Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

 

Πηγή:users.sch.gr/nemfelonis/mikrpiges.ppt.ppt

Δήλωσις Εκκαθαρίσεως Περιουσίας κατά την ανταλλαγή ελληνοτουρκικών πληθυσμών (1923-1927).

 

 

 Η Τουρκία και η Ελλάδα ερίζουν (γελοιογραφία από τον τύπο της εποχής)

    ΠΗΓΗ: http://el.wikipedia.org/

 

 Η υπογραφή της Σύμβασης της Λοζάνης μέσα από το αρχείο της ΕΡΤ

 http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=27876&tsz=0&act=mMainView&mst=00:01:43:00

 

ΠΗΓΕΣ

 

1.Η Συνθήκη της Λοζάνης

 

Αντλώντας στοιχεία από το ιστορικό παράθεμα και από τις ιστορικές σας γνώσεις να δικαιολογήσετε την κριτική (θετική και αρνητική) που δέχτηκε από τους Έλληνες ο Βενιζέλος για τις ενέργειές του στις διαπραγματεύσεις της Λοζάνης (Νοέμβρης 1922-Ιούλης 1923)

 

Η περίοδος από το 1923 μέχρι το 1928 ακολουθεί τη μικρασιατική καταστροφή και χαρακτηρίζεται από μία προσπάθεια οικονομικής και πολιτικής ανόρθωσης του ελληνικού κράτους. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής το 1923, σηματοδοτείται από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης……………………………………….

 

Μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στο Μικρασιατικό μέτωπο, οι ενέργειες της Αντάντ συγκεντρώθηκαν σε ένα στόχο. Στην προσπάθεια να ματαιωθεί πιθανή επίθεση του Κεμαλικού στρατού στη ζώνη των Στενών και στην Κων/πολη. Το θέμα της Συνδιασκέψεως της Ειρήνης άρχισε να αντιμετωπίζεται πιο σοβαρά. μόνο μετά την υπογραφή της συμφωνίας των Μουδανιών στις 28 Σεπτεμβρίου 1922. Η κυβέρνηση της Άγκυρας πρότεινε τη Σμύρνη ως τόπο διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων και άφηνε να εννοηθεί ότι δε θα έπαιρνε μέρος στις διαπραγματεύσεις εάν οι σύμμαχοι δεν έκαναν αποδεκτή την πρόταση πραγματοποίησης της συνδιάσκεψης σε τούρκικο έδαφος. Τελικά, επιλέχτηκε η Λωζάννη της Ελβετίας λόγω της ουδετερότητάς της και για να αποφευχθούν και οι συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ που αφορούσαν τον τόπο διεξαγωγής της Συνδιάσκεψης.

 

Οι συζητήσεις κράτησαν από το Νοέμβρη του 1922 μέχρι τον Ιούλη του 1923 (με μια διακοπή δυόμισι μηνών 31 Ιανουαρίου 1923 μέχρι 20 Απριλίου 1923) και αναλώθηκαν στα ακόλουθα κύρια θέματα. α) Ρύθμιση του καθεστώτος των Στενών που να εξυπηρετούνται τα διεθνή συμφέροντα, κυρίως αυτά των δυνάμεων της Αντάντ β) Την τύχη της πετρελαιοφόρας περιοχής της Μοσούλης (που είχαν καταλάβει στρατιωτικά οι Άγγλοι τον Οκτώβριο του 1922) και τα πετρέλαια της οποίας εποφθαλμιούσαν Άγγλοι, Γάλλοι και Αμερικάνοι και γ) Την κατάργηση των διομολογήσεων -που ζητούσαν οι Τούρκοι- ή τη διατήρησή τους -που επιθυμούσαν οι σύμμαχοι-

 

Το δύσκολο έργο της εκπροσώπησης της Ελλάδας η ελληνική επαναστατική κυβέρνηση το είχε αναθέσει στο Βενιζέλο. Ρόλος τραγικός για τον οραματιστή της Μεγάλης Ιδέας να διαπραγματεύεται τον οριστικό ακρωτηριασμό της. Τα κυριότερα στελέχη της ελληνικής αντιπροσωπίας εκτός του Βενιζέλου θα ήταν ο Α. Μιχαλακόπουλος και ο Δ. Κακλαμάνος. Το έργο του Βενιζέλου παρουσίαζε πολλές δυσκολίες. Στην Αθήνα η μετεπαναστατική κατάσταση ήταν συγκεχυμένη. Στους κόλπους της ίδιας της επανάστασης δεν υπήρχε αρμονία. Από νωρίς είχε προβάλλει η πτέρυγα των αδιάλλακτων με επικεφαλής το στρατηγό Πάγκαλο και το ναύαρχο Χατζηκυριάκο. Αλλά και ο πολιτικός κόσμος της βενιζελικής παράταξης είχε χάσει την ενότητά του. Ηγετικές φυσιογνωμίες είχαν προβάλλει (Παπαναστασίου, Μιχαλακόπουλος, Καφαντάρης), ενώ πολλά στελέχη είχαν παύσει να υπακούουν τον απομακρυσμένο αρχηγό τους. Ο λαός εξάλλου περίμενε το Βενιζέλο να κάνει θαύματα, να μετατρέψει την Ελλάδα από χαμένη σε θριαμβεύτρια. Ο Βενιζέλος στη Λωζάννη, αντιλαμβάνονταν τις διαθέσεις των Συμμάχων και διέθετε πείρα, ώστε να καταλαβαίνει ότι το εγχείρημα ενός νέου πολέμου ήταν παρακινδυνευμένο. Πολλοί έκριναν ότι στη συνθήκη της Λωζάννης, η ειρήνη που πέτυχε ο Βενιζέλος ήταν ατυχής. Ο ίδιος θα πει “Το ζήτημα δεν είναι αν οι όροι της ειρήνης η οποία υπεγράφη μετά την ήττα μας είναι επιβλαβείς. Το ζήτημα είναι αν ημπορούσε να είναι καλυτέρα.”

 

Τα κύρια θέματα της συνθήκης ήταν φανερό ότι ήταν ξένα προς την Ελλάδα. Με τη συνθήκη και τις συμφωνίες , τις δηλώσεις και τα πρωτόκολλα που τη συνόδευαν αποφασίστηκαν

 

* Η Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και τα Στενά αποδόθηκαν οριστικά στους Τούρκους. Τα Δωδεκάνησα αναγνωρίστηκαν ως ιταλική κτήση.
* ………………………………………………………………………….
* Οι σύμμαχοι παραιτήθηκαν από το ζήτημα της καταβολής των πολεμικών αποζημιώσεων από μέρους της Τουρκίας η κεμαλική αντιπροσωπεία δέχτηκε να εγκαταλείψει ανάλογη απαίτηση αν η Ελλάδα με ανταλλαγή παραχωρήσει το Καραγάτς στους Τούρκους. Με ξεχωριστή ελληνοτουρκική σύμβαση που συμφωνήθηκε απευθείας μεταξύ Βενιζέλου και Ινονού στις 30 Ιανουαρίου 1923, διευθετήθηκε το ζήτημα της ανταλλαγής των πληθυσμών. Περίπου 1.300.000 Έλληνες εγκατέλειψαν τις εστίες τους -πριν ή μετά τη σύμβαση από το 1912 ως το 1925 κι έγιναν πρόσφυγες στην Ελλάδα και περίπου 500.000 Τούρκοι ακολούθησαν τον αντίστροφο δρόμο. Έμενε εκκρεμές το ζήτημα της ανταλλαγής των περιουσιών τους . Εξαιρέθηκαν οι Έλληνες της Κων/πολης και των δύο νησιών στην είσοδο των Δαρδανελλίων, ΄Ιμβρου και Τενέδου και οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.

 

Σε γενικές γραμμές η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης έγινε αποδεκτή με ικανοποίηση από τους Έλληνες .Υπήρξαν βέβαια πολιτικοί κύκλοι οι οποίοι κατηγόρησαν το Βενιζέλο διότι δέχτηκε την ανταλλαγή των πληθυσμών. ΄Όμως δεν είχε άλλες επιλογές. Παρόλη την αρνητική κριτική που ασκήθηκε εκείνο το διάστημα εναντίον του, δε μεταβλήθηκε η πεποίθηση ότι το έργο του Βενιζέλου και της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν δύσκολο αλλά και αξιόλογο. Με δεδομένη την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα και το είδος των σχέσεων της χώρας μας με τις δυνάμεις, η συμφωνία της Λωζάννης υπήρξε η καλύτερη που θα μπορούσε να επιτευχθεί.

 

( ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ)

 

 

 

2.Από το θρίαμβο των Σεβρών στην ταπείνωση της Λοζάνης

 

Συνθέτοντας στοιχεία που θα αντλήσετε από το ιστορικό παράθεμα με τις ιστορικές σας γνώσεις να δείξετε ποιοι λόγοι υποχρέωσαν την Ελλάδα να υπογράψει τη Συνθήκη ειρήνης της Λοζάνης

 

Η Ελλάδα προσανατολισμένη προς τη διασπασμένη πλέον Αντάντ και ουσιαστικά εξαρτημένη από την Αγγλία, βρίσκεται στην πιο δυσχερή θέση από την ημέρα της αποβίβασης του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη το Μάιο του 1919. Είναι δέσμια τη δικής της τυχοδιωκτικής πολιτικής αλλά και θύμα των στρατιωτικών και κυρίως οικονομικών συμφερόντων των υποτιθέμενων φίλων και συμμάχων, που με κυνικότατο τρόπο επεδίωκαν να διασφαλίσουν.

 

Στις 8 Σεπτέμβρη του 1922 ο Ιταλός υπουργός των Εξωτερικών κάλεσε τον Έλληνα πρεσβευτή Μεταξά, για να του κοινοποιήσει ότι η Ιταλία ενόψει της σύγκλησης συνδιάσκεψης για τον κανονισμό του Ανατολικού Ζητήματος, θεωρεί έκπτωτες τις ειδικές συμφωνίες με την Ελλάδα για τα Δωδεκάνησα.

 

Η διπλωματική ιδιοφυΐα του Βενιζέλου δεν ήταν παρούσα για να αντιμετωπίσει τη νέα ιταλική πρόκληση. Ο θριαμβευτής των Σεβρών, που δεν είχε εκλεγεί ούτε καν βουλευτής στις εκλογές του Νοέμβρη του 1920, πικραμένος είχε αποχωρήσει από την πολιτική. Η μισαλλοδοξία και τα διχαστικά πάθη πέτυχαν να ακυρώσουν ό,τι με κόπους και αίμα είχε κερδηθεί στα διπλωματικά τραπέζια και στα πεδία των μαχών.

 

Οι μεγάλες Δυνάμεις αδιαφορούν για την πρωτοφανή ασυνέπεια της ιταλικής εξωτερικής πολιτικής και αρκούνται σε απλές διαμαρτυρίες και διακοινώσεις.
Οι διακηρυγμένες αρχές “περί αυτοδιάθεσης των λαών” για τις οποίες, υποτίθεται, πολέμησαν, είναι ήδη γράμμα κενό

 

Είναι φανερό ότι κάτω από τις παραπάνω διαμορφωμένες καταστάσεις στο εσωτερικό και εξωτερικό μέτωπο η Ελλάδα “οδηγείται” σε μια νέα διάσκεψη της ειρήνης με στόχο να περισωθεί ό,τι πλέον της απέμεινε.

 

Διπλωματικός εκπρόσωπος της Χώρας ορίζεται ο Ελ. Βενιζέλος ο οποίος βλέπει την κρισιμότητα των περιστάσεων και δέχεται να τεθεί επικεφαλής της ελληνικής διπλωματικής αποστολής στη Λωζάνη προκειμένου να συναφθεί “έντιμος ειρήνη”. Ρόλος τραγικός για τον οραματιστή της Μεγάλης Ιδέας, το θριαμβευτή της συνθήκης των Σεβρών και δημιουργό της Μεγάλης Ελλάδας, να διαπραγματεύεται τον ακρωτηριασμό της.

 

Στο μεταξύ, από τις 28 Οκτωβρίου 1922, έχει εγκατασταθεί στην Ιταλία το φασιστικό καθεστώς του Benito Mussolini, που με δήλωσή του προς στον Έλληνα υπουργό Αλεξανδρή, που βρισκόταν στη Ρώμη, εκθέτει με σαφήνεια τις ιταλικές προθέσεις για προσάρτηση της Δωδεκανήσου.

 

Από την άλλη πλευρά η Τουρκία, αν και ηττημένη του ευρωπαϊκού πολέμου, μετά τη μικρασιατική καταστροφή υπαγορεύει τους όρους της στη διάσκεψη της ειρήνης και διαπραγματεύεται από θέση ισχύος, ερήμην των πρώτων νικητών, που έχουν εγκαταλειφθεί από τους συμμάχους της.

 

Η Ελλάδα είναι περισσότερο παρά ποτέ μόνη.

 

Η συνθήκη της Λωζάνης υπογράφεται στις 24 Ιουλίου 1923.

 

(αποσπασμα από μελέτη της Μ. Ηλιοπούλου)

 

 

 

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

 

«Συνθήκη Λοζάνης- » σελ. 149 – 151 (Στις 24 Ιουλίου … περιοχών) + σελ.151 – 152 (Με βάση … ανταλλαξίμων)

 

«Ελληνοτουρκική σύµβαση»– σελ . 149 – 151(Στις 24 Ιουλίου … περιοχών)

 

«Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής»– σελ. 151 – 152 (Με βάση … ανταλλαξίµων)

 

 

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

 

24 Ιουλίου 1923: [σελ. 149], Συνθήκη Λοζάνης

 

30 Ιανουαρίου 1923: [σελ. 149], ελληνοτουρκική Σύμβαση Ανταλλαγής πληθυσμών

 

(18 Οκτωβρίου 1912):[σελ. 150], κήρυξη α’ βαλκανικού Πολέμου

Οι σημειώσεις του μαθήματος

 

 

  “Το πρώτο διάστημα” από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ Εκπομπή :

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΡΟΣ – Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑΣ

http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=6861&tsz=0&act=mMainView&mst=00:12:06:00

 

 

  Προσφυγικοί καταυλισμοί, έτος 1923

 

 

Οι φωτογραφίες είναι από το λεύκωμα του Δήμου Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης

” Φωτογραφίζοντας τους Αμπελοκήπους στα μονοπάτια του χρόνου”                                                                               

ΠΗΓΕΣ

1.Το πρώτο διάστημα

Αντλώντας στοιχεία από το ιστορικό παράθεμα και με βάση τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο να δείξετε πώς αντιμετώπισε το κράτος το πρόβλημα της στέγασης των προσφύγων

Η στέγαση των προσφύγων τον πρώτο καιρό της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα

Κατά τις πρώτες ώρες της μικρασιατικής τραγωδίας, η πρώτη δραστηριοποίηση από πλευράς ελληνικών αρχών ήταν η συλλογή τροφίμων και χρημάτων για να περιθάλψουν τα ράκη που αποβιβάζονταν από το «Καρνάκ» και τη «Φρυγία», τα δυο πρώτα ξένα ατμόπλοια που κατέπλευσαν στον Πειραιά. Όπως ήταν φυσικό, εξίσου πρωταρχική ενέργεια υποδοχής ήταν η παραχώρηση, όπου υπήρχαν, των υπόστεγων του Πειραιά, των προτεσταντικών εκκλησιών της πόλης και κάποιων αιθουσών του Τζάννειου Νοσοκομείου. Και πάρα πολύ σύντομα, στις εφημερίδες της 2ας Σεπτεμβρίου, πλάι στις ειδήσεις για τη «Σμύρνη που καίγεται», τους «χριστιανούς που σφαγιάζονται» και τον Βενιζέλο που «αγωνίζεται να σώσει τη Θράκη», διαβάζουμε στα ψιλά γράμματα ότι στο Υπουργείο Δικαιοσύνης «μελετάται η τροποποίηση του ενοικιοστασίου», στο σημείο που αφορά στην υπενοικίαση των δωματίων. Ακόμη, στο Ελεύθερον Βήμα παρουσιάζεται από τις πρώτες κιόλας μέρες «προσφορά δωματίου εντός κατοικίας», αλλά υπό τον εξής όρο: το δωμάτιο προσφέρεται «για ενοικίαση από οικότροφο προσφυγοπούλα». Τα δείγματα αυτά είναι οι προάγγελοι, κατά κάποιον τρόπο, των επικείμενων επιτάξεων, έστω και αν για την ώρα μάλλον δε φαίνεται να υπάρχει σαφής αντίληψη στο κράτος και στην κοινή γνώμη περί της εκτάσεως των γεγονότων. Στο μεταξύ οι καταλήψεις επεκτείνονται σε κάθε κενό, δημόσιο χώρο.

Βίκα Δ. Γκιζελή, «Επίταξις ακινήτων κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων»,στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, Επιστημονικό Συμπόσιο,εκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας,Αθήνα 1997, σσ. 71-72

( http://www.de.sch.gr/mikrasia/keimsteg.htm)

 

2.Aίσθηση προσωρινότητας

Mε βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία του κειμένου, να σχολιάσετε την αίσθηση προσωρινότητας που είχαν οι πρόσφυγες σε σχέση με την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα, και να αιτιολογήσετε τις κατηγορίες που απηύθυναν στο ελληνικό κράτος από το 1923 και εξής με συγκεκριμένες αναφορές.

Το 1924 δημιουργείται στη Μυτιλήνη μια υποτυπώδης οργάνωση των προσφύγων Αϊβαλιωτών με την επωνυμία «Κοινότης Κυδωνιών, Μοσχονησίων και πέριξ εν Ελλάδι». Στο κέντρο της σφραγίδας έγραψαν: «Μιμνήσκομαι Νόστου». Είχαν περάσει κιόλας δύο χρόνια από την έξοδό τους από το Αϊβαλί κι είχε ήδη υπογραφεί η Σύμβαση της Ανταλλαγής, αλλά εκείνοι δεν απελπίζονταν. Κι όταν η οργάνωση έλαβε, τον Μάρτιο του 1932, πρόσκληση από τον Διευθυντή του μονοταξίου σχολείου του χωριού Κώμη για να παρακολουθήσει τη σχολική γιορτή της 25ης Μαρτίου, το συμβούλιό της ευχαριστώντας τον, απάντησε: «Η κοινότης Κυδωνιών, Μοσχονησίων και πέριξ σας ευχαριστεί δια τας φροντίδας και τους κόπους σας και εγγράφουσα και υμάς μεταξύ των ακραιφνών αυτής εν τη ξένη φίλων παρακαλεί μη παύσητε ποτέ παρέχοντες προστασίαν εις τους πρόσφυγάς της».Δέκα ολόκληρα χρόνια μετά την Καταστροφή και ακόμη το συλλογικό όργανο των Αϊβαλιωτών θεωρούσε την Ελλάδα «ξενιτιά». Ήταν πολύ δύσκολο να πιστέψουν ότι δεν θα ξανάβλεπαν ποτέ πια το Αϊβαλί και ότι δεν θα επαναλαμβανόταν η ιστορία της επιστροφής τους, όπως τις προηγούμενες φορές, το 1821 και το 1917.

«Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι δεν θα γυρίζαμε στα δικά μας. Όπως και οι παππούδες μας. Άντε, λέγαμε, κι αυτός είναι ο τελευταίος μήνας και κάναμε κουράγιο. Βγαίναμε στις ρούγες, μας πετροβολούσαν και μας έδερναν και πουλούσαμε τις προίκες των κοριτσιών μας για ένα κομμάτι ψωμί κι ύστερα λέγαμε: Σαν πάμε εκεί σ’ ένα χρόνο βάνω κρεβατή -που πάει να πει αργαλειός- και τα ξαναφτιάχνω όλα. Έτσι λέγαμε να παρηγορηθούμε».

Άννα Παναγιωταρέα, Όταν οι Αστοί έγιναν πρόσφυγες, σ. 154

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

«Ταµείο Περιθάλψεως Προσφύγων»– σελ. 148 – 149 (Με την … πρόσφυγες)

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1928 απογραφή : [σελ. 147], καταγράφονται 1.200.000 πρόσφυγες

(Νοέμβριος 1922) : [σελ. 148], ίδρυση Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων