Το μπλοκάκι του Χημικού

Στο μάθημα έγινε μια εισαγωγή στις χημικές ενώσεις και στην κατηγορία των οξέων. Αρχικά οι επιστήμονες χαρακτηριζαν μια ουσία ως οξύ,  όταν εμφάνιζε ένα σύνολο κοινών ιδιοτήτων που ονομαζόταν όξινος χαρακτήρας. Οι ιδιότητες αυτές συνοπτικά αναφέρονται στη σελίδα 14 του βιβλίου σας.

Πριν αναλύσουμε τον όξινο χαρακτήρα, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε κάποιες σημαντικές έννοιες της Χημείας (και όχι μόνο):

1) Τι είναι το pH (πε-χα)

Στην επιστήμη (για διάφορους λόγους) συχνά χρησιμοποιούμε κλίμακες. Η πιο γνωστή κλίμακα είναι αυτή του Κελσίου, που όπως γνωρίζεται είναι μια κλίμακα θερμοκρασιών. Μας είναι χρήσιμη για να προσδιορίζουμε πόσο ζεστό ή πόσο κρύο είναι «κάτι», αλλά και για λόγους σύγκρισης π.χ. έχουμε πυρετό όταν η θερμοκρασία του σώματος μας είναι μεγαλύτερη από 37 °C.

Μια αντίστοιχη κλίμακα είναι η κλίμακα pH (πε-χα).

Η κλίμακα αυτή μας δείχνει πόσο ξινό-οξύ (ή πόσο βασικό-βάση – αντίθετο του ξινού-οξέος) είναι ένα διάλυμα.

Η κλίμακα αυτή (στους 25 °C) έχει τιμές από 0 έως 14 και χαρακτηρίζει τις ουσίες ως εξής:

– Όταν μία ουσία έχει pH από 0 έως 7, τότε χαρακτηρίζεται ως ξινή (επιστημονικά όξινη ή οξύ). Όσο πιο κοντά στο 0 είναι η τιμή της, τόσο πιο όξινη είναι (δείτε το σχεδιάγραμμα στη σελίδα 16)

– Όταν μία ουσία έχει pH από 7 έως 14, τότε χαρακτηρίζεται ως βασική (επιστημονικά βάση). Όσο πιο κοντά στο 14 είναι η τιμή της, τόσο πιο βασική είναι (δείτε το σχεδιάγραμμα στη σελίδα 22)

– Όταν μία ουσία έχει pH ακριβώς 7, τότε χαρακτηρίζεται ως ουδέτερη (δηλ. δεν είναι ούτε οξύ, ούτε βάση )

2) Τι είναι οι δείκτες;

Οι δείκτες είναι ουσίες που το χρώμα τους εξαρτάται από το pH του διαλύματος. Π.χ. ο δείκτης φαινολοφθαλεΐνη σε pH μεγαλύτερο του 8 αποκτά χρώμα φούξ, ενώ δεν έχει χρώμα (είναι άχρωμος) σε pH μικρότερο του 8, ενώ ο δείκτης ηλιανθίνη, έχει κόκκινο χρώμα σε pH μικρότερο του 5, ενώ έχει κίτρινο χρώμα σε pH μεγαλύτερο του 5.

Δείτε ένα σχετικό βίντεο (τουλάχιστον μέχρι το 1:20) που εξηγεί πως δρα ο δείκτης φαινολοφθαλεΐνη σε διαφορετικές τιμές pH

ΟΞΙΝΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΟΞΕΩΝ

1. Τα διαλύματα των οξέων έχουν όξινη γεύση (σελ. 13).

Η χαρακτηριστική όξινη (ξινή) γεύση των οξέων γίνεται αντιληπτή, όταν πίνουμε ένα φυσικό χυμό πορτοκαλιού ή λεμονιού, όταν τρώμε τη σαλάτα μας με ξίδι ή όταν τρώμε γιαούρτι.

2. Τα διαλύματα των οξέων μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών (σελ. 13)

3. Τα διαλύματα των οξέων αντιδρούν με το μάρμαρο και τη μαγειρική σόδα. Από τις αντιδράσεις αυτές παράγεται διοξείδιο του άνθρακα (σελ. 14).

Αν ρίξουμε ξίδι πάνω σε μαγειρική σόδα ή σε μικρά κομμάτια μαρμάρου, θα παρατηρήσουμε σχηματισμό φυσαλίδων. Από τη χημική αντίδραση παράγεται ένα αέριο σε μορφή φυσαλίδων, το διοξείδιο του άνθρακα.

Τόσο η μαγειρική σόδα όσο και το μάρμαρο ανήκουν σε μια κατηγορία χημικών ενώσεων που ονομάζονται ανθρακικά άλατα.

4. Τα διαλύματα των οξέων αντιδρούν με ορισμένα μέταλλα και ελευθερώνουν αέριο υδρογόνο (σελ. 14).

Αν βάλουμε σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα μικρά κομμάτια ψευδαργύρου και ρίξουμε μέσα διάλυμα υδροχλωρίου, θα παρατηρήσουμε παραγωγή ενός αερίου. Το αέριο αυτό είναι το υδρογόνο.

Ορισμένα από τα μέταλλα που δεν αντιδρούν με τα οξέα είναι ο χαλκός, ο άργυρος, ο λευκόχρυσος και ο χρυσός.

Αφού ολοκληρώσεται το διάβασμά σας, απαντήστε στην παρακάτω φόρμα ερωτήσεων

7. Εισαγωγή στα οξέα