SONY DSC
Ένα από τα αιτήματα του κινήματος επανέλληνισης του πρώτου μισού του 20ου αιώνα (Γιαννόπουλος, Χατζημιχάλη κλπ), ήταν η έμπνευση κάθε ελληνικής δημιουργίας από την Ελληνική Παράδοση και η αναβάπτιση της στα καθάρια ύδατα της Ελληνικής Γης. Πως μπορεί να λειτουργήσει αυτό σήμερα;
Μπορεί η Παράδοση να εμπνεύσει τους σύγχρονους δημιουργούς και να λατρευτεί από τους ξενοαναθρεμένους πλέον Έλληνες;
Μία απάντηση σε αυτό το θέμα μας ήρθε απρόσμενα στα εγκαίνια της έκθεσης ση «Beyond Dress Codes: Σύγχρονοι σχεδιαστές μόδας διαλέγονται με την ελληνική παραδοσιακή φορεσιά» που έγιναν την Δευτέρα 27 Σεπτεμβρίου.
Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Οκτωβρίου 2010, στην Ελληνοαμερικανική Έκθεση (Μασσαλίας 22) και την έχει επιμεληθεί η ιστορικός μόδας κυρία Λύδια Καμίτση, που διδάσκει Ανθρωπολογία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβώνης.
Η παραδοσιαρχική πλευρά της έκθεσης
Η έκθεση συμπεριλαμβάνει σχέδια του σκιτσογράφου Γήση Παπαγεωργίου που απεικονίζουν παραδοσιακές ενδυμασίες από την Ήπειρο και την Θεσσαλία ως τον Πόντο και την Κρήτη. Πυρήνας για την δημιουργία των πρωτότυπων σχεδίων των παραδοσιακών ενδυμάτων υπήρξε το υλικό της πλούσιας συλλογής ελληνικών φορεσιών του συλλέκτη- λαογράφου Ανδρέα Παπαγεωργίου που βρίσκεται στην Λίμνη Ευβοίας. Η δε τεκμηρίωση της οφείλεται στην διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, κυρίας Αικατερίνης Πολυμέρου- Καμηλάκη.
Αυτό το μέρος της έκθεσης είναι που θα συνεπάρει τους οπαδούς της Εθνικής Ιδέας, μιας και συμπεριλαμβάνει ενδυμασίες από πολλά χωριά και περιοχές της Ελλάδος. Είναι μια δουλειά που φέρνει στον νου τις έρευνες της Αγγελικής Χατζημιχάλη και της Αθηνάς Ταρσούλη για την ελληνική φορεσιά. Πολλές από αυτές τις ενδυμασίες έχουν εξαφανισθεί από την ιστορία και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο σημερινό κοινό. Δίνεται δε έμφαση στις κατά τόπους τεχνικές των κεφαλόδεσμων και των στολισμάτων των φορεσιών.
Βλέποντας αυτήν την πλευρά της έκθεσης στην μεγαλύτερη «Αίθουσα Χατζηκυριάκου – Γκίκα», ταξιδεύουμε νοητά πίσω στα χρόνια του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας, από όπου οι φορεσιές έλκουν την καταγωγή τους. Οι ενδυμασίες αποκαλύπτουν την πολιτιστική αλληλεπίδραση με κατακτητές και γειτονικούς λαούς. Επίσης αποτυπώνουν τις επιδράσεις του κλίματος, τις ασχολίες και τα επαγγέλματα (κτηνοτρόφος, μουσικός, ναυτικός κλπ) η την κοινωνική θέση και την ιδιαίτερη ταυτότητα (λόγου χάριν, αρραβωνιασμένη, νεόνυμφη, παντρεμένη κλπ) την οικονομική κατάσταση, τις αντιλήψεις, τις συνήθειες, τα έθιμα , τις παραδόσεις, αλλά και την καλαισθησία των Ελλήνων.
Η ελληνική φορεσιά ως «έθνικ»
Στην έκθεση Beyond Dress Codes, αυτές οι παραδοσιακές στολές συνυπάρχουν με υψηλές δημιουργίες των Γκαλιάνο και Γκωτιέ, αλλά και ελλήνων δημιουργών, όπως των Γιώργου Ελευθεριάδη, Σοφίας Κοκοσαλάκη, Ιωάννη Γκία, Θάνου Κυριακίδη, Αγγέλου Μπράτη, Ορσαλίας Παρθένη, Deux Hommes, MiRo και άλλων. Οι έλληνες και ξένοι σχεδιαστές έρχονται να μας αποδείξουν ότι η καραγκούνα και η φορεσιά της Σκύρου δεν είναι μουσειακά είδη που ταιριάζουν μόνο στις τοπικές γιορτές, αλλά μπορούν να συνδυαστούν με μπότες και φαρδιές φούστες και να φορεθούν σε καθημερινή βάση. Όλα αυτά μέσα στο κλίμα μιας «έθνικ» τάσης της διεθνούς μόδας, που θέλει τους δημιουργούς να εμπνέονται από τους πολιτισμούς διαφόρων λαών. Όμως σημαντική είναι και η τάση των ίδιων των ελλήνων σχεδιαστών να εμπνέονται από την γενέθλια γη, αφότου είναι αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους και της ψυχοσύνθεσης τους.
Η έκθεση δεν ακολουθεί μία λαογραφική προσέγγιση, ούτε την μουσειακή αντίληψη της χρονολογικής αντιπαράθεσης. Tα σχέδια λειτουργούν σαν οπτική βιβλιοθήκη δείχνοντας πως γίνονται το έναυσμα σε σύγχρονους δημιουργούς για να εμπνευσθούν και να αναδείξουν τις επιρροές της παράδοσης.
Έτσι το δεύτερο μέρος της έκθεσης που φιλοξενείται στην «Αίθουσα Τζων Κέρρινγκ» λειτουργεί σαν γκαλερί μόδας, συμπεριλαμβάνοντας τις δημιουργίες των ελλήνων σχεδιαστών και τις δηλώσεις τους για το πώς η Ελλάδα και η ελληνική παράδοση έχουν εμπνεύσει το έργο τους. Αυτή η έκθεση συνοδεύεται από προβολή σλάιντς από ελληνικές και ξένες δημιουργίες, που είναι εμπνευσμένες από την ελληνική παράδοση και που φορέθηκαν στις διεθνείς πασαρέλες. Παρέχουν έτσι στον επισκέπτη μια συνολική εικόνα του ελληνικού «έθνικ».
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ξένοι σχεδιαστές εμπνέονται από την ελληνική παράδοση. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Μαριάνο Φορτούνι θα δημιουργούσε το πέπλο «Κνωσσός» με επιρροή από την Αρχαία Κρήτη και το 1907, για να το συνοδεύει έφτιαξε την πιο διάσημη δημιουργία του: το φόρεμα «Δελφός», επηρεασμένο από τον αρχαιοελληνικό χιτώνα. Υπήρξε το φόρεμα που απελευθέρωσε για πάντα τις γυναίκες από την τυραννία του κορσέ, δίνοντας τους ελευθερία κίνησης. Για αυτό και φορέθηκε από διασημότητες, όπως η Ισιδώρα Ντάνκαν, η Σάρα Μπερνάντ και η βασίλισσα του βουβού κινηματογράφου, Λίλιαν Γκις. Η Καμίτση τοποθετεί στην γενεαλογία του ελληνικού «έθνικ» «την Μαντλέν Βιονέ από την δεκαετία του ’20 και του ’30, την Μαντάμ Γκρε, και τον Ζαν Ντεσέ» (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 26 Σεπτεμβρίου). Αυτές όμως οι δημιουργίες λείπουν από την έκθεση, έστω και σαν φωτογραφίες, στερώντας από τον θεατή μία πλήρη εικόνα του ταξιδιού της ελληνικής παραδοσιακής ενδυμασίας στις ξένες πασαρέλες.
Ο «φιλελληνισμός» του Γκωτιέ και του Γκαλιάνο
Δύο είναι σήμερα οι «φιλέλληνες» της διεθνούς μόδας: ο Ζαν- Πωλ Γκωτιέ και ο Τζων Γκαλιάνο. Ο πρώτος, που επισκέπτεται συχνά την χώρα μας, της αφιέρωσε την κολεξιόν άνοιξη-καλοκαίρι 2006, δίνοντας μάλιστα στις δημιουργίες του αρχαιοελληνικά ονόματα, όπως «Αφροδίτη», «Σαπφώ» και «Αθηνά». Ο Γκωτιέ θα εμπνεόταν από την Ελλάδα για την χειμερινή κολεξιόν του 2010. Όσο για τον Γκαλιάνο, που γενικά εμπνέεται από τις διάφορες κουλτούρες, ανακάλυψε το Λύκειο Ελληνίδων του Λονδίνου και εμπνεύστηκε και αυτός την χειμερινή κολεξιόν του 2010. Οι δημιουργίες αυτών των δύο δημιουργών είναι οι πιο εμφανώς εμπνευσμένες από την ελληνική παραδοσιακή φορεσιά. Έτσι, παρόλο που διαφωνούμε τόσο με κάποιες εκκεντρικές δημιουργίες τους, όσο και με τον αμφιλεγόμενο τρόπο ζωής τους, δεν μπορούμε παρά να τους είμαστε ευγνώμονες που ντύνουν τις Ευρωπαίες- και όχι μόνο- με σύγχρονες φουστανέλες και μακεδονικές φορεσιές. Δεν είναι σύμπτωση που ακριβώς αυτές οι δημιουργίες συνυπάρχουν στην αίθουσα «Χατζημιχάλη- Γκίκα» μαζί με τα σχέδια του Γήση Παπαγεωργίου.
Αντίθετα οι δημιουργίες της διάσημης Σοφίας Κοκκοσαλάκη, μόνο σε κάποιες λεπτομέρειες είναι εμπνευσμένες από την ελληνική παράδοση. Άλλοι χρησιμοποιούν απλώς μία τεχνική, όπως η πτύχωση της φουστανελας ή ένα σύγχρονο παντελόνι που θυμίζει κάπως βράκα.
Δεν ξέρουμε πως θα ένοιωθε η Αγγελική Χατζημιχάλη αν έβλεπε την έκθεση. Μπορεί και να χαμογελούσε. Καλό όμως είναι οι οπαδοί της Εθνικής Ιδέας να πηδήξουν σε αυτό το «ελληνικό» τραίνο της διεθνούς μόδας.
Οκτώβριος 3, 2010
