Οι σημειώσεις του μαθήματος
Εκλογές , αφίσες και …”μαύρισμα” υποψηφίων
ΠΗΓΕΣ
1. Συνθήκες διεξαγωγής των εκλογών
Συνθέτοντας τις πληροφορίες του σχολικού σας βιβλίου με αυτές του παρακάτω αποσπάσματος να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις
α. Ποια φαινόμενα καταγγέλλονται στο άρθρο της εφημερίδας;
β. Την εποχή που είναι γραμμένο το άρθρο ποια ήταν η θέση των περιστατικών αυτών στην πολιτική ζωή της χώρας;
«…Ενώ εν ταις εξοχαίς εσπείρετο αφειδώς το χρήμα και ηγοράζοντο συνειδήσεις, εν τη πόλει το όπλον του δολοφόνου, η ράβδος των τραμπούκων, οι λιθοβολισμοί και επιθέσεις των παλληκαρίων ειργάζοντο όπως ενσπείρωσι τον τρόμον και την φρίκην, ίνα διά τούτων άλλων μεν πολιτών την θέλησιν μετατρέψωσιν, άλλων δε εκμηδενίσωσιν, αναγκάζοντες αυτούς ν’ απόσχωσι της ψηφοφορίας. Ορδαί αγρίων, ιστάμενοι προ του τόπου, ένθα εγίνετο η ψηφοφορία, επέπιπτον κατά παντός αντιπάλου προσερχόμενου ίνα ψηφίση και διά των όπλων, διά λίθων, διά μαχαιρών και ξύλων επειρώντο να κωλύσουσιν αυτόν του να προχωρήση. Και ενός μεν ετίθετο και διατελεί εισέτι εις κίνδυνον η ζωή, θύμα χειρός δολοφόνου άλλων εθραύοντο αι κεφαλαί, άλλων εσυντρίβοντο τα κόκαλα και πολλών τα σώματα κατεπατούντο και επληρούντο μωλώπων. Ήτο φρικώδες και απαίσιον το θέαμα! Εδώ το αίμα του δολοφονηθέντος, εκεί αι κραυγαί γέροντος καταπατηθέντος, ολίγον κατωτέρω ο κρότος κεφαλής θραυομένης δι’ ογκώδους λίθου και αλλαχού αι οιμωγαί ανθρώπων τυπτομένων διά ροπάλου, ιδού τι παρίστατο εις τα όμματα του περιερχομένου κατά την ημέραν εκείνην την πόλιν του Αργοστολίου…»
Απόσπασμα από άρθρο της Εφημερίδας ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ, Κεφαλληνία,
2 Οκτωβρίου 1879
Σπύρος Λουκάτος, Ρόκκος Χοϊδάς, εκδ. Αλκυών, Αθήνα 1984, σ. 259
ΠΗΓΗ 2
Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο του σχολικού σας βιβλίου και το περιεχόμενο των παραθεμάτων:
α) Να αιτιολογήσετε τη συνεργεία ενός μεγάλου μέρους δημοσιοϋπαλλήλων στη συνέχιση της φαυλοκρατίας κατά τον 19ο αιώνα.
β) Να αποτιμήσετε τη συμβολή των μέτρων Χ. Τρικούπη
στο «σπάσιμο» των πελατειακών σχέσεων
Στο πλαίσιο των γενικών πολιτειακών συντεταγμένων που συγκροτούσαν την οργάνωση της πολιτείας, τις οποίες προσπάθησε να αναδιοργανώνει ο Τρικούπης πρέπει να ερμηνευθούν οι προσπάθειες του Χ. Τρικούπη για την αναδιάρθρωση της κρατικής μηχανής και για τη δημιουργία ενός σύγχρονου δημοσιοϋπαλληλικού σώματος που να λειτουργεί άρτια. Πραγματικά, σε όλο το διάστημα του 19ου αιώνα η κρατική μηχανή, υπερτροφικά στελεχωμένη, δεν μπορούσε να είναι μηχανισμός ασκήσεως κρατικής πολιτικής. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, σε όλα τα επίπεδα, εξαρτιόταν άμεσα από την πολιτική εξουσία, όντας ταυτόχρονα και οι αναγκαίοι παράγοντες των πολιτικών κυκλωμάτων και φατριών: η έλλειψη μονιμότητας και η συνακόλουθη επαγγελματική και οικονομική τους ανασφάλεια τους καθιστούσε όργανα των πολιτικών τους προστατών. Έτσι, οι κρατικές αρμοδιότητες που ασκούσαν, και που μόνο τυπικά οροθετούνταν από τη σύννομη λειτουργικότητά τους, χρησιμοποιούνταν κατά κύριο λόγο για την προώθηση των πολιτικών και κυρίως των εκλογικών συμφερόντων των προστατών τους, εμπεδώνοντας τις συγκροτημένες πολιτικοκομματικές φατρίες.
Έτσι ένα από τα πρώτιστα μελήματα του Χαρ. Τρικούπη ήταν η σχετική τουλάχιστον αποσύνδεση του δημοσίου υπαλλήλου από τους πολιτικούς του προστάτες, με σκοπό την αποδιάρθρωση των μόνιμων φατριών που δομούνταν ανάμεσα στους φορείς του κρατικού μηχανισμού και στους βουλευτές, με άλλα λόγια το σπάσιμο του πλέγματος «πατρώνων – πελατών». Και για να επιτευχθεί αυτό έπρεπε να κτυπηθεί η βουλευτοκρατία στο πιο καίριο σημείο της, να σπάσει το λειτουργικό πλέγμα που ένωνε τους βουλευτές με τους εν ενεργεία ή επίδοξους πελάτες τους. Το πλέγμα αυτό έπρεπε να κτυπηθεί και από τις δύο πλευρές, να σπάσουν και οι δύο συνιστώσες του. Δηλαδή, από τη μια να μειωθεί η εξάρτηση του βουλευτή από τον ψηφοφόρο, εξάρτηση που οδηγούσε στη μόνιμη εκ των άνω δόμηση των κομματικών πλεγμάτων που επανδρώνονταν με τους υπαλλήλους, και από την άλλη να σπάσει η εξάρτηση του υπαλλήλου από το βουλευτή, εξάρτηση που εξανάγκαζε τους υπαλλήλους να συρρέουν στα κομματικά πλέγματα για να επιβιώσουν.
Στο πλαίσιο του πολυπλοκάμου μηχανισμού, οι δημόσιοι υπάλληλοι εκβιάζονταν να εκβιάζουν, πιέζονταν να πιέζουν, εξαναγκάζονταν να εξαναγκάζουν. Ολόκληρο το πελατειακό σύστημα στηριζόταν στην πλήρη αδυναμία των φορέων του κρατικού μηχανισμού να αντιτάξει την παραμικρή αντίσταση στις επιταγές των προστατών και πατρώνων του. Η έλλειψη μονιμότητας των υπαλλήλων -με την εξαίρεση των δικαστών και των στρατιωτικών- δεν είναι παρά το θεσμολογικό πλαίσιο της ολοκληρωματικης εξαρτήσεως όλων των δημόσιων φορέων από την κυβέρνηση και τους βουλευτές που διαμοιράζονταν την εξουσία.
■ Οποιοσδήποτε δημόσιος υπάλληλος ήταν δυνατό να απολυθεί οποτεδήποτε χωρίς καμιά δικαιολογία, με απλή απόφαση του υπουργού, πράγμα που ισοδυναμούσε με καταδίκη σε σίγουρη ανεργία δεδομένης της ανυπαρξίας άλλων συγκροτημένων εργοδοτικών μηχανισμών. Παράλληλα, οι μεταθέσεις ήταν καθημερινές, κυρίως προκειμένου για τους στρατιωτικούς και τους δικαστικούς που ήταν οι μόνοι που δεν μπορούσαν να απολυθούν. Και όπως τα έξοδα δεν πληρώνονταν προκαταβολικά, οι μετατιθέμενοι υπάλληλοι εξαναγκάζονταν να προσφύγουν στους τοκογλύφους υποθηκεύοντας τους μέλλοντες μισθούς τους. [
Ι.Ε.Ε., τόμ . Δ σσ 42 46
ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
δεκαετία 1880 : [σελ. 82 ], τα κόμματα είναι πιο συγκροτημένα σε σχέση με το παρελθόν
μετά το 1882: [σελ. 83], οι εκλογείς όλο και περισσότερο ψηφίζουν με κομματικά κριτήρια
δεκαετία 1890 : [σελ. 83], οι εκλογείς ψηφίζουν υποψήφιους που με σαφήνεια δηλώνουν την κομματική τοποθέτηση τους.
1879 :[ σελ. 83], στις εκλογές υπάρχουν 24 τοπικά ψηφοδέλτια
1885 : [σελ. 83] , στις εκλογές υπάρχουν 4 τοπικά ψηφοδέλτια