ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

 

1.Ταυτότητα

 

Τίτλος: Ο Μπολιβάρ και  ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο ζωγράφος ποιητής

Δημιουργός: Αναστασία Φιλτσόγλου

Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Ιστορία

Διδακτική ενότητα:

Τάξη: Γ Γυμνασίου

Χρονική διάρκεια: 4  διδακτικές ώρες

Προϋποθέσεις υλοποίησης: εξοικείωση με ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, γνώση λογισμικών του Macisoft office

2.Σύντομη περιγραφή: διδασκαλία του ποιήματος Μπολιβάρ με γενικότερη εποπτεία του ποιητικού και εικαστικού έργου του Νίκου Εγγονόπουλου. Σχολικό εργαστήριο, με χρήση διαδικτύου και λογισμικών Microsoft office.

Στόχοι ως προς την αξιοποίηση των ΤΠΕ:  κατανόηση της σημασία των ΤΠΕ στα πλαίσια του μαθήματος της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας,  άσκηση στην αναζήτηση πληροφοριών με τη χρήση του Διαδικτύου, εντοπισμός και αξιολόγηση της πληροφορίας σε ιστοσελίδες, παραγωγή γραπτού λόγου με χρήση Microsoft office, ανάγνωση ποιήματος με βάση τη διαδικτυογραφία.

Στόχοι ως προς τη μαθησιακή διαδικασία: έρευνα, σχεδιασμός προφορικού  και γραπτού λόγου με την ομαδοσυνεργατική μαθησιακή διαδικασία

Ειδικότεροι στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο

• Με επίκεντρο την αισθητική προσέγγιση του ποιήματος Μπολιβάρ προσέγγιση των χαρακτηριστικών της υπερρεαλιστικής γραφής του Νίκου Εγγονόπουλου
• Μέσα από τη σύγκριση ποιημάτων  και ζωγραφιών του Νίκου Εγγονόπουλου θα αντιληφθούν ότι ποίηση και ζωγραφική εμφανίζονται αποκρυσταλλωμένα στην καλλιτεχνική συνείδηση του ποιητή.

Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης

Αφετηρία: Το ποίημα περιλαμβάνεται στα κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄τάξης Γυμνασίου Ενότητα

Εργαλεία-Πηγές που θα χρησιμοποιηθούν:

Πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου, Διαδίκτυο, URLS επιλεγμένες από το διδάσκοντα,  λογισμικό παρουσίασης,  πρόγραμμα παραγωγής εντύπου π.χ  Publisher

Ενδεικτική κατανομή Χρόνου:

1^η ώρα: Σημειωτικοί πόροι το σχολικό βιβλίο και ο πίνακας

• Αναζήτηση πληροφοριών για τον Μπολιβάρ στο Διαδίκτυο
• Ακρόαση  του ποιήματος στο σχολικό εργαστήριο
• εντοπισμός του νοηματικού του πυρήνα. Σύντομη εισαγωγή στο κίνημα του υπερρεαλισμού
• Χωρισμός των μαθητών σε ομάδες, διανομή των φύλλων εργασίας και ανάληψη συγκεκριμένων ρόλων

       2^η και 3^η ώρα:

• Εργασία στο εργαστήριο υπολογιστών. Έρευνα για τον εντοπισμό των πηγών με τη χρήση του Διαδικτύου.
• Επεξεργασία των πληροφοριών-παραγωγή γραπτού λόγου με τη χρήση λογισμικών Microsoft office.

      4η ώρα: Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας με την καθοδήγηση του διδάσκοντα- ανάρτησή τους στο ιστολόγιο της τάξης.

Ρόλος του διδάσκοντα: Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι ανακαλυπτικά  καθοδηγητικός.

 

Ρόλοι των μαθητών:  Την πρώτη ώρα περιορίζονται σε μηχανιστική μάθηση. Κατά τη συνεργασία των μαθητών σε ομάδες και τη συγγραφή ομαδικού κειμένου ή σημειώσεων, παράγεται λόγος μέσα σε συνθήκες ανάδρασης: η σκέψη κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπόλοιπων μαθητών της ομάδας. Με τον τρόπο αυτό, το συλλογικό κείμενο ή οι σημειώσεις που παράγουν οι μαθητές αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και αποτέλεσμα συζήτησης μεταξύ των μελών της ομάδας.

Πορεία διδασκαλίας

Οι μαθητές χωρίζονται σε 5  ομάδες   και αναλαμβάνουν, με την καθοδήγηση του διδάσκοντα, συγκεκριμένες εργασίες. Τα φύλλα εργασίας παραδίδονται στου μαθητές σε ηλεκτρονική μορφή.

 

Η 1^η  ομάδα

 Σκοπός η διαμόρφωση άποψης για την προσωπικότητά του ποιητή και η σύνδεσή της με το ποιητικό και το εικαστικό έργο.

Οι μαθητές εισέρχονται στην επίσημη ιστοσελίδα του ποιητή και στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης  και τις εξερευνούν με στόχο τη συγκέντρωση ποσοτικών στοιχείων για το ποιητικό έργο του Νίκου Εγγονόπουλου(βιογραφικά σημειωμάτων και συνεντεύξεις του ίδιου σε εφημερίδες)

Η 2^η ομάδα

Σκοπός ο προσδιορισμός του θεματικού πυρήνα του πλήρους ποιήματος Μπολιβάρ. Εκτιμάται ότι η ομάδα αυτή απαιτεί συμμετοχή διπλάσιου αριθμού μαθητών και είναι αναγκαίος ο επιμερισμός των δραστηριοτήτων.

Η 3^η ομάδα  θα προσεγγίσει αισθητικά το ποίημα; Ύφος γλώσσα, στιχουργική

Η 4^η ομάδα θα ασχοληθεί με το εικαστικό έργο του Νίκου Εγγονόπουλου

Η 5^η ομάδα θα προσεγγίσει το νόημα του ποιήματος μέσα από το παράλληλο έργο «τραμ και ακρόπολις» και την εικαστική μορφοποίηση των δύο στη ζωγραφιά με τίτλο Αργώ.

 

 

 

 

 

 

 

Φύλλο εργασίας 1^ης  Ομάδας Βιογραφικά Εργογραφία-ποίηση

Η ομάδα σας θα συγκεντρώσει πληροφορίες για τη ζωή και το ποιητικό έργο  του ποιητή Νίκου Εγγονόπουλου με σκοπό την κατανόηση της προσωπικότητάς του, όπως αποτυπώνεται και στο ποίημά του «Μπολιβάρ».

Για τον  εντοπισμό των πληροφοριών μπορείτε να επισκεφτείτε τις ακόλουθες ιστοσελίδες.

wikipedia.

• http://www.engonopoulos.gr/
• http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/NPA/npa-2005-22751.pdf
• συνέντευξη της Λένας Εγγονοπούλου
• http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/NPA/npa-2004-10944.pdf
• Για τον ποιητή την περίοδο του ΄40 ψηφιακή βιβλιοθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• ιστοσελίδα της ελευθεροτυπίας για φωτογραφία  του ποιητή σε νεανική ηλικία.
• Φωτογραφία με τη γυναίκα του
• Για επιρροές άλλων δημιουργών στον ποιητή στην ιστοσελίδα http://www.hri.org/culture97/gr/suggest/eggonop.html

1. Μπορείτε να διακρίνετε συνέπεια ανάμεσα στην προσωπικότητα του ποιητή και τον Μπολιβάρ του; Να καταγράψετε τα συμπεράσματά σας σε ένα αρχείο .doc.

1. Να δείτε την αυτοπροσωπογραφία του ποιητή στην επίσημη ιστοσελίδα του και στην eikastikon και να αξιοποιήσετε τις παρατηρήσεις σας στη βιογραφία του ποιητή.
2. Στην ιστοσελίδα του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού να ακούσετε τη φωνή του ποιητή να απαγγέλλει. Να αξιοποιήσετε τις εντυπώσεις σας στη βιογραφία του.
3. Να δημιουργήσετε ένα πίνακα με ελληνικές εκδόσεις ποιητικών έργων του Νίκου Εγγονόπουλου με αύξουσα χρονολογική κατάταξη

1. Να αναρτήσετε τα αρχεία που δημιουργήσατε στο ιστολόγιο της τάξης με θέμα το Νίκο Εγγονόπουλο.

 

 

 

Φύλλο εργασίας 2^ης ομάδας προσέγγιση του περιεχομένου

 

 

1. Με τον επεξεργαστή του κειμένου να δημιουργήσετε ένα αρχείο .doc όπου θα καταγράψετε τις απαντήσεις σας  στα παρακάτω ερωτήματα.

1. Ποιο  είναι το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο ποιητής συνέθεσε το ποίημα;
2. Σε ποιες ηρωικές μορφές αφιερώνεται το ποίημα και για ποιο λόγο; Τι συμβολίζει ο Μπολιβάρ; Σε ποιες άλλες ηρωικές μορφές επεκτείνεται το σύμβολο;
3. Ποιος ήταν ο σκοπός του ποιήματος; Σε ποιους στίχους είναι εμφανής;
4. Σε ποιους στίχους εμφανίζεται ο Μπολιβάρ ως ελευθερωτής;

Πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν θα εντοπίσετε στις παρακάτω ιστοσελίδες

http://www.mediafire.com/?895t0nvwznj

wikipedia

ψηφιακή βιβλιοθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Αργύρη Κουνάδη.

1. Ο ποιητής δημιούργησε ένα μνημείο για τον Μπολιβάρ σ. Μ ένα σκληρό λιθάρι χαράζω τ όνομά σου… Τι απέγινε αυτό το μνημείο; Να διαβάσετε την «εισαγωγή» και τα «συμπεράσματα» από το ποίημα Μπολιβάρ. Ανταμείβεται επαρκώς η θυσία του ήρωα στο βωμό του συλλογικού πόθου για την ελευθερία,  τόσο στον πραγματικό κόσμο, όσο και μέσα στην ποίηση; Με τον επεξεργαστή του κειμένου να δημιουργήσετε ένα αρχείο .doc όπου θα καταγράψετε την απάντησή σας
2. Να αναρτήσετε το αποτέλεσμα της εργασίας σας στο ιστολόγιο της τάξης με θέμα το Νίκο Εγγονόπουλο.

 

 

 

 

 

Φύλλο εργασίας 3^ης ομάδας αισθητική προσέγγιση του ποιήματος

1. Να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού, να ακούσετε την  ψηφιοποιημένη ανάγνωση του αποσπάσματος από τον ίδιο τον ποιητή και να κρατήσετε σημειώσεις για το ύφος του.
2. Να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου Musical και να εντοπίσετε τη μελοποιημένη έκδοση του Μπολιβάρ σε σύνθεση Νίκου Μαμαγκάκη από τη δισκογραφική εταιρεία «Ιδέα». Να επιλέξετε τους υπερσυνδέσμους, για να αποθηκεύσετε αποσπάσματα από τον Μπολιβάρ σε ερμηνεία Τάκη Χριστογιαννόπουλου και ανάγνωση Νίκου Μαμαγκάκη
3. Να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.mediafire.com/?895t0nvwznj και να αποθηκεύσετε  το αρχείο τύπου .pdf  που περιλαμβάνει το πλήρες κείμενο του ποιήματος, ζωγραφιές και σημειώσεις της πρώτης έκδοσης του ποιήματος το 1944.
4. Ο ποιητής, ακολουθώντας τις αρχές της υπερρεαλιστικής γραφής, έχει δημιουργήσει ένα φανταστικό χωροχρόνο τον οποίο περιδιαβαίνει ο Μπολιβάρ με θραύσματα από την παλαιότερη και πρόσφατη ελληνική ιστορία.

• Να εντοπίσετε τους χώρους και τις μορφές
• Ο ίδιος ο ποιητής συναντάται με τον Μπολιβάρ. Ποιοι συνειρμοί επιτρέπουν τη συνάντηση αυτή;

1. 5.     Ο Νίκος Εγγονόπουλος έχει χαρακτηρισθεί «έλλογος υπερρεαλιστής».. Να εντοπίσετε αντιπροσωπευτικά δείγματα της γραφής του αναφορικά με:
   γλώσσα: λέξεις καθαρεύουσας και δημοτικής
    ύφος: επικό-ηρωικό
   στιχουργική: λέξεις στίχοι και τα κενά.
   κυρίαρχη διάθεση
    σχήματα λόγου, εικόνες υπερρεαλιστικές-παραδοσιακές

• ψηφιακή βιβλιοθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
•  Πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά της γλώσσας του  στην τελευταία συνέντευξη του στην εφημερίδα Το Βήμα.
• δικτυακός τόπος του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού για πληροφορίες σχετικά με τη γλώσσα του ποιητή. http://www.snhell.gr/references/quotes/writer.asp?id=107

 

4.Τα αποτελέσματα της έρευνάς σας να τα καταγράψετε με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου και να τα αναρτήσετε στο ιστολόγιο της τάξης  με θέμα το Νίκο Εγγονόπουλο.

 

 

 

 

 

 

 

 

Φύλλο εργασίας 4^ης ομάδας  Ο εικαστικός Νίκος Εγγονόπουλος

 

1. Με το υλικό που θα εντοπίσετε στις παρακάτω ιστοσελίδες να δημιουργήσετε ένα αρχείο .ppt που θα περιλαμβάνει ζωγραφιές και σχόλια.

http://www.engonopoulos.gr/
10^ο Γυμνάσιο Πάτρας

Μπορείτε επίσης να βρείτε ζωγραφιές του Ν. Εγγονόπουλου χρησιμοποιώντας μηχανή αναζήτησης.

3. Να επιλέξετε μια ζωγραφιά του Ν. Εγγονόπουλου και να γράψετε ένα κείμενο χρησιμοποιώντας την ποιητική λειτουργία του λόγου. Το κείμενό σας θα έχει αφηγηματική μορφή. Κάθε μαθητής θα απαντάει σε ένα από τα παρακάτω ερωτήματα, χωρίς να γνωρίζει ο ένας την απάντηση του άλλου.

• Ποιοι ήταν
• Πού βρισκόταν
• Τι έκαναν
• Τι είπαν
• Τι έγινε στο τέλος;

Στο τέλος να συνθέσετε ένα ενιαίο κείμενο, που θα το επεξεργαστείτε με τον επεξεργαστή κειμένου, χρωματίζοντας τη γραμματοσειρά με τα χρώματα που κυριαρχούν στη ζωγραφιά.

1. Να αναρτήσετε  το κείμενό σας σε ιστολόγιο που δημιούργησε η τάξη σας με θέμα το Νίκο Εγγονόπουλο.

5^η ομάδα: παράλληλα έργα:

ζωγραφιά Αργώ και ποίημα τραμ και ακρόπολις

 

Η ζωγραφιά Αργώ δημιουργήθηκε το 1948 και αποτελεί την εικαστική έκφραση στίχων του Μπολιβάρ.

• Να διαβάσετε από τον Μπολιβάρ την εισαγωγή (σ. 1-10)     και τους στίχους: σκληρός ατάραχος…απ΄την κεφαλή σου
• Να διαβάσετε το ποίημα τραμ και ακρόπολις
• να  παρατηρήσετε τη ζωγραφιά Αργώ.

1. Μπορείτε, βασισμένοι στην περιγραφή του ποιήματος, να αναγνωρίσετε, τον Μπολιβάρ πηδαλιούχο του πλοίου;
2. Αναγνωρίζετε τον ποιητή-πηδαλιούχο στη  θέση του Μπολιβάρ; Υπάρχει στίχος μέσα στο ποίημα Μπολιβάρ που επιτρέπει αυτή την ταύτιση; Δές και την αυτοπροσωπογραφία του ποιητή στην επίσημη ιστοσελίδα του και στην eikastikon
3. Ποιους μεγάλους και δυνατούς -μυθικά πρόσωπα αναγνωρίζετε στη ζωγραφιά Αργώ;
4. Ποιος σκοπός συσπείρωνε το πλήρωμα της μυθικής Αργούς με τιμονιέρη τον Ιάσωνα;
5. Ποιος σκοπός συσπειρώνει το πλήρωμα του πλοίου του Ν. Εγγονόπουλου-Μπολιβάρ;
6. Τι σημαίνει η περισυλλογή των ναυαγών στη ζωγραφιά Αργώ; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη και το ιστορικό πλαίσιο του εμφυλίου πολέμου 1948 που περιγράφεται στο ποίημα Η πραγματικότης Ποια συνώνυμα περιγράφουν την   ατμόσφαιρα στα τρία ποιήματα.

• Για τα παραπάνω ερωτήματα να κρατήσετε σημειώσεις με τον επεξεργαστή κειμένου.
•  Να δημιουργήσετε ένα αρχείο με το λογισμικό παρουσίασης με διάταξη: τίτλο, αντικείμενο, κείμενο. Να επεξεργαστείτε την εικόνα Αργώ,  με αποκοπή να επιλέγετε τμήματα της ζωγραφιάς και να τα εισάγετε στη θέση αντικείμενο. Στη θέση κείμενο να γράφετε τους αντίστοιχους στίχους.

 

Κριτική σεναρίου

Για την προετοιμασία του μαθήματος αφιερώθηκε στην έρευνα πηγών με τη χρήση του Διαδικτύου, τόσο με τη χρήση διευθύνσεων URL όσο και με τη χρήση μηχανών αναζήτησης. Διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των  διαθέσιμων ψηφιοποιημένων πρωτογενών  πηγών(ποιημάτων-συνεντεύξεων), αλλά και μελετών για το έργο του Ν. Εγγονόπουλου δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος, απόρροια ενδεχομένως…

Με δεδομένη την περιορισμένη παρουσία του ποιητή στα σχολικά εγχειρίδια του Γυμνασίου, κρίθηκε αναγκαία η διάθεση 4 διδακτικών ωρών για τη διδασκαλία.

Η έλλειψη εμπειρίας στη διδασκαλία με τη χρήση ΤΠΕ δε μου επιτρέπει να εκτιμήσω  τις δυνατότητες αποτελεσματικής εφαρμογής του σεναρίου στην τάξη. Επιπλέον οι αντιληπτικές και δημιουργικές ικανότητες των μαθητών θα είναι εκείνες που θα επιτρέψουν τη διαμόρφωση των φύλλων εργασίας, αν δηλαδή θα επιτρέπουν πρωτοβουλίες στους μαθητές ή θα καθοδηγούν μηχανιστικά τα βήματά τους.

Εκτιμάται ότι η 2^η και 3^η  ομάδα θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην υλοποίηση του στόχου, θα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από καθοδήγηση. Τα φύλλα εργασίας τους θυμίζουν φύλλα αξιολόγησης με ερωτήσεις, που επιδέχονται μία μόνο απάντηση και αφήνουν πιο περιορισμένα δημιουργικά περιθώρια.

βιβλιογραφια