ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ
Οι Σλάβοι είναι ένας λαός με αρχική περιοχή εγκατάστασής του τις πεδιάδες της Ανατολικής Ευρώπης μεταξύ των ποταμών Βιστούλα (σήμερα στην Πολωνία), του Δνείπερου ποταμού (Ουκρανία) και βόρεια από τα Καρπάθια Όρη (Ρουμανία).
Οι τρεις Bogatyr – Πίνακας του Viktor Mikhailovich Vasnetsov, 1898
ΣΚΛΑΒΙΝΙΕΣ
Ως «Σκλαβινίες» χαρακτηρίζονται οι περιοχές μόνιμης εγκατάστασης σλαβικού πληθυσμού στην Βαλκανική χερσόνησο. Στον ελλαδικό χώρο ήταν σλαβικές «νησίδες» εν μέσω ελληνικών πληθυσμών, οι οποίες κατά τον 9ο αιώνα εντάχθηκαν σταδιακά στην θεματική διοίκηση του Βυζαντινού Κράτους. Αρχικά ήταν αυτόνομες περιοχές, που πλήρωναν φόρο υποτέλειας.
Στην διάρκεια του 9ου αιώνα οι «Σκλαβινίες» που βρισκόταν στα βορειοδυτικά της Βαλκανικής χερσονήσου εξελίχθηκαν στα κράτη των Κροατών και των Σέρβων. Αυτή η εξέλιξη διευκόλυνε τον εκχριστιανισμό των σλαβικών αυτών λαών στα χρόνια της βασιλείας του Βασιλείου Α΄. Την ίδια περίοδο παρατηρείται στον ελλαδικό χώρο η σταδιακή αφομοίωση και ενσωμάτωση των Σλάβων στο Βυζαντινό κράτος μέσω του εκχριστιανισμού τους και του εξελληνισμού τους.
ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ
Οι Βούλγαροι είναι πολεμικός-νομαδικός λαός τουρκομογγολικής καταγωγής με αρχική περιοχή εγκατάστασής του, τον Ινδοκαύκασο και αργότερα τις στέπες βορείως της Αζοφικής θάλασσας. Κατά τον 7ο αιώνα μετακινήθηκαν δυτικά, πιεζόμενοι από τους Χαζάρους, και εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του των εκβολών του Δούναβη. Ο ηγέτης τους χαν (χαγάνος) Ασπαρούχ πέρασε τον Δούναβη το 681, εισερχόμενος στα βυζαντινά εδάφη και ίδρυσε το πρώτο βουλγαρικό κράτος στην χερσόνησο του Αίμου.
Το Βυζάντιο κατά τον 9ο αιώνα
Η αντίσταση των Βυζαντινών δεν στάθηκε δυνατή να εμποδίσει και να απωθήσει τους Βούλγαρους, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄ να υποχρεωθεί να αναγνωρίσει το βουλγαρικό κράτος που σχηματίστηκε μεταξύ του Εύξεινου Πόντου, της οροσειράς του Αίμου και του Δούναβη. Το Βυζάντιο μάλιστα υποχρεώθηκε να καταβάλλει στους Βούλγαρους ετήσιες «χορηγίες». Ήταν μία πράξη σύνεσης, μια και το κράτος βρισκόταν υπό μεγάλη πίεση από τους Άραβες αφ’ ενός, αφ’ ετέρου η περιοχή είχε ήδη κατοικηθεί από σλαβικά φύλα, που δεν ήταν υποτελή στην αυτοκρατορία.
Η συμφωνία αυτή ανανεώθηκε αργότερα. Επί βασιλείας του Λέοντα Γ΄ (717-741) μάλιστα, οι Βούλγαροι βοήθησαν τους Βυζαντινούς να αποκρούσουν τους Άραβες μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ε΄ (741-775), γιός του Λέοντα Γ΄, ξεκίνησε τον πόλεμο εναντίον των Βουλγάρων, αφού κατάφερε στην Ανατολή να νικήσει αρκετές φορές τους Άραβες, να ανακαταλάβει αρκετές πόλεις και να επεκτείνει τα βυζαντινά σύνορα.
Αφορμή για τον πόλεμο εναντίον των Βουλγάρων στάθηκε μία επιδρομή τους το 756. Τα βυζαντινά στρατεύματα τους απώθησαν και τρία χρόνια αργότερα (759) τους νίκησαν στο φρούριο των Μαρκελλών, ενώ συντριπτική ήταν η ήττα των Βουλγάρων στη μάχη της Αγχιάλου το 763.
Αποτέλεσμα της ήττας των Βουλγάρων ήταν να ξεσπάσει διαμάχη στο εσωτερικό της Βουλγαρίας μεταξύ
- της παλαιάς βουλγαρικής αριστοκρατίας και
- του φιλοβυζαντινού κόμματος
Το αποτέλεσμα αυτής της διαμάχης εξασθένησε το Βουλγαρικό κράτος και επέτρεψε στην αυτοκρατορία να αποκαταστήσει την κυριαρχία της στην χερσόνησο του Αίμου.
Για να γίνει κατανοητή αυτή η διαμάχη, πρέπει να αναφερθεί, πως οι Βούλγαροι κατέλαβαν τα εδάφη μεταξύ Δούναβη και της οροσειράς του Αίμου υποτάσσοντας τους σλαβικούς πληθυσμούς που ήδη διέμεναν στην περιοχή. Η ανάμειξη μεταξύ Βουλγάρων και Σλάβων οδήγησε στον εκσλαβισμό των Βουλγάρων μια και η λαϊκή βάση του νέου κράτους αποτελούνταν από Σλάβους, ενώ οι Βούλγαροι κατείχαν τα κρατικά αξιώματα και την ηγεσία του στρατού.
Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΟΥΜΟΥ
Στις αρχές του 9ου αιώνα το βουλγαρικό κράτος δυνάμωσε όταν ανέλαβε την εξουσία ο χαγάνος Κρούμος. Αρχικά επέκτεινε τα εδάφη του δυτικά κατακτώντας περιοχές των Αβάρων ενώ αμέσως μετά ξεκίνησε τον πόλεμο με τους Βυζαντινούς, κατακτώντας το 809 την Σαρδική, την σημερινή Σόφια, σκοτώνοντας τους υπερασπιστές της.
Η Βουλγαρία του Κρούμου
Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄ εκστράτευσε εναντίον των Βουλγάρων εισχωρώντας βαθιά μέσα στην βουλγαρική ενδοχώρα. Όμως στις διαβάσεις του Αίμου ο στρατός του εξολοθρεύτηκε, ενώ ο ίδιος ο αυτοκράτορας έπεσε νεκρός στο πεδίο της μάχης (811).
Τα στενά του Αίμου
Μετά την νίκη του αυτή, ο Κρούμος ετοίμασε εκστρατεία κατά της Κωνσταντινούπολης, αφού κατέκτησε πολλά λιμάνια στα παράλια του Εύξεινου Πόντου.
Η μεγαλύτερη του επιτυχία ήταν η εμφάνιση του στρατού του μπροστά στα τείχη της Βασιλεύουσας. Όμως πριν προλάβει να ξεκινήσει την πολιορκία της Πόλης, πέθανε αιφνιδίως το 814 και έτσι το Βυζάντιο απαλλάχθηκε από έναν ισχυρό αντίπαλο. Ο διάδοχος του Κρούμου, Oμουρτάγ, υπέγραψε 30ετή συνθήκη ειρήνης. Η ειρήνη αυτή κράτησε μέχρι τα τέλη του 9ου αιώνα.
Η οργάνωση του βουλγαρικού κράτους
Το βουλγαρικό κράτος αποτελούνταν από δύο φυλετικές ομάδες: τους Πρωτοβούλγαρους και τους Σλάβους, οι οποίοι συμμετείχαν με διαφορετικό τρόπο στην διακυβέρνηση του κράτους: Οι Σλάβοι ήταν οργανωμένοι σε σκλαβηνίες και οι αρχηγοί τους συμμετείχαν ως ένα βαθμό στη διοίκηση του κράτους. Επικεφαλής του κράτους ήταν ο χάνος ή χαγάνος που μαζί με την πρωτοβουλγαρική αριστοκρατία καθόριζαν την πολιτική του κράτους. Υπήρχε δηλαδή ένα σύστημα δυαρχίας, που αντιστοιχούσε στις δύο διαφορετικές εθνικοφυλετικές ομάδες.
Στην διάρκεια όμως του 9ου αιώνα ενισχύθηκε η κεντρική εξουσία και υποχώρησε σταδιακά η δύναμη των αρχηγών των σλαβικών φυλών.
Με το πέρασμα του χρόνου όμως η αριθμητική υπεροχή των Σλάβων μέσα στο βουλγαρικό κράτος, οδήγησε στον εκσλαβισμό των Βουλγάρων.
Έτσι οι Σλάβοι υποτάχθηκαν μεν πολιτικά και στρατιωτικά στους Βούλγαρους, αλλά οι ουννικής καταγωγής Βούλγαροι αφομοιώθηκαν γλωσσικά και πολιτιστικά από τους Σλάβους. Σήμερα η βουλγαρική γλώσσα ανήκει στην ομάδα των σλαβικών γλωσσών.
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό και χάρτες μπορεί να αναζητηθεί εδώ και εδώ)
