μικρά Ασία. [… ]
Δεν έλυσε όμως το οικονομικό πρόβλημα της χωράς. Η διχοτόμηση του νομίσματος σε “Σταύρους” (την εικόνα δηλαδή του ιδρυτή της Εθνικής Τράπεζας Γεωργίου Σταύρου και σε «Στέμματα» βοήθησε να αντιμετωπισθούν οι άμεσες κρατικές υποχρεώσεις ως το φθινόπωρο του 1922.
[Ιστορία τον Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΕ Εκδοτική Αθηνών Αθήνα 1978 σελ. 158]

 

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: ΣΥΝΤΟΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

 

« Εθνικός διχασµός»– σελ.49 – 50 (Η σύγκρουση του παλατιού µε τον Βενιζέλο ) + σελ . 94 – 95 (Στις εκλογές … της αντιπολίτευσης)
«διχοτόµηση της δραχµής»– σελ. 50 (Το Νοέµβριο του 1920 … συνέπειές της )

 

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

 

1915 : [σελ. 50], άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση, Διχασμός.
1917:[σελ. 50], ενοποίηση της χώρας υπό το Βενιζέλο με επέμβαση των Συμμάχων
Νοέμβριος 1920: [σελ. 50], ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές, αναλαμβάνουν τα φιλοβασιλικά κόμματα.
από το 1918: [σελ. 50], ο κρατικός ισολογισμός κλείνει με παθητικό
Μάρτιος 1922: [σελ. 50], τα δημοσιονομικά δεδομένα σε πλήρες αδιέξοδο, διχοτόμηση χαρτονομίσματος, το κράτος αποκτά 1.200.000 δρχ
1926: [σελ. 50], επανάληψη του πειράματος [αναγκαστικό δάνειο]

Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

Δήλωσις Εκκαθαρίσεως Περιουσίας κατά την ανταλλαγή

ελληνοτουρκικών πληθυσμών (1923-1927).

 Πηγή : http://el.wikipedia.org/wiki

 

Αριστερά, «Θεοτόκος θρηνωδούσα», 18ος αιώνας, Βυζαντινό Μουσείο.

Δεξιά, βιβλίο πιστοποιητικών ταυτότητας, Σωματείο «Η Νέα Σινασός»

 

Τα κειμήλια της προσφυγιάς

Λατρευτικά αντικείμενα και ντοκουμέντα από τη Μικρά Ασία

(Έκθεση στο Βυζαντινό μουσείο )

Πηγή: Εφημερίδα Το Βήμα

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artId=275959&dt=30/06/2009

 

ΠΗΓΗ

Να γράψετε ένα σύντομο κείμενο στο οποίο να εκθέτετε την άποψή σας για το βαθμό στον οποίο κατορθώθηκε η τήρηση του ένατου άρθρου της Σύμβασης της Λοζάνης.

ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ

ΑΡΘΡΟ 9

Η ακίνητος, αγροτική ή αστική περιουσία, η ανήκουσα εις τους μετανάστας, εις τας εν τω άρθρω 9 αναφερόμενας κοινότητας, ως και η παρά των μεταναστών ή των κοινοτήτων εγκαταλειπομένη κινητή περιουσία θέλουσιν εκκαθαρισθή συμφώνως προς τα κατωτέρω διατάξεις υπό των μικτών επιτροπών των προβλεπομένων εν άρθρω 11.

Αι περιουσίαι αι κείμεναι εις τα εδάφη τα υπαγόμενα εις την υποχρεωτικήν ανταλλαγήν, ανήκουσαι δε εις εκκλησιαστικά ή εις ευγή καθιδρύματα, κοινοτήτων εγκατεστημένων εις έδαφος μη υπαγόμενον εις την ανταλλαγή θέλουσιν ομοίως εκκαθαρισθή υπό τους αυτούς όρους.

 

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Γενική διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσµών»– σελ . 160 (Όπως είδαµε … Πληθυσµών)

«Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσµών» – «Ανώτατο Συµβούλιο »- σελ . 160 (Η προσωρινή … αποκατασταθεί)

«Πρωτοβάθµιες – Δευτεροβάθµιες Επιτροπές Εκτίµησης»– σελ . 160– 161 (Για την οριστική … πλευρά)

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1924 : [σελ. 160], σύσταση Γενικής Διεύθυνσης Ανταλλαγής Πληθυσμών που υπάγεται στο Υπουργείο Γεωργίας.

Η νέα διεύθυνση του  blog : http://istoriakatblog.blogspot.com/

Η νέα διεύθυνση του μαθήματος:

http://istoriakatblog.blogspot.com/2010/10/3_5504.html

(περισσότερα…)

Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

1. Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τα στοιχεία του παραθέματος να αναφερθείτε στην αγροτική αποκατάσταση.

Ο πρόσφυγας Σάββας Φωτόπουλος αποκαλύπτει τις διαστάσεις του προβλήματος της προσφυγικής αποκατάστασης (Πηγή: Μαρτυρία του Σάββα Φωτόπουλου από την Ακκαγιά της Κερασούντας, Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Συλλογέας, Ελένη Γαζή, 6/7/1961, στο Προσφυγική Ελλάδα, Αθήνα 1992, σ. 9 – 12):

«Ο καημός όμως ήτανε να ΄χουμε ένα μικρό κτήμα δικό μας, ν΄αποκτήσουμε πάλι λίγη γη και να πούμε πως κάναμε πάλι χωριό δικό μας. Πες, πες, καταφέραμε και μας έστειλαν στην Ήπειρο, σ΄ένα χωριό κοντά στα σύνορα της Αλβανίας, την Πέρδικα … Η Πέρδικα που πήγαμε, ήταν πιο πολύ τούρκικο χωριό κι ελάχιστοι χριστιανοί. Τετρακόσιοι Τούρκοι ήτανε, απ΄τους οποίους μόνο καμιά εκατοστή είχανε φύγει με την Ανταλλαγή. Οι άλλοι δηλώσανε πως είναι Τουρκαλβανοί και μείνανε.

Κι εκεί δεν μπορέσαμε να ριζώσουμε. Νοικιάζαμε χωράφια, δουλεύαμε στα τούρκικα, αλλά τίποτε δεν κάναμε.

Κι επιτέλους στα 1925 κατορθώσαμε και μας έστειλε το κράτος σ΄ ένα μέρος έξω από την Πρέβεζα. Εκεί μας έδωσαν στον καθένα ένα χωράφι και σπίτι να κάτσουμε. Το μέρος αυτό το έλεγαν Σινώπη, γιατί είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από τη Σινώπη του Πόντου. Εκεί αποκτήσαμε επιτέλους τη γη που θέλαμε. Δουλέψαμε σκληρά, παλέψαμε με το κρύο και με τη ζέστη και πάλι όμως δεν μπορέσαμε να ζήσουμε όπως νομίσαμε. Φτώχεια και δυστυχία …»

2. Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τα στοιχεία των παραθεμάτων να αναφερθείτε στο έργο που συντελέστηκε στον τομέα της αγροτικής αποκατάστασης.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις εγκαθιστούν τους πρόσφυγες κυρίως στις πιο εύφορες ελληνικές χώρες, στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, είτε αγροτικά είτε αστικά. Επιδιώχθηκε πρώτα ν’ αποκατασταθούν στις περιουσίες που είχαν εγκαταλείψει οι Τούρκοι, αλλά, επειδή οι οικισμοί ήταν συγκριτικά λίγοι, κτίστηκαν εκατοντάδες νέοι συνοικισμοί, ορισμένοι από τους οποίους αργότερα εξελίχθηκαν σε αξιόλογα οικονομικά κέντρα. Οι κυβερνήσεις τους δίνουν γαίες και τα πρώτα μέσα και ζώα για την καλλιέργεια της γης.

Στις χώρες αυτές ιδίως προβαίνουν ακόμη στην εκτέλεση μεγάλων έργων πολιτισμού, ανοίγουν δρόμους, κατασκευάζουν γέφυρες, εκτελούν μεγάλα λιμενικά έργα· επίσης εκτελούν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα, κυρίως σε τρεις περιοχές, στις πεδιάδες των Σερρών, της Δράμας και της Θεσσαλονίκης: διευθετούν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειμάρρων και μεγάλων ποταμών, όπως του Αξιού, του Στρυμόνα κλπ., που με τις πλημμύρες τους νέκρωναν τις παρόχθιες γαίες σε μεγάλο βάθος, αποξηραίνουν λίμνες, όπως του Αχινού, Γενιτσών, Αρτζάν, Αματόβου και τις γαίες τις παραδίδουν σε ακτήμονες πρόσφυγες και γηγενείς.

Έπρεπε ακόμη να γίνουν αρτεσιανά φρέατα, υδραγωγεία, εξυγιαντικά έργα, για να καταπολεμηθούν οι ελώδεις πυρετοί, ο τύφος, η φυματίωση, να ιδρυθούν ιατρικοί σταθμοί, φαρμακεία κλπ. Τα μεγάλα αρδευτικά έργα μεταβάλλουν την ανάγλυφη όψη της Μακεδονίας και προκαλούν το θαυμασμό των πολιτισμένων λαών. Ο Γερμανός Stephan Ronhart στο έργο του Griechenland von heute γράφει τα εξής χαρακτηριστικά: «Μια σωστή εποπτική εικόνα αυτών των αληθινά γιγαντιαίων έργων επάνω σ’ αυτά τα πλατιά εδάφη μπορεί κανείς να τη σχηματίσει, μόνον όταν πετάξει πάνω απ’ αυτά… Όποιος πετώντας με το αεροπλάνο επάνω από την Ιταλία, από τη Ρώμη ή το Βρινδήσι… κατεβαίνει σιγά-σιγά από τα 4.000 μέτρα επάνω από τη Μακεδονία προς τη Θεσσαλονίκη, βλέπει να παρουσιάζεται εμπρός του βαθμιαία σαν ένα χαλί αυτή η πεδιάδα: μεγάλα, εύφορα, καλλιεργημένα εδάφη, όπου πρώτα υπήρχαν ελώδεις εκτάσεις, καθαρά χαραγμένα χωράφια από το σκοτεινό καστανό ως το ανοιχτό πράσινο, σπαρμένα με τις ασπρουδερές κωμοπόλεις και χωριά, που τις διασχίζουν οι φωτερές ταινίες των δρόμων, που κι αυτές τις κόβουν κατ’ ευθείαν ως τη θάλασσα τα σκοτεινά αποξηραντικά κανάλια, και όλ’ αυτά συνορεύουν με το πλατύ βαθυγάλανο τόξο του Θερμαϊκού κόλπου – ένα θαυμαστό έργο ανθρώπινης ενέργειας και προσπάθειας». Το έργο αυτό ήταν πραγματικά ένα ειρηνικό έπος.

Παρόμοια έργα πολιτισμού στη Νότια Ελλάδα εδραιώνουν τη φήμη των Ελλήνων ως φορέων προόδου στη ΝΑ Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο ίδιος ο Ronart γράφει: «Σήμερα η Ελλάδα, αφότου δέχθηκε στο έδαφός της τα πλήθη των προσφύγων, περικλείει στα σύνορά της ένα σχεδόν απόλυτα ομογενή από άποψη γλώσσας και θρησκείας λαό 6.550.000 ψυχών». Και σε άλλο σημείο: «Ο ελληνισμός σώζοντας τους πρόσφυγές του από την καταστροφή και την εξουθένωση έσωσε ο ίδιος τον εαυτό του και ανορθώθηκε πάλιν ηθικά, ενώ σύγχρονα συναρμολόγησε σφικτά ολόκληρο τον εθνικό του κορμό. Το μακεδονικό ζήτημα, το περίπλοκο, μακροχρόνιο πρόβλημα της ευρωπαϊκής διπλωματίας, λύθηκε δυναμικά για πάντα με την εγκατάσταση των 2/3 των 300.000 ελληνικών οικογενειών που συνέρρευσαν: τα 9/10 των χωρικών και ένα μεγάλο μέρος των αστών βρήκαν τη νέα τους πατρίδα στη Μακεδονία, απ’ όπου Μωαμεθανοί και Βούλγαροι είχαν μεταναστεύσει με την ανταλλαγή των πληθυσμών».

Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ. 383-385

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

«Αγροτική αποκατάσταση»– σελ. 154 (Παροχή στέγης και κλήρου στην ύπαιθρο) + σελ. 156 – 157 ενότητα 2.

«Εργολαβία »– σελ.157 (Το σύστηµα της ανέγερσης οικιών για τους πρόσφυγες απευθείας από την ΕΑΠ.)

«Αυτεπιστασία»– σελ.157 (Η ανέγερση οικιών από τους ίδιους τους πρόσφυγες µε τη χορήγηση όλων των οικοδοµικών υλικών)

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

τέλος 1930 : [σελ. 157], σταματά τη λειτουργία της η Ε.Α.Π

1930:[σελ. 157], διάλυση ΕΑΠ, η Αγροτική Τράπεζα αναλαμβάνει να εισπράξει τα χρέη των Προσφύγων

Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ: users.sch.gr/nemfelonis/mikrpiges.ppt.ppt

 

 

 ΠΗΓΕΣ

1. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων

Ποια κριτήρια λάμβανε υπόψη η ΕΑΠ προκειμένου να εγκαταστήσει τους πρόσφυγες στις καινούργιες τους πατρίδες; Να απαντήσετε στην ερώτηση συνθέτοντας στοιχεία από τις ιστορικές σας γνώσεις και από το ιστορικό παράθεμα που ακολουθεί

Δόθηκε προτεραιότητα στην αγροτική εγκατάσταση των προσφύγων, παρότι ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών είχε αστική και όχι αγροτική προέλευση. Τα κριτήρια με τα οποία τα κατά τόπους εποικιστικά γραφεία επέλεγαν το χώρο για την εγκατάσταση των προσφύγων ήταν οικονομικής και εθνικο – πολιτικής φύσεως, Η δημιουργία αγροτικών προσφυγικών οικισμών αποσκοπούσε στην κάλυψη του δημογραφικού κενού που είχαν δημιουργήσει οι απώλειες των πολέμων στους ενήλικους άνδρες – το πιο σημαντικό τμήμα του ενεργού πληθυσμού – και στη συνέχεια η αναχώρηση των μουσουλμάνων καλλιεργητών, κυρίως από τις καπνοπαραγωγικές περιοχές, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια της αγροτικής παραγωγής και η είσπραξη των προσόδων. Κυρίως όμως επεδίωκε την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας στις Νέες Χώρες, με τη δημογραφική ενίσχυση του ελληνικού πληθυσμού και τη διάσπαση και αραίωση των σλαβόφωνων κατοίκων, που ήταν εγκατεστημένοι στο βόρειο και μεθόριο τμήμα της Μακεδονίας, και τη δημιουργία προσφυγικών οικισμών στις παραμεθόριες περιοχές που θα κάλυπταν τις αμυντικές και στρατιωτικές ανάγκες της χώρας.

Μέχρι το 1928 δημιουργήθηκαν 2.085 αγροτικοί οικισμοί, στους οποίους εγκαταστάθηκαν 145.127 οικογένειες. Από αυτές, 87.084 εγκαταστάθηκαν από την ΕΑΠ σε 1.088 οικισμούς στη Μακεδονία, 41.828 σε 623 οικισμούς στη Θράκη και 4.962 σε 212 οικισμούς στην Κρήτη. Οι υπόλοιπες εγκαταστάθηκαν από την ΕΑΠ ή το κράτος σε διάφορες περιοχές της χώρας

(Πηγή: Έλσα Κοντογιώργη, «Αγροτική εγκατάσταση», Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 30/8/2001, σ. 20)

 

2.Εμπόδια στην αποκατάσταση των προσφύγων

Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τα στοιχεία των παραθεμάτων να αναφέρετε τους παράγοντες που αποτελούσαν εμπόδιο στην αποκατάσταση των προσφύγων

ΑΡΧΕΙΟ Π.Σ. ΔΕΛΤΑ

Στο μεταξύ είχαν συλλάβει και φυλακίσει Γούναρη, Στράτο και Σία, και είχε σχηματιστεί άλλη κυβέρνηση με πρόεδρο το Σωτήρη Κροκίδα. Υπουργός της περιθάλψεως διορίστηκε ο Απόστολος Δοξιάδης.

Μόλις ανέλαβε το Υπουργείο, έκανε μιαν ανακοίνωση, που ζητούσε απ’ όλες τις κυρίες, σωματείων και άλλων, που διέθεταν χρήματα για τους πρόσφυγες, να παν την τάδε μέρα στο υπουργείο του, ώστε να συνεννοηθούν, και να μη σκορπιέται η δουλειά, να συντονιστεί και να γίνεται αποτελεσματικότερη η περίθαλψη.

Εγώ δεν ήμουν σε κανένα σωματείο. Αλλά είχα χρήματα. Πήγα. Ήταν όλες βασιλικές. Ήμουν η μόνη αντίθετη. Γιατί σαν έπεσε ο Βενιζέλος την 1η Νοεμβρίου του 1920 και ήλθε ο Ράλλης και ύστερα από λίγες μέρες ο Γούναρης («Ελιά, ελιά και Κώτσο βασιλιά!»), έπαυσαν όλες τις βενιζελικές κυρίες απ’ όλα τα σωματεία. Τους έστειλαν, δηλαδή, ένα χαρτί όπου έγραφαν, λ.χ. «Παύεται η Ελένη Κολοκυθοπούλου», χωρίς καν τη λέξη «κυρία», σα να ήταν υπηρετικά που διώχνονται για καταχρήσεις.

Βρέθηκα μόνη, σε κύκλο εχθρικό, όπου οι περισσότερες μου ήταν άγνωστες, με μόνο τον υπουργό ομοϊδεάτη.

Ήταν μεταξύ άλλων η κυρία Κεφάλα, η Παπαδοπούλου, το γένος Καραβοπούλου (κόρη του γνωστού τσιγάρα της Αλεξάνδρειας), παντρεμένη [με] δικαστή των μικτών δικαστηρίων της Αλεξάνδρειας, που είχε γίνει το δεξί χέρι της Σοφίας, και με χαιρέτησε προστατευτικά. Ήταν η Νότα Μελά, που ήλθε και κάθησε κοντά μου, και άλλες που δε θυμούμαι.

Ευγενικά, με το γλυκύτερο τρόπο, μας είπε ο Δοξιάδης πως δεν εννοούσε να πάρει από κανένα σωματείο το ταμείο, ούτε να επιβάλει τρόπο εργασίας. Ζητούσε μόνο τη «συνεργασία» μεταξύ των σωματείων, με τρόπο που να μη βοηθούνται διπλά και τρίδιπλα τα ίδια πρόσωπα, ενώ άλλα έμεναν αβοήθητα. Και ρώτησε κάθε κυρία τι ποσά διέθετε.

Η κάθε μια είχε φέρει τους λογαριασμούς της· δήλωνε η μια 5.000 δρχ., η άλλη έξι, άλλη δέκα, μια ένδεκα, άλλη δεκαπέντε. Δεν νομίζω καμιά να είχε είκοσι χιλιάδες. Ήταν αποστραγγισμένα τα ταμεία από τη διαχείριση της Σοφίας. Μόνη εγώ δεν είχα μιλήσει. Τελευταία με ρώτησε ο Δοξιάδης: «Εσείς, κυρία Δέλτα, ποιο σωματείο αντιπροσωπεύετε;»

Όλες γύρισαν με περιέργεια στη μόνη βενιζελική.

«Κανένα, κύριε Υπουργέ», του αποκρίθηκα.

«Γιατί λοιπόν είστε εδώ;»

«Γιατί έχω χρήματα. Διαθέτω χρήματα που μου έστειλε ο πατέρας μου».

«Πόσα;»

«Ενάμισυ εκατομμύριο».

Ανατριχίλα πέρασε στο ακροατήριο. Το περίμενα και το απήλαυσα. Αργότερα, μια μέρα που ξαναντάμωσα την κυρία Κεφάλα, μου θύμισε τη σκηνή. Σκασμένη στα γέλια μου είπε:

«Εμείς οι κακομοίρες, φθάναμε με τις πενιχρές μας πέντε, κ’ έξι και τρεις χιλιαδούλες και νομίζαμε πως φέρναμε βοήθεια, γιατί αντιπροσωπεύαμε κοτζάμ σωματεία. Κι εσείς δεν αντιπροσωπεύατε τίποτα. Και σας ρωτά ο Δοξιάδης γιατί ήσασταν εκεί, και μας βγάζετε ενάμισυ εκατομμύριο. Εμείς δεν ξέραμε πού να χωθούμε! Λέγαμε να μας καταπιεί το πάτωμα! Και το είπατε τόσο ήσυχα, σα να φέρνατε εκατό δραχμίτσες!» Και πρόσθεσε μαριόλικα: «Δεν μπορώ να πω πως η παρουσία σας μας ευχαρίστησε όλες, εμάς τις αντίθετες!» Αυτό το είχα αντιληφθεί από την αρχή και ακόμα περισσότερο όταν έκανα τη δήλωση πως έχω ενάμισυ εκατομμύριο. Σούσουρο πνιγμένο πέρασε ανάμεσα στις παρούσες κυρίες, και άλλη τεντώθηκε, άλλη έσφιξε τα χείλια της, όλες δυσαρεστήθηκαν.

Και σηκώθηκε ο Δοξιάδης, και ήλθε και μου έσφιξε το χέρι, και βουρκωμένος μου είπε: «Αν είχαμε δέκα Μπενάκηδες, ελύαμε το προσφυγικό πρόβλημα». Και τότε, γλυκόξυνα με συγχάρηκαν οι κυρίες, και όσες είχαν πάρει προστατευτικό απέναντι μου ύφος, το έχασαν, οι κακομοίρες!

Ο Δοξιάδης δε μας ζήτησε τα χρήματα μας. Μας είπε μόνο ποιες ήταν οι επείγουσες ανάγκες, και σ’ όποια του τις ζήτησε, έδωσε συμβουλές. Μα οι επείγουσες ανάγκες ήταν φοβερές! Ενάμισυ εκατομμύριο γυναικόπαιδα, χωρίς προστάτη άντρα, φορτωμένα όμως γέρους, τρελούς, σακάτηδες, ηλίθιους, αρρώστους με σαδική κακεντρέχεια άφησαν οι Τούρκοι να φύγουν όλοι οι ανάπηροι, όλη η σαβούρα, ενώ κρατούσαν ή σκότωναν όλους τους γερούς άντρες ενάμισυ εκατομμύριο γυναικόπαιδα, πεινασμένα, γυμνά, άρρωστα, στοιβάζουνταν στα σχολεία, στις εκκλησίες, σ’ όλα τα κτίρια που μπορούσε να διαθέσει η κυβέρνηση.

Ο Πλαστήρας είχε βγάλει μια διαταγή, κάθε οικογένεια να στεγάσει όσους μπορούσε, έναν, δύο, δέκα, όσους σήκωναν τα μέσα της και μπορούσε να θρέψει. Στο κτήμα του πατέρα μου, στην Κηφισιά, στεγάσαμε 4050 και τους ανοίξαμε συσσίτιο. Εμείς πήραμε 15 στο δικό μας. Ο φτωχός μας περιβολάρης ανέλαβε δυο. Κι έτσι όλη η Αθήνα και ο Πειραιεύς.

Ελευθέριος Βενιζέλος, Αρχείο Π.Σ. Δέλτα, ό.π., σσ. 132-133

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΣΟΦΙΑ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ Η ΙΔΙΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Μια αποστολή είχε φύγει, όταν ένα απόγεμα παρουσιάστηκε στο σπίτι μας ο Η. Β. Hill, της Αμερικανικής Σχολής. Βρέθηκα στον κήπο σαν ήλθε, και με το πλατύ του ανειλικρινές χαμόγελο, μου άρχισε κουβέντες για τούτα και κείνα, και απαντούσα μετρώντας τα λόγια μου. Και ξεσκεπάζοντας, τέλος, τους σκοπούς του, μου είπε:

«Έρχομαι εκ μέρους της βασίλισσας Σοφίας. Έμαθε πως διαθέτετε χρήματα και είστε ευδιάθετη να τα ξοδέψετε για τους απόρους. Είναι αλήθεια;»

«Για τους πρόσφυγες», διόρθωσα. «Ναι, είναι αλήθεια, μου έστειλε χρήματα ο πατέρας μου».

«Γνωρίζετε τη διαταγή της βασίλισσας, να της σταλούν όσα χρήματα διαθέτουν όλοι για τους απόρους;»

«Τη γνωρίζω».

«Της εστείλατε τα χρήματα που διαθέτετε;»

«Όχι».

«Νομίζω καλό να της τα στείλετε, θα συγκεντρωθεί η δουλειά σ’ ένα ταμείο, σ’ ένα χέρι, δε θα σκορπιέται σε άτακτες προσπάθειες όπου πολλοί κάνουν την ίδια δουλειά. Και ξέρετε», πρόσθεσε με το ίδιο διφορούμενο χαμόγελο του, «από διοργάνωση ξέρει η βασίλισσα, και ό,τι κάνει, το κάνει καλά. Δεν θα πάγει στράφι ούτε μια δραχμή…»

«Ούτε όμως και στους πρόσφυγες», διέκοψα, «και βλέπετε, η διαταγή του πατέρα μου είναι να ξοδευτούν τα χρήματα αυτά για τους πρόσφυγες». Με κοίταζε πάντα με το διπρόσωπο χαμόγελο του που πλάταινε ακόμα το πλατύ του πρόσωπο. Μου άναψε τα αίματα μου.

«Ακούσετε δω, κύριε Χιλλ», του είπα. «Ξέρω πως τα χρήματα που δίνονται στη βασίλισσα και που ξοδεύει εκείνη, παν όλα στους επιστράτους, που απ’ αυτούς περιμένει να την υπερασπίσουν εναντίον της λαϊκής οργής που νιώθει γύρω της. Από μένα δε θα πάρει μια πεντάρα. Ο πατέρας μου μου έστειλε χρήματα να βοηθήσω πρόσφυγες. Δε θα τα δώσω στους δολοφόνους του, τους επιστράτους, που έβγαλε ο Βασιλεύς από τις φυλακές στα Νοεμβριανά για να τον σκοτώσουν. Μ’ εμποδίζει η βασίλισσα να εργαστώ. Το κέφι της! Αλλά για να πάρει χρήματα από μένα, ας μην το περιμένει. Και σα θέλετε, πείτε της το, δε θα της δώσω μια πεντάρα. Τα στέλνω πίσω στον πατέρα μου, μα δεν της τα δίνω. Πείτε της το». Μια στιγμή δεν αποκρίθηκε αυτός. Σάστισε νομίζω. Ύστερα είπε:

«Έχετε άδικο φοβούμαι. Η φτώχια είναι φρικτή, οι ανάγκες μεγάλες».

«θα κάνω ό, τι μπορώ ιδιαιτέρως».

«Ναι… ξέρετε πως αυτό απαγορεύεται;»

«Το ξέρω. Μα για να μου πάρει τα χρήματα η Σοφία με τη βία, δεν υπάρχει τρόπος. Κι εγώ δεν τα δίνω». Πάλι έγινε σιωπή. Και πάλι την έκοψε ο Χιλλ.

«Πηγαίνω από δω στο Τατόι», μου είπε. «Τελικώς τι θα πω στη βασίλισσα;»

«Πως τα χρήματα του πατέρα μου δεν τα δίνω».

«Είναι ο τελευταίος σας λόγος;»

«Μάλιστα». Και χωριστήκαμε.

Ελευθέριος Βενιζέλος, Αρχείο της Π.Σ. Δέλτα, ό.π., σσ. 124-125

 

Προσοχή !ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

«Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ )» – σελ. 153 (Η ελληνική … στέγαση) + σελ. 155 (Η ΕΑΠ … πρόσφυγες )

«Αγροτική αποκατάσταση»- σελ. 154 (Παροχή στέγης και κλήρου στην ύπαιθρο) + σελ. 156 – 157 ενότητα 2.

«Αστική αποκατάσταση »– σελ . 154(Παροχή στέγης στις πόλεις) + σελ. 157– 159 ενότητα 3

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Σεπτέμβριος 1923:[σελ. 153], ίδρυση ΕΑΠ με πρωτοβουλία ΚΤΕ

(1924,1928): [σελ. 153], σύναψη δύο δανείων από το εξωτερικό για την αποκατάσταση προσφύγων

(1912-1922): [σελ. 154], συνεχείς πόλεμοι

(1922-1925): [σελ. 155], λειτουργία του Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων

(1925) : [σελ. 155], το Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως αναλαμβάνει την αποκατάσταση των Προσφύγων