Αρχαϊκή εποχή (750 – 480 π.Χ.)
Αρχαϊκή εποχή ονομάζεται η ιστορική περίοδος από τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. μέχρι την πρώτη εικοσαετία του 5ου αιώνα π.Χ. (750-480 π.Χ.) Η αρχαϊκή εποχή είναι η εποχή της απαρχής και της προετοιμασίας της εξέλιξης του ελληνικού κόσμου στους τομείς της οικονομίας, της πολιτικής και του πολιτισμού.
Στο τέλος της ομηρικής εποχής ξέσπασε μία μεγάλη οικονομικοκοινωνική κρίση, η οποία αντιμετωπίσθηκε από τα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα, αφ’ ενός στα πλαίσια των οργανωμένων πόλεων-κρατών, αφ’ ετέρου με την ίδρυση αποικιών, που έμειναν στην ιστορία ως ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός.
Ο 8ος και ο 7ος προ Χριστού αιώνας είναι η εποχή των μεγάλων πνευματικών και επιστημονικών αναζητήσεων και της διαμόρφωσης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Η Αρχαϊκή εποχή τελειώνει με την σύγκρουση των Ελλήνων και των Περσών, από την οποία οι Έλληνες βγήκαν νικητές και έτσι ενισχύθηκε η εθνική τους συνείδηση.
500 π.Χ. Ιωνική επανάσταση (έως 494 π.Χ.)
490 π.Χ. Καταστροφή Ερέτριας
490 π.Χ. Μάχη του Μαραθώνα
480 π.Χ. Ναυμαχία στο Αρτεμίσιο
480 π.Χ. Θερμοπύλες – καταστροφή Αθήνας
480 π.Χ. Ναυμαχία της Σαλαμίνας
479 π.Χ. Μάχη στις Πλαταιές
479 π.Χ. Ναυμαχία στη Μυκάλη
Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Με τον όρο πόλη-κράτος εννοούμε τον χώρο και ταυτόχρονα την οργανωμένη κοινότητα ανθρώπων κάτω από μία εξουσία. Αυτό προϋποθέτει κυριαρχία σε συγκεκριμένο χώρο μίας πόλης ή μίας ευρύτερης περιοχής, όπως για παράδειγμα:
Αθήνα – – – – > Αττική
Σπάρτη – – – > Λακωνία
Θήβα – – – – – > Βοιωτία
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Η πόλη-κράτος αποτελούνταν από έναν αστικό ιστό, συνήθως περιτειχισμένο, δηλαδή περιβαλλόταν από τείχη, που ονομαζόταν πόλις ή άστυ, και μία ευρύτερη περιοχή γύρω από την πόλη, με καλλιεργήσιμες εκτάσεις και πολλούς μικρότερους οικισμούς, τις κόμες, που ήταν η υπαίθριος χώρα.
Οι κάτοικοι της πόλης-κράτους, δηλαδή οι πολίτες, συμμετείχαν στα κοινά, και έπαιρναν μέρος στη λήψη των αποφάσεων. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και η συμμετοχή ή μη των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας καθόριζαν το πολίτευμα.
Οι πολίτες είχαν τρεις βασικές επιδιώξεις, οι οποίες είναι και οι προϋποθέσεις ύπαρξης μίας πόλης-κράτους:
- την ελευθερία
- την αυτονομία
- την αυτάρκεια
Δηλαδή οι πολίτες αγωνίζονται για την ανεξαρτησία τους, υπερασπίζονται την ελευθερία τους, συμβάλλουν στη διακυβέρνησή τους θεσπίζοντας οι ίδιοι νόμους και συμμετέχουν στη παραγωγή αγαθών για την αυτάρκεια της πόλης.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ
Η επιβίωση και η εξέλιξη της πόλης-κράτους ήταν συνδεδεμένη με τις τρεις βασικές επιδιώξεις των πολιτών της, την ελευθερία, την αυτονομία και την αυτάρκεια, οι οποίες όμως ήταν τροχοπέδη για την οργάνωση των Ελλήνων σε ένα ενιαίο κράτος. Αποτέλεσαν όμως την κινητήριο δύναμη των επιτευγμάτων της πολιτιστικής τους πορείας. Αυτό όμως οδήγησε σε έναν πατριωτισμό τοπικού χαρακτήρα. Με αυτόν τον τρόπο τονίζονταν οι διαφορές μεταξύ των Ελλήνων και είχε ως συνέπεια αφ’ ενός πολλές εμφύλιες συγκρούσεις, αφ’ ετέρου δεν διευκόλυνε την ένωσή τους.
Οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε πόλεις ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. στη Μεσοποταμία. Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι ίδρυσαν τις πρώτες πόλεις στη χώρα του Τίγρη και του Ευφράτη: πόλεις όπως η Ουρ, η Βαβυλώνα, η Νινευή, η Ασσούα και η Ακκάδ. Σε καμία όμως από αυτές τις πόλεις δεν αναπτύχθηκε «πολιτική» δραστηριότητα από τους κατοίκους της, γιατί αποτελούσαν μέλη ενός μεγάλου κεντρικού κράτους. Μόνο στις ελληνικές πόλεις-κράτη οι έννοιες του «πολίτη» και της «πολιτικής» απέκτησαν υπόσταση και έγιναν πραγματικότητα. Θα μπορούσε κανείς να πει, ότι η καινοτομία της πόλης-κράτος στην Αρχαία Ελλάδα οδήγησε στα επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού: η δημοκρατία, η ποίηση, το θέατρο, η φιλοσοφία, η ρητορεία, η πολεοδομία και η επιστήμη οφείλονται στις δραστηριότητες του πολίτη στα πλαίσια της πόλης-κράτους του.
Πόλεις-Κράτη στον ελληνικό χώρο
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό, χάρτες και τις πηγές των εικόνων μπορεί να αναζητηθεί εδώ, στο slideshare εδώ και στο docplayer εδώ)
