1. Το αγροτικό ζήτημα

Οι σημειώσεις του μαθήματος

Οι χάρτες του μαθήματος

 

 

 

 

Ενδιαφέροντα βίντεο από τα ψηφιακά αρχεία της ΕΡΤ σχετικά με το Κιλελέρ και την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας στις ακόλουθες διευθύνσεις:

1. Κιλελέρ

 

2.Ίδρυση Αγροτικής Τράπεζας

 

 


 d.jpg

 

ΠΗΓΕΣ

 

1.Αγροτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου
το 1917.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2002

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου:
α. Να εξηγήσετε τους στόχους και τα αποτελέσματα της αγροτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου το 1917.
Μονάδες 13

β. Να αποτιμήσετε ειδικότερα τη σημασία της ίδρυσης συνεταιρισμών για την επιτυχία της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1917.
Μονάδες 12


«Η αγροτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου ήταν το πιο ριζοσπαστικό μέτρο που είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα … Άλλαξε ριζικά τις σχέσεις της ιδιοκτησίας της γης, γενικεύοντας το σύστημα της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας …
Η αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης συνοδεύτηκαν από αύξηση επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στη μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία. Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση των συνεταιρισμών δημιουργήθηκε το 1914. Οι συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος έδωσαν στο συνεταιριστικό κίνημα μεγάλη ώθηση. Τα προβλήματα που είχαν σχέση με τη διακίνηση προϊόντων, την παραδοσιακή εκμετάλλευση του μικρού παραγωγού από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τους τοκογλυφικούς όρους δανειοδοτήσεως που επικρατούσαν στην ελεύθερη αγορά, έκαναν ακόμη πιο αισθητή την ανάγκη συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι συνεταιρισμοί…»
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄ , σ. 76.

 

2.Κιλελέρ

 Λαμβάνοντας υπόψη το παράθεμα που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν στο αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα.

Τις παραμονές τον μεγάλου πανθεσσαλικού συλλαλητηρίου στη Λάρισα παρατηρούνταν μεγάλος αναβρασμός στη θεσσαλική ύπαιθρο […] Από νωρίς το πρωί του Σαββάτου της 6ης Μαρτίου 1910 άρχισαν να συρρέουν στη Λάρισα χωρικοί από τα διάφορα χωριά πεζοί ή έφιπποι οι οποίοι, κατόπιν αυστηρής εντολής των αγροτικών συλλογων των προκρίτων, των δημάρχων, του νομάρχη Π Αργυρόπουλου και της Θεσσαλικής Επιτροπής, ήταν άοπλοι. Στον σιδηροδρομικό σταθμό του χωρίου Κιλελέρ διακόσιοι περίπου αγρότες που πήγαιναν στο συλλαλητήριο επιχείρησαν να επιβιβαστούν στη διερχόμενη αμαξοστοιχία χωρίς εισιτήριο, πράγμα που δεν επέτρεψε ο ευρισκόμενος μέσα στο τρένο διευθυντής των θεσσαλικών σιδηροδρόμων Πολίτης, που συνόδευε τον Γερμανό δημοσιογράφο Φίσερ και τη σύζυγο του. Ο Φίσερ ήταν ανταποκριτής δυο εφημερίδων του Βερολίνου. Οργισμένοι οι χωρικοί από την άρνηση του Πολίτη επιτέθηκαν με λίθους κατά των βαγονιών σπάζοντας τζάμια. Το τρένο απομακρύνεται αλλά σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές από ομάδα περίπου 800 χωρικών με ερυθρές σημαίες που προσπάθησαν να σταματήσουν την αμαξοστοιχία.
Τότε οι δυο ανθυπολοχαγοί που διοικούσαν την εντός του τρένου ευρισκομένη στρατιωτική δύναμη, η οποία μετέβαινε από το Βελεστίνο στο Γκερλί στη Λάρισα, για ενίσχυση των εκεί δυνάμεων\ και αποτελούνταν από πεζικό ευζώνους και χωροφύλακες διατάσσουν πυρ στον αέρα για εκφοβισμό. Οι χωρικοί εξαγριώνονται και επιτίθενται με λίθους και ξύλα οπότε νέοι πυροβολισμοί από τη στρατιωτική δύναμη έχουν αποτέλεσμα να φονευθούν 2 ή 4χωρικοί και να τραυματιστούν τουλάχιστον 7.
Η εξέγερση εκείνη που πήρε την ονομασία του Κιλελέρ έγινε, λοιπόν, κατά κύριο λόγο στη Λάρισα, όπου αμυνόμενοι άοπλοι αγρότες σε οδομαχίες είχαν να αντιπαλαίσουν με συγκροτημένες στρατιωτικές μονάδες.
[Κ. Αρώνη-Τσιχλή Αγροτικο ζήτημα και αγροτικό κίνημα εκδ. Παπαζήση,
Αθήνα 2005 σελ. 177-180]

 

3. Το αγροτικό ζήτημα της Θεσσαλίας

Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τους παράγοντες που επέτρεψαν τη δημιουργία της μεγάλης ιδιοκτησίας μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1881) στο ελληνικό κράτος, καθώς και τις επιπτώσεις τού γεγονότος αυτού στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας μέχρι το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. [Εξετάσεις 2005]
Κείμενο Α
Στο αγροτικό ζήτημα της Θεσσαλίας, το οποίο σημείωσε ιδιαίτερη έξαρση κατά την κρίσιμη περίοδο της μετάβασης από την οθωμανική στην ελληνική κυριαρχία, η σύμβαση της προσάρτησης επέβαλε τον σεβασμό των υπαρχόντων δικαιωμάτων όλων εκείνων οι οποίοι κατείχαν νόμιμους οθωμανικούς τίτλους σε κάθε είδους γαίες ή ακίνητα. Η διάταξη θεωρήθηκε ότι εξομοίωνε όλους τους σχετικούς με την κατοχή της γης οθωμανικούς τίτλους και τους αναγνώριζε ως αποδεικτικά στοιχεία ιδιοκτησίας εκλήφθηκε δε ως προνομιακή μεταχείριση των Οθωμανών κατόχων τίτλων γης και οδηγούσε στην ενίσχυση της θέσης των τελευταίων, εξαιτίας και της ισχύος της απόλυτης ατομικής ιδιοκτησίας στην ελληνική νομοθεσία, σε αντίθεση με τους όποιους περιορισμούς επέβαλλε ο οθωμανικός νόμος. Αφορούσε όμως, κατ’ επέκταση, και τους Έλληνες αγοραστές -προπάντων κεφαλαιούχους της ομογένειας -, οι οποίοι ενόψει της προσάρτησης είχαν σπεύσει να αποκτήσουν κτήματα στη Θεσσαλία. Από την άλλη πλευρά, η δίκαιη απαίτηση των καλλιεργητών για απόκτηση ιδιόκτητης γης μετά την απελευθέρωση όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε αλλά αντίθετα συνοδεύτηκε και με επιδείνωση των καλλιεργητικών σχέσεων, εξαιτίας και της μη οριοθέτησης των δικών τους δικαιωμάτων.
[Α. Σφήκα-Θεοδοσίου, «Ο Τρικούπης και το θεσσαλικό ζήτημα», πες. Εγνατία, τ. 5, εκδ, UNIVERSITY STUDIO PRESS, 1995-2000, σελ. 124]
Κείμενο Β
Η ανάγκη να διατηρηθεί η δανειοληπτική ικανότητα της Ελλάδας στο εξωτερικό εμπόδιζε αρκετές φορές τη διαδικασία της εσωτερικής μεταρρύθμισης. Ο Τρικούπης απέφυγε, π.χ., να κάνει μεταρρυθμίσεις στη γεωργική γη της νεοαποκτημένης επαρχίας της Θεσσαλίας, της οποίας τη γεωργία χαρακτήριζαν τα μεγάλα τσιφλίκια, για να μην προσβάλει τις ευαισθησίες […] όλων των πλουσίων Ελλήνων του εξωτερικού, που έδειχναν όλο και μεγαλύτερη τάση να επενδύουν οτη μητέρα πατρίδα.
[R. Clogg, Σύντομη Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1999 σελ. 137 – 138 ]

 

Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

 

«Αγροτική µεταρρύθµιση»– σελ . 42 (Καθώς … συνθήκες)
«Τσιφλίκια»– σελ. 42 – 43 {Τα λίγα εναποµείναντα … ελλείψεις)

 

ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ


το 19° αι : [σελ. 42], κυριαρχεί ο αγροτικός χώρος παραγωγικά και κοινωνικά στο σύγχρονο κόσμο
1821-1828 : [σελ. 42}], ο επαναστατικός αγώνας δημιουργεί πλήθος αγροτών με μικτές και μεσαίες ιδιοκτησίες
(1864) : [σελ. 43], ενσωμάτωση Επτανήσων
(1881) : [σελ. 43] , ενσωμάτωση Θεσσαλίας, Άρτας

 

1907 :[ σελ. 43], ψήφιση νόμων που επέτρεπαν απαλλοτρίωση μεγάλων ιδιοκτησιών και διανομή σε ακτήμονες
(1910) : [σελ. 43], Κιλελέρ
(1913): [σελ. 43], τέλος βαλκανικών πολέμων
1917: [ σελ. 43-44], η κυβέρνηση Βενιζέλου αποφασίζει ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης